6RNMDEáNRZRMDJRGRZ\ 6RNMDEáNRZRPRUHORZ\ 6RNPDUFKZLRZ\ 6RNPDUFKZLRZRMDEáNRZ\ ]PDUDNXM 6RNZLHORRZRFRZ\ 6RN]F]HUZRQ\FKZLQRJURQLMDEáHN

Transkrypt

1 Nr 4 MiedŸ i cynk w produkatch dla ROCZN. niemowl¹t PZH, 2005, 56 NR 4, AGNIESZKA MARZEC, STANIS AW ZARÊBA MIED I CYNK W PRODUKTACH SPO YWCZYCH PRZEZNACZONYCH DO YWIENIA NIEMOWL T I DZIECI COPPER AND ZINC IN FOOD PRODUCTS FOR INFANTS AND CHILDREN Katedra i Zak³ad Bromatologii Akademia Medyczna Lublin, ul. Staszica 4 agnieszka.marzec@am.lublin.pl Kierownik: prof. dr hab. S. Zarêba W wybranych sokach owocowych,warzywnych, warzywno-owocowych, zupach i daniach obiadowych warzywno-miêsnych oznaczano zawartoœæ miedzi i cynku metod¹ p³omieniow¹ absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA) S³owa kluczowe: cynk, miedÿ, produkty dla niemowl¹t, oznaczanie miedzi i cynku, ASA Key words: zinc, copper, food product for infant, children, zinc and copper determination, ASA WSTÊP Mikroelementy odgrywaj¹ wa n¹ rolê w utrzymaniu prawid³owego funkcjonowania wszystkich organizmów ywych. Ich poziom i wzajemne proporcje w tkankach i komórkach decyduj¹ o stanie zdrowia organizmu i przemianie metabolicznej innych sk³adników od ywczych. Koniecznoœæ zapewnienia odpowiedniej iloœci mikroelementów w codziennej diecie jest warunkiem prawid³owego rozwoju organizmu dziecka, zarówno fizycznego jak i psychicznego [6]. Celem pracy by³o zbadanie zawartoœci miedzi i cynku w wybranych przetworach owocowych, warzywnych, owocowo-warzywnych i warzywno-miêsnych przeznaczonych dla niemowl¹t w celu ustalenia stopnia pokrycia dobowego zalecanego pobrania obu pierwiastków w œwietle zaleceñ ywieniowych [5]. MATERIA I METODY Materia³ badany stanowi³y soki owocowe, warzywne i owocowo-warzywne, zupy oraz dania obiadowe warzywno-miêsne zakupione w handlu detalicznym na terenie Lublina w roku 2003 w okresie ich przydatnoœci do spo ycia. Przebadano 7 gatunków soków, 7 gatunków zup oraz 8 gatunków dañ obiadowych pochodz¹cych od 4 producentów krajowych i zagranicznych. Badano po 10 próbek

2 356 A. Marzec, S. Zarêba Nr 4 z ka dego rodzaju produktu w dwóch równoleg³ych powtórzeniach. Odwa ano po 25g badanego materia³u, suszono i mineralizowano metod¹ na sucho w piecu muflowym w temperaturze 450 C. Proces mineralizacji przyspieszano dodaj¹c 30% HNO 3. Popio³y rozpuszczano w mieszaninie 10% HCl i 15% HNO 3 (5:1) (kwasy o czystoœci Suprapur firmy Merck) i przenoszono iloœciowo do kolb miarowych poj. 50 cm 3. Oznaczanie zawartoœci pierwiastków przeprowadzono bezpoœrednio z fazy wodnej u ywaj¹c spektrometru absorpcji atomowej Thermo Elemental Solaar M5. Dok³adnoœæ oznaczania miedzi i cynku sprawdzono wykonuj¹c badania odzysków w próbkach przetworów owocowych, warzywnych i warzywno-miêsnych (Cu 97,7%, Zn 97,1%). WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Zawartoœci miedzi w sokach owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych (Tab. I) waha³y siê œrednio od 0,18 mg/kg (sok marchwiowy) do 0,43 mg/kg (sok jab³kowo-jagodowy i sok z czerwonych winogron i jab³ek ) i by³y ni sze [1, 4, 7] lub porównywalne [3, 8] do danych z piœmiennictwa. Zupy (Tab. II) zawiera³y œrednio od 0,21 mg Cu/kg (rosó³ z kurczaka z ry em) do 0,48 mg Cu/kg (zupa pomidorowa z indykiem i ry em) i wartoœci te by³y porównywalne do danych z piœmiennictwa [7, 8]. W daniach obiadowych (Tab. III) oznaczona zawartoœæ miedzi wynosi³a œrednio od 0,29 mg/kg (warzywa z kurczakiem i owocami) do 0,49 mg/kg (warzywa z szynk¹); wartoœci te by³y porównywalne do danych z piœmiennictwa [3, 7, 8]. Generalnie, najni sze zawartoœci miedzi zanotowano w sokach owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych, nieco wy sze w zupach, a najwy sze w daniach obiadowych. Tabela I. Zawartoœæ miedzi i cynku w sokach owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych (mg/kg), zakres, œrednia zawartoœæ (î) i odchylenie standardowe (SD) Copper and zinc content in fruit, vegetable and fruit-vegetable juices (mg/kg), range, average content (î) and standard deviation (SD) 6RNMDEáNRZRMDJRGRZ\ 6RNMDEáNRZRPDUFKZLRZREDQDQRZ\ 6RNMDEáNRZRPRUHORZ\ 6RNPDUFKZLRZ\ 6RNPDUFKZLRZRMDEáNRZ\ ]PDUDNXM 6RNZLHORRZRFRZ\ 6RN]F]HUZRQ\FKZLQRJURQLMDEáHN

3 Nr 4 MiedŸ i cynk w produkatch dla niemowl¹t 357 Tabela II. Zawartoœæ miedzi i cynku w zupach (mg/kg), zakres, œrednia zawartoœæ (î) i odchylenie standardowe (SD) Copper and zinc content in soups (mg/kg), range, average content (î) and standard deviation (SD).UXSQLF]HN]FLHO FLQ 5RVyá]LQG\ND]NDV] NXNXU\G]LDQ 5RVyá]NXUF]DND]U\ HP =XSDMDU]\QRZD]NUyOLNLHP =XSDMDU]\QRZD]LQG\NLHP =XSDRJyUNRZD =XSDSRPLGRURZD]LQG\NLHPLU\ HP Tabela III. Zawartoœæ miedzi i cynku w daniach obiadowych warzywno-miêsnych (mg/kg), zakres, œrednia zawartoœæ (î) i odchylenie standardowe (SD) Copper and zinc content in dinner vegetable-meat meals (mg/kg), range, average content (î) and standard deviation (SD) 'HOLNDWQ\VFKDEZZDU]\ZDFK ]NOXVHF]NDPL -DJQL FLQDZZDU]\ZDFK 3RWUDZND]FLHO FLQ LSáDWNDPLRZVLDQ\PL 3RWUDZND]LQG\NLHPLNDV] :DU]\ZD]FLHO FLQ LEURNXáDPL :DU]\ZD]NUyOLNLHP :DU]\ZD]NXUF]DNLHPLRZRFDPL :DU]\ZD]V]\QN Ã

4 358 A. Marzec, S. Zarêba Nr 4 Zalecane dobowe spo ycie miedzi dla niemowl¹t do 1 roku ycia w Polsce wynosi 0,7 mg/osobê (5). Je eli za³o ymy, e 12. miesiêczne dziecko (mog¹ce spo ywaæ wszystkie badane produkty) wypija dziennie przeciêtnie 1 opakowanie soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego (oko³o 200 g) oraz zjada 1 opakowanie zupy (oko³o 170 g) i 1 opakowanie dania obiadowego warzywno-miêsnego (oko³o 185 g), to uwzglêdniaj¹c œrednie zawartoœci miedzi w tych produktach mo emy obliczyæ dzienne spo ycie Cu w wysokoœci 0,06 mg z sokami owocowo-warzywnymi, 0,06 mg z zupami oraz 0,08 mg z daniami obiadowymi, co stanowi razem 0,20 mg Cu, a wiêc wynosi tylko 29% zalecanego dobowego spo ycia. Jest to wysoce niezadowalaj¹ca iloœæ, z ywieniowego punktu widzenia, gro ¹ca niedoborem tego pierwiastka w organizmie. Spo ycie mleka przez niemowlê w tym okresie ycia wynosi ok. 600 g dziennie. Uwzglêdniaj¹c poziom miedzi w tym produkcie (0,02 mg/100 g) [4] mo na stwierdziæ, e spo yte mleko nie uzupe³ni niedoborów tego pierwiastka w organizmie dziecka. Zawartoœci cynku w sokach (Tab. I) waha³y siê œrednio od 0,38 mg/kg (sok jab³kowomorelowy i sok z czerwonych winogron i jab³ek) do 0,64 mg/kg (sok marchwiowo-jab³kowy z marakuj¹) i by³y ni sze [1, 2, 4] lub porównywalne [7, 8] z danymi z piœmiennictwa. W zupach (Tab. II) oznaczono cynk œrednio od 1,44 mg/kg (rosó³ z kurczaka z ry em) do 3,41 mg/kg (zupa jarzynowa z indykiem), które to wyniki by³y ni sze od danych z piœmiennictwa [7, 8]. Dania obiadowe (Tab. III) zawiera³y œrednio od 1,98 mg Zn/kg (warzywa z kurczakiem i owocami) do 3,98 mg Zn/kg (potrawka z cielêcin¹ i p³atkami owsianymi), podobnie do danych z piœmiennictwa [7, 8]. Generalnie, najni sze zawartoœci cynku zanotowano w sokach owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych, wy sze (nawet czterokrotnie) w przetworach warzywno-miêsnych. Zalecane dobowe spo ycie cynku dla niemowl¹t do 1 roku ycia w Polsce wynosi 5,0 mg/osobê [5]. Przyjmuj¹c za³o enia podobne jak w przypadku miedzi, obliczono dzienne spo ycie cynku przez dziecko w wysokoœci 0,10 mg z sokami, 0,44 mg z zupami i 0,55 mg z daniami obiadowymi, co stanowi razem 1,09 mg Zn, a wiêc wynosi tylko 22% dobowego zalecanego spo ycia. Jest to niewystarczaj¹ca iloœæ, gdy spo ycie mleka przez niemowlê w tym okresie ycia wynosi oko³o 600 g dziennie, a uwzglêdniaj¹c poziom cynku w mleku na poziomie 0,32 mg/100 g [4] mo na stwierdziæ, e spo yte mleko nie uzupe³ni niedoborów tego pierwiastka w organizmie dziecka. WNIOSKI 1. ywienie dzieci z du ym udzia³em badanych produktów mo e doprowadziæ do stanu niedoborów miedzi i cynku w organizmie. 2. Produkty ywnoœciowe przeznaczone dla niemowl¹t i dzieci nale y wzbogacaæ w miedÿ i cynk, by zapewniæ w³aœciw¹ poda tych pierwiastków z ywnoœci¹.

5 Nr 4 MiedŸ i cynk w produkatch dla niemowl¹t 359 A. Marzec, S. Zarêba COPPER AND ZINC IN FOOD PRODUCTS FOR INFANTS AND CHILDREN Summary Ready to use infant food, namely 7 types of fruit and vegetable juices, 7 types of vegetable-meat soups and 8 types of dinner vegetable-meat meals, was investigated by the flame AAS towards the copper and the zinc content. The average levels of the copper and the zinc were respectively for the juices: 0.31 mg/kg and 0.51 mg/kg, for the soups: 0.38 mg/kg and 2.60 mg/kg, for the dinner meals: 0.42 mg/kg and 2.98 mg/kg. Consumption of a single unit pack of all the 3 types of food products will cover 29% of recommended daily copper intake and 22% of zinc. PIŒMIENNICTWO 1. Falandysz J., Kotecka W.: Zawartoœæ manganu, miedzi, cynku i elaza w produktach nabia³owych, od ywkach dla dzieci i s³odyczach. Bromat. Chem. Toksykol. 1994, 27, Jêdrzejczak R.: Cynk w ywnoœci pochodzenia roœlinnego. Zeszyty Naukowe Komitetu Cz³owiek i Œrodowisko PAN 2002, 33, Jorhem L., Mattsson P., Slorach S.: Levels of Metals in Foods intended for Infants and Young Children. In: Lead, Cadmium, Zinc and Certain Other Metals in Foods on the Swedish Market. Vår Föda 1984, 36, suppl. 3, Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele wartoœci od ywczej produktów spo ywczych. I, Warszawa Normy ywienia cz³owieka fizjologiczne podstawy. Pod red. Œ. Ziemlañskiego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Olêdzka R.: Wp³yw metali i innych substancji obcych na biodostêpnoœæ mikroelementów. Bromat. Chem. Toksykol. 1999, 32, Rakowska M., Rutkowska U., Szki³³¹dziowa W., Nadolna I., Suckewer A., Trzebska-Jeske I.: Badanie wartoœci od ywczej znajduj¹cych siê w obrocie rynkowym przetworów dla dzieci typu Bobo-Vita i Bobo-Frut. Roczn. PZH 1974, 25, Varo P., Nuurtamo M., Saari E., Koivistoinen P.: Mineral element composition of Finnish foods. Part X: Industrial convenience foods, quantity service foods and baby foods. Acta Agriculturae Scandinavica 1980, suppl. 22, Otrzymano: