Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych"

Transkrypt

1 68 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2005 Katedra Towaroznawstwa Żywności Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych 1. Wprowadzenie Jednym z głównych czynników środowiska zewnętrznego, mających wpływ na organizm człowieka i utrzymanie dobrego stanu zdrowia, jest racjonalne żywienie. Musi ono odpowiadać w sposób optymalny zapotrzebowaniu na energię i składniki odżywcze, bez których człowiek nie może w pełni wykorzystywać swych genetycznie uwarunkowanych możliwości rozwoju fizycznego i umysłowego ani utrzymać dobrego stanu zdrowia przez całe życie. Prawidłowe żywienie, poza zaspokajaniem w sposób optymalny zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe, polega na dostarczaniu odpowiedniej ilości wszystkich potrzebnych człowiekowi składników odżywczych. Zjawisko niedoborów składników pokarmowych dotyczy nie tylko krajów biednych, ale również tych, gdzie dzienne racje pokarmowe opierają się na produktach wysoko przetworzonych. Produkty te, w efekcie procesów technologicznych, mają znacznie obniżoną wartość odżywczą, w związku z czym szczególne znaczenie ma dodawanie do wszystkich posiłków zarówno owoców, jak i warzyw lub uzyskanych z nich przetworów, np. soków warzywnych, które powinny być spożywane nie tylko ze względu na ich właściwości orzeźwiające (gaszenie pragnienia), ale również ze względu na ich wartość żywieniową [1, s. 34; 2, s ; 3, s. 40; 15, s., 55 1, ; 1, s , , ; 18, s. 4 8; 21, s , 6 81]. Mając na uwadze zalety wynikające ze spożywania soków warzywnych, należy pamiętać również o zagrożeniach. Jakość soków, jak w przypadku każdej żywności przetworzonej, zależy od solidności producenta. Zagrożenie może stanowić np. skażenie surowca do produkcji pierwiastkami toksycznymi (ołowiem, kadmem) czy azotanami, zwłaszcza gdy pochodzi on od tanich dostawców [6].

2 Kadm i ołów mimo znacznych ograniczeń emisji spowodowanych rygorami technologicznymi, normatywami prawnymi i realizacją zaleceń Unii Europejskiej powszechnie występują w środowisku, we wszystkich jego komponentach i w całych łańcuchach troficznych. Kumulują się w tkankach roślin i zwierząt, skąd w znacznych ilościach dostają się do organizmu ludzkiego, nie ulegają biodegradacji i tworzą wiele toksycznych połączeń zarówno nieorganicznych, jak i organicznych. Konsekwencją regularnego wprowadzania do układu pokarmowego pierwiastków toksycznych są zaburzenia prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, a ich zdolność do akumulacji jest przyczyną wielu chorób, takich jak: nadciśnienie, zanik mięśni, kruchość kości, nowotwory narządów rodnych i kości, agresje, schizofrenie, alergie, choroby serca [5, s ; 9; 14, s. 15 1; 20, s ]. Równie niebezpieczne dla człowieka są azotany V i III. Nadmierne użycie środków chemicznych w rolnictwie daje co prawda wyższe plony, lecz obniża ich wartość żywieniową. Zbyt częste oraz nadmierne nawożenie gleby nawozami azotowymi, takimi jak saletra amonowa lub wapniowa i moczniki, powoduje nagromadzenie się ich w glebie i w wodach powierzchniowych. Stąd azotany V są pobierane przez rośliny i kumulowane w ich tkankach. Szczególnie dużo azotanów V można stwierdzić w warzywach, takich jak buraki, sałata, kapusta, szpinak, cebula czy marchew. Dla zdrowego dorosłego człowieka azotany V nie stanowią dużego zagrożenia (są bowiem szybko wydalane wraz z moczem). Należy ich jednak unikać, gdyż mogą przekształcić się w bardzo toksyczne dla organizmu azotany III, np. podczas niewłaściwego przechowywania żywności lub już w przewodzie pokarmowym pod wpływem bakterii redukujących. Związki te mogą wywoływać wiele schorzeń i zakłóceń w funkcjonowaniu organizmu. Wchłonięte do krwi powodują utlenianie dwuwartościowego żelaza hemoglobiny do formy trójwartościowej, tworząc methemoglobinę. Związek ten nie ma zdolności do wiązania tlenu i nie może brać udziału w procesach oddechowych organizmu. Występują objawy ciężkiej choroby methemoglobinemii. Choroba ta jest bardzo groźna szczególnie dla niemowląt, małych dzieci, ludzi starszych i osób z niektórymi schorzeniami przewodu pokarmowego. Zdarzały się wypadki zatrucia niemowląt np. sokiem z marchwi uprawianej na glebach silnie nawożonych nawozami azotowymi [4; 8; 11; 13, s ; 16, s. 6 1]. 2. Materiał i metodyka badań Badaniom poddano dwa rodzaje soków warzywnych w opakowaniach z laminatu wielowarstwowego o pojemności 1 l, pochodzących od trzech różnych producentów: sok marchwiowy Fortuna o składzie: woda, przecier z marchwi, syrop glukozowo-fruktozowy, zagęszczony sok cytrynowy, substancja wzbogacająca witaminy C i E, sok marchwiowy Hellena o składzie: wyciśnięty sok z marchwi,

3 Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych 11 sok marchwiowy Hortex o składzie: woda, przecier z marchwi, cukier, regulator kwasowości kwas cytrynowy, substancja wzbogacająca witamina C, sok pomidorowy Fortuna o składzie: woda, koncentrat pomidorowy, sól, sok pomidorowy Hellena o składzie: woda, koncentrat pomidorowy, sól, sok pomidorowy Hortex o składzie: woda, koncentrat pomidorowy, sól, Soki zostały wyprodukowane bez użycia środków konserwujących, utrwalone termicznie. Okres trwałości wszystkich badanych soków wynosił 1 rok. Soki zakupiono w punktach handlu detalicznego na terenie Krakowa. Próbki do analiz przygotowano zgodnie z wytycznymi normy PN-A-51/01:90: Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody badań fizykochemicznych. Postanowienia ogólne i zakres normy []. Na tak przygotowanym materiale doświadczalnym przeprowadzono oznaczenia: azotanów III i V według normy ISO (E): Fruits, vegetables and derived products Determination of nitrite and nitrate content. Molecular absorption spektrometic method [], ołowiu i kadmu według Wydawnictw Metodycznych PZH, Metody oznaczania ołowiu, kadmu, miedzi i cynku w produktach spożywczych techniką płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej [19]. 3. Prezentacja i omówienie wyników badań Wyniki przedstawiono w tabelach 1 4 w zestawieniu z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 stycznia 2003 r. w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, składnikach żywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni żywności [12]. Tabela 1. Zawartość azotanów III w badanych sokach wyrażona jako jon azotynowy (NO 2 ) 0,018 0,012 0,005 0,022 0,052 0,034 Zawartość azotanów III w przeliczeniu na azotyn sodu NaNO 2 0,026 0,018 0,00 0,033 0,08 0,051 dopuszczalna dzienna dawka w pożywieniu NaNO 2 0,20

4 12 Tabela 2. Zawartość azotanów V w badanych sokach wyrażona jako jon azotanowy (NO 3 ) 0,61 0,463 0,46 0,262 0,214 0,199 Zawartość azotanów V w przeliczeniu na azotan sodu NaNO 3 0,846 0,634 1,022 0,359 0,293 0,22 dopuszczalna dzienna dawka w pożywieniu NaNO 3 5,00 Tabela 3. Zawartość ołowiu w badanych sokach Zawartość ołowiu zakres wartości wartość średnia x Maksymalny poziom nie może przekraczać a 0,05 0,0182 0,0139 0,0052 0,0152 0,06 0,0031 0,0156 0,0065 0,0145 0, ,083 0,05 0,0058 0,0155 0, ,0053 0,0136 0,00860 a według [12] Analizując uzyskane dane można stwierdzić, że oznaczenia zawartości azotanów III w grupie soków marchwiowych wykazały najwyższy poziom NaNO 2 w soku firmy Fortuna (0,026 mg/kg), natomiast najniższy w soku firmy Hortex (0,00 mg/kg). W grupie soków pomidorowych najwyższy poziom NaNO 2 stwierdzono w soku firmy Hellena (0,08 mg/kg), a najniższy w soku firmy Fortuna (0,033 mg/kg). Oznaczenia zawartości azotanów V w grupie soków marchwiowych wykazały najwyższy poziom NaNO 3 w soku firmy Hortex (1,022 mg/kg), a najniższy w soku firmy Hellena (0,0634 mg/kg). Natomiast w grupie soków pomidorowych najwyższy poziom zawartości NaNO 3 stwierdzono w soku firmy Fortuna (0,359 mg/kg), a najniższy w soku firmy Hortex (0,22 mg/kg).

5 Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych 13 Tabela 4. Zawartość kadmu w badanych sokach Zawartość kadmu zakres wartości wartość średnia x Maksymalny poziom nie może przekraczać a 0,0054 0,0114 0,0080 0,0038 0,011 0,010 0,0029 0,0114 0,0018 0,004 0,0026 0, ,02 0,0022 0,0064 0, ,0011 0,008 0,0049 a według [12] Oznaczenia zawartości ołowiu w grupie soków marchwiowych wykazały najwyższy poziom w soku firmy Fortuna (0,0139 mg/kg), natomiast najniższy w soku firmy Hortex (0,00939 mg/kg). W grupie soków pomidorowych najwyższy poziom zawartości ołowiu stwierdzono w soku firmy Fortuna (0,083 mg/kg), a najniższy w soku firmy Hortex (0,00860 mg/kg). Oznaczenia zawartości kadmu w grupie soków marchwiowych wykazały najwyższy poziom w soku firmy Hellena (0,010 mg/kg), a najniższy w soku firmy Hortex (0,0026 mg/kg). Natomiast w grupie soków pomidorowych najwyższy poziom zawartości kadmu stwierdzono w soku firmy Fortuna (0,00486 mg/kg), a najniższy w soku firmy Hellena (0,00453 mg/kg). Podsumowując omawiane wyniki należy stwierdzić, że oznaczenie zawartości azotanów III i V wykazało bardzo niski ich poziom we wszystkich badanych sokach, znacznie niższy od dopuszczalnej dawki dziennej w pożywieniu, która wynosi 0,2 mg/kg dla NaNO 2 i 5,0 mg/kg dla NaNO 3. Świadczy to o odpowiednim sposobie prowadzenia upraw, z których pobierane są surowce do produkcji, jak również daje podstawy, by twierdzić, że nie istnieje realne zagrożenie wynikające z zawartości azotanów w sokach warzywnych. Zawartość pierwiastków toksycznych (ołów i kadm) w badanych sokach można uznać za bardzo niską. Są to ilości pięciokrotnie mniejsze od wartości dopuszczalnych, określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 stycznia 2003 r. w sprawie wykazu dopuszczalnych ilości substancji dodatkowych i innych substancji obcych dodawanych do środków spożywczych lub używek, a także zanieczyszczeń, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub używkach. Zawartość zarówno azotanów, jak i metali toksycznych w badanych sokach wynika w dużym stopniu z ich obecności w surowcach, z których zostały wyprodukowane, a w mniejszym stopniu z przebiegu samego procesu produkcji, co pozwala sądzić, że różnice zawartości omawianych substancji w poszczególnych sokach mogą być spowodowane zróżnicowanymi warunkami upraw.

6 14 4. Wnioski Oznaczona zawartość pierwiastków toksycznych oraz azotanów III i V w badanych sokach jest znacznie niższa od ilości dopuszczalnej dawki dziennej, a tym samym nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Pozwala to na wysunięcie wniosku, że tereny, na których znajdują się uprawy, nie były pierwotnie obciążone obecnością zanieczyszczeń, jak również nie są terenami narażonymi na oddziaływanie zanieczyszczeń cywilizacyjnych. Pozwala również przypuszczać, że sposób prowadzenia upraw nie budzi zastrzeżeń dotyczących stosowania nadmiernych ilości nawozów azotowych, co pozostawiłoby ślad w postaci znacznych ilości azotanów w produkcie końcowym. Literatura [1] Bortkun O., Ryzyko zdrowotne żywności, cz. 1, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2002, nr 1. [2] Bortkun O., Ryzyko zdrowotne żywności, cz. 2, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2002, nr 2. [3] Bortkun O., Ryzyko zdrowotne żywności, cz. 3, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2002, nr 3. [4] Człowiek, istota pełna trucizn, [5] Gawęda M., Wpływ ołowiu na wartość biologiczną warzyw korzeniowych i liściowych, Zeszyty Naukowe AR w Krakowie, Kraków 2000, nr 364. [6] Hałat Z., Owoce i warzywa chronią przed rakiem, OwoceWarz.html, [] ISO (E): Fruits, vegetables and derived products Determination of nitrite and nitrate content. Molecular absorption spektrometic method. [8] Jak unikać azotanów, [9] Jeżykowska C., Chemia jako remedium na kształtowanie postawy proekologicznej, [] PN-A-51/01:90. Przetwory owocowe i warzywne. Przygotowanie próbek i metody badań fizykochemicznych. Postanowienia ogólne i zakres normy. [11] Pestycydy, [12] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 stycznia 2003 r. w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, składnikach żywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni żywności, Dz.U. nr 3, poz [13] Rożek S., Czynniki wpływające na akumulację azotanów w plonie warzyw, Zeszyty Naukowe AR w Krakowie, Kraków 2000, nr 364. [14] Skinder N.W., Chemia a ochrona środowiska, WSiP, Warszawa [15] Soki warzywne i owocowe a zdrowie, pod red. I. Nadolnej, L. Szponara, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa [16] Śmiechowska M., Przybyłowski P., Oznaczanie azotanów V i III w żywności metodą Griessa uwagi metodyczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2000, XXXIII, nr 1. [1] Towaroznawstwo produktów spożywczych. Teoria i ćwiczenia, pod red. F. Świderskiego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa [18] Waszkiewicz-Robak B., Rynkowe produkty spożywcze o wzbogaconej wartości odżywczej, Przemysł Spożywczy 2002, nr 8. [19] Wydawnictw Metodycznych PZH, Metody oznaczania ołowiu, kadmu, miedzi i cynku w produktach spożywczych techniką płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej.

7 Analiza zawartości substancji niepożądanych w wybranych sokach warzywnych 15 [20] Zglinicka A., Toksyczność kadmu i ołowiu, Aura 2000, nr 2. [21] Żywienie człowieka zdrowego i chorego, pod red. J. Hasika, J. Gawęckiego, PWN, Warszawa Undesirable Substances in Selected Vegetable Juices The objective of the research work was to analyse selected vegetable juices for the levels of nitrates III and V, cadmium and lead, the substances that are dangerous and likely to harm people s health. The results obtained have been tabulated and discussed in the light of the regulations in force. An attempt to define growing conditions as the causes of the contamination of raw material and, consequently, the contamination of the analysed final product has also been made.

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

Ocena możliwości prognozowania wybranych parametrów jakości zdrowotnej soków pomidorowych

Ocena możliwości prognozowania wybranych parametrów jakości zdrowotnej soków pomidorowych Zeszyty Naukowe nr 705 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2006 Katedra Towaroznawstwa Żywności Ocena możliwości prognozowania wybranych parametrów jakości zdrowotnej soków pomidorowych 1. Wprowadzenie Jednym

Bardziej szczegółowo

Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice

Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Nawożenie warzyw w uprawie polowej Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju niezbędne są pierwiastki chemiczne pobrane z gleby i powietrza, nazywane

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac: PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT ZLECENIA :

PRZEDMIOT ZLECENIA : PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R.

RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R. RAPORT Z MONITORINGU POZOSTAŁOŚCI PESTYDYCÓW W PRÓBKACH ŻYWNOŚCI W POLSCE PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 R. Warszawa, 2008 rok MONITORING I URZĘDOWA KONTROLA POZOSTAŁOŚCI PESTYCYDÓW

Bardziej szczegółowo

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby, Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z

Bardziej szczegółowo

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ %

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ % STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1 OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego, Hotelarstwo i Gastronomia, Hotelarstwo i gastronomia, Zarządzanie i marketing

Bardziej szczegółowo

Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach

Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach Monitoring pozostałości pestycydów w żywności w woj. śląskim w latach 2013 2015 Ze względu na wysoką toksyczność wielu pestycydów ustalono szereg zaleceń i sformułowano przepisy zabezpieczające populacje

Bardziej szczegółowo

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych

Bardziej szczegółowo

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ % OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań makro- i mikroelementów przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na terenie gminy Kuźnia Raciborska i w Zestawieniu

Bardziej szczegółowo

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE NĘDZA Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań

Bardziej szczegółowo

Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. ETYKIETA - źródło informacji o produkcie

Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. ETYKIETA - źródło informacji o produkcie Projekt Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy ETYKIETA - źródło informacji o produkcie Zgodnie z polskim ustawodawstwem etykieta produktu spożywczego powinna mieć napisy w języku polskim, umieszczone w sposób

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia

Bardziej szczegółowo

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia

Bardziej szczegółowo

Napój likopenowy Jabłkowo-Brzoskwiniowy

Napój likopenowy Jabłkowo-Brzoskwiniowy Napoje likopenowe > Model : 624 Producent : Cinna Napój likopenowy o smaku Jabłkowo - Brzoskwiniowym Napój likopenowy LycoLife produkowany jest z naturalnych surowców na bazie wody głębinowej z dodatkiem

Bardziej szczegółowo

Warzywa i przetwory warzywne. Metoda akredytowana/ nieakredytowana akredytowana

Warzywa i przetwory warzywne. Metoda akredytowana/ nieakredytowana akredytowana Warzywa i przetwory warzywne Badane obiekty / Grupa obiektów Próbki produktów i Badane cechy i metody badawcze/pomiarowe Szczelność opakowań hermetycznie zamkniętych Trwałość metodą próby termostatowej

Bardziej szczegółowo

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. owoców i warzyw, surowych i przetworzonych.

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. owoców i warzyw, surowych i przetworzonych. Sylabus przedmiotu: Specjalność: Wybrane zagadnienia z technologii przemysłu spożywczego - przetwórstwo owocow i Wszystkie specjalności Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział:

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby: Zestawienie zasobności gleby na obszarze

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13, Data wydania: 30 lipca 2018 r. Nazwa i adres INSTYTUT BIOTECHNOLOGII

Bardziej szczegółowo

Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska*, Beata Bartodziejska*

Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska*, Beata Bartodziejska* Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 40, 2009 r. Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska*, Beata Bartodziejska* ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW (III) I (V) W WYBRANYCH WARZYWACH DOSTĘPNYCH W HANDLU DETALICZNYM

Bardziej szczegółowo

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis. Sylabus przedmiotu: Specjalność: Analiza mobilna skażeń Inżynieria ochrony środowiska Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny

Bardziej szczegółowo

WPŁYW OCHRONY PRZED CHWASTAMI NA ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW W ROŚLINACH WARZYWNYCH. Adam Dobrzański Instytut Warzywnictwa Pracownia Herbologii

WPŁYW OCHRONY PRZED CHWASTAMI NA ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW W ROŚLINACH WARZYWNYCH. Adam Dobrzański Instytut Warzywnictwa Pracownia Herbologii WPŁYW OCHRONY PRZED CHWASTAMI NA ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW W ROŚLINACH WARZYWNYCH Adam Dobrzański Instytut Warzywnictwa Pracownia Herbologii N jest podstawowym makroskładnikiem decydującym o plonie Gdy wzrost

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE KRZYŻANOWICE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych

Bardziej szczegółowo

Materiały źródłowe do przedmiotu:

Materiały źródłowe do przedmiotu: Materiały źródłowe do przedmiotu: 1. Red. J. Gawęcki, L. Hryniewiecki: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. T. 1. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2003. 2. Red. J. Hasik, J. Gawęcki: Żywienie człowieka

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw

Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw Elżbieta Fijoł-Adach Beata Feledyn-Szewczyk Renata Kazimierczak Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej WSTĘP System rolniczy

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS 1 Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil kształcenia: Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: Forma studiów: Nazwa przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ

EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ Wprowadzenie Liczne badania przeprowadzone w Europie i w Polsce wskazują, że warzywa z produkcji ekologicznej są

Bardziej szczegółowo

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015

Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015 Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015 Światowy Dzień Zdrowia obchodzony jest każdego roku 7 kwietnia, aby uczcić rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia w 1948 roku. Każdego roku wybierany jest

Bardziej szczegółowo

Normy i/lub procedury badawcze Badane cechy (właściwości)

Normy i/lub procedury badawcze Badane cechy (właściwości) Lp. 10.04.2015 r. OFERTA NA BADANIA Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego im. prof. Wacława Dąbrowskiego 02-532 Warszawa, ul Rakowiecka 36, www.ibprs.pl Badane obiekty/ grupy obiektów Badane

Bardziej szczegółowo

Konkurs Ekologiczne zagrożenia chemizacji rolnictwa.

Konkurs Ekologiczne zagrożenia chemizacji rolnictwa. Konkurs Ekologiczne zagrożenia chemizacji rolnictwa. ele konkursu: - kształtowanie postaw proekologicznych i prozdrowotnych. - rozwijanie zainteresowań przyrodniczych i chemicznych uczniów. - kształcenie

Bardziej szczegółowo

Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010

Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego

Bardziej szczegółowo

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ

STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE PIETROWICE WIELKIE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZANOWICE.

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZANOWICE. STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE KRZANOWICE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań

Bardziej szczegółowo

Zanieczyszczenia chemiczne

Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12, Data wydania: 4 września 2017 r. Nazwa i adres INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE RUDNIK. Zasobność gleby

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE RUDNIK. Zasobność gleby STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE RUDNIK Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych badań

Bardziej szczegółowo

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 1. Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i strukturą egzaminu zewnętrznego. 2. Problematyka żywienia w Polsce i na świecie. -wymienia

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także

Bardziej szczegółowo

[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N

[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N [tlił [flliu IK lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N Redakcja naukowa Jan Gawęcki ŻYWIENIE CZŁOWIEKA i* WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 I. Wstęp 1. Człowiek i jego pokarm (Jan G aw ęcki)...13

Bardziej szczegółowo

Beata Bartodziejska*, Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska*

Beata Bartodziejska*, Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska* OchrOna ŚrOdOwiska i ZasObów naturalnych nr 43, 2010 r. Beata Bartodziejska*, Magdalena Gajewska*, Anna Czajkowska* OZNACZENIE POZIOMU ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘżKIMI żywności POCHODZĄCEJ Z SAMODZIELNEJ

Bardziej szczegółowo

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 09 maja 2016 r. Nazwa i adres AB 277 OKRĘGOWA

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie

Bardziej szczegółowo

ZAKRES: AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1214

ZAKRES: AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1214 ZAKRES: AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1214 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10 Data wydania: 11 maja 2018 r. Nazwa i adres AB 1214 MIEJSKIE

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1651

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1651 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1651 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 2 Data wydania: 30 lipca 2018 r. Nazwa i adres LABSTAR MATEUSZ

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 212 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10, Data wydania: 11 września 2015 r. Nazwa i adres INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW(III) i (V) W WYBRANYCH GATUNKACH WARZYW I ZIEMNIAKACH DOSTE PNYCH W HANDLU W OLSZTYNIE W LATACH

ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW(III) i (V) W WYBRANYCH GATUNKACH WARZYW I ZIEMNIAKACH DOSTE PNYCH W HANDLU W OLSZTYNIE W LATACH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 1, str. 67 71 Danuta Murawa, Tadeusz Banaszkiewicz, Ewa Majewska 1), Bożena Błaszczuk 1), Joanna Sulima ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW(III) i (V) W WYBRANYCH GATUNKACH WARZYW I ZIEMNIAKACH

Bardziej szczegółowo

Jakość środków chemicznych stosowanych w produkcji cukru w aspekcie spełniania wymagań unijnych aktualizacja.

Jakość środków chemicznych stosowanych w produkcji cukru w aspekcie spełniania wymagań unijnych aktualizacja. Jakość środków chemicznych stosowanych w produkcji cukru w aspekcie spełniania wymagań unijnych aktualizacja. 1 Rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002 ustanawiające

Bardziej szczegółowo

Rola poszczególnych składników pokarmowych

Rola poszczególnych składników pokarmowych Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.

Bardziej szczegółowo

Metoda badawcza/ dokumenty odniesienia. Pracownia Chemiczna Żywności i Żywienia

Metoda badawcza/ dokumenty odniesienia. Pracownia Chemiczna Żywności i Żywienia Pracownia Chemiczna Żywności i Żywienia Metale 1. arsen Wydawnictwa Metodyczne PZH - 2005 metoda absorpcyjnej spektrometrii atomowej z generowaniem wodorków (HGAAS) 0,01 5,00 mg/kg w zakresie 0,02 5,00

Bardziej szczegółowo

Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków.

Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków. Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków. www.kups.org.pl І www.wszkole.5porcji.pl PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Prawidłowe żywienie

Bardziej szczegółowo

CENNIK ANALIZ LABORATORYJNYCH LOIiWA SP. Z O.O.

CENNIK ANALIZ LABORATORYJNYCH LOIiWA SP. Z O.O. Kalsk, dnia 29 czerwca 2018 r. CENNIK ANALIZ LABORATORYJNYCH LOIiWA SP. Z O.O. L.P. Badanie/ usługa Akredytacja/ Norma Czas realizacji Min. wielkość próbki (**) Cena netto za próbkę (zł) Badanie azotanów/azotynów

Bardziej szczegółowo

Jedzmy zdrowo na kolorowo!

Jedzmy zdrowo na kolorowo! Jedzmy zdrowo na kolorowo! Dlaczego powinniśmy jeść warzywa? Ponieważ są źródłem: -witamin: głównie: beta-karoten, witamina C, kwas foliowy oraz witaminy K, niacyna oraz witaminy E -składników mineralnych:

Bardziej szczegółowo

Nawozy wieloskładnikowe sprawdź, który będzie najlepszy jesienią!

Nawozy wieloskładnikowe sprawdź, który będzie najlepszy jesienią! .pl https://www..pl Nawozy wieloskładnikowe sprawdź, który będzie najlepszy jesienią! Autor: Małgorzata Srebro Data: 23 lipca 2018 Rośliny ozime, w tym zboża i rzepak, powinny zostać dobrze zaopatrzone

Bardziej szczegółowo

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KRZYŻANOWICE STAN WŁAŚCIWOŚCI AGROCHEMICZNYCH GLEB I ZANIECZYSZCZEŃ METALAMI CIĘŻKIMI GRUNTÓW NA UŻYTKACH ROLNYCH STAROSTWA POWIATOWEGO RACIBÓRZ W GMINIE KRZYŻANOWICE Opracowanie wyników i sprawozdania z wykonanych

Bardziej szczegółowo

Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813

Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813 Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 199 Nr 72 poz. 813 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA z dnia 11 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków, jakie muszą być spełnione przy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728. Rozporządzenie. z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych

Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728. Rozporządzenie. z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728 Rozporządzenie Ministra Zdrowia 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: 23.01.2016. Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: 23.01.2016. Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis. Sylabus przedmiotu: Specjalność: W: Dodatki do żywności Wszystkie specjalności Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 277 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 16 lutego 2018 r. Nazwa i adres AB 277 OKRĘGOWA

Bardziej szczegółowo

OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI DZIĘKI NAJLEPSZYM ROLNICZYM PRAKTYKOM ŚRODOWISKOWYM W ZAKRESIE NAWOŻENIA

OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI DZIĘKI NAJLEPSZYM ROLNICZYM PRAKTYKOM ŚRODOWISKOWYM W ZAKRESIE NAWOŻENIA OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI DZIĘKI NAJLEPSZYM ROLNICZYM PRAKTYKOM ŚRODOWISKOWYM W ZAKRESIE NAWOŻENIA Lubań, 207 r. . Tak dużo nawozów jak jest to konieczne, tak mało jak to możliwe - nie ma innego racjonalnego

Bardziej szczegółowo

INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia

INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia Od 1 października 2016 roku w świetlicy szkolnej realizowana jest innowacja pedagogiczna pt. Wiem co jem- czyli świetlicowa akademia

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE. warzywnictwa metodami ekologicznymi. pt.: OPRACOWANIE METOD PRZETWÓRSTWA WARZYW Z UPRAW EKOLOGICZNYCH I OCENA ICH JAKOŚCI

SPRAWOZDANIE. warzywnictwa metodami ekologicznymi. pt.: OPRACOWANIE METOD PRZETWÓRSTWA WARZYW Z UPRAW EKOLOGICZNYCH I OCENA ICH JAKOŚCI SPRAWOZDANIE z prowadzenia w 2008r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie: warzywnictwa metodami ekologicznymi pt.: OPRACOWANIE METOD PRZETWÓRSTWA WARZYW Z UPRAW EKOLOGICZNYCH

Bardziej szczegółowo

Kontrola planowa III kwartał 2012 r. - w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych

Kontrola planowa III kwartał 2012 r. - w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych Informacja w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych - kontrola planowa III kwartał 2012 r. Zgodnie z programem kontroli planowej w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych (GI-BKJ-403-13/12)

Bardziej szczegółowo

Dodatki do żywności budzą w ostatnich latach wiele emocji.

Dodatki do żywności budzą w ostatnich latach wiele emocji. Dodatki do żywności budzą w ostatnich latach wiele emocji. Ich stosowanie utożsamia się często z chemizacją żywności i pogarszaniem przez to jej jakości zdrowotnej. Jako konsumenci zadajemy sobie wiele

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?

Bardziej szczegółowo

OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT

OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 1, 65 72 AGATA WAWRZYNIAK, JADWIGA HAMUŁKA, EWA SKIBIŃSKA OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ

Bardziej szczegółowo

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Metoda akredytowana/ nieakredytowana akredytowana

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Metoda akredytowana/ nieakredytowana akredytowana Środki spożywcze Badane obiekty / Grupa obiektów Badane cechy i metody badawcze/pomiarowe Obecność Salmonella w określonej masie/objętości produktu Metoda jakościowa Obecność Listeria monocytogenes w określonej

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować

Bardziej szczegółowo

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa

Bardziej szczegółowo

Podczas gotowania część składników przedostaje się do wody. Część składników ulatnia się wraz z parą (głównie witamina C).

Podczas gotowania część składników przedostaje się do wody. Część składników ulatnia się wraz z parą (głównie witamina C). Podczas gotowania część składników przedostaje się do wody. Część składników ulatnia się wraz z parą (głównie witamina C). Wzrost temperatury redukuje poziom większości składników odżywczych. Surowy por

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 439

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 439 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 439 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 20 lipca 2016 r. Nazwa i adres AB 439 Kod identyfikacji

Bardziej szczegółowo

Analiza jakości wybranych soków warzywnych w aspekcie wymagań Polskiej Normy oraz wytycznych kodeksu praktyki AIJN

Analiza jakości wybranych soków warzywnych w aspekcie wymagań Polskiej Normy oraz wytycznych kodeksu praktyki AIJN Zeszyty Naukowe nr 834 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009 Katedra Towaroznawstwa Żywności Analiza jakości wybranych soków warzywnych w aspekcie wymagań Polskiej Normy oraz wytycznych kodeksu praktyki

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 161

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 161 PCA Zakres akredytacji Nr AB 161 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 161 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 18 Data wydania: 27 marca 2018

Bardziej szczegółowo

profil ogólnoakademicki studia I stopnia

profil ogólnoakademicki studia I stopnia Opis na kierunku ŻYWIENIE CZŁOWIEKA z odniesieniem do oraz prowadzących profil ogólnoakademicki studia I stopnia Efekty NŻZ1_W01 NŻZ1_W02 NŻZ1_W03 NŻZ1_W04 WIEDZA Ma ogólną wiedzę z zakresu matematyki,

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych. (Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych. (Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r. Dz.U.04.97.976 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych (Dz. U. z dnia 1 maja 2004 r.) Na podstawie art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 11 maja

Bardziej szczegółowo

Nawożenie borówka amerykańska

Nawożenie borówka amerykańska Nawożenie borówka amerykańska Borówka amerykańska Jeśli borykasz się z problemem nawożenia borówki jak i jagody kamczackiej napisz do nas. Przygotujemy odpowiednie zalecenia nawozowe na dowolny okres roku

Bardziej szczegółowo

Berimal Forte x 30 kaps

Berimal Forte x 30 kaps Berimal Forte x 30 kaps Cena: 51,15 PLN Opis słownikowy Postać Producent Promocje Rodzaj rejestracji Substancja czynna Kapsułki USP ZDROWIE Wybór Farmaceuty Suplement diety - Opis produktu Pierwszy w Polsce

Bardziej szczegółowo

Czy mus to mus? Czy mus to mus? Opublikowane na stronie Dziecko w Warszawie (http://dzieckowwarszawie.pl)

Czy mus to mus? Czy mus to mus? Opublikowane na stronie Dziecko w Warszawie (http://dzieckowwarszawie.pl) soki_i_musy_-_witaminy_w_smart_formie_infografika.png [1] Strona 1 z 6 Strona 2 z 6 Strona 3 z 6 Strona 4 z 6 11 grudnia 2015 Mamy przyznały, że tylko 4% dzieci spożywa dzienną zalecaną ilość warzyw. Znacznie

Bardziej szczegółowo

dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Wszechnica żywieniowa Warszawa, 21 października 2015 r.

dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Wszechnica żywieniowa Warszawa, 21 października 2015 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące żywienia w stołówkach i asortymentu w sklepikach szkolnych szansą na poprawę sposobu żywienia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU

RAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU RAPORT Z BADAŃ MONITORINGOWYCH ZAKRESIE WYBRANYCH GRUP ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO ORAZ SUPLEMENTÓW DIETY PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 ROKU.

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1433

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1433 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1433 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 5 Data wydania: 31 marca 2017 r. Nazwa i adres: AB 1433 KATOWICKIE

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1408

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1408 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1408 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 12 Data wydania: 17 maja 2019 r. AB 1408 Kod identyfikacji

Bardziej szczegółowo

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: kucharz Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 1. Ocena Nazwa działu / wymagania Znaczenie nauki

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola 3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod

Bardziej szczegółowo

Makro- i mikroskładniki w dokarmianiu dolistnym kukurydzy

Makro- i mikroskładniki w dokarmianiu dolistnym kukurydzy https://www. Makro- i mikroskładniki w dokarmianiu dolistnym kukurydzy Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 14 maja 2018 Kukurydza posiada jedne z największych potrzeb pokarmowych ze wszystkich zbóż.

Bardziej szczegółowo

Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej

Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej Prof. dr hab. Ewa Rembiałkowska Dr inż. Dominika Średnicka-Tober Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE DLA MINIMALNIE PRZETWORZONEJ MARCHWI

ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE DLA MINIMALNIE PRZETWORZONEJ MARCHWI Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Owoców i Warzyw ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE DLA MINIMALNIE PRZETWORZONEJ MARCHWI Autorzy: dr Anna Wrzodak dr Justyna Szwejda-Grzybowska prof dr hab. Ryszard Kosson dr

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE KRYTERIA OCENIANIA

WYMAGANIA EDUKACYJNE KRYTERIA OCENIANIA WYMAGANIA EDUKACYJNE KRYTERIA OCENIANIA GIMNAZJUM III ETAP EDUKACYJNY PRZEDMIOT ZASADY ŻYWIENIA W RAMACH PRZEDMIOTU WYCHOWANIE FIZYCZNE KLASA: 1D Rok szkolny 2016/2017r. Nauczyciel wychowania fizycznego

Bardziej szczegółowo

Czy żywność GMO jest bezpieczna?

Czy żywność GMO jest bezpieczna? Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich

Bardziej szczegółowo

ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW

ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia

Bardziej szczegółowo