Narzędzia zapewniania i oceny jakości kształcenia specjalistów informacji

Transkrypt

1 Narzędzia zapewniania i oceny jakości kształcenia specjalistów informacji Małgorzata Kowalska Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK X Bałtycka Konferencja "Zarządzanie i Organizacja Bibliotek", Gdańsk maja 2016 r.

2 Termin jakość

3 Subiektywny wymiar jakości Jakość jako wyjątkowość realizacja celów strategicznych, dążenie d budowania wyróżniającej się pozycji, przewagi. Jakość jako doskonałość podnoszenie kwalifikacji, doskonalenie metod, unowocześnianie, rozwój zasobów. Jakość jako spełnienie przypisanych funkcji zaspokojenie potrzeb zewnętrznych interesariuszy. Jakość jako korzystny stosunek efektów do nakładów racjonalne gospodarowanie nakładami materialnymi. Jakość jako transformacja zarządzanie zmianami przyczyniające się do ciągłej poprawy jakości.

4 Jakość kształcenia taki rodzaj edukacji, który oferuje wszystkim młodym ludziom, oraz pozostałym osobom uczącym się, kompetencje dostosowane do specyficznego kontekstu, w którym żyją i pozwala im na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i ekonomicznym stopień, w jakim zbiór inherentnych właściwości spełnia wymagania jakość kształcenia - stopień spełnienia przez system kształcenia określonych wymagań stawianych mu przez jego interesariuszy, przy uwzględnieniu uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych.

5 Europejskie determinanty jakości kształcenia

6 Standardy i wskazówki dotyczące zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (standardy dot. wewnętrznych systemów zapewniania jakości) Standardy Kategorie Przykłady zaleceń Wewnętrzny system zapewniania jakości Polityka oraz procedury zapewnienia jakości Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd programów i ich efektów Ocenianie studentów Zapewnianie jakości kadry dydaktycznej Zasoby do nauki oraz środki wsparcia studentów Systemy informacyjne Publikowanie informacji Programy kształcenia powinny zawierać jasno sformułowane cele i efekty kształcenia. Efekty kształcenia powinny być powszechnie dostępne (opublikowane). Należy zwrócić uwagę na treść i konstrukcję oferowanych programów i kursów. Należy stale monitować postępy studentów. Powinny istnieć jasno określone, opublikowane i niezależne od decyzji pojedynczych egzaminatorów kryteria przyznawania poszczególnych ocen. Kryteria oceniania powinny uwzględniać konsekwencje wynikające z przepisów egzaminacyjnych oraz regulować kwestie związane z nieobecnościami studentów. Do prowadzenia zajęć ze studentami należy zatrudniać osoby, które będą dysponowały pełną wiedzą i znajomością wykładanego przedmiotu. Kadra naukowa powinna mieć możliwość rozwijania i poszerzania swojego potencjału dydaktycznego oraz być zachęcana do wartościowania swoich umiejętności. Należy zadbać o łatwość dostępu do takich zasobów, jak biblioteki, pomieszczenia komputerowe oraz wsparcie ze strony personelu w postaci opiekunów naukowych i doradców. Należy rutynowo monitorować, dokonywać przeglądu oraz podnosić poziom skuteczności oferowanych studentom usług wspomagania nauki Instytucje powinny: prowadzić badania zadowolenia studentów z programów nauczania oraz dokumentowanie ich wyników, monitorować poziomu zatrudniania absolwentów, weryfikować i dokumentować skuteczność wykładowców. Instytucje powinny publikować informacje na temat: oferowanych przez siebie programów, przyznawanych kwalifikacji, miejsc pracy byłych studentów.

7 Standardy i wskazówki dotyczące zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego (standardy dot. zewnętrznych systemów zapewniania jakości) Standardy Kategorie Przykłady zaleceń Zewnętrzny system zapewniania jakości Stosowanie procedur wewnętrznego zapewnienia jakości Opracowanie procesów zewnętrznego zapewnienia jakości Kryteria dla decyzji Procesy odpowiednie dla określonego celu Raportowanie Procedury uzupełniające Okresowość przeglądów Analizy systemowe Programy kształcenia powinny zawierać jasno sformułowane cele i efekty kształcenia. Efekty kształcenia powinny być powszechnie dostępne (opublikowane). Procedury i metody zewnętrznego zapewniania jakości powinny mieć wyraźnie zdefiniowane cele i zadania oraz być opublikowane. Procedury nie powinny zakłócać normalnego działania instytucji. Przyjęte kryteria oceny instytucjonalnej powinny być powszechnie dostępne (opublikowane). Kryteria oceny nie powinny umożliwiać dowolności interpretacyjnej. Eksperci zewnętrzni powinni posiadać odpowiednie umiejętności oraz kompetencje. Zespoły dokonujące oceny zewnętrznej powinny rekrutować się ze specjalistów krajowych, międzynarodowych oraz przedstawicieli studentów. Publikowane raporty muszą spełniać potrzeby docelowych odbiorców. Struktura raportów powinna obejmować: opis, analizę, wnioski, pozytywne opinie oraz zalecenia. Należy przewidzieć instrumenty szybkiej realizacji zaleceń i wymaganych planów działań oraz formy promowania dalszych udoskonaleń. Proces oceny zewnętrznego zapewniania jakości powinien być ponawiany okresowo i w sposób ciągły. Każdy kolejny przegląd powinien uwzględniać postępy, jakie osiągnięto od czasu poprzedniego badania. Materiały gromadzone przez agencje zapewnienia jakości powinny stać się źródłem materiału dla metodycznych analiz obejmujących całe systemy szkolnictwa wyższego. Agencje powinny rozważyć możliwość utworzenia we własnych strukturach komórki badawczo-rozwojowej, która pomoże im wydobyć jak najwięcej korzyści z realizowanych prac.

8 Ramowa struktura kwalifikacji w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (ang. Qualification Framework for EHEA) KRK powinny: definiować profile kształcenia, a więc umiejscawiać poszczególne kierunki kształcenia w dziedzinach lub dyscyplinach naukowych, opisywać przewidywane cele i efekty kształcenia oraz przyjęte kwantyfikatory oceny (co student powinien wiedzieć, potrafić zademonstrować i rozumieć na poszczególnych poziomach studiów, w poszczególnych cyklach kształcenia oraz po zakończeniu nauki danego przedmiotu), wskazywać punkty, w których poszczególne rodzaje kwalifikacji łączą się czy zachodzą na siebie, określać liczbę punktów ECTS dla poszczególnych poziomów i przedmiotów kształcenia, pozwalających na ilościowe wartościowanie, mierzenie i porównywanie osiągnięć w nauce, precyzować przyznawane po zakończeniu kształcenia tytuły oraz wskazać zadania/zawody, do jakich przygotowani są absolwenci poszczególnych kierunków studiów.

9 Polskie regulacje odnoszące się do jakości kształcenia Prawo o szkolnictwie wyższym Rozporządzenie MNiSW z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, Rozporządzenie MNiSW z dnia 3 października 2014 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia, Rozporządzenie MNiSW z dnia 3 października 2014 r. w sprawie podstawowych kryteriów i zakresu oceny programowej i instytucjonalnej Rozporządzenie MNiSW z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki.

10 Rozporządzenie w sprawie podstawowych kryteriów i zakresu oceny programowej i instytucjonalnej W procesie akredytacji ocenie podlegają: spójność opisu efektów kształcenia z KRK, przyporządkowanie kierunku studiów do obszaru lub obszarów kształcenia, realizacja programu studiów, m.in. poprzez przypisanie punktów ECTS, spełnianie wymagań dotyczących minimum kadrowego i kwalifikacji kadry, dostosowanie infrastruktury do potrzeb i celów kształcenia, związek kierunku studiów z misją i strategią rozwoju uczelni i jednostki, polityka rekrutacyjna na kierunku studiów, działanie i skuteczność wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia, spełnianie warunków prowadzenia kształcenia na odległość, dostosowanie efektów kształcenia do potrzeb rynku pracy, program i wymiar praktyk zawodowych oraz dobór miejsc ich odbywania, włączanie studentów do prowadzenia badań naukowych.

11 Krajowe ośrodki bibliologiczne 13 ośrodków 32 kierunki studiów czy wdrożyły systemy zapewniania jakości? zgodność z wytycznymi zewnętrznymi (europejskimi i krajowymi) jakie narzędzia do oceny stosują? dla kadry dydaktycznej dla studentów

12

13

14

15

16 Wnioski końcowe brak unifikacji narzędzi oceny jakości, największa spójność w obszarze zgodności z wymaganiami zewnętrznymi, największe różnice w grupie narzędzi oceny jakości kształcenia studentów. zalety wdrożonych systemów: istnienie przejrzystych procedur, zasad i wytycznych dotyczących podnoszenia jakości kształcenia, dokonywanie systematycznej oceny efektów kształcenia, angażowanie pracowników i interesariuszy w systemy zapewniania jakości, tworzenie elastycznych programów studiów umożliwiających realizację różnorodnych ścieżek kształcenia i przygotowywania do zawodu, internacjonalizację procesu kształcenia, gromadzenie, analizowanie i wyciąganie wniosków wynikających z badań opinii studentów i absolwentów, budowanie pozytywnych relacji z otoczeniem.

17 Wnioski końcowe wady wdrożonych systemów jakości: brak mechanizmów motywowania pracowników do podnoszenia jakości kształcenia i związana z tym niechęć do współtworzenia systemów zapewniania jakości, mała aktywność studentów przy tworzeniu programów kształcenia, brak szerokiej oceny programów kształcenia pod kątem ich przydatności w pracy zawodowej, brak analiz sumarycznych wyników osiąganych efektów kształcenia; biurokratyzacja procesu dydaktycznego.

18 Podsumowanie mimo braku, a może dzięki brakowi unifikacji form i narzędzi zapewniania jakości kształcenia, wdrożone systemy mogą : służyć poprawie kompetencji dydaktycznych pracowników poszczególnych uczelni, sprzyjać tworzeniu nowych programów kształcenia (wzrost konkurencyjności ofert dydaktycznych), ułatwiać uzyskiwanie nowych uprawnień, pomagać jednostkom w rozwijaniu relacji z otoczeniem i podejmowaniu wspólnych działań, stymulować popularyzację nauki, a wreszcie przyczyniać się do zwiększania liczby studentów zagranicznych., w wymiarze społecznym - determinować rozwój kultury jakości i jej propagowanie oraz dostarczać społeczeństwu informacji o randze instytucji oferujących kształcenie.