SPIS TREŚCI. TEMAT RAPORTU Dogonić resztę Polski...3 Co dalej, Polsko Wschodnia?...7. WYWIAD Wschód możliwości...9 Pośrednicząc w sukcesie...

Transkrypt

1 Nr 1/2009

2 SPIS TREŚCI TEMAT RAPORTU Dogonić resztę Polski Co dalej, Polsko Wschodnia? WYWIAD Wschód możliwości Pośrednicząc w sukcesie FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Program Rozwój Polski Wschodniej Szybki i tani internet dla każdego Wypromować Polskę Wschodnią Uczelnie w wyścigu po unijne pieniądze Rozwój miast Bliżej do celu Rowerem przez Polskę Wschodnią Nie tylko PO RPW...? DLA KOGO FUNDUSZE Z PO RPW? Polska Wschodnia wykorzystuje swój czas na rozwój Projekty indywidualne w Programie Rozwój Polski Wschodniej..27 CHCĘ WIEDZIEĆ WIĘCEJ Polska Wschodnia w internecie CIEKAWOSTKI REGIONALNE PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ PO RPW w 2008 r Szanowni Państwo! Program Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) to jedyny tego rodzaju w skali UE program ponadregionalny. To ponad 2,27 mld euro dla pięciu województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. W najbliższych latach powstaną tam nowe drogi, ekologiczny transport publiczny, parki technologiczne, a dostęp do szybkiego Internetu stanie się powszechny. Program to również inwestycja w przyszłe pokolenia. Dofinansowanie otrzyma prawie trzydzieści projektów uczelni, kształcących lub prowadzących badania naukowe w obszarze nauk technicznych i matematyczno-przyrodniczych. Program Rozwój Polski Wschodniej wystartował już na dobre realizowane są projekty, podpisywane kolejne umowy o dofinansowanie. W tym gorącym i ważnym dla Polski Wschodniej czasie oddajemy w Państwa ręce pierwszy numer magazynu informacyjnego Programu Rozwój Polski Wschodniej A na Wschodzie zmiany. Pragniemy zapoznać Państwa z celami Programu, jego pierwszymi efektami, a także samym makroregionem Polski Wschodniej. W magazynie znajdą Państwo jednak nie tylko fakty i liczby. Zaprezentujemy również instytucje i osoby, które na co dzień zamieniają dokumenty w konkretne działania. Dziękuję twórcom magazynu. Mam nadzieję, że dzięki publikacji zmiany na Wschodzie staną się bliższe wszystkim mieszkańcom naszego kraju. CO I JAK W PO RPW? Ludzie i instytucje w PO RPW System instytucjonalny funduszy europejskich Życzę miłej lektury! Krzysztof Hetman Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego KONKURSY Fotozagadki WYDARZENIA GWIAZDY Z POLSKI WSCHODNIEJ Beata Kozidrak KRZYŻÓWKA Magazyn informacyjny Programu Rozwój Polski Wschodniej , nr 1/2009 Wydawca: Redakcja: Instytucja Zarządzająca Programem Urszula Witkowska-Śliwa Rozwój Polski Wschodniej tel.: uws@mrr.gov.pl ul. Wspólna 2/4, Warszawa Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Programów Ponadregionalnych Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania publikowanych tekstów. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionlanego w ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej Przygotowanie i produkcja: Agape. Agencja doradcza i wydawnicza,

3 1/2009 TEMAT RAPORTU Dogonić resztę Polski Polska Wschodnia to pięć województw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińskomazurskie. To jedne z najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej. Taki stan makroregionu jest efektem wielu czynników historycznych i gospodarczych. Jednak potencjał rozwoju i szanse Polski Wschodniej, wynikające przede wszystkim ze wsparcia Unii Europejskiej, dają prawo sądzić, że ten niekorzystny obraz możne się zmienić i region dogoni resztę Polski. P Produkt krajowy brutto na mieszkańca w Polsce Wschodniej to średnio 38 proc. średniej Unii Europejskiej. Na tym zwartym przestrzennie obszarze, który zajmuje ponad jedną trzecią powierzchni Polski, mieszka niecałe 22 proc. mieszkańców naszego kraju. Niestety, tworzą oni tylko ok. 16 proc. PKB i udział ten stale się zmniejsza. Dlaczego Polska Wschodnia wypada tak źle w porównaniu z resztą Polski i tak słabo w całej UE? Zabory rozpoczęły dysproporcje Słabe wyniki mają swoje korzenie historyczne. Decydujący był tutaj zwłaszcza okres zaborów. Poza obecnym woj. warmińsko-mazurskim pozostały obszar tego makroregionu znalazł się pod zaborem rosyjskim. Pod tym zaborem Polska Wschodnia nie rozwijała się w takim tempie jak powinna. Te uwarunkowania, mimo modernizacji w 20-leciu międzywojennym i w okresie PRL-u, sprawiły że obraz makroregionu nie zmienił się. Po II wojnie 40 proc. inwestycji znalazło się na południu Polski. Podział na tzw. Polskę A i Polskę B jeszcze się umocnił. Po 1989 r. i upadku wielu PGR-ów oraz okręgów przemysłowych bezrobocie drastycznie wzrosło, szczególnie w województwie warmińsko-mazurskim oraz podkarpackim, a rolnictwo ze względu na słabą opłacalność produkcji zaczęło pełnić zdecydowanie mniejszą rolę. Przed przystąpieniem Polski do UE województwa Polski Wschodniej otrzymywały mniej środków publicznych w porównaniu do pozostałych województw kraju. Priorytetem była rozbudowa przejść granicznych i połączeń komunikacyjnych na granicy zachodniej. Potencjał Polski Wschodniej Bardzo ważnym elementem dalszego rozwoju makroregionu jest wykorzystanie potencjału tego obszaru. Pod względem warunków naturalnych obszar Polski Wschodniej stanowią dwa znacznie różniące się od siebie podregiony. Północny podregion obejmuje województwa warmińsko- -mazurskie, podlaskie i północną część lubelskiego. Jest tam wiele jezior i lasów, to najczystszy obszar Polski. Z kolei południowy podregion Polski Wschodniej obejmuje województwo świętokrzyskie, południową część lubelskiego oraz podkarpackie. Mamy tu Roman Chmielewski zarówno niziny, wyżyny, jak i tereny podgórskie oraz górskie. Przyroda Polska Wschodnia ma wiele walorów przyrodniczych. Znajduje się w niej 38,5 proc. wszystkich chronionych w Polsce obszarów. Na terenie makroregionu leży 9 parków narodowych, 44 parki krajobrazowe, 440 rezerwatów przyrody, kilkadziesiąt obszarów chronionego krajobrazu, kilkanaście tysięcy pomników przyrody oraz kilkaset innych obszarów i obiektów chronionych. Wiele z nich ma status obszarów chronionych o randze międzynarodowej. Przez Polskę Wschodnią przebiega kilka korytarzy ekologicznych o znaczeniu międzynarodowym, a poziom czystości środowiska naturalnego jest wysoki. 3

4 TEMAT RAPORTU Studenci uczelni na 10 tys. ludności w 2005 r. Turystyka Polska Wschodnia ma wielki potencjał rozwoju turystyki. Wynika to z dużego zróżnicowania kulturowego i krajobrazowego oraz posiadania bardzo cennych obszarów przyrodniczych, o wyjątkowych w skali Europy walorach. Najlepiej rozwiniętą bazą turystyczną dysponuje województwo warmińsko-mazurskie. O znaczeniu województwa decydują walory przyrodnicze i kulturowe oraz stosunkowo niewielka odległość od Warszawy. Nieznacznie gorsze warunki mają województwa podlaskie i lubelskie. Turystyka wypoczynkowa o charakterze masowym działa tu przede wszystkim w niektórych miejscowościach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Województwa podkarpackie i świętokrzyskie mają duże znaczenie dla turystyki uzdrowiskowej oraz krajoznawczej. Turystyka rowerowa rozwija gospodarczo każdy kraj. Dlatego jednym z ważnych elementów inwestycji w Polsce Wschodniej jest budowa ścieżek rowerowych i infrastruktury, która im towarzyszy, w tym tworzenie firm oferujących usługi przy trasach rowerowych. W Polsce mamy prawie 13 tys. km szlaków rowerowych. Jednak nie są one ze sobą połączone i skupiają się głównie wokół większych miast. Dlatego jest ogromna potrzeba stworzenia infrastruktury ścieżek rowerowych długodystansowych, umożliwiających zwiedzanie makroregionu, przy założeniu, że turyści mogą pokonać dziennie od 50 do 100 km, bez konieczności powrotu do bazy noclegowej. Mieszkańcy W Polsce Wschodniej mieszka 8,2 mln osób, czyli 21,5 proc. ludności kraju. Jedynie trzy ośrodki miejskie Polski Wschodniej skupiają ponad 200 tys. osób każdy. Są to: Lublin, Białystok i Kielce. W Rzeszowie, Olsztynie i Elblągu mieszka od 100 do 200 tys. mieszkańców. Polskę Wschodnią cechuje mniejsza skłonność mieszkańców do zmiany miejsca zamieszkania niż wynosi średnia krajowa. Najsłabsza sytuacja jest w woj. świętokrzyskim, a najlepsza w warmińsko- -mazurskim. W 2006 r. zwiększyła się jednak migracja wewnętrzna, co przełamało wcześniejszy okres stagnacji. Ludność Polski Wschodniej jest najbardziej w kraju zróżnicowana etnicznie i kulturowo. Mieszkające tu mniejszości narodowe i religijne: Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Tatarzy, Łemkowie zachowujący swoją kulturę, obyczaje i religie. Problemem jest duża emigracja, wynikająca z chęci znalezienia atrakcyjnej pracy, gdyż dochody mieszkańców regionu należą do najniższych w kraju. Na wielu obszarach mamy więc do czynienia ze zjawiskiem zmniejszania się liczby ludności, że coraz więcej jest ludzi w wieku emerytalnym. Poziom wykształcenia mieszkańców Polski Wschodniej jest nieco niższy od średniej krajowej. W 2002 r. 8,9 proc. osób miało tu wykształcenie wyższe. Są jednak i pozytywne różnice. W przypadku umiejętności posługiwania się komputerem deklaracje mieszkańców Podlasia lokują ich powyżej średniej krajowej (odpowiednio: 47,1 proc. i 45,1 proc.). Pozostałe województwa Polski Wschodniej są już poniżej średniej. Województwo podlaskie ma również przewagę 4

5 1/2009 w znajomości języków angielskiego i rosyjskiego (znacznie powyżej średniej krajowej). Gospodarka W 2006 roku średnia wartość PKB na głowę mieszkańca wynosiła w Polsce Wschodniej zaledwie 71,2 proc. średniej ogólnokrajowej. Była przeszło dwa razy niższa niż w najbogatszym województwie mazowieckim. Przyczyną tak niskiego poziomu PKB jest najwyższy w skali kraju procent rolników, likwidacja PGR-ów i restrukturyzacja przemysłu oraz brak inwestycji. Nawet specjalne strefy ekonomiczne niewiele tu zmieniły. Najistotniejszym z problemów gospodarczych Polski Wschodniej jest niska produktywność, zwłaszcza zasobów pracy. W 2006 r. wydajność na jednego pracującego w całej gospodarce narodowej kształtowała się od 48 tys. zł w woj. lubelskim do przeszło 64,2 tys. zł w woj. warmińsko-mazurskim, gdy średnio w kraju wyniosła ok. 70 tys. zł. Inwestycje w przemyśle i budownictwie są w Polsce Wschodniej mniejsze, niż wymaga tego restrukturyzacja. W 2005 r. stanowiły zaledwie 15,3 proc. nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwa tego sektora gospodarki w całym kraju. O znaczeniu przemysłu i budownictwa dla rozwoju Polski Wschodniej świadczy jednak fakt, iż udział nakładów inwestycyjnych w ramach tego sektora był we wszystkich województwach makroregionu (z wyjątkiem podlaskiego) znacząco wyższy, aniżeli średnio w kraju. Sektor usług (rynkowych i nierynkowych), obecnie głównie decydujący o efektywności gospodarki, jest w Polsce Wschodniej słabo rozwinięty. Niski poziom rozwoju dotyczy szczególnie sfery otoczenia biznesu. W 2007 r. w pośrednictwie finansowym oraz obsłudze nieruchomości i firm pracowało w makroregionie 6,1 proc. zatrudnionych, a w całym kraju 10,5 proc. W każdym z województw Polski Wschodniej działa co najmniej jedna agencja rozwoju o znaczeniu regionalnym oraz wiele agencji rozwoju lokalnego. Instytucje te mają doświadczenie w realizacji programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Coraz częściej włączają się w procesy wspierania klastrów i lokalnej przedsiębiorczości. Atrakcyjność inwestycyjna Województwa PW cechuje bardzo niski wskaźnik inwestycji w przeliczeniu na mieszkańca. Podczas gdy średnio w kraju wyniósł on PKB na 1 mieszkańca w stosunku do UE27 w 2004 r. w 2005 r zł, w Polsce Wschodniej osiągnął wartość 2442 zł, a więc zaledwie ok. 65 proc. średniej krajowej. Najgorsza sytuacja pod tym względem jest w województwach: lubelskim (1992 zł), świętokrzyskim i podkarpackim. Ilustracją małej atrakcyjności inwestycyjnej Polski Wschodniej jest szczególnie niska liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego. W końcu 2005 r., na ogólną liczbę 54,3 tys. tego typu spółek w całym kraju, w Polsce Wschodniej było ich tylko 3,3 tys., przy czym w żadnym z pięciu województw ich liczba nie przekroczyła 1000, a w podlaskim i świętokrzyskim nawet 500. Mimo wszystko na całym obszarze Polski Wschodniej zachodzą pozytywne zmiany i wzrasta udział przedsiębiorstw innowacyjnych, których jest przeciętnie znacznie więcej aniżeli w skali całego kraju. Firmy z sektora MSP mają ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. Sytuacja taka jest spowodowana głównie brakiem historii i wiarygodności kredytowej. Zwiększenie środków przeznaczonych na politykę regionalną po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, obok zwiększonych możliwości rozwojowych, uwypukla także zagrożenia, wynikające z nieefektywnego wykorzystania środków publicznych. W województwach Polski Wschodniej jest tendencja do wspierania w większym stopniu, niż w innych regionach, małych inwestycji, w tym inwestycji z zakresu infrastruktury społecznej. Infrastruktura Pod względem komunikacyjnym obszar PW należy do najbardziej peryferyjnych w skali Europy. Słabe połączenia komunikacyjne, mała liczba przejść granicznych, niewiele lotnisk, brak 5

6 TEMAT RAPORTU Jakość życia w województwach ces to nie tylko pieniądze. To również dobra i efektywna polityka regionalna, współpraca partnerów, w tym partnerstwo publiczne z innymi sektorami. Dzięki wsparciu ze środków Unii Europejskiej zwiększy się zainteresowanie regionem inwestorów z nowoczesnych branż przyjaznych środowisku, turystów krajowych i zagranicznych, zainteresowanych zwłaszcza turystyką wyspecjalizowaną, a także mieszkańców innych województw i krajów jako atrakcyjnym miejscem zamieszkania. autostrad i dróg ekspresowych, słaba sieć kolejowa stanowią o złej jakości infrastruktury. Drogi wodne w Polsce Wschodniej to sieć rzek i kanałów, głównie w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim, wykorzystywanych w celach turystycznych. Wymagają jednak w dużej mierze remontów i modernizacji. Sieć telefonii publicznej plasuje się poniżej średniej krajowej. Dostępność komputerów w domach jest najniższa w kraju i wynosi proc. Dostęp do internetu również jest bardzo ograniczony, zwłaszcza na wsiach. Największe miasta Miasta wojewódzkie, oprócz podstawowej funkcji administracyjnej, pełnią także funkcje: społeczne, kulturalne, naukowe, produkcyjne i usługowe. Lokalnie ważną rolę odgrywają też miasta, które w wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1999 r. utraciły funkcję miast wojewódzkich i są miastami powiatowymi. Miasta wojewódzkie są w Polsce Wschodniej głównymi ośrodkami wzrostu społeczno-gospodarczego. Najbardziej widoczne jest to w przypadku Lublina, gdzie znajdują się dwa renomowane uniwersytety i kilka innych uczelni, liczne placówki kulturalne, administracja szczebla wojewódzkiego itp. Podobną infrastrukturą, w różnej skali, dysponują pozostałe miasta wojewódzkie. Miasta wojewódzkie Polski Wschodniej borykają się z problemami komunikacyjnymi. Korki, mała liczba parkingów, brak wykorzystania kolei i nowoczesnych systemów sterowania ruchem zmniejszają ich atrakcyjność jako miejsca pracy, zamieszkania, turystyki i inwestycji. Biegunami wzrostu w Polsce Wschodniej są niewątpliwie miasta wojewódzkie oraz, uzupełniające sieć osadniczą, ośrodki ponadregionalne. Miasta wojewódzkie w Polsce Wschodniej aspirują do pełnienia funkcji regionalnych centrów gospodarczych i kulturalnych. Analizy potencjału mieszkańców pokazują, że możliwe jest dalsze przekształcanie miast i wzbogacanie ich o kolejne funkcje metropolitalne. Unia pomoże Unia Europejska przeznacza na najbiedniejsze regiony specjalne środki. Dzięki temu Polska Wschodnia została beneficjentem specjalnych funduszy na lata Jednak suk- To szansa na to, by Polska Wschodnia włączyła się do współpracy naukowej, kulturalnej i oświatowej, a także wykorzystała bliskość położenia geograficznego z krajami Europy Wschodniej do współpracy międzynarodowej i wyjazdów zarobkowych mieszkańców Polski Wschodniej. Dzięki Unii Europejskiej pierwszy raz w historii Polska Wschodnia ma szansę, stać się nowoczesnym regionem gospodarczym, społecznym i turystycznym, bogatym w dziesiątki inwestycji przyczyniających się do jego rozwoju. Do zobaczenia w nowej Polsce Wschodniej! Roman Chmielewski Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 6

7 1/2009 Co dalej, Polsko Wschodnia? Joanna Gradowska R Regiony Polski Wschodniej charakteryzują się najniższym w UE PKB na mieszkańca, niskim poziomem przedsiębiorczości i małymi dochodami własnymi samorządów gminnych. Ponadto pozbawione są, obecnych na granicy zachodniej i południowej, pozytywnych impulsów rozwojowych, płynących zza granicy. Także oddalenie wschodniej części kraju od zachodnioeuropejskich ośrodków kapitału i produkcji, zwielokrotnione jej słabą dostępnością, zmniejsza szanse na wsparcie rozwoju czynnikami zewnętrznymi. 1 Działania rządu Władze publiczne podejmują działania zmierzające do zmniejszenia dysproporcji między regionami, poprawienia konkurencyjności gospodarczej Polski Wschodniej, jak również wyrównywania szans rozwojowych regionów, które bez wsparcia ze strony państwa skazane byłyby na marginalizację. Przez stulecia wschodnia część Polski była słabsza ekonomicznie od położonych na zachód od Wisły regionów kraju. Różnice są widoczne do dziś rzadsza sieć miast, uboższa zabudowa wsi i słabsza infrastruktura transportowa. Nadszedł czas na zmiany. Polska Wschodnia ma dziś szansę wykorzystać swoje atuty. Zainteresowanie Polską Wschodnią, wynika także z przeświadczenia, iż zbyt duże różnice regionalne ograniczają możliwości rozwoju całego kraju. Sukcesy Polski Wschodniej będą więc nie tylko realizacją potrzeb lokalnych społeczności, ale leżą w interesie całego kraju. Polska Wschodnia to uśpiony potencjał, który czeka na przebudzenie. Prof. dr hab. Jacek Szlachta 3 Podstawowym dokumentem rządowym, określającym cele i priorytety polityki rozwoju Polski w latach jest Strategia Rozwoju Kraju (SRK). To wieloletni dokument strategiczny, stanowiący punkt odniesienia dla innych strategii oraz programów rządowych i samorządowych 2. Zgodnie z nim Nadanie impulsu rozwojowego Polsce Wschodniej i podniesienie jej poziomu rozwoju gospodarczego oraz wskaźników uczestnictwa w życiu społecznym (edukacja, praca, zdrowie) stanowią istotny cel polityki regionalnej państwa. Szczególnego wsparcia wymagają stolice województw wschodnich, których poziom rozwoju jest relatywnie niski w porównaniu do innych o podobnym statusie. Podniesienie poziomu ich rozwoju jest kluczem do zmniejszenia dysproporcji województw wschodniej Polski względem centralnych i zachodnich regionów kraju. Wymaga to stworzenia warunków dla poprawy standardu życia ludności (rozwój infrastruktury, szkolnictwa, dostępności do podstawowych usług, w tym zwłaszcza z zakresu ochrony zdrowia), jak również promocji mechanizmów wspierających wykorzystanie własnego potencjału rozwojowego. Aby zrealizować te cele, zbudowana została kompleksowa strategia, tworząca ramy dla podejmowanych działań. Dokument rządowy Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 wyznacza warunki i kierunki wykorzystania możliwości pobudzenia rozwoju społeczno-gospodarczego, które stało się możliwe dzięki członkostwu Polski w UE. Za podstawowy problem rozwojowy makroregionu w Strategii uznano bardzo niski poziom spójności Polski Wschodniej z resztą kraju w wymiarach: gospodarczym, społecznym i terytorialnym. 7

8 TEMAT RAPORTU Celem działań rządu jest więc przełamanie tej bariery rozwojowej. Fundusze Europejskie dla rozwoju Polski Wschodniej Strategia zakłada, że w latach do Polski Wschodniej trafi w sumie około 22 proc. wszystkich środków przeznaczonych dla Polski funduszy europejskich, czyli prawie 13 mld euro (w cenach z 2004 r.). Znacznie trudniej określić jest skalę środków, które będą dostępne dla naszego kraju po roku Optymistyczny scenariusz zakłada wzrost średniorocznych transferów z około 240 euro do niemal 360 euro na mieszkańca, nie uwzględniając zmian wynikających z poziomu cen. Wydaje się jednak, iż znacznie bardziej realistyczne będzie założenie utrzymania skali transferów w ramach polityki spójności na rzecz Polski na poziomie z lat Można więc przyjąć, iż w latach będzie to kolejne 13 mld euro (w cenach z 2004 r.). Oznacza to, iż 26 mld euro środków europejskich zostanie uzupełnione o około 4,5 mld euro środków publicznych polskich, czyli do Polski Wschodniej trafi ponad 30 mld euro na działania rozwojowe. Instrumenty polityki regionalnej Najważniejszymi instrumentami polityki rozwoju regionalnego w Polsce Wschodniej w latach są Fundusze Europejskie. Przede wszystkim są to regionalne programy operacyjne (RPO), finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, zarządzane z poziomu województw. Oprócz RPO do Polski Wschodniej trafią również środki z krajowych programów: Innowacyjna Gospodarka, Infrastruktura i Środowisko, Kapitał Ludzki, Pomoc Techniczna i programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Specjalnym instrumentem polityki regionalnej jest Program Rozwój Polski Wschodniej Stanowi on dodatkowy element wsparcia z funduszy strukturalnych. Wzmacnia działanie innych programów na tym obszarze przez działania na rzecz rozwoju ekonomicznego i społecznego. W ramach Programu realizowane są inwestycje i przedsięwzięcia, stwarzające podstawy do rozpoczęcia procesów trwałego rozwoju województw Polski Wschodniej. 1 Na podstawie wstępnej wersji Krajowej strategii rozwoju regionalnego do 2015 roku 2 Zgodnie z Ustawą z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. 06. nr 227, poz z późn. zm.). 3 Prof. dr hab. Jacek Szlachta jest jednym z autorów eksperckiej wersji Strategii rozwoju społeczno- -gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, przewodniczącym zespołu ekspertów. Joanna Gradowska Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Spodziewane efekty działań Przewiduje się wzrost wartości PKB dla każdego z województw Polski Wschodniej (PW) w latach o przynajmniej 0,5 punktu procentowego średniorocznie. Oznacza to, że w 2020 r. wszystkie regiony PW osiągną ponad 40 proc. PKB na mieszkańca UE. Przy założeniu, iż w latach tempo poprawy sytuacji na rynku pracy województw PW będzie zbliżone do tempa w całej Polsce na tle Unii Europejskiej, można się spodziewać wzrostu wskaźnika zatrudnienia z 52,8 proc. w roku 2005 do ok. 64 proc. w roku Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce, czyli powszechna chęć i umiejętność: przedsiębiorców, uczniów, nauczycieli, urzędników i wszystkich mieszkańców korzystania z technologii cyfrowych w codziennym życiu, spowoduje popyt na cyfrowe usługi i produkty gospodarki elektronicznej. Dzięki działaniom wpływającym na atrakcyjność zamieszkania może nie tylko zostać zatrzymany odpływ ludności, ale także wzrosnąć zainteresowanie regionem wśród mieszkańców innych województw i krajów. Może tak się stać między innymi za sprawą rozwijania systemu uczelni z kierunkami studiów odpowiadających potrzebom lokalnego rynku pracy i tworzenia nowoczesnych miejsc pracy, a także rozwoju miast wojewódzkich. Ważnym elementem polityki może być też promocja podkreślająca walory jakości życia PW. Dzięki rozwojowi komunikacji lotniczej, drogowej i szynowej, a zwłaszcza dzięki budowie połączeń z siecią autostrad i dróg ekspresowych znacznie poprawi się dostępność terytorialna pięciu województw PW i parametry dostępności staną się podobne do innych regionów europejskich o podobnym położeniu geograficznym. Działania na rzecz PW w ramach wszystkich programów przyczynią się do zwiększenia zainteresowania makroregionem inwestorów z nowoczesnych branż, wykorzystujących potencjał ludzki i instytucjonalny. Spowoduje to także włączenie PW do sieci współpracy naukowej, kulturalnej i oświatowej. Promocja gospodarcza obszaru poprawi kontakty międzynarodowe i transgraniczną współpracę gospodarczą, jest także szansą na lokalizację inwestycji zagranicznych na obszarze województw wschodnich. Promocja turystyczna poprawi zainteresowanie turystów krajowych i zagranicznych PW. 8

9 1/2009 WYWIAD Wschód możliwości Jacek Jaworski J Jacek Jaworski: Kiedy mówi się o Polsce Wschodniej, zazwyczaj nasuwają się określenia: zapóźnienie, wyrównywanie poziomu życia... A co wyjątkowego jest w tym regionie? Co jest jego siłą i dlaczego warto w niego inwestować? Agnieszka Kapciak: Potencjał Polski Wschodniej tkwi przede wszystkim w prężnie działających ośrodkach akademickich. Kształcą one wysoko wykwalifikowaną kadrę, a współpracując z przemysłem, np. w ramach klastrów, przyczyniają się do rozwoju wybranych gałęzi gospodarki. Chociaż Polska Wschodnia nie jest najlepiej uprzemysłowionym regionem, umiejscowione tu wybrane branże gospodarki osiągają sukces na rynku krajowym i zagranicznym, np. przemysł lotniczy. Za bieguny wzrostu w Polsce Wschodniej można uznać miasta wojewódzkie, które przy wsparciu środków z Unii mają szansę stać się ważnymi gospodarczymi i kulturalnymi ośrodkami w tej części Europy. Rozmowa z Agnieszką Kapciak, dyrektorem Departamentu Programów Ponadregionalnych w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Instytucją Zarządzajacą Programem Rozwój Polski Wschodniej Agnieszka Kapciak Nie sposób nie wspomnieć o czystym środowisku naturalnym i walorach przyrodniczych Polski Wschodniej, a więc ogromnym potencjale turystycznym. Wszystkie wymienione obszary otrzymają wsparcie w ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej. Ponadto Polska Wschodnia zajmuje prawie jedną trzecią powierzchni kraju, mieszka w niej ponad jedna piąta populacji Polski, przebiegają tędy istotne, z punktu widzenia UE, korytarze transportowe. Wschodnia Polska jest również wschodnią granicą UE. J.J.: Ma Pani duże doświadczenie we wdrażaniu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i koordynowaniu programów regionalnych. Czy Pani zdaniem Program ponadregionalny jest dobrym rozwiązaniem i co jest wartością dodaną takiego instrumentu rozwoju regionalnego? A.K.: Takie rozwiązanie umożliwia realizację projektów wykraczających poza granice jednego województwa, jak np. budowa szerokopasmowej sieci internetowej czy tras rowerowych. Program Rozwój Polski Wschodniej będzie wzmacniać działanie innych programów na tym obszarze. Dlatego tak ważna jest jego komplementarność z innymi programami krajowymi i regionalnymi. J.J.: Czy już teraz możemy powiedzieć, że projekty finansowane z różnych źródeł i realizowane na terenie Polski Wschodniej rzeczywiście się uzupełniają? A.K.: Komplementarność działań została uwzględniona w każdym programie, zarówno krajowym, jak 9

10 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ i regionalnym. Bez wątpienia komplementarność i synergia pomiędzy projektami finansowanymi z różnych źródeł wzmocni realizację celów PO RPW i całej Narodowej Strategii Spójności. Dobrym przykładem jest projekt budowy szkieletu sieci szerokopasmowej (Działanie II. 1), którego powodzenie uzależnione jest od realizacji przez przedsiębiorców (providerów) przyłączeń od szkieletu sieci szerokopasmowej do ostatecznych odbiorców. Takie projekty mogą być dofinansowane z Programu Innowacyjna Gospodarka. Istotne jest również, jakiego rodzaju usługi będą dostępne w sieci. Takie projekty, zwiększające popyt na korzystanie z internetu, będą realizowane w ramach PO IG i niektórych programów regionalnych. Departament Programów Ponadregionalnych przygotował badanie ewaluacyjne komplementarności i synergii projektów realizowanych na terenie Polski Wschodniej w latach J.J.: Proszę powiedzieć, na czym polega specyfika zarządzania programem ponadregionalnym, który nie obejmuje całego kraju, bo to pierwszy taki program realizowany w Polsce? A.K.: Kluczem do sukcesu jest sprawna i efektywna współpraca z naszymi partnerami w regionach. To na ich terenie realizowane są inwestycje, choć program zarządzany jest z Warszawy. Do wszystkich sieciowych projektów powołaliśmy grupy robocze, składające się między innymi z przedstawicieli urzędów marszałkowskich województw Polski Wschodniej. Tak jak w przypadku zarządzania innymi programami, liczy się zgrany, profesjonalny zespół i doświadczona Instytucja Pośrednicząca. W przypadku naszego programu jest nią Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. J.J.: Chciałem jeszcze zapytać czy lubi Pani kolor fioletowy? Zgodnie z Księgą Wizualizacji FE kolor przypisany właśnie PO RPW? A.K.: To mój ulubiony kolor! Wszystkim programom krajowym przypisano kolory, które mają pomóc w identyfikacji materiałów odnoszących się do danego programu, podkreślają ich odrębność, nie burząc jednocześnie całego systemu identyfikacji wizualnej w ramach Narodowej Strategii Spójności. Rozwojowi Polski Wschodniej przypisano kolor fioletowy i od razu zapanowała moda na ten kolor. Teraz po prostu jest czas Polski Wschodniej! J.J.: Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał: Jacek Jaworski Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Środki na realizację programów operacyjnych w Polsce (w euro) Źródło: Bilans otwarcia programów operacyjnych realizowanych w latach Perspektywa regionalna Przegląd regionalny nr 1 10

11 1/2009 Program Rozwój Polski Wschodniej Danuta Hübner, komisarz ds. polityki regionalnej, podpisała 2 października 2007 r. decyzję Komisji Europejskiej przyjmującą do realizacji Program Rozwój Polski Wschodniej. Urszula Witkowska-Śliwa Wramach Programu Rozwój Polski Wschodniej będą realizowane projekty o kluczowym znaczeniu dla rozwoju społeczno-gospodarczego pięciu województw Polski Wschodniej. Finansowane będą przede wszystkim inwestycje na rzecz infrastruktury wspierającej działalność naukową i badawczą oraz zakładające modernizację miejskich lub regionalnych systemów komunikacyjnych. Realizowane będą także przedsięwzięcia zwiększające atrakcyjność inwestycyjną i turystyczną obszaru. Program Rozwój Polski Wschodniej będzie realizowany ze środków Unii Europejskiej (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) i krajowych środków publicznych. Pula środków przeznaczonych na Program z EFRR to ok. 2,27 mld euro, w tym ok. 992 mln euro specjalnych środków, przeznaczonych decyzją Rady Europejskiej dla najbiedniejszych regionów UE (UE-25). Pozostałą kwotę, czyli Podział środków PO RPW na województwa Lubelskie Województwo Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Polska Wschodnia dane bez Pomocy Techinicznej Łączna kwota z EFRR w mln euro 508,57 487,48 386,86 375,30 447, ,58 ok. 1,3 mld euro przyznał na ten cel rząd RP z ogólnej puli środków z EFRR dla Polski. Środki Programu zostały przyporządkowane poszczególnym województwom Polski Wschodniej na podstawie specjalnego algorytmu (patrz tabela). Program Rozwój Polski Wschodniej to 2,6 mld euro na: naukę i innowacje, internet, rozwój miast, budowę dróg, turystykę. PO RPW rezultaty Dzięki inwestycjom w infrastrukturę uczelni pracodawcy w Polsce Wschodniej będą mieli łatwiejszy dostęp do wykwalifikowanych pracowników z wyższym wykształceniem. Wsparcie instytucji finansowych systemem regwarancji ułatwi przedsiebiorcom uzyskiwanie kredytów w bankach. Inwestycje w infrastrukturę B+R umożliwią prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej oraz dyfuzję innowacji. Inwestycja w rozwój szerokopasmowego internetu umożliwi mieszkańcom Polski Wschodniej dostęp do nowoczesnych narzędzi komunikacji oraz przesyłania danych. Rozwój funkcji metropolitalnych miast podniesie jakość życia mieszkańców oraz zwiększy rolę miast jako biegunów wzrostu. Inwestycje w rozwój infrastruktury transportowej podniosą dostępność i atrakcyjność inwestycyjną makroregionu. Stworzenie systemu tras rowerowych i promocja potencjału turystycznego dadzą podstawę do kreowania większego popytu na usługi turystyczne w Polsce Wschodniej. Urszula Witkowska-Śliwa Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 11

12 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Szybki i tani internet dla każdego Maciej Koziara Do końca 2013 r. 90 proc. gospodarstw domowych, 100 proc. instytucji publicznych i firm w pięciu województwach Polski Wschodniej będzie miało dostęp do szerokopasmowego internetu. Stanie się tak dzięki projektowi Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej, realizowanemu w ramach unijnego Programu Rozwój Polski Wschodniej Budżet projektu wyniesie 300 mln euro, z czego 255 mln euro pochodzić będzie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 45 mln euro z budżetów województw objętych projektem. Zakłada się, że środki porównywalne z całkowitym budżetem projektu zostaną zainwestowane w rozwój sieci dostępowych, komplementarnych do tych budowanych ze środków publicznych przez operatorów komercyjnych. Stan obecny Województwa Polski Wschodniej plasują się poniżej średniej krajowej pod względem dostępności infrastruktury szerokopasmowej. Na początku 2007 r. w ponad milionie gospodarstw domowych w pięciu województwach Polski Wschodniej nie było dostępu do szerokopasmowego internetu. Co gorsza, według informacji operatorów, inwestycje na terenach nieobjętych obecnie dostępem szerokopasmowym na warunkach komercyjnych są mało opłacalne, gdyż najczęściej są to tereny słabo zaludnione lub zamieszkałe przez ludność o niskich dochodach. W tej sytuacji znaczna część mieszkańców województw Polski Wschodniej nie ma i bez podjęcia interwencji publicznej nie 12

13 1/2009 Co to jest szerokopasmowy internet? Nie ma jednoznacznej definicji dostępu szerokopasmowego do internetu. Komisja Europejska określa je jako połączenie o przepływności w stronę abonenta powyżej 144 kbit/s, a w Polsce dla potrzeb analiz statystycznych przyjmuje się za dostęp szerokopasmowy stałe połączenie z internetem o przepływności już od 128 kbit/s. Wyniki części drugiej, zawierającej szczegółowe studia dla każdego powiatu objętego projektem, będą stanowić podstawę projektów technicznych. Na tym etapie na drodze przetargu zostanie również wyłoniony zarządzający projektem. Jego zadaniem będzie nadzór w imieniu projektodawcy samorządu województwa nad prawidłowym wdrażaniem inwestycji. Zakłada się, że zarządzający projektem zostanie wyłoniony odrębnie dla każdego z pięciu województw. będzie miała taniego dostępu do nowoczesnej infrastruktury informatycznej. Koncepcja projektu Projekt Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej nie faworyzuje żadnej technologii. Wstępna analiza wskazuje jednak, że optymalnym rozwiązaniem technologicznym dla regionalnych sieci jest okablowanie światłowodowe. Budowana infrastruktura obejmować będzie w pierwszej kolejności te elementy, które są niezbędne do instalacji i działania szerokopasmowej sieci internetowej, a więc: kanalizacja teletechniczna, przewody, światłowody, maszty, studnie i lokalizacje węzłów telekomunikacyjnych. Zakres inwestycji będzie określany dla każdego z powiatów pięciu województw Polski Wschodniej osobno i będzie zależał od tego, na ile dana inwestycja jest nieopłacalna na warunkach komercyjnych. Infrastruktura, wybudowana w ramach projektu, będzie własnością województw Polski Wschodniej. Sieci będą otwarte dla wszystkich zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, dostarczających usługi szerokopasmowe bezpośrednio odbiorcom końcowym: mieszkańcom, firmom i instytucjom z tego terenu. W ten sposób podmioty komercyjne będą mogły budować własne sieci dostępowe na terenach dotychczas nieatrakcyjnych inwestycyjnie. Etapy przygotowania projektu Przygotowanie projektu rozpoczęło się od wyłonienia wykonawcy inwentaryzacji obecnego stanu infrastruktury szerokopasmowej w pięciu województwach Polski Wschodniej. Wykonawca, wyłoniony w przetargu, wykonał swoje zadanie zgodnie z umową do 15 maja 2008 r. W wyniku inwentaryzacji powstał atlas dostępnych zasobów i planowanych inwestycji podmiotów komercyjnych pod kątem zasięgu i przepływu. W maju 2008 r. rozpoczęły się prace nad drugim etapem realizacji projektu studium wykonalności. Wynikiem opracowanej już pierwszej części studium są szczegółowy model i metodyka wdrażania projektu według jednolitych zasad w pięciu województwach. Na podstawie danych z inwentaryzacji infrastruktury szerokopasmowej i analizy finansowo-ekonomicznej określony zostanie również zasięg terytorialny projektu, czyli lista powiatów objętych projektem budowy sieci informatycznej. Szkolenia dla mieszkańców Polski Wschodniej Problemem budowy społeczeństwa informacyjnego w Polsce jest nie tylko technologia, ale i brak umiejętności skutecznego posługiwania się internetem. Wśród wielu przedsiębiorców wciąż słabe jest przekonanie o potrzebie i zasadności umieszczania informacji o działalności i ofercie firm w sieci. Koniecznością jest więc również edukacja mieszkańców województw Polski Wschodniej. Jest ona częścią projektu Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej. Innymi unijnymi programami, wspierającymi takie działania, są Programy Kapitał Ludzki i Innowacyjna Gospodarka. Maciej Koziara Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 13

14 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Wypromować Polskę Wschodnią Paweł Dobosz Dzięki mądrze prowadzonej promocji Polska Wschodnia ze stereotypowo postrzeganego zaścianka może zmienić się w dynamicznie rozwijający się makroregion. Wykorzystując swe wyjątkowe położenie i tradycje kulturowe, ma niepowtarzalną szansę stać się rozpoznawalnymi w skali globalnej, wschodnimi wrotami Unii Europejskiej miejscem interesującym, magicznym, przyciągającym do siebie ludzi z całego świata. Ściana wschodnia to w świadomości wielu synonim zacofania, biedy i braku perspektyw. Region, z którego młodzi i aktywni ludzie wyjeżdżają, często na zawsze, w poszukiwaniu lepszej przyszłości. Powszechnie uważa się, że kto chce coś w życiu osiągnąć, nie ma tu czego szukać. Jeżeli chciałby robić karierę, rozwijać firmę czy żyć na wysokim poziomie, powinien poszukać szczęścia gdzie indziej. Polskę Wschodnią postrzega się przez pryzmat wielu negatywnych stereotypów, co poza obniżaniem samooceny jej mieszkańców, odstrasza przedsiębiorców krajowych i inwestorów zagranicznych, wykwalifikowanych pracowników oraz wymagających turystów. Ludzie nie lubią odwiedzać miejsc, które nie mają im, w ich przekonaniu, niczego szczególnego do zaoferowania, a tym bardziej wiązać się z nimi na dłużej. Fascynująca Polska Wschodnia A przecież w rzeczywistości Polska Wschodnia to przede wszystkim fascynujące bogactwo przyrody mazurskie jeziora, Białowieża, bagna biebrzańskie, Roztocze, Bieszczady. To bogactwo kultury i wielowiekowej tradycji, miasta pełne wspaniałych zabytków. Silne ośrodki akademickie oraz centra innowacji i przedsiębiorczości z podkarpacką Doliną Lotniczą na czele. To w końcu miejsce, w którym żyje wielu wspaniałych i życzliwych ludzi. Co więc zrobić, by wizerunek Polski Wschodniej się poprawił? Trzeba ją wypromować, czyli pokazać światu, jak niesamowite Promocja gospodarcza Polski Wschodniej Beneficjent: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych Wartość projektu: 20 mln euro, w tym dofinansowanie z EFRR: 17 mln euro bogactwo kryje się w krainie leżącej na wschód od Wisły. W promocji warto wykorzystywać szanse, które przynosi ze sobą życie. Na brak sprzyjających 14

15 1/2009 okoliczności Polska Wschodnia nie powinna narzekać. Największą z nich jest jej wyjątkowe położenie wzdłuż wschodniej granicy Unii Europejskiej, w miejscu, gdzie Zachód Europy łączy się ze Wschodem. Takie położenie to wspaniała okazja, żeby zaprezentować się światu jako Wschodnia Brama UE, pomost między Wschodem a Zachodem. Stosunkowo niedawno pojawiło się kilka nowych szans promocji, warto wspomnieć o idei Partnerstwa Wschodniego inicjatywie współpracy Unii Europejskiej z krajami leżącymi na Wschód od jej granic, o zaplanowanej na 2011 r. prezydencji Polski w Unii oraz o przyznaniu Polsce i Ukrainie prawa do organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 r. Każda z tych okazji aż prosi się o wykorzystanie. Pieniądze z UE Trudno wyobrazić sobie współcześnie skuteczną promocję, zwłaszcza taką, która potrzebna jest Polsce Wschodniej, bez przeznaczenia na ten cel odpowiednich środków finansowych. Ale tutaj szczęście zdaje się uśmiechać do pięciu polskich regionów. W Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej zarezerwowano bowiem niemal 26 mln euro na gospodarczą i turystyczną promocję makroregionu. Promocja gospodarcza W pierwszej połowie 2009 r. ruszy, koordynowany przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych, projekt Promocja gospodarcza Polski Wschodniej. Jego głównym celem jest zwiększenie atrakcyjności gospodarczej makroregionu. Projekt opierać się będzie Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki Beneficjent: Polska Organizacja Turystyczna Wartość projektu: 5,88 mln euro, w tym dofinansowanie z EFRR: 5 mln euro na dwóch podstawowych rodzajach promocji wizerunkowej i promocji bezpośredniej. Promocja wizerunkowa obejmie opracowanie identyfikacji wizualnej, przeprowadzenie kampanii promocyjnej w mediach krajowych i zagranicznych, działania public relations (wizyty studyjne dziennikarzy zagranicznych w Polsce Wschodniej, konferencje, seminaria, fora ekonomiczne) oraz dystrybucję materiałów informacyjno-promocyjnych. Głównym celem promocji wizerunkowej będzie wypromowanie Polski Wschodniej jako dobrego miejsca do lokowania inwestycji i atrakcyjnego partnera handlowego. Realizowane zadania będą służyły wsparciu promocji bezpośredniej. W ramach promocji bezpośredniej uruchomiony zostanie z kolei internetowy portal gospodarczy Polski Wschodniej wraz z bazą danych przedsiębiorców. Od 2009 do 2015 r. organizowane będą liczne wyjazdowe i przyjazdowe misje gospodarcze, targi, wystawy oraz wizyty studyjne przedstawicieli Polski Wschodniej za granicą. Promocja turystyczna W drugiej połowie 2009 r. rozpocznie się, koordynowana przez Polską Organizację Turystyczną, multimedialna kampania, promująca atrakcyjność turystyczną Polski Wschodniej. Celem kampanii będzie pobudzenie ruchu turystycznego na obszarach wschodnich województw. Promocja atrakcji turystycznych ma się jednocześnie przyczynić do poprawy wizerunku całego makroregionu. Adresatem oferty turystycznej będą zarówno jego mieszkańcy, jak i pozostali turyści krajowi oraz goście zagraniczni, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców państw sąsiadujących z Polską. Paweł Dobosz Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 15

16 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Uczelnie w wyścigu po unijne pieniądze Michał Kowalski M Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) przeznaczyło środki na rozbudowę infrastruktury uczelni w pięciu województwach Polski Wschodniej: lubelskim, podlaskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim w wysokości 397 mln euro (ok. 1,9 mld złotych), co przyczyni się do poprawy jakości kształcenia i dostępu do edukacji na poziomie wyższym w 21 uczelniach. Jakość kształcenia na uczelniach wyższych zależy od wielu czynników. Przede wszystkim jednak od wybitnych wykładowców, dobrze przygotowanej oferty nauczania i nowoczesnej infrastruktury uczelni. Wsparcie szkolnictwa wyższego to inwestycja w przyszłość, ponieważ kwalifikacje pozyskane przez studentów na dobrze wyposażonej uczelni sprawią, iż absolwenci będą wchodzić na rynek pracy odpowiednio przygotowani. Wzrośnie też atrakcyjność inwestycyjna regionu. Środki z Programu mają na celu wsparcie projektów infrastrukturalnych uczelni, które kształcą lub prowadzą badania naukowe w dziedzinach technicznych, matematyczno-przyrodniczych oraz innych, które są kluczowe dla rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Do 31 marca 2009 r. w PO RPW w ramach działania Infrastruktura uczelni zawarto już dziewięć umów o łącznej wartości 411 mln zł o łącznej wartości wsparcia 484 mln zł. To ok. 26 proc. środków przeznaczonych na ten cel w całym Programie. Mamy zaledwie kilka miesięcy realizacji inwestycji, a do uczelni popłynęły już pierwsze środki z UE 14,7 mln zł. Rzeszów był pierwszy To jest moment, kiedy przechodzimy od słów do czynów powiedziała Elżbieta Bieńkowska, minister rozwoju regionalnego 6 listopada 2008 r., podczas podpisywania umowy z Uniwersytetem Rzeszowskim jednej z pierwszych, rozpoczynających proces kontraktacji dużych inwestycji w ramach krajowych programów operacyjnych na lata

17 1/2009 Dzięki budowie kompleksu naukowo-dydaktycznego Zalesie, o wartości 102 mln zł, studenci uczelni będą mogli korzystać z nowoczesnych obiektów i aparatury badawczej. Powstanie centrum transferu badań podstawowych, centrum innowacji i wdrożeń w przemyśle spożywczym oraz centrum przetwarzania odpadów i biomasy na energię. Władze uczelni, dzięki PO RPW, uruchomiły również dwa nowe kierunki studiów; technologię żywienia i żywienie człowieka. i komputerowymi Instytutu Informatyki. Nowy budynek, z istniejącymi wcześniej obiektami Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki, dzięki łącznikom, stworzy nowoczesny kompleks. Politechnika Lubelska podjęła się przebudowy budynku i doposażenia w sprzęt edukacyjno-badawczy Wydziału Inżynierii Budowlanej i Sanitarnej, obejmującej w szczególności zmodernizowanie oraz rozbudowę infrastruktury informatycznej i laboratorium budownictwa. Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza również pozyskała środki (83 mln zł) na budowę zespołu konferencyjno-wystawienniczego i centrum dydaktyczno- -naukowego, obejmującego bibliotekę techniczną, punkt informacji normalizacyjnej, ośrodek wynalazczości i ochrony patentowej oraz zespół administracyjny. Rozbudowa Politechniki w Kielcach Projekt Modin II zakłada modernizację i rozbudowę infrastruktury edukacyjno-badawczej Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach oraz dostosowanie je do obowiązujących norm i standardów europejskich. Wartość wsparcia unijnego wynosi 95 mln zł. Dzięki dofinansowaniu uczelnia wybuduje m.in. wielofunkcyjną aulę na 600 miejsc, zmodernizuje budynki dydaktyczne oraz rozbuduje bazę laboratoryjną, w tym laboratoria: komputerowych pomiarów wielkości geometrycznych, mechaniki pękania, konstrukcji betonowych, diagnozowania obiektów technicznych, elektrotechniki pojazdowej, pomiarów jakości energii i laserowych technologii metali. Laboratoria będą wyposażone w najwyższej jakości sprzęt badawczy. 144 mln zł dla uczelni z Lublina Katolicki Uniwersytet Lubelski na potrzeby studentów i kadry naukowej buduje i wyposaża nowy gmach naukowo-dydaktyczny biotechnologii. Uniwersytet Marii Curie- -Skłodowskiej w Lublinie realizuje dwa projekty. Jednym z nich jest budowa i wyposażenie budynku Instytutu Wydziału Biologii i Nauki o Ziemi, który pomieści laboratoria, pracownie, sale wykładowe i ćwiczeniowe wraz z wyposażeniem. Drugi projekt dotyczy budowy budynku dydaktycznego z salami wykładowymi, seminaryjnymi, pracowniami specjalistycznymi Uniwersytet Medyczny w Lublinie buduje m.in. dodatkowy czterokondygnacyjny budynek dla Wydziału Farmaceutycznego i zakupuje wyposażenie technologiczno-specjalistyczne. Wsparcie dla Szczytna Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, korzystając z pieniędzy PO RPW, buduje Policyjne Centrum Dydaktyczno-Badawcze dla którego zostanie zakupiony sprzęt naukowy i dydaktyczny. Szkoła jest głównym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym Policji w Polsce. Dzięki wsparciu z Programu w wysokości 60 mln zł, w szkole powstaną m.in. pracownie technologii multimedialnych i informatycznych, analiz kryminalnych oraz zwalczania przestępczości w cyberprzestrzeni. Michał Kowalski Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 17

18 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Rozwój miast Każde z pięciu miast wojewódzkich Polski Wschodniej realizuje dzięki PO RPW kompleksowy projekt, wspierający rozwój ekologicznych systemów transportu publicznego. Planowane są: zakup szynobusów, nowych autobusów, trolejbusów i tramwajów, wymiana nieekologicznego taboru komunikacji miejskiej i instalacja urządzeń z zakresu telematyki. W Lublinie Źródło: prawie 100 mln euro zostanie przeznaczonych na budowę nowych tras trolejbusowych, zajezdni i przebudowę ulic. Planowany jest zakup autobusów napędzanych paliwami alternatywnymi, w tym gazem ziemnym CNG i trolejbusów spełniających najwyższe normy emisji spalin. Rzeszów za ponad 85 mln euro zaplanował m.in. budowę Systemu Obszarowego Sterowania Ruchem Drogowym, na który składa się: system sterowania sygnalizacją świetlną, system Rzeszów uprzywilejowania pojazdów komunikacji zbiorowej z systemem lokalizacji pojazdów on-line, system informacji, system monitorowania bezpieczeństwa i stacje pogodowe. Zadaniem systemu sterowania sygnalizacją świetlną będzie utrzymywanie płynności ruchu i skrócenie do minimum czasu oczekiwania na skrzyżowaniach. System priorytetowania pojazdów komunikacji zbiorowej będzie przydzielał prawo przejazdu w pierwszej kolejności środkom komunikacji publicznej. System lokalizacji pojazdów on-line pozwoli na identyfikację położenia danego pojazdu, co umożliwi działanie systemów informacji pasażerskiej i priorytetowania. System informacji dla kierowców, wykorzystujący znaki zmiennej treści, pozwoli Białystok szybko informować o utrudnieniach w ruchu, zalecanych objazdach czy zmianach w organizacji ruchu. Planowane jest włączenie do systemu komunikacji publicznej nowej formy transportu Szybkiej Kolei Miejskiej. Białystok zrealizuje dwa projekty, będące kontynuacją inwestycji Poprawa jakości funkcjonowania systemu transportu publicznego miasta Białegostoku (realizowanej w latach w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego). Dzięki dofinansowaniu z PO RPW zostaną m.in. kupione ekologiczne autobusy. Kielce większość z prawie 60 mln euro dofinansowania przeznaczą na przebudowę ulic usprawniającą ruch miejski i zakup taboru. Olsztyn zrealizuje projekt o wartości ponad 100 mln euro, który będzie obejmował Źródło: Archiwum Urzędu Miejskiego w Białymstoku 18

19 1/2009 Kielce m.in.: przebudowę układu ulicznego dla potrzeb transportu publicznego, wprowadzenie nowego środka transportu (tramwaj), który pozwoli zredukować czas podróży, ograniczyć emisję hałasu i zanieczyszczeń komunikacyjnych oraz wprowadzenie systemu obszarowego sterowania ruchem z priorytetem dla komunikacji publicznej. Samorządy mają też inne możliwości rozwoju miast. Do wykorzystania jest blisko 110 mln euro (EFRR plus krajowy wkład publiczny) na inwestycje związane z budową i rozbudową infrastruktury tzw. turystyki kongresowej i targowej. Projekty z tego zakresu można realizować w miastach wojewódzkich i gminach należących do obszaru metropolitarnego tych miast. Mogą dotyczyć budowy lub rozbudowy obiektów: wystawienniczych, targowych, kongresowych i konferencyjnych. Dopuszcza się również możliwość tworzenia infrastruktury kongresowej i konferencyjnej w miastach powiatowych Polski Wschodniej. W każdym przypadku inwestycja, prócz tradycyjnych robót budowlanych, Trolejbusy w Lublinie może obejmować zakup infrastruktury technicznej i montaż wyposażenia obiektów (nagłośnienie, projektory foliowe i multimedialne, sieci teleinformatyczne, bezprzewodowy dostęp do internetu itp.). Opracowanie: Anna Rudowska Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Lublin jest miastem, w którym działa jedna z ostatnich trzech, czynnych obecnie, sieci trolejbusowych w Polsce. Pozostałe funkcjonują w Gdyni i Tychach. Początek budowy sieci trolejbusowej w Lublinie to 1952 r., a pierwsza linia, obsługiwana przez radzieckie i czechosłowackie wozy, ruszyła w 1953 r. W 1964 r. działało 10 linii, w 1969 r. już 15. Potem liczba linii trolejbusowych malała na korzyść autobusów z powodu problemów z nowymi pojazdami. Olsztyn Obecnie dzielnice Lublina łączy osiem linii trolejbusowych oraz 1 linia okresowa. W 2008 r. uruchomiono turystyczną linię trolejbusową, obsługiwaną przez historyczne pojazdy. Trwają przygotowania do rozbudowy trakcji w Lublinie do długości 60 km (obecnie jest 28 km trakcji). Projekt ten będzie współfinansowany ze środków PO RPW. Źródło: autor zdjęcia: Sławek Kołodziej 19

20 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W POLSCE WSCHODNIEJ Bliżej do celu Magdalena Olbryś Jednym z priorytetów Programu Rozwój Polski Wschodniej jest poprawa infrastruktury drogowej pięciu województw makroregionu. Przez budowę i przebudowę ważnych odcinków dróg wojewódzkich oraz obwodnic w ciągach dróg krajowych, stworzenie mostów, tuneli, wiaduktów i skrzyżowań znacząco poprawi się komunikacja na terenie Polski Wschodniej. NNa szczególną uwagę zasługują mosty. Ich budowa przyczyni się do likwidacji barier rozwojowych między województwami i zwiększy ich atrakcyjność inwestycyjną. Realizacja jednego z kluczowych projektów Likwidacja barier rozwojowych most na Wiśle z przebudową drogi wojewódzkiej nr 764 z otwarciem komunikacyjnym na kierunku Rzeszów Kielce przyczyni się do powstania nowej trasy drogowej relacji Kielce Rzeszów, której integralnym elementem będzie nowo wybudowany most w pobliżu Połańca. Budowa tego mostu ma wielkie znaczenie zarówno dla rozwoju regionów świętokrzyskiego i podkarpackiego, jak i z punktu widzenia lokalnych potrzeb. Mieszkańcy będą mieli większą możliwość korzystania z walorów rekreacyjnych sąsiednich regionów. Młodzież będzie miała łatwiej- Obecna przeprawa na Wiśle w Połańcu szy dostęp do szkolnictwa, miejsc pracy. Rynek produktów rolniczych z południa świętokrzyskiego stanie się bardziej dostępny dla sąsiadów z podkarpackiego. Opłacalne stanie się stworzenie centrów handlowych, rozrywkowych i dobrze zorganizowanych terenów rekreacyjnych. Po zakończeniu inwestycji zmniejszy się długość i czas przejazdu trasą Staszów Mielec, województwo świętokrzyskie uzyska dodatkowe połączenia z trasami międzynarodowymi prowadzącymi na Ukrainę, Słowację i Węgry oraz z turystycznymi regionami Beskidu Niskiego i Bieszczad. W województwie lubelskim, w ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej, trwają przygotowania do budowy mostu na Wiśle w Kamieniu, który będzie stanowił fragment ciągu modernizowanej równocześnie drogi wojewódzkiej nr 747, łączącej województwo lubelskie z mazowieckim. W przeszłości most w Kamieniu próbowano wybudować dwukrotnie raz tuż przed pierwszą, a drugi raz tuż przed drugą wojną światową. W obydwu przypadkach przedsięwzięcie przerwały działania wojenne. Wybudowanie mostu istotnie skróci czas przejazdu pomiędzy miejscowościami położonymi na jej przeciwległych brzegach, gdyż najbliższymi mostami na Wiśle są obecnie mosty w Puławach i Annopolu. Ponadto droga wojewódzka nr 747 jest ściśle powiązana z siecią dróg wojewódzkich i krajowych, przebiegających przez województwa: lubelskie i mazowieckie i może być wykorzystana jako element trasy prowadzącej do przejść granicznych z Ukrainą i Białorusią. Poprawi się również dostęp do terenów inwestycyjnych i atrakcji turystycznych obydwu regionów. Magdalena Olbryś Zespół Projektów Infrastrukturalnych, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 20