Przedmiotowy system oceniania z języka polskiego

Transkrypt

1 Przedmiotowy system oceniania z języka polskiego I. Ocena wystawiana uczniowi jest informacją o jego stanie wiedzy i umiejętności oraz jakości jego pracy. Tak traktowana daje uczniowie świadomość odpowiedzialności za własne uczenie się, a także ma pomóc w osiągnięciu dojrzałości. II. Ocenianie bieżące składa się z: monitorowania rozwoju ucznia na krótkich etapach edukacyjnych (bloki tematyczne) wypunktowania na bieżąco mocnych i słabych stron ucznia planowania, określania i bezpośredniego formułowania kolejnych etapów w procesie uczenia się nawiązania i podtrzymywania współpracy indywidualnej z uczniem orz jego rodzicami III. Nauczyciel: pilnie obserwuje pracę ucznia na lekcji oraz wykonywanie przez niego wyznaczonych zadań monitoruje jego zaangażowanie i zachowania w grupie ocenia sprawność i umiejętność interpretowania tekstów ze zrozumieniem ocenie umiejętność współpracy z innymi członkami grupy ocenia umiejętność formułowania wniosków, sądów, refleksji, wypowiadania się analizuje sprawność notowania i formułowania wniosków na piśmie monitoruje i ocenia postępy w nabieraniu sprawności językowej IV. Ucznia ocenia się za: dłuższe prace pisemne (tzw. projekty edukacyjne) co najmniej 1 na semestr; wiedzę zaprezentowaną na sprawdzianach oraz testach czytania ze zrozumieniem co najmniej 2 na semestr; odpowiedź ustną (lub kartkówkę); przygotowanie do lekcji (posiadanie zeszytu, podręcznika, lektury); aktywność na lekcjach (praca w grupach, występowanie w małych formach teatralnych, dramie, odpowiedzi na pytania nauczyciela, ciekawe rozwiązywanie problemów, kartkówki badające stopień rozumienia tematu przez nauczyciela pod koniec lekcji itd.); udział w olimpiadach i konkursach (pod warunkiem jednak, że uczeń sumiennie, wedle swoich możliwości do nich się przygotuje);; zadania domowe; testy ze znajomości lektur; dodatkowe prace przygotowane przez ucznia (wykonanie pomocy naukowych, projektów, wygłoszenie referatów); nauczyciel może także sprawdzić stopień opanowania przez ucznia reguł ortografii, przygotowując dyktanda. V. Kryteria oceniania (zgodnie z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania): 1. Ocena aktywności Ucznia ocenia się wedle następujących kryteriów: a) wnoszenie treści merytorycznych b) prezentowanie opinii, obrona własnego stanowiska c) wyciąganie wniosków, syntetyzowanie, uogólnianie d) inspirowanie i uczestnictwo w dyskusji e) dociekliwość f) poprawność odpowiedzi g) kulturalne uczestniczenie w lekcji, również przestrzeganie zasad kultury dyskusji h) dodatkowe walory (np. ciekawe zaprezentowanie scenki, inscenizacji itd.)

2 Kryteria oceniania z języka polskiego 2 strona 2 2. Uczeń jest zobowiązany zawsze, zgodnie z poleceniem nauczyciela przygotowywać się do lekcji (posiadać zeszyt przedmiotowy z uzupełnionymi notatkami, zadaniem domowym, podręcznik, lekturę, inne materiały wskazane przez nauczyciela). Dwukrotnie w ciągu semestru uczeń może zgłosić swoje nieprzygotowanie, co jest zaznaczone w dzienniku lekcyjnym. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie jest przygotowany do lekcji (brak zeszytu przedmiotowego, lektury, podręcznika lub innych, koniecznych materiałów). 3. Udział w konkursach recytatorskich, poetyckich, dobre przygotowanie młodzieży do akademii, współtworzenie scenariusza imprez okolicznościowych itp. będą premiowane oceną bardzo dobrą lub celującą, o ile nauczyciel stwierdzi znaczący wkład pracy ucznia. 4. Ocenianie testów: Przed omawianiem lektury nauczyciel ma prawo do przeprowadzenia testu ze znajomości dzieła literackiego. W wypadku stwierdzenia, że ok. 40% odpowiedzi jest błędnych, wystawia się ocenę niedostateczną. 5. Ocenianie krótkich zadań klasowych: Przez krótkie zadania klasowe rozumie się takie, które mogą zastępować odpowiedź ustną, a wykonanie których nie przekracza 15 minut (obejmują one materiał z ostatnich trzech lekcji ewentualnie bloków tematycznych). Zawierają one podstawowe pytania dotyczące np. epoki, definicji pojęć, tez interpretacyjnych dzieła, itp. Poziomy strukturalny i językowy odgrywają tutaj rolę drugorzędną, uczeń może udzielić odpowiedzi w formie konspektu. Praca, która zawiera mniej niż połowę niezbędnych informacji jest niedostateczna. Nie przewiduje się tutaj oceny celującej. Jeżeli forma pracy utrudnia prawidłowe odczytanie tekstu, powoduje to obniżenie oceny do niedostatecznej włącznie. W wyjątkowych przypadkach nauczyciel może odmówić oceny pracy. Ocenę niedostateczną otrzymuje także uczeń, który: korzystał z tzw. ściąg umożliwiał ściąganie analogicznie podpowiadanie uczniowi, który odpowiada, powoduje otrzymanie przez osobę podpowiadającą oceny niedostatecznej 6. Ocenianie odpowiedzi ustnej: Realizacja tematu Poprawność językowa i styl Kompozycja, wykorzystanie czasu Umiejętność rozmawiania lub odpowiadania na pytania związane z prezentowanym tematem Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną, gdy nie realizuje tematu na żadnym poziomie - spłyca wypowiedź - robi drugorzędne błędy rzeczowe - poprawnie odtwarza treści (streszcza, Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczającą, gdy: - popełnia liczne - z pomocą błędy w mówieniu (w nauczyciela zakresie składni, porządkuje leksyki, frazeologii, wypowiedź, ale zachowuje doprowadzając ją do komunikatywność najbardziej ogólnego i - stara się zrozumieć pytanie, ale w małym stopniu nawiązuje do niego, podejmując rozmowę

3 parafrazuje) - poprawnie odtwarza podstawowe sądy i opinie - orientuje się w omawianym temacie; - omawia temat w sposób niepogłębiony, odtwórczy, ale z dbałością o poprawność odtworzenia, lub podejmuje próbę analizy, aby wyciągnąć podstawowy wniosek; - próbuje przywołać podstawowe konteksty (poszukuje ich w znanych tekstach literackich, życiu); - odtwarza znane opinie i sądy - zna, rozumie i realizuje omawiany temat - podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako podstawę interpretowania, wnioskowania, syntetyzowania lub uogólniania; - na ogół poprawnie interpretuje, rozpoznając wartości etyczne i estetyczne - przywołuje podstawowe konteksty (szuka ich w literaturze, sztuce, itp.) - podejmuje częściowo udaną argumentację języka); - posługuje się ubogim słownictwem Kryteria oceniania z języka polskiego podstawowego wniosku Uczeń otrzymuje ocenę dostateczną, gdy: - popełnia liczne - podejmuje próbę błędy w mówieniu (w porządkowania zakresie fleksji, wypowiedzi składni, leksyki, - próbuje panować frazeologii, ortofonii) nad czasem - posługuje się schematycznym, ale komunikatywnym stylem - stosuje podstawowe dla wypowiedzi ustnej środki językowe Uczeń otrzymuje ocenę dobrą, gdy: - przestrzega zasad - wypowiedź jest na poprawnego ogół uporządkowana mówienia (w zakresie (lub zaznacza się fleksji, składni, dbałość o właściwą leksyki, frazeologii, organizację ortofonii) wypowiedzi) i spójna - posługuje się - dąży do zamknięcia komunikatywnym, wypowiedzi szkolnym stylem, sformułowaniem unika zbędnych wniosku lub powtórzeń uogólnieniem - posługuje się wystarczającym i odpowiednim słownictwem oraz właściwą terminologią - stosuje podstawowe dla wypowiedzi środki językowe - odpowiedzi pozostają w związku z tematem - podejmuje próbę obrony własnego stanowiska - podejmuje próbę uczestnictwa w rozmowie - formułuje na ogół poprawne merytorycznie wypowiedzi - podejmuje próbę obrony własnego stanowiska - próbuje dostosować stopień szczegółowości odpowiedzi do pytania - uczestniczy w rozmowie strona 3 3

4 - na ogół poprawnie odtwarza ważne opinie i sądy lub formułuje własne stanowisko - zna i rozumie omawiany materiał - podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako podstawę dalszych czynności - poprawnie interpretuje zgromadzony materiał - przywołuje właściwe konteksty (poszukuje ich w literaturze, filozofii, sztuce, nauce); - stosuje właściwą argumentację - wyciąga trafne wnioski, uogólnienia - formułuje częściowo własne opinie i sądy - wykorzystuje materiał pomocniczy - wykazuje rozległą znajomość omawianego tematu, rozumie wszystkie kwestie z nim związane - podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako podstawę dalszych czynności - właściwie selekcjonuje materiał; - wnikliwie interpretuje zgromadzony materiał - przywołuje bogate i właściwe konteksty z różnych dziedzin nauki i sztuki, Kryteria oceniania z języka polskiego Uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą, gdy: - przestrzega zasad - buduje wypowiedź poprawnego z wyraźnym mówienia punktem wyjścia, - dba o dykcję i przemyślaną intonację argumentacją, - posługuje się logicznym i jasno stosownym i wyłożonym nienacechowanym wnioskiem stylem (retorycznym, - zachowuje proporcje naukowym) pomiędzy - funkcjonalizuje poszczególnymi swoją wypowiedź częściami (polemizuje, wypowiedzi perswaduje, broni) - właściwie - posługuje się wykorzystuje czas bogatym słownictwem - stosuje odpowiednią terminologię i pojęcia - stosuje odpowiednie dla wypowiedzi środki językowe i retoryczne Uczeń otrzymuje ocenę celującą, gdy: - przestrzega - buduje wypowiedzi wszystkich zasad z własnym, wyraźnie poprawnego zaznaczonym i mówienia zorganizowanym - swobodnie planem posługuje się - zachowuje proporcje nacechowanym pomiędzy wstępem, stylem (retorycznym, rozwinięciem i naukowym), budując zakończeniem skomplikowane - idealnie planuje i wypowiedzi wykorzystuje czas - wyraźne funkcjonalizuje wypowiedź (polemizuje, perswaduje, broni) - posługuje się bogatym i pięknym słownictwem - stosuje odpowiednią terminologię i pojęcia 4 - formułuje poprawne merytorycznie wnioski - broni własnego stanowiska - dostosowuje stopień szczegółowości wypowiedzi do stopnia szczegółowości pytania - swobodnie i kulturalnie uczestniczy w rozmowie - swobodnie udziela odpowiedzi poprawnych merytorycznie - broni swojego stanowiska lub polemizuje - dostosowuje stopień szczegółowości odpowiedzi do pytania - żywo uczestniczy w rozmowie strona 4

5 dostrzega funkcjonowanie tematu w innych dziedzinach kultury - formułuje i rozwiązuje problemy badawcze - stosuje właściwą argumentację - stosuje hierarchizację argumentów - wyciąga własne wnioski - formułuje własne opinie i sądy - uogólnia, syntetyzuje - właściwie wykorzystuje materiał pomocniczy - stosuje odpowiednie dla ustnej wypowiedzi środki językowe i retoryczne - przestrzega zasad etyki językowej Kryteria oceniania z języka polskiego strona 5 7. Prace pisemne Przynajmniej raz w semestrze uczeń przedstawia prace pisemną w formie eseju lub rozprawki. Tematy takiej pracy podaje się na dwa tygodnie przez terminem jej złożenia. Przy ocenianiu, obok wartości merytorycznych, strukturalnych i językowych, bierze się pod uwagę walory estetyczne pracy. Niedopuszczalne jest, by była ona pełna skreśleń, na kartkach wyrwanych z zeszytu, nieestetyczna. Ważnym elementem pracy jest jej poziom ortograficzny i interpretacyjny zadania. Nawet uczniowie ze stwierdzoną dysortografią i dysgrafią winni starać się, by tego rodzaju prace prezentowały się lepiej od ich prac klasowych. Rozumienie i Forma i kompozycja Język i styl Pisownia, układ realizacja tematu graficzny - praca w zaledwie minimalnym stopniu łączy się z tematem - w pracy nie ma elementów analizy - nauczyciel stwierdził, że praca jest niesamodzielna - rozumie zaledwie część tematu i tylko częściowo wiąże pracę z tematem - podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną, gdy nie złożył pracy lub: - forma jest - praca ma liczne i niedookreślona różnorodne błędy tak - brak jest dwóch językowe, jak i podstawowych stylistyczne elementów kompozycyjnych (np. wstępu zakończenia) i Uczeń otrzymuje ocenę dopuszczającą, gdy - praca jest - w pracy nie ma niejednorodna pod błędów względem formy powodujących jej - została podjęta niezrozumienie próba porządkowania - praca jest napisana treści (dopuszczalne stosownym stylem jest pominięcie - słownictwo jest 5 - praca jest nieestetycznie napisana - uczeń nie dostuje podstawowych elementów graficznych (marginesy, wyodrębnienie tematu) - w pracy zauważa się próbę dbałości o estetykę pisma - praca jest rozplanowana graficznie (marginesy, akapity)

6 podstawę interpretacji - odczytuje sensy słów w kontekście zdania - dostrzega podstawowe środki wyrazu artystycznego i stara się określić ich funkcje - podejmuje próbę wnioskowania i uogólniania - dostrzega najwyraźniejsze etyczne i artystyczne wartości dzieła oraz podstawową jego ideę - rozumie temat i wyraźnie stara się go realizować - podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako podstawę interpretacji - odczytuje sensy słów w kontekście zdania, akapitu - dostrzega językowe i artystyczne środki wyrazu, odczytuje ich podstawowe sensy, określa ich funkcje - dostrzega intencje nadawcy - poszukuje podstawowego kontekstu interpretacyjnego - wyciąga poprawne wnioski, właściwie uogólnia - dostrzega etyczne i artystyczne wartości dzieła -rozumie temat w całości i realizuje go jakiegoś elementu kompozycyjnego) Kryteria oceniania z języka polskiego typowo szkolne - niebogata, ale poprawna terminologia teoretycznoliteracka Uczeń otrzymuje ocenę dostateczną, gdy: - dobiera - w pracy nie ma odpowiednią formę i błędów wskazujących stosuje jej właściwe na nieznajomość rygory budowy zdania, - tekst wyraźnie ortografii, uporządkowany, interpunkcji, itp. stosowane są - praca jest napisana wyznaczniki niewyszukanym, ale spójności tekstu poprawnym stylem - posługuje się właściwą terminologią teoretycznoliteracką Uczeń otrzymuje ocenę dobrą, gdy: -dobiera -praca jest poprawna odpowiednią formę i pod względem - w pracy widoczna jest dbałość o estetykę pisma - praca jest rozplanowana graficznie -praca napisana jest starannym pismem strona 6 6

7 -podejmuje próbę analizowania, traktując ją jako podstawę interpretacji -poprawnie odczytuje sensy słów w kontekście większej całości -poprawnie określa intencje nadawcy -poszukuje kontekstów interpretacyjnych -dostrzega wielowarstwowość znaczeniową omawianego utworu -bada strukturę tekstu -wyciąga wnioski, używa argumentów -właściwie syntetyzuje, uogólnia -odczytuje ideę tekstu, dostrzega i hierarchizuje jego etyczne i artystyczne wartości -rozumie temat w całości i realizuje go w wielu aspektach -podejmuje próbę metodologicznego opracowania tematu (przyjmuje np. metodę poszukiwania odniesień filozoficznych, historycznych itp.) -świadomie selekcjonuje przygotowany materiał -poprawnie i w miarę oryginalnie odczytuje sensy i określa funkcję środków artystycznych oraz środków językowych czy wersyfikacyjnych -odczytuje kody stosuje jej rygory -tekst jest uporządkowany, a następujące po sobie części są logicznie powiązane i umotywowane -zachowane są proporcje między poszczególnymi częściami kompozycyjnymi pracy Kryteria oceniania z języka polskiego składniowym, fleksyjnym, leksykalnym, interpunkcyjnym, frazeologicznym, ortograficznym -styl jest w miarę konsekwentny i dostosowany do formy -zauważa się staranność w doborze słów i zwrotów, brak powtórzeń itp. -swobodnie posługuje się właściwą terminologią teoretycznoliteracką Uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą, gdy: -praca jest wyraźnie -praca jest bez porządkowana i zarzutu pod zgodna z przyjętą względem metodologią bądź językowym formą -pojawia się spójna -zachowane są koncepcja proporcje pomiędzy stylistyczna kolejnymi częściami dostosowana do kompozycyjnymi tematu, metodologii i pracy, formy poszczególnymi -jest wyraźna dbałość akapitami o właściwy dobór słów i zwrotów -swobodnie posługuje się właściwą terminologią teoretycznoliteracką, filozoficzną itp. -praca jest rozplanowana graficznie -jak wyżej strona 7 7

8 kulturowe, rozumie funkcje, jakie pełnią w kulturze i w analizowanym tekście -poszukuje kontekstów interpretacyjnych w filozofii, sztuce, nauce -dostrzega i wykazuje wielowarstwowość znaczeniową tekstu -właściwie odczytuje ideę dzieła -wykazuje synkretyczność gatunkową dzieła -wskazuje wartości -rozumie temat w całości i realizuje go w wielu aspektach w sposób pogłębiony i oryginalny -temat jest opracowany metodologicznie, a analizie towarzyszy duża erudycja -z łatwością odnajduje się różne środki artystyczne -postrzega dzieło jako kompilację sztuki, literatury, kultury, filozofii -odczytuje kody kulturowe, rozpoznaje znaki tradycji wywodzi zawsze trafne i pogłębione wnioski -doskonale odczytuje idee dzieła -wskazuje uniwersalne, indywidualne lub charakterystyczne wartości etyczne i estetyczne wpisane w dzieło -zaznacza osobiste Kryteria oceniania z języka polskiego Uczeń otrzymuje ocenę celującą, gdy: -praca jest -praca jest nie tylko zorganizowana w bez zarzutu pod oparciu o wyraźny względem pomysł językowym, ale kompozycyjny charakteryzuje się (rozdziały, trudnymi strukturami powracający motyw, składniowymi kompozycja -słownictwo jest klamrowa) bogate i zawsze trafnie dobrane -stosowany styl jest świadomie i wyraźnie odniesiony do formy literackiej (retoryczny, publicystyczny) -jak wyżej strona 8 8

9 przeżycia odbiorcze, dostrzega funkcjonowanie dzieła w kulturze Kryteria oceniania z języka polskiego strona 9 8. Pisemna praca klasowa: Tematy klasówki, przewidzianej do realizacji w ciągu 90 minut winny być otwarte, pozwalać na formułowanie własnych sądów w takiej pracy liczy się umiejętność wykorzystania danego czasu, z zatem selekcji materiału, celność argumentacji, wyrazistość myśli przewodniej, spójność wywodu. Na wysokość oceny wpływa poprawność językowa oraz estetyka pracy. 9. Testy są oceniane zgodnie z zaleceniami WSO. IV. Treści programowe: 1. Ocena dopuszczająca: a) uczeń opanował wiadomości i umiejętności, które umożliwiają mu świadome korzystanie z lekcji b) uczeń zna teksty z zakresu podstawy programowej c) uczeń potrafi wskazać, w jakiej epoce powstał dany utwór d) zna podstawowe pojęcia i terminy e) uczeń wypowiada się w następujących formach: opis, streszczenie, opowiadanie, sprawozdanie, notatka, plan, rozprawka 2. Ocena dostateczna a) uczeń posiada wiadomości i umiejętności łatwe do opanowania, użyteczne w życiu codziennym, konieczne do kontynuowania nauki b) uczeń rozumie definicje pojęć omawianych na lekcji c) potrafi zilustrować własne sądy cytatami z tekstów literackich d) potrafi przedstawić dzieje omawianych bohaterów literackich e) uczeń charakteryzuje i porównuje podstawowe kierunki i nurty literackie f) uczeń zna podstawowe gatunki literackie g) uczeń interpretuje i rozpoznaje najbardziej charakterystyczne motywy literackie 3. Ocena dobra a) uczeń zna i rozumie teksty i wiadomości wymagane przez program b) potrafi wskazać i analizować nurty literackie c) uczeń dokonuje wartościowania poznanych tekstów d) uczeń rozumie znaczenie zawartych w tekstach aforyzmów i metafor e) uczeń prezentuje własne odczytanie tekstów kultury f) uczeń wypowiada się w następujących formach: konspekt, przemówienie, wywiad, charakterystyka g) uczeń potrafi wskazać funkcjonowanie motywów antycznych w literaturze współczesnej 4. Ocena bardzo dobra: a) uczeń zna i rozumie teksty określone programem oraz dokonuje ich wnikliwej i dogłębnej analizy b) uzasadnia wypowiadane sądy i opinie, odnosząc się do różnorodnych kontekstów (filozoficznych, estetycznych, etycznych) c) potrafi dokonywać przekładu intersemiotycznego d) zestawia i analizuje różne teksty kultury e) rozpoznaje niektóre cechy języka i stylu różnych epok f) zna zasady wersyfikacji starożytnej 9

10 Kryteria oceniania z języka polskiego strona 10 g) dokonuje krytycznej i wartościującej oceny tekstów kultury masowej 5. Ocena celująca: a) uczeń posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania i w sposób oryginalny rozwiązuje problemy b) uczeń wypowiada się w formie eseju, eseju interpretującego tekst literacki oraz w różnych gatunkach publicystycznych VI. Osiągnięcia uczniów: KLASA I POZIOM PODSTAWOWY: - kształcenie językowe Uczeń potrafi: określić relację między zakresem znaczeniowym a treścią znaczeniową wyrazu, zanalizować pod tym kątem znaczenie podanych wyrazów; określić znaczenie podstawowe i metaforyczne wyrazu wskazać w czytanych utworach ważne środki językowe i określić ich funkcje zauważyć ślady historycznych procesów rozwojowych historii języka polskiego; określić pojęcie zabytku języka; wymienić najważniejsze zabytki języka polskiego; rozpoznać środki służące archaizacji; rozpoznać stylizację biblijną i barokową oraz wskazać typowe dla nich środki językowe rozpoznać parodię literacką, określić jej funkcje i wskazać służące jej środki; rozpoznać w tekstach poznanych w klasie I wartość stylistyczną środków z różnych poziomów języka rozpoznać w tekście mowę niezależną, zależną i pozornie zależną rozpoznać związki frazeologiczne zawierające aluzje biblijne i mitologiczne określić, na czym polegają funkcje: impresywna i ekspresywna, wskazać w tekście przejawy tych funkcji w tekstach prasowych, reklamowych, itp. rozpoznać i ocenić przejawy współczesnych tendencji w zakresie zapożyczeń i tworzenia neologizmów W zakresie kształcenia literackiego i kulturowego: analizować i interpretować wybrane teksty antyczne i biblijne, średniowieczne, renesansowe, barokowe i oświeceniowe z wykorzystaniem właściwych pojęć teoretycznoliterackich oraz kategorii estetycznych z nawiązaniem do podstawowych kontekstów opowiedzieć i zinterpretować wybrane mity greckie oraz opowieści biblijne, porównać obraz Boga w Biblii i mitologii opisać starogrecki ideał człowieka, scharakteryzować epos starogrecki, wskazać cechy tragedii antycznej i źródła tragizmu określić cechy postawy horacjańskiej określić relacje między człowiekiem a Bogiem zobrazowane w kulturze średniowieczna, wskazać wzorce osobowe epoki i odnieść je do przykładów literackich, scharakteryzować styl romański i gotycki, wskazać przykłady dzieł sztuki i środki artystyczne typowe dla średniowiecza, rozpoznać cechy średniowiecznej wizji świata w tekstach utworów poznanych w I klasie opisać renesansową koncepcję człowieka i wskazać, na czym polega nowa wizja świata w literaturze renesansowej, zinterpretować wybrane fraszki i pieśni Jana Kochanowskiego w kontekście filozofii renesansowej, wskazywać obecność renesansowych niepokojów w poznanych trenach Jana Kochanowskiego przedstawić stosunek człowieka baroku do świata, śmierci, przemijania, na podstawie poznanych w klasie I utworów barokowych ukazać charakterystyczny dla epoki konflikt między 10

11 Kryteria oceniania z języka polskiego strona 11 miłością świata a miłością do Boga, na przykładach wybranych dzieł przedstawić cechy sztuki epoki baroku; określić, czym był sarmatyzm i jakie ślady pozostawił w obyczajowości, sztuce i polskiej mentalności; określić filozoficzne podstawy oświeceniowej wizji świata oraz koncepcji człowieka; wskazać w wybranych utworach literackich przejawy oświeceniowego racjonalizmu i krytycyzmu, omówić cechy estetyki klasycyzmu, wskazać i scharakteryzować gatunki literackie klasycystyczne i sentymentalne; wskazać i scharakteryzować przykłady stylu rokokowego w literaturze i sztuce; określić, na czym polega uniwersalna wartość tekstów biblijnych, mitów greckich i utworów powstałych w dobie staropolskiej; wskazać obecność tradycji antycznej, biblijnej, staropolskiej i oświeceniowej w kulturze późniejszych epok w tym we współczesnej kulturze masowej; przedstawić przykłady reportażu prasowego, telewizyjnego, radiowego jako przejaw współczesnej tęsknoty do prawdy faktów; wskazać cechy mitu we współczesnej prozie; omówić związki wybranych utworów literatury fantasy z kulturą średniowiecza; wskazać w tych utworach motywy fantastyki baśniowej; wskazać barokowe korzenie estetyki brzydoty; 5. wskazać w tekście i omówić przykłady przesunięć metaforycznych jako przejaw językowego obrazu świata charakterystycznego dla poznawanych epok kulturowych i współczesnego języka ogólnego; 5. wymienić i scharakteryzować najważniejsze fazy rozwojowe języka polskiego (w związku z poznawanymi w klasie pierwszej utworami); określić różnicę pomiędzy znaczeniem realnym a etymologicznym wyrazu; wskazać przykłady przesunięć semantycznych; wskazać ślady dawnych procesów fonetycznych oraz zmian fleksyjnych; wskazać podstawowe chwyty erystyczne w tekście czytanym; zbudować dłuższą wypowiedź (np. przemówienie) z celowym wykorzystaniem środków retorycznych KLASA II W zakresie kształcenia językowego: opisać język jako system znaków na tle innych systemów semiotycznych; określić pojęcie znaku językowego i wskazać jego cechy wyróżniające; wskazać różnicę między językiem a wypowiedzią; wskazać podsystemy języka, wyjaśnić podstawowe pojęcia odnoszące się do każdego z podsystemów; określić relacje między językiem narodowym a odmianami terytorialnymi; określić znaczenie terminów: dialekt, gwara, żargon; przedstawić miejsce polszczyzny wśród innych języków; na wybranych przykładach przedstawić problemy przekładu językowego; rozpoznać w tekstach poznanych w II klasie wartość stylistyczną środków z różnych poziomów języka; określić cechy języka mówionego i pisanego; rozpoznać i ocenić cechy kolokwialne w tekście pisanym; rozpoznać stylizację: gwarową i kolokwialną; wskazać służące im środki i określić ich funkcje; określić, na czym polegają funkcje: informacyjna, poetycka; wskazać przejawy tych funkcji w różnych tekstach W zakresie kształcenia literackiego i kulturowego: 11

12 Kryteria oceniania z języka polskiego 12 strona 12 analizować i interpretować wybrane teksty romantyczne, pozytywistyczne i młodopolskie z wykorzystaniem właściwych pojęć teoretycznoliterackich i kategorii estetycznych wraz z nawiązaniem do typowych kontekstów; na wybranych przykładach wskazać związki literatury i sztuki w każdej z omawianych epok; wskazać filozoficzne podłoże romantyzmu, określić, na czym polegał przełom romantyczny i przedstawić rolę uczucia i wyobraźni w poznaniu; określić, na czym polegała romantyczna fascynacja światem duchowym, folklorem, średniowieczem; przedstawić romantyczną wizję historii jako pola twórczej aktywności człowieka; scharakteryzować relacje człowieka i natury w romantyzmie; określić, na czym polegał romantyczny indywidualizm; scharakteryzować kreację bohatera romantycznego; scharakteryzować miłość romantyczną; wskazać rolę tematu współczesnego w dramatach romantycznych oraz przedstawić zawarte w nich wizje historii; określić związki między teatrem a kształtem dramatu na przykładzie dramatu romantycznego; wymienić i scharakteryzować podstawowe gatunki romantyczne na przykładach konkretnych utworów literackich, wskazać cechy typowe dla poetyki romantycznej; określić cechy stylu romantycznego, odwołując się do przykładów dzieł sztuki; omówić romantyczną koncepcję poezji i poety oraz model patriotyzmu; wyjaśnić, na czym polegała idea syntezy sztuk; wskazać związki literatury i muzyki w okresie romantyzmu; wyjaśnić, na czym polegała szczególna rola pieśni w literaturze romantycznej; określić, na czym polegał społeczny wymiar pozytywizmu; scharakteryzować program polskich pozytywistów; scharakteryzować realizm i naturalizm jako prądy dominujące w pozytywizmie; wskazać w utworach pozytywistycznych przykłady obecności idei romantycznej; odczytywać treści niecenzuralne wyrażone językiem ezopowym; wymienić prądy artystyczne i światopoglądowe oraz postawy typowe dla Młodej Polski i odnieść je do utworów literackich; podać przykłady symbolizmu i ekspresjonizmu w sztuce, wskazać typowe dla nich środki artystyczne; omówić młodopolskie koncepcje artysty i sztuki ukazane w artykułach programowych oraz utworach literackich; przeprowadzić analizę i zinterpretować wiersz młodopolski, wskazując typowe dla epoki motywy, postawy i środki artystyczne; na przykładzie konkretnego utworu omówić cechy powieści młodopolskiej; na przykładzie konkretnego utworu wskazać cechy dramatu symbolicznego; w utworach poznanych w klasie II pokazać obecność tradycji kulturowej (np. romantycznej, franciszkanizmu, filozofii Wschodu); określić, na czym polega uniwersalna wartość dzieł romantycznych, pozytywistycznych i młodopolskich; wskazać obecność tradycji romantycznej, pozytywistycznej i młodopolskiej w kulturze XX i XXI wieku, w tym we współczesnej kulturze masowej; omówić modernizm jako jeden z najważniejszych nurtów literatury i sztuki XX wieku; wskazać w tekście przykłady przesunięć metaforycznych jako przejaw językowego obrazu świata charakterystycznego dla poznanych epok kulturowych i współczesnego języka ogólnego; podać informacje o budowie języka polskiego w ujęciu historycznych i typologicznym; określić, na czym polegają funkcje: fatyczna, magiczna, metajęzykowa i stanowiąca; wskazać przykłady tych funkcji w tekstach.

13 Kryteria oceniania z języka polskiego strona 13 KLASA III - w zakresie kształcenia językowego: określić podstawowe relacje semantyczne: synonimia, homonimia, antonimia, polisemia; zdefiniować pojęcie aktu mowy, rozpoznać jego rodzaje, określić, na czym polega sens dosłowny i intencjonalny aktu mowy; rozpoznać sposoby wzbogacania słownictwa; określić relacje między językiem narodowym a odmianami środowiskowymi; omówić podstawowe tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, rozpoznać ich przejawy, ocenić poprawność konkretnych form językowych; omówić mechanizm manipulacji językowej, rozpoznać i ocenić jej przejawy; scharakteryzować cechy języka mediów; napisać wypowiedź w stylu urzędowym; wskazać charakterystyczne cechy stylistyczne czytanych utworów rozpoznać stylizację środowiskową; na podstawie obserwacji stylu rozpoznać aluzję, trawestację, pastisz, określić funkcje tych zabiegów stylizacyjnych; - w zakresie kształcenia literackiego i kulturowego: analizować i interpretować wybrane teksty literackie XX wieku z wykorzystaniem właściwych pojęć teoretycznoliterackich i kategorii estetycznych wraz z nawiązaniem do typowych kontekstów; zinterpretować wybrane teksty XX-wieczne, wskazując rolę, jaką odgrywają w nich takie kategorie jak: świętość, zło, śmierć, naród, ojczyzna, mała ojczyzna ; wyjaśnić pojęcie awangardy i awangardyzmu, odnosząc je do przykładów z dziedziny literatury i sztuki; wskazać główne kierunki poszukiwań w sztuce i literaturze XX wieku; scharakteryzować stosunek do języka polskiego wybranych twórców; wskazać związki literatury z historią i przemianami społeczno-politycznymi w XX wieku; określić wpływ środków masowego przekazu i przyspieszenia cywilizacyjnego na kulturę; wyjaśnić pojęcia: kultura wysoka, kultura niska, obieg kultury, kultura masowa, kultura elitarna, arcydzieło, kicz, odnosząc je do konkretnych tekstów i zjawisk kultury XX wieku; wskazać źródła i znaczenie wybranych toposów i symboli literatury współczesnej; na wybranych przykładach wskazać związki literatury i sztuki XX wieku; oceniać i wartościować poznane teksty kultury, odwołując się do podstawowych kategorii estetycznych; porównać pojęcia awangarda i postmodernizm oraz odnieść je do konkretnych utworów literackich; przeprowadzić analizę i zinterpretować tekst współczesny, stosując właściwą terminologię; wskazać główne kierunki poszukiwań poezji XX wieku; na przykładach wybitnych dzieł omówić osiągnięcia sztuki filmowej XX wieku; omówić XX-wieczne przemiany w obrębie gatunków literackich UMIEJĘTNOŚCI ZDOBYWANE STOPNIOWO I DOSKONALONE W KAŻDEJ KLASIE Uczeń: czyta wskazane w programie teksty ze zrozumieniem; wyraziście odczytuje utwory literackie z dbałością o przekazanie sensu; wskazuje źródła i znaczenie wybranych archetypów, toposów i symboli; ukazuje związki topiki literackiej z motywami obecnymi w kulturze; porównuje utwory literackie z różnych epok; 13

14 Kryteria oceniania z języka polskiego rozpoznaje style w sztuce; rozpoznaje cechy stylów funkcjonalnych i stylu artystycznego; tworzy stosowną i skuteczną wypowiedź; zna i respektuje zasady etyki i estetyki językowej; rozpoznaje intencje komunikacyjne wypowiedzi; poprawia tekst, dokonuje jego redakcji; planuje formę i kompozycję wypowiedzi zgodnie z jej celem; posługuje się cytatami; popiera argumentami własne sądy; skutecznie uczestniczy w dyskusji, dialogu i negocjacjach; komponuje i wygłasza przemówienie; strona 14 wypowiada się w szkolnych formach gatunkowych; dostrzega i ocenia przejawy mody językowej; zna normy poprawności językowej; sporządza notatkę, konspekt, przypis, opis bibliograficzny, zestawienie bibliograficzne, bazę danych. WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY; KLASA I Na ocenę dopuszczającą uczeń: przeczytał, zna i rozumie treść oraz problematykę lektury obowiązkowej; wykazuje orientację w lekturze wybranej, omawianej na lekcjach; potrafi umiejscowić dzieło literackie na tle epoki; zna najważniejsze daty z historii literatury; zna biografię Jana Kochanowskiego; rozumie pojęcia: epoka, mit, mitologia, apokalipsa, ascetyzm, humanizm, reformacja; umie wyjaśnić pojęcia: tragizm, komizm; określa cechy wzorców osobowych dawnych epok; dostrzega obecność powtarzającego się motywu; rozpoznaje różne style w sztuce; rozumie pojęcia: archaizm, neologizm, stylizacja, parodia; rozpoznaje wartości w dziełach literackich: prawda, dobro, miłość, ojczyzna, naród, społeczeństwo; stosuje zasady komunikacji językowej; rozpoznaje różne komunikaty: pisane, mówione, oficjalne; skutecznie porozumiewa się w różnych sytuacjach; posługuje się poprawną polszczyzną; potrafi korzystać ze słowników. Na ocenę dostateczną uczeń: spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, a ponadto: przeczytał, zna i rozumie treść oraz problematykę lektur wybranych omawianych na lekcjach; porządkuje zjawiska literackie według zasady chronologicznej; wskazuje kontekst biograficzny i historyczny utworu; zna podstawowe fakty dotyczące twórczości pisarzy reprezentatywnych dla epoki; umie wyjaśnić pojęcie: stoicyzm i epikureizm; rozpoznaje kategorie estetyczne: tragizm, komizm, patos; 14

15 Kryteria oceniania z języka polskiego strona 15 rozumie pojęcie: prąd literacki i artystyczny, archetyp, antropocentryzm, teocentryzm, franciszkanizm, utopia; charakteryzuje poznane wzorce osobowe i bohaterów literackich poznanych na lekcjach; dostrzega obecność powtarzającego się motywu, zna pojęcie topos; podaje cechy charakterystyczne dla stylów; wskazuje w tekście: archaizmy, neologizmy, parodie, związki frazeologiczne, frazeologizmy; rozpoznaje w tekstach literackich piękno, odpowiedzialność, wolność, sprawiedliwość, tolerancję; rozumie pojęcia: kultura masowa i kultura wysoka; posługuje się formami wypowiedzi takimi jak: charakterystyka, charakterystyka porównawcza. Podejmuje próbę napisania rozprawki i referatu; redaguje pisma użytkowe; zna zasady etyki i etykiety językowej; tworzy teksty w zależności od układu komunikacyjnego; czyta ze zrozumieniem teksty publicystyczne i recenzje, ogląda programy kulturalne; przestrzega kultury języka oraz słowa; potrafi korzystać ze słowników; etymologicznego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego. Na ocenę dobrą uczeń; rozpoznaje czas powstania utworu na podstawie obrazu kultury materialnej; charakteryzuje epoki literackie; porównuje utwory literackie z różnych epok o podobnej problematyce; charakteryzuje i ocenia bohaterów literackich w kontekście epoki; dostrzega kontekst filozoficzny dzieła; umie wyjaśnić pojęcia: scholastyka, tomizm, augustinizm; wskazuje konteksty biblijne i antyczne w epokach następnych; określa cechy gatunków literackich: tragedia renesansowa, przypowieść, psalm, hymn, legenda, kronika, pieśń; określa funkcje środków stylistycznych; rozpoznaje kategorie estetyczne: groteska, ironia; potrafi rozpoznać wartości; umie określać cechy kultury masowej. Na ocenę bardzo dobrą uczeń: rozpoznaje czas powstania utworu na podstawie konwencji, stylu i języka dzieła; określa znaczenie epok literackich dla kultury polskiej i światowej; dostrzega związki (kontynuacje i nawiązania) między tekstami kultury różnych epok; potrafi porównać bohaterów różnych epok i wskazać konteksty; potrafi wykorzystać w interpretacji kontekst filozoficzny dzieła; stosuje w wypowiedzi terminy: scholastyka, tomizm, augustynizm; potrafi wskazać tradycje literackie w kulturze współczesnej; rozumie funkcje języka w tekstach literackich; stosuje kategorie: ironia, groteska w nowych sytuacjach; rozpoznaje hierarchię wartości w dziełach literackich oraz sacrum i profanum; potrafi wartościować dzieło literackie i opracowania tego dzieła dostępne na rynku księgarskim. KLASA II Na ocenę dopuszczającą uczeń: 15

16 Kryteria oceniania z języka polskiego 16 strona 16 przeczytał, zna i rozumie treść oraz problematykę lektury obowiązkowej; wykazuje orientację w lekturze wybranej, omawianej na lekcjach; potrafi umiejscowić dzieło literackie na tle epoki; zna najważniejsze daty z historii literatury; zna biografię Adama Mickiewicza rozumie pojęcia: fantastyka, baśniowość, indywidualizm, bunt romantyczny, znać cechy bohatera romantycznego; znać cechy dramatu romantycznego umie wyjaśnić pojęcia: tragizm, komizm; dostrzega obecność powtarzającego się motywu; rozpoznaje różne style w sztuce; rozumie pojęcia: neologizm, stylizacja, parodia, ironia; rozpoznaje wartości w dziełach literackich: prawda, dobro, miłość, ojczyzna, naród, społeczeństwo; stosuje zasady komunikacji językowej; rozpoznaje różne komunikaty: pisane, mówione, oficjalne; skutecznie porozumiewa się w różnych sytuacjach; posługuje się poprawną polszczyzną; potrafi korzystać ze słowników. Na ocenę dostateczną uczeń: spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, a ponadto: przeczytał, zna i rozumie treść oraz problematykę lektur wybranych omawianych na lekcjach; porządkuje zjawiska literackie według zasady chronologicznej; wskazuje kontekst biograficzny i historyczny utworu; zna podstawowe fakty dotyczące twórczości pisarzy reprezentatywnych dla epoki; rozpoznaje kategorie estetyczne: tragizm, komizm, patos; zna istotę sporu między romantykami a klasykami, określa, na czym polegał przełom romantyczny; określa, na czym polegała romantyczna fascynacja średniowieczem; charakteryzuje relacje człowieka i natury w romantyzmie; wymienia cechy miłości romantycznej; zna założenia polskiego pozytywizmu; przedstawia stosunek polskich pozytywistów do historii; potrafi wskazać wpływ dwu powstań na program romantyzmu oraz pozytywizmu; charakteryzuje poznane wzorce osobowe i bohaterów literackich poznanych na lekcjach; dostrzega obecność powtarzającego się motywu, zna pojęcie topos; podaje cechy charakterystyczne dla stylów; zna cechy gatunków: powieść poetycka, epos, ballada, sonet, poemat historyczny, poemat dygresyjny, powieść historyczna, analityczna proza dialogowa, powieść polifoniczna, powieść w listach; wyjaśnia pojęcia: mesjanizm, winkelriedyzm, dandys, utylitaryzm, scjentyzm, naturalizm, impresjonizm, wielka emigracja, psychologizm, cyganeria artystyczna, improwizacja, ludowość, chłopomania; odpowiada na pytanie: Wokulski romantyk czy pozytywista? umie wskazać, w czym przejawiał się romantyczny bunt młodych; zna cechy gatunków prasowych: reportażu i felietonu; wskazuje w tekście środki artystyczne; rozpoznaje w tekstach literackich piękno, odpowiedzialność, wolność, sprawiedliwość, tolerancję; rozpoznaje stylizacje określa pojęcie znaku językowego

17 Kryteria oceniania z języka polskiego zna terminy: dialekt, gwara, żargon; czyta ze zrozumieniem teksty publicystyczne i recenzje, ogląda programy kulturalne; przestrzega kultury języka oraz słowa; potrafi korzystać ze słowników; etymologicznego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego. Na ocenę dobrą uczeń; rozpoznaje czas powstania utworu na podstawie obrazu kultury materialnej; wskazuje na konkretnym przykładzie cechy dramatu symbolicznego; charakteryzuje epoki literackie; porównuje utwory literackie z różnych epok o podobnej problematyce; charakteryzuje i ocenia bohaterów literackich w kontekście epoki; wskazuje program niemieckiego pokolenia Burzy i naporu ; dostrzega kontekst filozoficzny dzieła; umie ocenić konsekwencje romantycznego buntu młodych; umie wyjaśnić pojęcia: nirwana, fin de siecle, historiozofia, ekspresjonizm; zna założenia filozofii: Nietzschego, Schopenhauera, określa, na czym polegała romantyczna synteza sztuk; potrafi odczytywać symbolikę tekstów romantycznych oraz młodopolskich; wskazuje inspiracje malarskie, muzyczne w tekstach literackich; określa funkcje środków stylistycznych; rozpoznaje kategorie estetyczne: groteska, ironia; potrafi rozpoznać wartości; umie określać cechy kultury masowej. strona 17 Na ocenę bardzo dobrą uczeń: rozpoznaje czas powstania utworu na podstawie konwencji, stylu i języka dzieła; określa znaczenie epok literackich dla kultury polskiej i światowej; dostrzega związki (kontynuacje i nawiązania) między tekstami kultury różnych epok; potrafi porównać bohaterów różnych epok i wskazać konteksty (filozoficzne, malarskie i muzyczne); potrafi wykorzystać w interpretacji kontekst filozoficzny dzieła; stosuje w wypowiedzi terminy: nietzscheanizm, historiozofia, indywidualizm; omawia modernizm jako jeden z najważniejszych nurtów literatury i sztuki XX wieku; potrafi wskazać tradycje literackie w kulturze współczesnej; rozumie funkcje języka w tekstach literackich; stosuje kategorie: ironia, groteska w nowych sytuacjach; rozpoznaje hierarchię wartości w dziełach literackich; potrafi wartościować dzieło literackie i opracowania tego dzieła dostępne na rynku księgarskim. KLASA III: Na ocenę dopuszczającą uczeń: wymienia elementy aktu mowy; rozpoznaje rodzaje aktu mowy; określa podstawowe relacje semantyczne, tj.: polisemia, hominimia, antonimia, synonimia; korzysta ze słownika wyrazów bliskoznacznych; pisze wypowiedź w stylu urzędowym; zna wybrane teksty literackie XX wieku 17

18 Kryteria oceniania z języka polskiego strona 18 wskazuje główne kierunki poszukiwań w sztuce i literaturze XX wieku; dostrzega wpływ historii, przemian społecznych i politycznych, nowych ideologii na tematykę lektur; zna pojęcia: pokolenie Kolumbów, pokolenie apokalipsy spełnionej, Nowa Fala, Skamander, skamandryci, literatura faktu, katastrofizm, dokonuje periodyzacji literatury XX wieku; systematycznie gromadzi materiały do prezentacji maturalnej; dokonuje prostej redakcji tekstu; zna reguły ortograficzne; zna pojęcia: norma językowa i błąd językowy Na ocenę dostateczną uczeń: zna życiorys Czesława Miłosza oraz etapy jego twórczości; zna pojęcia: awangarda, futuryzm, surrealizm, nowomowa, satelici Skamandra, człowiek zlagrowany, powieść-parabola, żagaryści, turpizm zna cechy prozy psychologicznej dwudziestolecia międzywojennego; porównuje twórczość emigracji wojennej z twórczością romantyków; wymienia cechy dramatu współczesnego na podstawie utworów Różewicza i Mrożka; wskazuje podstawowe kierunki poezji oraz prozy współczesnej Na ocenę dobrą uczeń: o analizuje i interpretuje teksty literackie XX wieku z wykorzystaniem właściwych pojęć teoretycznoliterackich i kategorii estetycznych; o potrafi wskazać konteksty interpretacyjne; o interpretuje teksty XX-wieczne, wskazując, jaką rolę odgrywają w nich takie kategorie jak: świętość, zło, śmierć, naród, ojczyzna, mała ojczyzna ; o charakteryzuje stosunek do języka polskiego wybranych twórców; o omawia eksperymenty poetyckie twórców awangardowych; o omawia programy poetyckie grup dwudziestolecia międzywojennego; o potrafi scharakteryzować twórczość humorystyczną dwudziestolecia; o porównuje pojęcia: awangarda i postmodernizm, odnosząc je do konkretnych utworów literackich; o omawia osiągnięcia sztuki filmowej XX wieku, zna twórczość wybitnych reżyserów. Na ocenę bardzo dobrą uczeń: analizuje teksty literackie XX wieku, wskazując konteksty filozoficzne dzieł; potrafi dokonać krytycznej oceny tekstów poezji współczesnej, formułując dojrzałe i samodzielne sądy; dokonując analizy i interpretacji dzieł, stosuje specjalistyczną oraz bogatą terminologię teoretyczno- oraz historycznoliteracką; jest aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego. 18