OSOBY POZBAWIONE DOKUMENTÓW TOŻSAMOŚCI I DOKUMENTÓW STANU CYWILNEGO

Transkrypt

1 COMMISSION INTERNATIONALE DE L'ÉTAT CIVIL (CIEC) SECRÉTARIAT GÉNÉRAL 3, PLACE ARNOLD - F STRASBOURG, FRANCE TÉL. +33 (0) FAX +33 (0) OSOBY POZBAWIONE DOKUMENTÓW TOŻSAMOŚCI I DOKUMENTÓW STANU CYWILNEGO (OSOBY BEZ DOKUMENTÓW) SYNTEZA DOTYCZĄCA ROZWIĄZAŃ LEGISLACYJNYCH ORAZ PRAKTYKI W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH MKSC ( Niemcy Belgia Chorwacja- Hiszpania Francja Grecja- Węgry Włochy Luksemburg Holandia Polska Portugalia Wielka Brytania Szwajcaria Turcja) VERSION POLONAISE ÉDITÉE PAR LE SECRÉTARIAT GÉNÉRAL STRASBOURG NOVEMBRE 2010

2 OSOBY POZBAWIONE DOKUMENTÓW TOŻSAMOŚCI I DOKUMENTÓW STANU CYWILNEGO ( OSOBY BEZ DOKUMENTÓW) Plan Przedmowa Wstęp 1. Osoby pozbawione dokumentów tożsamości 1.1. Identyfikacja i rejestracja osób pozbawionych dokumentów Identyfikacja Rejestracja 1.2. Użycie metod naukowo-medycznych dla ustalenie tożsamości lub sprawdzenia rzeczywistości pokrewieństwa Użycie metod biometrycznych dla ustalenia tożsamości Zastosowanie testu DNA w celu sprawdzenia więzi pokrewieństwa w ramach procedury łączenia rodzin Wątpliwości co do wieku domniemanego małoletniego Skuteczność stosowanych technik medyczno-naukowych 1.3. Dokumenty zagraniczne i znaczenie stosowania instrumentów międzynarodowych 2. Osoby nieposiadające dokumentów stanu cywilnego Wnioski 2.1. Rejestracja narodzin i stanu cywilengo dziecka 2.2. Zawarcie związku małżeńskiego i wydawanie dokumentów przez urzędy stanu cywilnego 2.3. Rejestracja zgonu strona 4

3 Przedmowa Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego (MKSC) jest organizacją międzyrządową, w której obecnie członkami jest 15 państw. 1 Każde Państwo członkowskie MKSC ustanawia na swoim terytorium Sekcję Krajową, w jej skład wchodzą pracownicy naukowi, sędziowie, przedstawiciele odpowiednich ministerstw i urzędnicy administracji publicznej, którzy są odpowiedzialni za działalność z zakresu stanu cywilnego, urzędnicy organów publicznych i urzędnicy stanu cywilnego. Członkowie Sekcji Krajowych reprezentują swoje państwa podczas zgromadzeń MKSC, oraz przedstawiają ich stanowiska podczas przygotowywania prac i badań przez MKSC. Zadaniem MKSC jest ułatwienie współpracy międzynarodowej w zakresie stanu cywilnego oraz propagowanie wymiany informacji między urzędnikami stanu cywilnego. W tym celu Komisja prowadzi badania i analizy, jak również przygotowuje rekomendacje i projekty konwencji, zmierzające do harmonizacji przepisów obowiązujących w krajach członkowskich, obejmują one takie dziedziny prawa jak: stan cywilny, zdolność prawna osób, prawo rodzinne i obywatelstwo, MKSC dąży także do poprawy świadczenia usług z zakresu stanu cywilnego w państwach członkowskich. Dodatkowo koordynuje ona swoje działania z działaniami innych organizacji międzynarodowych oraz promuje stosunki z organizacjami, których zakres zainteresowań obejmuje stan cywilny. Ponadto, w granicach swoich kompetencji, może podejmować współpracę z państwami trzecimi w celu promocji współpracy między nimi a państwami członkowskimi. Zgodnie z aktem założycielskim, Komisja ma obowiązek tworzyć i aktualizować w wymienionych dziedzinach dokumentację ustawodawczą i orzeczniczą przedstawiającą regulacje prawne poszczególnych Państw Członkowskich, które to z kolei zobowiązują się za darmo ją dostarczać w celu prowadzenia badań i analiz (art. 1 Protokołu podpisanego w Bernie 25 września 1950 r.). W ten kontekst wpisuje się poniższe opracowanie, zmierzające do analizy problemu, na który od kilku lat napotykają Państwa Członkowskie MKSC, a mianowicie kwestii obecności na ich terytorium rosnącej liczby osób pozbawionych dokumentów tożsamości i/lub dokumentów stanu cywilnego. W celu uzyskania bardziej precyzyjnych informacji dotyczących problematyki osób bez dokumentów ( les sans-papiers ), został przygotowany kwestionariusz, który przekazano do Sekcji Krajowych MKSC w czerwcu 2004 r., odpowiedzi zostały zebrane po raz pierwszy w syntezie z 2006 r. Następnie postanowiono kontynuować badania zgłębiając szczegółowo temat osób pozbawionych dokumentów stanu cywilnego, które posiadają lub nie dokumenty podróżne lub dokumenty tożsamości, za wyjątkiem, tych które uzyskały status uchodźcy i których stan cywilny został odtworzony. Kilka kolejnych projektów tego studium było przygotowanych przez Sekretariat Generalny MKSC, w miarę nadsyłania odpowiedzi wprowadzały one kolejne informacje. We wrześniu 2009, Zgromadzenie Ogólne MKSC zdecydowało opublikować studium na stronie internetowej, pozostawiając Sekcjom Krajowym termin do końca 2009 r. dla ponownej lektury i zatwierdzenia odpowiedzi, ich zmiany lub uzupełnienia. Niniejsze opracowanie zawiera wszystkie uzyskane informacje. Niniejsze opracowanie zawiera stan prawny na dzień 31 grudnia 2009 roku. 1 Państwa Członkowskie: Belgia, Chorwacja, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Włochy, Luksemburg, Holandia, Polska, Portugalia, Hiszpania, Szwajcaria, Turcja i Wielka Brytania. Siedziba MKSC mieści się w Strasburgu, 3 Place Arnold, gdzie usytuowany jest Sekretariat Generalny. Jedynym oficjalnym językiem MKSC jest francuski, jednak większość publikacji jest tłumaczona na angielski, a także inne języki. Więcej informacji o MKSC i jej działalności znajduje się na stronie internetowej : strona 5

4 Wstęp W ramach wstępu należy zdefiniować, na ile jest to możliwe, termin osoba bez dokumentów, oszacować ilość osób, których dotyczy ten termin oraz określić kraje ich pochodzenia. Określenie osoba bez dokumentów opisuje, ogólnie rzecz ujmując, osobę, która przebywa na terytorium państwa bez ważnego pozwolenia na pobyt. Może chodzić o osoby, które początkowo legalnie przebywały na terytorium państwa, ale których dokumenty straciły ważność (wygaśnięcie wizu, upływ terminu ważności pozwolenia na pobyt, ). Może również chodzić o osoby, które nie posiadają żadnego dokumentu tożsamości bądź podróży (dowód osobisty, paszport, ) i/lub żadnego dokumentu stanu cywilnego, i które zgłosiły się bądź nie do odpowiednich organów ds. uchodźców w państwie przyjęcia w celu legalizacji ich sytuacji. Generalnie taka osoba, może potrzebować udowodnić swoją tożsamość i/lub status osobisty i rodzinny dla potrzeb życia codziennego, na przykład w celu uzyskania świadczeń socjalnych lub ze względu na regulację podatkową. W Niemczech nie istnieją reguły ogólne dotyczące sposobu przeprowadzenia dowodu stanu cywilnego danej osoby dla celów życia codziennego: oświadczanie o stanie faktycznym składane przez osobę zainteresowaną z zasady nie jest możliwe, w zależności od sytuacji są akceptowane dokumenty tożsamości i podróży, lub odpisy z rejestrów ludności, a dla zawarcia małżeństwa ustawa o stanie cywilnym nie wyklucza, w ostateczności, możliwości zaakceptowania oświadczenia złożonego pod przysięgą. W Belgii. w zależności od sytuacji, do celów życia codziennego wystarcza dokument tożsamości lub wypis z rejestru ludności, czasem jednak może być wymagany odpis aktu stanu cywilnego (na przykład dla złożenia oświadczenia o planowanym małżeństwie musi być wydany odpis aktu urodzenia). Dane służące do identyfikacji zawarte w rejestrach ludności również mogą stanowić podstawę dla działań administracji w różnych dziedzinach (na przykład, listy wyborców, listy płatników podatków lokalnych, listy podatników podatku dochodowego, itd.). Z tych rejestrów mogą być wydawane zaświadczenia. W Chorwacji, dla potrzeb życia codziennego, dana osoba może udowodnić swój stan cywilny poprzez okazanie dowodu osobistego (który zawiera jej imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i miejsce zamieszkania), paszportu (który zawiera te same informacje, oprócz miejsca zamieszkania), lub ponadto prawa jazdy. W Hiszpanii stan cywilny osoby zainteresowanej jest poświadczany przez urzędnika stanu cywilnego; pozostawanie przy życiu będzie stwierdzone poprzez osobiste stawiennictwo przed organem bądź w drodze poświadczenia przez notariusza; stan wolny, owdowienie lub rozwód są stwierdzane przez osobiste oświadczenie a także przez poświadczenie przed notariuszem. We Francji dla ułatwienia życia codziennego, dekret z 26 grudnia 2000 r. przewiduje, za wyjątkiem przepisów odmiennych, że w kontaktach z administracją lub z powiązanymi urzędami można potwierdzać swój stan cywilny poprzez czytelną kserokopię księgi rodzinnej, krajowego dowodu tożsamości lub paszportu, a ponadto poprzez odpis aktu urodzenia. Dodatkowo podczas procedury uzyskiwania wyroku uzupełniającego akt stanu cywilnego, dowód zdarzeń dotyczących stanu cywilnego jest wolny w przypadku, gdy rejestry nie istniały lub gdy zostały zniszczone/utracone (art. 46, kodeksu cywilnego.). Na Węgrzech, oprócz wyłączeń przewidzianych prawem, tożsamość może być udowodniona poprzez okazanie dowodu tożsamości, paszportu lub prawa jazdy; obywatelstwo węgierskie jest stwierdzane w paszporcie, dowodzie osobistym lub zaświadczeniu o obywatelstwie. Obywatelstwo innego kraju może być udowodnione poprzez okazanie paszportu lub każdego innego dokumentu podróży uznawanego przez państwo węgierskie, a jeśli chodzi o obywateli Europejskiego Obszaru Gospodarczego akceptowany jest dowód osobisty oraz prawo jazdy. Z zasady udowodnienie swojego imienia i nazwiska oraz sytuacji rodzinnej możliwe jest jedynie poprzez dokumenty i odpisy z rejestrów stanu cywilnego, oświadczenie o stanie faktycznym złożone przez samą osobę zainteresowaną nie jest dopuszczalne ; odpis z rejestru ludności pozwala ustalić nazwisko, datę i miejsce urodzenia, imię matki, sytuację małżeńską, miejsce zamieszkania i numer identyfikacyjny. strona 6

5 We Włoszech status cywilny osoby może być wykazany poprzez okazanie dokumentu tożsamości, odpisu aktu małżeństwa, a w odniesieniu do administracji publicznej poprzez poświadczenie faktu przez daną osobę. W Luksemburgu dokument tożsamości lub odpis z rejestru ludności wystarcza do celów informacyjnych (na przykład dla szkolnictwa), podczas gdy w sprawach o przyznanie świadczenia socjalnego lub dla celów podatkowych, organy administracji wymagają, co do zasady, dokumentów stanu cywilnego takich jak odpis aktu urodzenia. W Holandii do wyżej wspomnianych celów dana osoba może wykazać swój stan cywilny poprzez dokument tożsamości lub dokumenty podróży, lub poprzez wyciąg z rejestru ludności, a nawet przy użyciu innych środków. W Polsce stan cywilny jest z zasady wykazywany poprzez odpisy aktów stanu cywilnego. W Wielkiej Brytanii każda jednostka świadcząca usługi sama określa wymagane, stanowiące dowód dokumenty; niektórzy akceptują dokumenty podróży, inni wymagają odpisu aktu urodzenia lub małżeństwa, a także uroczystego oświadczenia o prawdziwości stanu cywilnego osoby zainteresowanej. W Szwajcarii każdy organ określa dokumenty wymagane do poświadczenia tożsamości osoby i, w zasadzie, poza dokumentami stanu cywilnego dopuszczone są również krajowe dokumenty tożsamości i książeczki obywateli innych krajów. W Turcji jest dozwolone wykazywanie swojej tożsamości dla celów życia codziennego, poprzez dokumenty tożsamości lub podróży, przez wyciągi z rejestrów ludności, i w drodze każdego innego środka, w tym złożenia oświadczenia o stanie faktycznym przez daną osobę. Sytuacja, gdy dana osoba jest pozbawiona dokumentów tożsamości i/lub dokumentów stanu cywilnego, jest źródłem problemów. Należy więc zastanowić się nad procedurą identyfikacji i rejestracji osób pozbawionych dokumentów (1) oraz nad procedurą rejestracji zdarzeń odnoszących się do stanu cywilnego - narodzin, małżeństw lub śmierci - mających miejsce na terytorium jednego z państw, a które dotyczą osób pozbawionych dokumentów stanu cywilnego(2). 1. Osoby pozbawione dokumentów tożsamości Wszystkie Państwa MKSC podkreślały, że liczba osób bez dokumentów nie może być ściśle określona ze względu na utajony charakter zjawiska, tym samym można opierać się jedynie na danych szacunkowych (np.: Holandia szacuje liczbę tych osób na , Luksemburg na 1.000). Jednakże pewne liczby pojawiają się podczas przeprowadzania oficjalnych postępowań. W Belgii, około 70% wnioskujących o azyl nie posiada oficjalnych dokumentów tożsamości. W Chorwacji, z danych dostarczanych przez oddział ds. nielegalnej imigracji wynika, że liczba osób bez dokumentów wynosiła 1981 w 2002 r., 1908 w 2003 r., 1325 w 2004 r. i 635 w ciągu 6 pierwszych miesięcy 2005 r. We Francji, OFPRA [Office français de protection des réfugiés et apatrides- Francuski Urząd ds. ochrony uchodźców i apatrydów] wydał w 2003 r. osobom, którym został przyznany status uchodźcy dokumentów zastępujących akty stanu cywilnego. Węgry wskazują, że wśród informacji zebranych przez policję ds. cudzoziemców jedyna wiarygodna liczba dotyczy cudzoziemców, których tożsamość została ustalona podczas postępowania administracyjnego o uzyskanie azylu. Wynosłai ona osób w 2000 r., w 2001 r., 681 w 2002 r., 449 w 2003 r. i 167 w pierwszym półroczu roku W Szwajcarii, pomimo ukrywania się i przemieszczania się tych osób, liczbę pracowników na czarno oszacowano na od do ; według opracowania Profesora Schneider z Uniwersytetu w Lintz, w 2004 r. w Szwajcarii było około niezarejestrowanych pracowników. Tak jak ich liczba, tak i pochodzenie osób bez dokumentów może być ustalone jedynie w sytuacji, gdy zgłoszą się one do władz w celu zalegalizowania ich pobytu. W innych przypadkach pochodzenie może być ujawnione jedynie w trakcie zatrzymania przez policję. strona 7

6 Biorąc to pod uwagę, obserwuje się znaczne różnice w pochodzeniu osób pozbawionych dokumentów w zależności od kraju, który brał udział w ankiecie: może ono zależeć od bliskości geograficznej kraju uchodźcy, lub od czasu i zdarzeń, które mają aktualnie miejsce. W Niemczech zjawisko osób pozbawionych dokumentów jest znane, jednak ich liczba i pochodzenie geograficzne nie mogą być określone w sposób pewny. W Belgii wnioskujący o azyl bez ważnych dokumentów tożsamości lub dokumentów podróży pochodzą głównie z Afryki i Azji, a także z Europy Wschodniej. Natomiast zatrzymane na terytorium belgijskim osoby nieposiadające legalnego pobytu są najczęściej narodowości rumuńskiej, bułgarskiej, algierskiej i marokańskiej. Jeśli chodzi o osoby zatrzymane na granicy, są to najczęściej Hindusi i Afgańczycy. W Chorwacji sytuacja jest szczególna ze względu na rozpad byłej Jugosławii. Z tego powodu w okresie od 2002 r. do pierwszego półrocza 2005 r. najwięcej osób bez dokumentów pochodziło z Serbii i Czarnogóry (1.093 osób, głównie Albańczycy z Kosowa), Albanii (333 osób) oraz Bośnii i Hercegowiny (1.020 osób). Sekcja chorwacka wspomina także o obecności Irakijczyków (123), Irańczyków (39), Macedończyków (277), obywateli Mołdawii (683), Rumunów (657), obywateli Turcji (476) oraz cudzoziemcach innych narodowości, co daje sumę zidentyfikowanych osób pomiędzy 2002 r. a 2005 r. W Hiszpanii, główne kraje pochodzenia cudzoziemców o nielegalnym pobycie to Algieria, Maroko, Nigeria, Ekwador, Kolumbia, Boliwia, Rumunia, Bułgaria i Ukraina. We Francji chodzi głównie o osoby pochodzące z Algierii, z krajów afrykańskich leżących na południe od Sahary, z krajów azjatyckich i z niektórych krajów byłego ZSRR. W Grecji osoby nieposiadające dokumentów, to w przeszłości osoby pochodzenia kurdyjskiego, emigrujące z Iraku, a w ostatnich latach cudzoziemcy z Afganistanu, Pakistanu, Egiptu i Sudanu. Na Węgrzech pomiędzy styczniem a lipcem 2004 r. wnioskujący o azyl pochodzili głównie z Turcji, Wietnamu, Serbii i Czarnogóry oraz z Nigerii, podczas gdy osoby pozbawione dokumentów zatrzymane przez policję ds. cudzoziemców pochodziły z Bangladeszu, Wietnamu, Chin, Turcji i Ekwadoru. We Włoszech istnieją dwa kierunki napływu nielegalnych imigrantów: pierwszy, tradycyjny prowadzi z Afryki śródziemnomorskiej, Azji Środkowej i Dalekiego Wschodu, drugi z Europy Wschodniej, a mianowicie z Ukrainy i z Rumunii. W Luksemburgu cudzoziemcy pozostający na terytorium pomimo wygaśnięcia wizy pochodzą z Chin, Zielonego Przylądka i Brazylii. Jeśli chodzi o osoby, które nie posiadały wizy podczas wjazdu na terytorium i złożyły wniosek o azyl, który został odrzucony, pochodzą one głównie z Serbii i Czarnogóry (w tym Kosowa), Bośni, Albanii i krajów Afryki zachodniej W Holandii osoby pozbawione dokumentów pochodzą głównie z Afganistanu, Iraku i Somalii. W Polsce problem braku dokumentów dotyczy przede wszystkim osób pochodzących z Azji, a szczególnie z Wietnamu, Indii i Pakistanu. Znacząca część cudzoziemców nieposiadających dokumentów jest zatrzymywana przez służby graniczne w ramach działań podejmowanych na terenie kraju. Ponadto wielu cudzoziemców podczas składania wniosku o uzyskanie statusu uchodźca nie posiada żadnych dokumentów udowadniających ich tożsamość. Ta sytuacja dotyczy obywateli Wietnamu, Mongolii, Afganistanu i Chin. Brak dokumentów jest również częsty, jeśli chodzi o cudzoziemców z krajów afrykańskich, i nawet gdy przedstawiają oni dokumenty wątpliwość budzi ich autentyczność. strona 8

7 W Portugalii cudzoziemcy, których sytuacja podlegała legalizacji, pochodzili dawniej głównie z Angoli i Zielonego Przylądka, lecz od 1996 r. wielu z nich przyjeżdża z Europy Centralnej i Wschodniej, a mianowicie z Rosji, Ukrainy i Mołdawii. W Wielkiej Brytanii badania dotyczące pochodzenia geograficznego osób bez dokumentów są w trakcie realizacji i obecnie nie istnieją dane dotyczące tej tematyki. W Szwajcarii badania dotyczące tego tematu pokazują, że osoby o nielegalnym pobycie pochodzą przede wszystkim z Ameryki Południowej (Boliwii, Kolumbii, Ekwadoru, Brazylii), z krajów byłej Jugosławii oraz kilku krajów afrykańskich. Zazwyczaj posiadają one dokumenty tożsamości (paszport, dowód osobisty). Generalnie, bez względu na to czy chodzi o pobyt legalny czy nie, ustalenie tożsamośći stanowi zawsze problem, jeśli chodzi o przbyszy z krajów afrykańskich (szczególnie Etiopii, Somalii, Sudanu i Erytrei), gdyż osobom zainteresowanym trudno jest uzyskać dokumenty tożsamości w swoim kraju. W Turcji osoby będące nielegalnymi imigrantami pochodzą głównie z Iraku, Iranu i Chin, Sekcja turecka dodaje również, że głównym krajem pochodzenia apatrydów jest Grecja. Po przedstawieniu tego krótkiego opisu sytuacji osób bez dokumentów w państwach MKSC, które napotykają na szereg problemów związanych z kontrolą imigracji oraz zamieszkaniem, należy zastanowić się nad sposobami identyfikacji i rejestracji tych osób (1.1.), następnie rozważyć możliwość przeprowadzania badań naukowo-medycznych w celu ustalenia ich tożsamości, jak również sprawdzania autentyczności pokrewieństwa (1.2.), oraz przeanalizować kwestię dokumentów zagranicznych i praktycznego znaczenia instrumentów międzynarodowych (1.3.) Identyfikacja i rejestracja osób pozbawionych dokumentów Identyfikacja Generalnie odpowiednie organy krajowe opierają identyfikacje na różnych danych: na osobistym oświadczeniu cudzoziemca, na wymianie informacji z władzami dyplomatycznymi lub konsularnymi państwa przypuszczalnego pochodzenia, a także na zestawieniu kilku uzyskanych informacji. Na przykład w Polsce w ramach procedury administracyjnej wydalenia z terytorium, służby graniczne podejmują środki na wielu płaszczyznach: ustalanie tożsamości cudzoziemca jest dokonywane w ramach mechanizmu współpracy właściwych organów służb granicznych oraz służb konsularnych, który oparty jest na umowie o readmisji, a składa się głównie z wizyt ekspertów pochodzących z kraju pochodzenia cudzoziemca. W Niemczech, co do zasady, przeprowadza się przesłuchania w celu określenia pochodzenia i obywatelstwa osób bez dokumentów, a w przypadkach, gdy nie ma zastosowania procedura azylowa, do władz kraju pochodzenia przesyłany jest wniosek o udzielenie potrzebnych informacji. Cudzoziemcy, którzy wjeżdżają nielegalnie na terytorium Niemiec bez dokumentów tożsamości, a którzy nie wnoszą o azyl i nie mogą być niezwłocznie wydaleni zagranicę, są rozmieszczani w Landach (Länder) zgodnie z art. 15a ustawy dotyczącej pobytu cudzoziemców w Niemczech. Władze określają ich tożsamość dzięki zastosowaniu różnych metod (np. zrobienie zdjęć identyfikacyjnych, pobranie odcisków palców, ustalenie wieku przez lekarza, jak również przeprowadzenie badania lekarskiego, które jest możliwe od 14 roku życia) przewidzianych na wypadek, gdy tożsamość nie może być ustalona w drodze innych środków zwłaszcza poprzez przesłuchanie w języku macierzystym (art i 5 ustawy dotyczącej pobytu cudzoziemców w Niemczech). Cudzoziemiec może również zostać przeszukany, jeśli istnieje podejrzenie, że posiada dokumenty tożsamości. Żądania udzielenia informacji są wysuwane głównie przez urzędy ds. cudzoziemców i policji, a nie urzędy stanu cywilnego. Dla ustalenia tożsamości osoby, która nieposiada dokumentów, policja federalna, jak i policja Landów, może żądać przedstawienia wszelkich dokumentów i dostarczenia informacji, które mogłyby udowodnić jej tożsamość, a następnie poddaje je analizie. Może również przeszukać daną osobę i jej rzeczy osobiste, przesłuchać ją lub osoby strona 9

8 jej towarzyszące, żądać udzielenia informacji od organów krajowych i zagranicznych, oraz zwrócić się do służby dyplomatycznej kraju domniemanego pochodzenia. Jeśli, mimo upływu czasu i podjętych znaczących środków, ustalenie tożsamości danej osoby wciąż jest niemożliwe, można ją sfotografować, pobrać odciski palców, wykonać pomiary lub przeprowadzić inne podobne czynności, zgodnie z art ustawy dotyczącej pobytu w Niemczech. W Belgii, gdy osoba pozbawiona dokumentów tożsamości i/lub dokumentów podróżnych wnosi o przyznanie azylu, tożsamość, która jest deklarowana w Urzędzie ds. cudzoziemców (les Services de l Office des étranger) jest uznawana za tożsamość oficjalną, i nie weryfikuje się jej poprzez zwrócenie się do służb dyplomatycznych; ta tożsamość jest wskazywana w dokumentach pobytu wydanych przez władze belgijskie ze wzmianką osoba, która deklaruje, że nazywa się («la personne qui déclare se nommer»).jednakże, gdy status uchodźcy nie zostanie przyznany osobie ubiegającej się o azyl i musi być wydana przepustka w celu jej repatriacji, oddział identyfikacji Urzędu ds. cudzoziemców może zwrócić się do ambasady państwa, którego obywatelem jest cudzoziemiec w celu jego identyfikacji. Tym procedurom może towarzyszyć przesłuchanie osoby zainteresowanej. W tej sytuacji władze dyplomatyczne kraju pochodzenia nie uzyskują jednak informacji o fakcie złożenia w Belgii wniosku o azyl. Te same metody identyfikacji są stosowane w stosunku do nielegalnych imigrantów. Jeśli chodzi o osoby małoletnie, które samotnie przebywają na terytorium Belgii, Urząd Opieki (le Service des Tutelles) jest odpowiedzialny za przeprowadzenie ich identyfikacji w celu zastosowania szczególnych środków opieki. Oświadczenie zainteresowanego dotyczące jego imienia i nazwiska, wieku i narodowości jest przez Urząd weryfikowane w oparciu o uzyskane oficjalne dokumenty oraz informacje zdobyte od służb konsularnych i dyplomatycznych. Ponadto Urząd Opieki rozpoczął współpracę z Oddziałem do Praw Osób Federalnego Ministerstwa Stosunków Zagranicznych (le Service du Droit des personnes du Service Public Fédéral des Affaires Etrangèr) w celu ustalania autentyczności dokumentów przedstawianych przez małoletnich. W Chorwacji organy administracji właściwe w kwestii podejmowania postępowań administracyjnych lub sądowych dokonują identyfikacji osób bez dokumentów współpracując z władzami dyplomatycznymi i konsularnymi państwa pochodzenia. W Hiszpanii, dyrekcja generalna policji bada tożsamość osób bez dokumentów poprzez przesłuchanie zainteresowanych, po którym następuje sprawdzenie dostarczonych danych u służb konsularnych domniemanego kraju pochodzenia. We Francji, specjalne oddziały policji lub OFPRA badają tożsamość cudzoziemca za pomocą wszystkich stosownych dokumentów lub w drodze przesłuchania lub dochodzenia. Ponadto, jeśli chodzi o ustalenie wieku domniemanego małoletniego, można ewentualnie przeprowadzić badanie kości. W Grecji służby policyjne podejmują identyfikację osób bez dokumentów poprzez przeprowadzenie przesłuchania, które z zasady są stosowane, jeśli chodzi o wnioskodawców o azyl. Ustawa 2910/2001 stworzyła w ramach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Administracji i Decentralizacji, Dyrekcję ds. cudzoziemców i imigracji, która jest odpowiedzialna właśnie za tę kwestię. Na Węgrzech organ odpowiedzialny za uchodźców opiera się na oświadczeniu złożonym przez osobę zainteresowaną, a w razie wątpliwości podejmuje wszelkie czynności dochodzeniowe. Policja ds. cudzoziemców opiera się również na oświadczeniu osoby zainteresowanej, a także może uciec się do pobrania odcisków palców lub zrobienia zdjęć, lub sprawdzenia danych w różnych rejestrach, a w wyjątkowych przypadkach do przeprowadzenia badań antropologicznych. Może również zwrócić się do władz dyplomatycznych lub konsularnych w celu ustalenia tożsamości osoby zainteresowanej. We Włoszech kontrole są przeprowadzane przez służbę graniczną, która sprawdza przedstawione dokumenty podróży i która może w razie wątpliwości przeprowadzić przesłuchanie. W braku ważnych dokumentów identyfikacja cudzoziemca może nastąpić w drodze wszelkich możliwych środków. Tożsamość osób o nielegalnym pobycie, które wnoszą o przyznanie azylu, jest ustalana podczas przesłuchania przeprowadzanego przez komisję, której przewodniczy funkcjonariusz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a która składa się z władz policji, przedstawiciela UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców) i przedstawiciela Ministerstwa Spraw Zagranicznych. strona 10

9 W Luksemburgu, gdy autentyczność przedstawionych przez daną osoba dokumentów tożsamości budzi wątpliwości, Dyrekcja ds. Imigracji przeprowadza jej sprawdzenie w ambasadzie kraju osoby zainteresowanej. W przypadku braku dokumentów tożsamości, Dyrekcja ds. Imigracji wymaga od osoby zainteresowanej złożenia oświadczenia w celu ustalenia tożsamości, a policja pobiera jej odciski palców i robi zdjęcia. W Holandii tożsamość osoby bez dokumentów jest ustalana przez Urząd ds. cudzoziemców na podstawie danych dostarczonych przez osobę zainteresowaną podczas przesłuchania. Jeśli dana osoba uzyska pozwolenie na pobyt na terenie Holandii, jest jej wydawany dokument tożsamości i przy tej okazji są pobierane jej odciski palców. W Polsce zgodnie z art. 28 ust. 1-4, ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej, organem, który otrzymuje wniosek o przyznanie statusu uchodźcy jest Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców. Wniosek jest mu przekazywany za pośrednictwem komendanta oddziału straży granicznej obejmującego zasięgiem terytorialnym: miasto stołeczne Warszawa, jeśli wnioskodawca przebywa na terytorium RP; miejsce gdzie cudzoziemiec pozbawiony dokumentów przekraczał granicę; siedzibę strzeżonego ośrodka, aresztu lub zakładu karnego, jeśli cudzoziemiec został tam zatrzymany. Wnioskodawca może również występować w imieniu swoich małoletnich dzieci, które mu towarzyszą (art. 23, ust. 1, i art. 24, ust. 1). Wniosek wymaga osobistego stawiennictwa wnioskodawcy i osób, w imieniu których występuje (art. 28, ust. 1). Art. 23 przywoływanej ustawy zobowiązuje organ, który otrzyma wniosek, do ustalenia tożsamości wnioskodawcy i osób, w imieniu których występuje. Dane osób bez dokumentów są ustalane na podstawie składanych przez nie oświadczeń. W Portugalii tożsamość osób bez dokumentów jest ustalana poprzez wszystkie dostępne dokumenty; a w braku dokumentów może być ustalona w drodze reguł identyfikacji cywilnej, a mianowicie zrobienia zdjęć, pobrania odcisków palców lub przez badania czy test DNA. W przypadkach procedury wyjątkowej legalizacji pobytu, wydanie dokumentów tożsamości osobom bez dokumentów jest koordynowane przez Urząd ds. Cudzoziemców i Granic [Serviço de Estrangeiros e Fronteiras (SEF)]. W Wielkiej Brytanii sytuacja różni się w zależności od momentu, w którym cudzoziemiec naruszający reguły dotyczące imigracji został zidentyfikowany przez władze: przed jego wjazdem na terytorium brytyjskie, w trakcie czy po. W pierwszym przypadku dana osoba musi udowodnić, że spełnia wymagane warunki dla wpuszczenia jej na terytorium, a sprawdzenie jest wykonywane przez funkcjonariuszy brytyjskich przed jej wyjazdem; jeśli osoba zainteresowana nie spełnia wymogów odmawia się przyjęcia jej na pokład statku/samolotu do Wielkiej Brytanii, jeśli cudzoziemiec dotrze do granic Wielkiej Brytanii nie zostanie wpuszczony na terytorium, jeśli nie spełnia wymogów przewidzianych obowiązującym prawem o imigracji; prawo wjazdu nie zostaje mu przyznane i wydana jest mu opinia odmowna kierownika ds. imigracji. Osoba nieposiadająca prawa legalnego pobytu, która zgłasza się do funkcjonariuszy odpowiedzialnych za imigrację w punkcie kontroli, jest poddana tym samym wymogom. Jeśli chodzi o cudzoziemców, którzy wjechali do Wielkiej Brytanii w sprzeczności z regułami ograniczającymi wjazd, a którzy następnie zostali zatrzymani, i którzy ujawnią się w trakcie procedury o wydanie pozwolenia na pobyt, każdy z nich jest traktowany indywidualnie, w zależności od okoliczności, dana osoba może podlegać wydaleniu z terytorium. Przepisy szczególne istnieją dla wydania nakazu opuszczenia terytorium, będącego następstwem skazania w postępowaniu karnym lub w celu ochrony bezpieczeństwa publicznego. W Szwajcarii przedstawienie dokumentu tożsamości jest obowiązkowe dla umożliwienia wjazdu i pobytu. Ten obowiązek jest wyraźnie przewidziany w regulacji dotyczącej cudzoziemców. W Turcji Oddział Policji ds. cudzoziemców przeprowadza identyfikację osób bez dokumentów na podstawie ich oświadczeń i informacji uzyskanych od służb dyplomatycznych. strona 11

10 Rejestracja W Niemczech, jeśli cudzoziemiec wpisany jest do rejestru (takiego jak rejestr oświadczeń o zamieszkaniu, centralny rejestr cudzoziemców lub Urząd federalny ds. migracji i uchodźców), początkowy brak dokumentów lub wcześniejsza nielegalność jego sytuacji nie są wskazywane, jednak gdy zostanie mu wydany niemiecki dokument, zastępujący dowód tożsamości, jest w nim wzmianka, że zarejestrowane informacje oparte są na oświadczeniu wnioskodawcy i jeśli wynikają wyłącznie z jego ustnych potwierdzeń, wartość dowodowa tego dokumentu jest znacznie ograniczona. Może on być podważony w przypadku stwierdzenia istnienia nowych elementów umożliwiających identyfikację, lub być zmieniony w celu zawarcia tych danych. W Belgii wnioskodawcy o azyl są wpisani do rejestru oczekujących (le registre d attente) a cudzoziemcy, którzy uzyskali status uchodźcy, wpisani są do rejestru cudzoziemców. Dane, które figurują w tych rejestrach, dotyczą stanu cywilnego zainteresowanych oraz zastosowanej procedury; mogą być konsultowane przez urzędników Urzędu ds. cudzoziemców. W obu przypadkach, administracja gminna wydaje zainteresowanym zaświadczenie o wpisie, które pozwala cudzoziemcowi legalnie przebywać na terytorium Belgii podczas wskazanego w nim okresu. Ten dokument może w pewnych przypadkach zostać cofnięty lub zmieniony w zależności od zmian statusu cudzoziemca. W ten sposób zaświadczenie o wpisie do rejestru oczekujących jest cofnięte, gdy wnioskodawca o azyl nie uzyska statusu uchodźcy i zostanie mu wydany nakaz opuszczenia terytorium; jeśli uzyska status uchodźcy również podlega cofnięciu i zostaje zastąpione zaświadczeniem o wpisie do rejestru cudzoziemców. W Chorwacji cudzoziemiec, który wniósł o azyl lub o przyznanie statusu uchodźcy, wpisany jest do rejestru cudzoziemców i uchodźców, który zawiera następujące dane osobowe: imiona, nazwisko, płeć, narodowość, zawód, adres w Chorwacji a także wszystkie inne dostępne dane. Jest mu wydawany dowód tożsamości cudzoziemca, który stanowi dowód tożsamości i statusu (cudzoziemiec, wnioskodawca o azyl, uchodźca). Jeśli zdarzenie mające wpływ na stan cywilny danej osoby ma miejsce w Chorwacji, jest ono wpisywane do rejestrów stanu cywilnego i posiada wartość dowodową. Gdy cudzoziemiec nabywa obywatelstwo chorwackie zostaje on wpisany do rejestru urodzeń. W Hiszpanii cudzoziemiec pozostający w sytuacji niezgodnej z prawem, może wpisać się do spisu ludności miejsca jego zamieszkania, który zawiera jego imiona i nazwisko, płeć, narodowość, datę i miejsce urodzenia, miejsce jego zamieszkania i ukończone szkoły. W przypadkach przewidzianych prawem otrzymuje on numer identyfikacji cudzoziemca. We Francji wnioskodawcy o azyl wypełniają formularz dostarczany przez urzedy prefekturalne, gdzie wskazują narodowość i stan cywilny [nazwiska, imiona, płeć, miejsce urodzenia, datę urodzenia; nazwisko ojca i matki, sytuacje rodzinną (obecną i wcześniejszą, jeśli dotyczy), tożsamość współmałżonka, konkubiny/konkubenta; dzieci z małżeństwa lub obecnego konkubinatu, jeśli dotyczy wcześniejsze małżeństwo/małżeństwa (skład rodziny wnioskodawcy)]. Część tych danych stanu cywilnego jest rejestrowana w wewnętrznej bazie informatycznej OFPRA. Jeśli wniosek o przyznanie statusu uchodźcy jest odrzucony przez OFPRA i przez instancję odwoławczą, zarejestrowane elementy zostają zachowane. Jeśli natomiast status uchodźcy jest przyznany lub jeśli osoba uzyskuje ochronę czasową, OFPRA jest uprawniona do dostarczenia uchodźcom lub apatrydom, po ewentualnym przeprowadzeniu dochodzenia, dokumentów zastępujących akty stanu cywilnego, które są rejestrowane w zbiorze informatycznym; ten zbiór nie jest rejestrem aktów stanu cywilnego sensu stricto. Akty wydane przez OFPRA posiadają przymiot dokumentów urzędowych; mogą być zmieniane jedynie na podstawie instrukcji wydanych przez prokuratora lub w drodze decyzji sądowej, są jednak regularnie uaktualniane na podstawie opinii o konieczności wprowadzenia wzmianki na marginesie aktu, wydanej przez Prokuratora Republiki lub burmistrza. Odtworzone dokumenty zawierają również informacje o aktach życia cywilnego i składzie rodziny, nawet jeśli żaden jej członek nie znajduje się we Francji. Jeśli chodzi o cudzoziemców, których wniosek o azyl został odrzucony, elementy zarejestrowane przez OFPRA pochodzą z oświadczeń zainteresowanych i nie podlegają ocenie. strona 12

11 W Grecji art. 51 ustawy nr 2910 z 2 maja 2001 r. zakazuje organom publicznym i jednostkom administracyjnym świadczenia usług cudzoziemcom, którzy nie posiadają żadnego dokumentu tożsamości lub dokumentu podróży lub pozwolenia na pobyt, i którzy nie potrafią wykazać, że legalnie przebywają na terytorium Grecji, za wyjątkiem szpitali i klinik w przypadkach nagłych, bądź gdy chodzi o małoletnie dzieci. Te osoby nie są wpisane do żadnego rejestru. Jeśli uzyskają pozwolenie na pobyt mogą przebywać na terytorium aż do wskazanej daty jego wygaśnięcia. Jeśli wnoszą o przyznanie azylu, ich dane osobowe są rejestrowane na podstawie ich własnego oświadczenia złożonego drogą elektroniczną: są to głównie ich nazwisko, wiek, kraj pochodzenia, status rodzinny, jak również okoliczności stanowiące podstawę ich wniosku. Wnioskodawcy uzyskują numerowaną kartę pobytu czasowego. Na Węgrzech rejestry prowadzone są przez Urząd ds. Imigracji i Obywatelstwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Organ odpowiedzialny za uchodźców prowadzi rejestr uchodźców gdzie są gromadzone: - Dane dotyczące cudzoziemca: aktualne i wcześniejsze nazwisko, przydomek, narodowość obecną i wcześniejszą, płeć, datę i miejsce urodzenia, jak również gdy chodzi o uchodźca jego numer identyfikacji osobistej; nazwisko matki ; zdjęcie, a jeśli ma 14 lat, odciski palców; zdolność małżeńską, zawód i kwalifikacje, aktualne miejsce zamieszkania, miejsce pobytu i zamieszkania; nazwę kraju, z którego pochodzi, lub jeśli chodzi o apatrydę, nazwę kraju, w którym wcześniej zazwyczaj przebywał; dane dotyczące jego przynależności narodowej, etnicznej i religijnej, do której cudzoziemiec się odwołuje we wniosku o azyl; informacje odnoszące się do dokumentów wykazujących jego tożsamość oraz podstawy przemieszczania się (rodzaj i numer identyfikacji, okres ważności, datę i miejsce wydania oraz organ, który je wydał) ; - Osobowe dane identyfikacyjne bliskich krewnych, w których towarzystwie cudzoziemiec przybył, jak również zezwolenie na pobyt. Zgodnie z ustawą o prawie wjazdu na teren kraju i o prawie pobytu cudzoziemców, pozwolenie na pobyt ze względów humanitarnych jest przyznane wnioskodawcy o azyl na czas trwania procedury. Ta karta pobytu jest czasowa; zawiera numer identyfikacyjny dokumentu; nazwisko/a, imiona, narodowość (bezpaństwowość), płeć, zdjęcie, datę i miejsce wydania pozwolenia; okres ważności pozwolenia; cel pobytu; datę i miejsce urodzenia; aktualne miejsce zamieszkania; podpisy; inne uwagi. Pozwolenie na pobyt humanitarny jest dokumentem urzędowym, który zaświadcza o danych w nim zawartych pod warunkiem braku dowodu przeciwnego. Jeśli cudzoziemcowi przyznany jest status uchodźcy, organ odpowiedzialny za uchodźców informuje Urząd centralny, który rejestruje dane osobowe osoby uprawnionej; dostarcza mu dowód tożsamości oraz przyznaje mu numer identyfikacji osobistej. Zdarzenia dotyczące stanu cywilnego osób bez dokumentów są wpisywane do węgierskich rejestrów stanu cywilnego jedynie wtedy, gdy miały miejsce na Węgrzech. We Włoszech osoby nieposiadające dokumentów nie figurują w żadnym rejestrze. Jednak, gdy uzyskają status uchodźcy są wpisywane do rejestru ludności ze wskazaniem ich nazwiska, imienia, daty i miejsca urodzenia, miejsca zamieszkania, numeru pozwolenia na pobyt i organu, który je wydał, oraz wskazaniem dokumentów podróży im wydanych przy tej okazji. Dokumenty wydane w ten sposób mają taką samą wartość jak dokumenty wydawane obywatelom; nie mogą być zmieniane, ale mogą być zastępowane przez nowe dokumenty. W Luksemburgu wnioskodawcy o azyl i osoby, które uzyskały status uchodźcy są wpisywane do banku danych, który zarządzany jest przez Dyrekcję ds. Imigracji i do banku danych zarządzanego przez Ubezpieczenie Społeczne. Są również zapisani do rejestru stanu cywilnego, jeśli zdarzenie dotyczące stanu cywilnego ich dotyczące miało miejsce na terenie Luksemburga i dało podstawę stworzenia aktu stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa, śmierci), jak również do rejestru ludności prowadzonego przez gminę. strona 13

12 Jeśli chodzi o cudzoziemców pozostających w sytuacji niezgodnej z prawem, albo poprzez pozostawanie na terytorium Luksemburga pomimo wygaśnięcia wizy, albo gdy odmówiono im azylu, pozostają oni nadal zapisani w banku danych prowadzonego przez Dyrekcję ds. Imigracji i banku danych Ubezpieczenia Społecznego wraz z ich numerem identyfikacyjnym. Akty urodzenia i śmierci ich dotyczące pozostają w Luksemburgu. Jeśli akt stanu cywilnego jest wpisany do rejestru luksemburskiego, stanowi on dowód informacji w nim zawartych, dopóki nie zostanie przedstawiony dowód przeciwny, zgodny z regułami ogólnym. W Holandii toczą się dyskusje nad możliwością stworzenia nowego aktu stanu cywilnego dla osób bez dokumentów, które zostały wpuszczone na terytorium holenderskie, jednak obecnie te osoby są wpisywane w terminie 6 miesięcy do rejestru podstawowej administracji gminnej (który jest rejestrem elektronicznym ludności) ich gminy zamieszkania, a akty stanu cywilnego są wydawane jedynie w przypadku, gdy zdarzenie dotyczące stanu cywilnego ich dotyczące ma miejsce na terytorium Holandii. Urząd imigracji wydaje zainteresowanym dokument tożsamości po złożeniu przez nich oświadczenia i pobraniu odcisków palców. W Polsce istnieje kilka rejestrów, prowadzonych w systemie informatycznym, w których rejestrowani są cudzoziemcy korzystający z ochrony, na przykład: rejestr spraw o przyznanie statusu uchodźcy i udzielenie ochrony uzupełniającej, także rejestr osób posiadających status uchodźcy, rejestr praw o udzielenie azylu, rejestr spraw o udzielenie zgody na pobyt, rejestr spraw o udzielenie ochrony czasowej. Ponadto prowadzi się rejestr odcisków linii papilarnych pobranych od wszystkich cudzoziemców będących wnioskodawcami. W rejestrach informatycznych dotyczących wspomnianych wyżej osób, znajdują się następujące informacje: dane osobowe (nazwisko, imię, data i miejsce urodzenia, narodowość ) decyzje administracyjne i sądowe dotyczące wnioskodawców i osób zainteresowanych procedurą azylu, oraz wydane dokumenty tożsamości i dokumenty podróży. Rejestr odcisków linii papilarnych zawiera również informacje dotyczące ich pobrania (podstawę prawną, datę i inne znaczące informacje umieszczane na zapisie linii papilarnych). Dokumenty wydawane przez Prezesa Urzędu ds. cudzoziemców posiadają przymiot dokumentów urzędowych i mogą być prostowane w drodze decyzji administracyjnej lub orzeczenia. Akty stanu cywilnego są wydawane jedynie w przypadku, gdy w Polsce nastąpi zdarzenie dotyczące stanu cywilnego. W Portugalii osoby nieposiadające dokumentów nie podlegają rejestracji przez organy imigracyjne, jednakże Urząd Imigracji i Granic (SEF) wydaje wnioskodawcy o azyl czasową kartę pobytu ważną aż do wydania decyzji. Jeśli cudzoziemiec uzyska status uchodźcy, SEF wydaje mu dokument tożsamości. Jeśli na terytorium Portugalii mają miejsce zdarzenia dotyczące stanu cywilnego dotyczące osób bez dokumentów, są one rejestrowane przez urzędników stanu cywilnego w rejestrach, wraz ze wzmianką dane nieznane, jeśli tożsamość cudzoziemca nie została wykazana. Wydane odpisy aktów stanu cywilnego mają wartość dokumentu urzędowego i stwierdzają prawdziwość informacji w nich zawartych, aż do udowodnienia faktów przeciwnych. Mogą podlegać sprostowaniu w drodze decyzji administracyjnej lub orzeczenia. W Wielkiej Brytanii Home Office przechowuje w bazie danych informacje dotyczące cudzoziemców, którzy legalnie wjechali na terytorium. Specjalny dział jest poświęcony wnioskodawcom o azyl; zawiera on status osób zainteresowanych, status ich wniosku i różne obowiązkowe dane osobowe; w zależności od typu sprawy inne dane mogą także zostać w nim umieszczone. Cudzoziemiec wykazuje swoje prawo pobytu poprzez numerowaną winietę na papierze zabezpieczonym, która jest umieszczana w jego oficjalnych dokumentach podróży. Ta winieta zawiera informacje dotyczące uzyskanego pozwolenia (rodzaj, datę, powód wydania, okres ważności i organ wydający,) które mogą być odczytane i sprawdzone przez organ wydający oraz zabezpieczenia mające na celu zmniejszenie możliwości oszustwa. W Szwajcarii, jeśli cudzoziemiec, który nielegalnie przebywa na terytorium, nie zgłosi się do władz migracyjnych kantonu, w którym mieszka, nie figuruje on w systemie SYMIC (Centralny rejestr dla cudzoziemców, wnioskodawców o azyl i osób dopuszczonych czasowo na terytorium). strona 14

13 Należy podkreślić, że cudzoziemcy, którzy nie posiadają legalnego pozwolenia na pobyt mogą płacić podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, edukować swoje dzieci. Do niedawna nie było zinstytucjonalizowanej wymiany informacji pomiędzy różnymi właściwymi organami. Ustawa o cudzoziemcach, która weszła w życie 1 stycznia 2008 r., uzupełniła tę lukę ustanawiając pomoc administracyjną i wymianę informacji (art. 97 LEtr). Cudzoziemiec uprawniony do pobytu i pracy w Szwajcarii uzyskuje pozwolenie na pobyt od władz kantonu, w którym mieszka. Z chwila uzyskania zezwolenia na pobyt jego sytuacja przestaje być nielegalna, a on nie jest dłużej traktowany jako osoba bez dokumentów. W sytuacji, gdy tożsamość osoby nie może być ustalona jej stan cywilny musi, co do zasady, być stwierdzony w drodze decyzji sądowej. Jednak śmierć osoby nieposiadającej dokumentów lub urodzenie dziecka przez tę osobę jest wpisywane do szwajcarskich rejestrów stanu cywilnego, ale ze względu na fakt, że jej tożsamość nie może być zweryfikowana, urzędnik stanu cywilnego może umieścić wzmiankę dane nieznane. Akty stanu cywilnego w ten sposób wydane mogą być zmieniane jedynie w przypadku dowodu nieścisłości informacji i tylko w drodze decyzji właściwego organu kantonalnego kontroli lub w drodze orzeczenia. Parlament szwajcarski obecnie bada inicjatywę parlamentarną zakładającą uzależnienie możliwości zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca od legalności jego pobytu w Szwajcarii. W Turcji osoby nieposiadające dokumentów są wpisywane do rejestru cudzoziemców na podstawie informacji uzyskanych przez Urząd Policji ds. cudzoziemców. Jeśli uzyskają status uchodźcy rejestrowane są dane dotyczące ich tożsamości, okres pozwolenia na pobyt i informacje dotyczące zamieszkania w państwie pochodzenia Użycie metod naukowo-medycznych dla ustalenia tożsamości lub sprawdzenia rzeczywistości pokrewieństwa Użycie metod biometrycznych dla ustalenia tożsamości Za wyjątkiem Grecji (gdzie obecne ustawodawstwo nie przewiduje użycia biometrii) i Hiszpanii (gdzie używanie technik medycznych ma zastosowanie jedynie do sprawdzenia wieku domniemanego małoletniego), wszystkie kraje przewidują użycie procedur biometrycznych. W większości krajów użycie biometrii ogranicza się do pobrania odcisków palców: taka jest sytuacja w Chorwacji, we Francji w ramach procedury identyfikacji prowadzonej przez specjalne służby policji lub podczas procedury przyznawania wizy; w Luksemburgu, gdzie służby policyjne pobierają odciski palców od wszystkich wnioskodawców o azyl i od osób nieposiadających dokumentów wykrytych podczas kontroli; na Węgrzech ; we Włoszech ; w Holandii ; w Polsce ; w Wielkiej Brytanii, ustawa o azylu i imigracji z 2004 r. (Sekcja 15) przewiduje natychmiastowe pobranie odcisków palców od osób nieposiadających dokumentów, jednak wnioskodawca o azyl otrzymuje jednocześnie dowód osobisty (ARC), który zawiera chip biometryczny zawierający odciski palców. W Szwajcarii, ustawodawca przewiduje, że punkty graniczne oraz przedstawicielstwa szwajcarskie zagranicą mogą pobierać odciski palców cudzoziemców, jeśli ich tożsamość nie jest pewna i jeśli procedura policji ds. cudzoziemców tego wymaga, w szczególności w przypadku kontroli warunków wjazdu i dla przeciwdziałania nadużyciom, lub gdy dostaną się na teren Szwajcarii w sposób nielegalny; to pobranie towarzyszy również wydaniu wizy wjazdowej do Szwajcarii w niektórych państwach Afryki, Azji i Środkowego Wschodu. Chorwacja, Wielka Brytania i Szwajcaria są w trakcie przygotowywania projektu, który ma wprowadzić możliwość skanowania tęczówki, lecz kilka krajów (Niemcy, Belgia i Portugalia) zestawia już obecnie pobieranie odcisków palców z innymi metodami opisu osób. W Niemczech tożsamość wnioskodawców o azyl jest ustalana poprzez różne sposoby opisu osób, a odciski palców są porównywane w celu uniknięcia sytuacji, gdy ta sama osoba składa wiele wniosków; tożsamość osób nieposiadających dokumentów jest określana za pomocą metod ich opisu i dzięki ich fotografowaniu, dane są przekazywane do Urzędu federalnego policji kryminalnej. W Belgii zgodnie z art. 5/13 ustawy z 15 grudnia 1980 r. o prawie wjazdu na terytorium, prawie pobytu, osiedlania się i wydalania cudzoziemców, pobieranie odcisków palców jest regularnie przeprowadzane w przypadku wnioskodawców o azyl, w celu sprawdzenia czy osoba nie jest już znana na terytorium Belgii pod innym nazwiskiem lub czy już nie wnosiła o azyl w innym Państwie Członkowskim Unii. strona 15

14 W Belgii jest również możliwe robienie zdjęć, jeśli cudzoziemiec wnosi o wydanie wizy lub ekwiwalentnego pozwolenia, lub pozwolenie na pobyt od przedstawicielstwa dyplomatycznego Belgii, bądź pozwolenie na pobyt trzymiesięczny, za wyjątkiem szczególnych przypadków, gdy cudzoziemiec został cofnięty lub otrzymał decyzję nakazującą opuszczenie terytorium lub został wydalony. Te same zasady mają zastosowanie, gdy osoba bez dokumentów znajdzie się w jednej z tych sytuacji. Jeśli chodzi o osoby małoletnie zatrzymane przez służby policyjne, pobranie odcisków palców jest możliwe, ale nie zawsze. W Portugalii ustawa przewiduje możliwość zrobienia zdjęć, pobrania odcisków palców, przesłuchania lub przeprowadzenia testu DNA Zastosowanie testu DNA w celu sprawdzenia więzi pokrewieństwa w ramach procedury łączenia rodzin W niektórych krajach testy DNA nie są praktykowane w tej konkretnej sytuacji (Grecja ; Węgry ; Luksemburg ; Polska. W Wielkiej Brytanii, testy DNA nie są stosowane, jednak istnieje projekt ustawy i w przypadku, gdy test DNA przeprowadzony jest przez cudzoziemca lub jego przedstawiciela prawnego, jego wyniki są brane pod uwagę w procesie podejmowania decyzji jego dotyczącej). W innych krajach może być albo zaproponowany albo nakazany w drodze decyzji sądowej. W Niemczech analiza DNA nie jest przeprowadzana dla udowodnienia więzi pokrewieństwa w stosunku do zagranicznych krewnych, którzy wjeżdżają na terytorium bez dokumentów tożsamości, ale jest możliwa na podstawie swobodnej decyzji w poszczególnych przypadkach. Zastosowanie tej procedury ma miejsce, w przypadku łączenia rodzin, gdy pokrewieństwo pomiędzy członkami rodziny a wnioskodawcą o azyl lub cudzoziemcem, któremu przyznano statut uchodźcy, nie może zostać udowodnione na podstawie oficjalnych dokumentów stanu cywilnego kraju pochodzenia. O przeprowadzenie badania DNA w tym przypadku, może wnosić osoba zainteresowana, jeśli istnieją wątpliwości co do tożsamości, pokrewieństwa oraz przynależności do rodziny i nie ma innego sposobu ich rozwiania z powodu całkowitego braku lub zawodności systemu rejestracji stanu cywilnego lub zaświadczania w państwie pochodzenia. W Belgii badanie DNA jest proponowane, jeśli rejestry stanu cywilnego w państwie pochodzenia zostały zniszczone lub gdy przedstawione dokumenty stanu cywilnego nie posiadają wartości dowodowej i gdy ambasada lub konsulat belgijski są wyposażone w odpowiednie środki do przeprowadzenia tego testu, a zainteresowani sobie tego życzą. Badanie jest proponowane w następujących przypadkach: w ramach procedury łączenia rodzin; w przypadku dzieci wnioskodawcy o azyl już obecnego na terytorium lub, poza procedurą o przyznanie azylu, dzieciom w sytuacji uregulowanej prawnie; lub jeszcze w przypadku dzieci pozostających w sytuacji prawnie nieuregulowanej, które dołączają do rodzica będącego w Belgii. Testy genetyczne pozwalają określić istnienie więzi pokrewieństwa między osobami, które zostały im poddane (pochodzenie dziecka od rodziców, bycie rodzeństwem, bycie ciotką/wujem), ale nie zastępują aktu urodzenia. Ich wyniki nie stanowią prawnego sposobu ustalenia pokrewieństwa, ale mogą służyć jako dowód w postępowaniu o jego ustalenie zgodnie z art kodeksu cywilnego, pozwalającego sądom zarządzić przeprowadzenie badania krwi lub każdego innego badania zgodnego ze sprawdzonymi metodami naukowymi. W Chorwacji ciężar dowodu spoczywa na rodzicach i dowód może być przeprowadzony w każdy możliwy sposób; testy DNA są raczej używane tylko w postępowaniach sądowych o ustalenie ojcostwa Chorwata. We Francji, art. L kodeksu o prawie wjazdu i pobytu cudzoziemców oraz prawie azylu wprowadzony przez ustawę nr z 20 listopada 2007 r. dotyczącą kontroli imigracji, integracji i azylu, pozwala francuskim służbom konsularnym zaproponować identyfikację poprzez test genetyczny wnioskodawcom o długoterminową wizę, którzy są obywatelami państw, gdzie system rejestracji stanu cywilnego wykazuje braki, w celu umożliwienia im w ramach procedury łączenia rodzin, dostarczenia dowodu pokrewieństwa/pochodzenia od rodziców, na który się powołują. strona 16

15 Taka identyfikacja może być jednak przeprowadzona na podstawie zezwolenia sądowego. Ta możliwość, która jest znacznie ograniczona została przewidziana jedynie jako eksperyment, a warunki jej stosowania zostały precyzyjnie określone w decyzji Rady Konstytucyjnej nr DC z 15 listopada 2007 r. [decyzja dostępna na stronie Rady konstytucyjnej ( w wersji francuskiej, niemieckiej, angielskiej i hiszpańskiej]. Dekret Rady Państwa, wydany po uzyskaniu opinii krajowego komitetu konsultacyjnego ds. etyki ma określić : «1 Warunki wdrożenia środków identyfikacji osób poprzez testy genetyczne przed przyznaniem im wizy; 2 Listę krajów, w których te środki są wprowadzone, w ramach eksperymentu; 3 Okres trwania eksperymentu, który nie może przekroczyć 18 miesięcy od chwili ogłoszenia dekretu a który skończy się najpóźniej do 31 grudnia 2009 r.; 4 Sposoby umocowania i wyboru osób, które będą posiadały kompetencję do podejmowania tych działań.» We Włoszech, testy DNA są stosowane jedynie w wyjątkowych sytuacjach, władze włoskie zazwyczaj odwołują się do innych środków, jak na przykład przyjmowanie zeznań lub przeprowadzanie przesłuchań. W Holandii w braku dokumentów zdolnych udowodnić więź pokrewieństwa, zainteresowanym jest proponowane przeprowadzenie testu DNA. 584 testy zostały przeprowadzone w ciągu ostatnich pięciu lat, wykazując szczególne znaczenie w ramach procedury łączenia rodzin. W Portugali w ramach procedury łączenia rodzin, urząd właściwy do wydawania kart pobytu może zażądać dodatkowego dowodu więzi pokrewieństwa w drodze badania medycznego i prawnego, w tym testu DNA. W Szwajcarii testy DNA mogą być stosowane za zgodą zainteresowanych, jeśli istnieją wątpliwość co do osoby lub co do przedstawionych dokumentów. Test DNA może być wymagany, jeśli akt stanu cywilnego jest wątpliwy lub nie może on być przedstawiony. Ustawa o badaniu genetycznym człowieka precyzuje w sposób wyczerpujący warunki, w jakich ustalenie profilu DNA może być zastosowane w ramach procedury administracyjnej Wątpliwości co do wieku domniemanego małoletniego Przy szczególnym założeniu, że osoba bez dokumentów udaje osobę małoletnią w celu uzyskania ochrony przyznawanej w tej sytuacji i dla uniknięcia cofnięcia, a jej oświadczenie wydaje się wątpliwe, sprawdzenie tej informacji może być przeprowadzone we wszystkich państwach MKSC poza Grecją. Najczęściej chodzi o badanie lekarskie układu kostnego, badanie uzębienia, test DNA lub badanie genetyczne. Jednak pod uwagę wzięte mogą być inne informacje, takie jak zdjęcia, wyniki dochodzeń, lub pobrane odciski palców (Portugalia). Jeśli osoba posiada wygląd dorosłego, może być jako taki traktowana aż do ustalenia jej prawdziwego wieku (w Wielkiej Brytanii.), wątpliwości są interpretowane na niekorzyść zainteresowanego, na którym ciąży ciężar dowodu swojej małoletniości (Niemcy : art. 49, 6, drugie zdanie, ustawy o prawie pobytu cudzoziemców w Niemczech). W Polsce, jeśli istnieją wątpliwości co do wieku cudzoziemca, który podaje się za małoletniego, można za jego zgodą lub za zgodą jego opiekunów prawnych- poddać go badaniu lekarskiemu, które ma na celu określenie jego prawdziwego wieku (na przykład poprzez prześwietlenie kości nadgarstka); w braku zgody na przeprowadzenie badań lekarskich, cudzoziemiec jest uznany za osobę pełnoletnią Skuteczność stosowanych technik medyczno-naukowych Jeśli chodzi o skuteczność stosowanych technik medyczno-naukowych, odpowiedzi na kwestionariusz raczej nie dostarczają danych na ten temat. Luksemburga wspomina o fakcie, że te procedury pozwalają zapobiec sytuacji, w której osoba, której odmówiono prawa azylu strona 17

16 mogłaby podejmować kolejne próby uzyskania tego prawa pod innym nazwiskiem. Holandia zakłada, że jeśli chodzi o wpuszczenie osób w ramach procedury łączenia rodzin, precyzyjna procedura stosowana do badania DNA pozwala ustalić z prawie absolutną pewnością czy więź rodzinna istnieje czy nie. Ponadto kilka państw dostarczyło dane liczbowe. Na Węgrzech policja ds. cudzoziemców zbadała 854 osób w okresie od ostatniego trymestru 2000 r. do pierwszego półrocza 2004 r. Holandia precyzuje, że testy DNA miały miejsce w 584 przypadkach pomiędzy 1999 a 2004 r. Szwajcaria w braku szacunkowej liczby osób bez dokumentów, które uzyskały dokumenty stanu cywilnego, zaznacza, że administracja federalna spisała liczbę tych, których sytuacja została zalegalizowana poprzez wydanie zezwolenia na pobyt lub poprzez pozwolenie na wstęp czasowy do Szwajcarii: na początku lipca 2004 r. 575 osób uzyskało pozwolenie na pobyt i 569 uzyskało wstęp czasowy do Szwajcarii, co daje sumę osób w całej Szwajcarii Dokumenty zagraniczne i znaczenie stosowania instrumentów międzynarodowych Jeśli chodzi o zagraniczne akty stanu cywilnego i orzeczenia przedstawiane w państwach członkowskich, z przedstawionych przez państwa odpowiedzi wynika, że teoretycznie zastosowanie mają przepisy ogólne o uznawaniu zagranicznych dokumentów: dokumenty są akceptowane, jeśli ich autentyczność nie budzi wątpliwości, ewentualnie po przeprowadzeniu sprawdzenia (Niemcy, Belgia, Hiszpania, Francja, Grecja, Węgry, Włochy, Luksemburg, Holandia, Polska, Portugalia, Wielka Brytania i Szwajcaria). Niektóre z państw doprecyzowały, że te dokumenty nie mogą być sprzeczne z prawem krajowym ani z porządkiem publicznym (Chorwacja, Włochy, Holandia); inne zaznaczyły, że zagraniczne pozwolenie na pobyt cudzoziemca nie wystarcza i że zainteresowany musi wnieść w państwie MKSC, które go przyjmuje, o nowe pozwolenie na pobyt (Belgia i Grecja). Przy założeniu, że dokumenty sporzadzone przez władze kraju pochodzenia są wydane po identyfikacji i rejestracji osoby bez dokumentów, a dane w nich się znajdujące są niezgodne z prawdą, we wszystkich państwach przeprowadza się weryfikację i, w razie potrzeby, możliwa jest zmiana informacji nieprawidłowych (w tym w Luksemburgu w banku danych zarządzanym przez Dyrekcję ds. Imigracji, a osoba jest wydalana do kraju pochodzenia), bądź unieważnienie dokumentu wcześniej sporządzonego. Ponadto w przypadku, gdy organy odpowiedzialne za uchodźców podjęły swoją decyzję na podstawie nieprawidłowych danych ze względu na oszukańcze działanie zainteresowanego, organy te mogą cofnąć swoją decyzję. Inne sankcje, a mianowicie sankcje karne mogą również być nałożone na sprawcę oszustwa, jeśli wykorzystał fałszywą tożsamość. Ponadto można dodać, że wszystkie Państwa Członkowskie MKSC są stronami Konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 dotyczącej statusu uchodźców. W świetle art. 25 (pomoc administracyjna), 27 (dokumenty tożsamości) i 28 (dokumenty podróży) tej umowy, są one z zasady zobowiązane do udzielania pomocy administracyjnej cudzoziemcowi, który uzyskał ten status a mianowicie kraj zamieszkania musi wydać im lub umożliwić wydanie dokumentów lub zaświadczeń, które uzyskaliby od swoich władz krajowych lub za ich pośrednictwem ; te dokumenty stwierdzają fakty w nich zawarte, aż do przeprowadzenia dowodu przeciwnego. Należy zasygnalizować, że Wielka Brytania zgłosiła zastrzeżenie do Konwencji, zgodnie z którym nie zobowiązuje się do przestrzegania paragrafów 1 do 3 art. 25, gdyż w Wielkiej Brytanii nie istnieją przepisy dotyczące pomocy administracyjnej przewidzianej art. 25 i (że) zaświadczenie składane pod przysięgą zajmie ich miejsce w danym przypadku. Jeśli chodzi o działania MKSC przygotowała ona Konwencję i kilka rekomendacji dotyczących powyższej tematyki. Konwencja nr 22 dotycząca współpracy międzynarodowej w kwestii pomocy administracyjnej uchodźcom, została podpisana w Bazylei 3 września 1985 r. Obowiązuje od 1marca 1987 r., i jest stosowana w sześciu Państwach: Austrii, Belgii, Hiszpanii, Francji, Włoszech i Holandii. Została również podpisana, lecz nie ratyfikowana, przez kolejne 3 Państwa: Grecję, Luksemburg i Szwajcarię. strona 18

17 Istnieją 4 rekomendacje: Rekomendacja nr 1 dotycząca wydawania i uznawania dokumentów wydanych uchodźcom w ramach stosowania Konwencji genewskiej z 28 lipca 1958 r., przyjęta w Luksemburgu 8 września 1967 r.; Rekomendacja nr 3 dotycząca identyfikacji uchodźców z Azji południowo-wschodniej przyjęta w Monachium 3 września 1980 r.; Rekomendacja nr 6 dotycząca współpracy międzynarodowej w kwestii pomocy administracyjnej wnioskodawcom o azyl, przyjęta w Patras 8 września 1989 r. i Rekomendacja nr 9 przyjęta w Strasburgu 17 marca 2005 r., która stanowi odpowiedź na wiele obaw, a dotyczy walki z fałszerstwem dokumentów dotyczących stanu cywilnego. Jeśli chodzi o przydatność instrumentów prawnych przygotowanych przez MKSC, nie istnieją żadne dane statystyczne. Włochy wskazują, że są one bardzo przydatne. Francja dodaje, że szczególnie rozporządzenie wspólnotowe Dublin II, przyjęte w lutym 2003 r., które ma za cel zarządzać współpracą międzypaństwową w kwestii pomocy administracyjnej udzielanej wnioskodawcom o azyl. Jeśli chodzi o Węgry, które nie podpisały konwencji, podkreślają przydatność porozumienia zawartego w Berlinie 21 marca 2000 przez 11 państw europejskich dla uznawania w innych państwach dokumentów uprawniających do wjazdu na terytorium jednego z nich. Portugalia wskazuje, że Rekomendacja nr 6 ułatwia stosunki między Państwami Członkowskim, jeśli chodzi o uzyskiwanie informacji, jednakże trudności zazwyczaj dotyczą państw trzecich. 2. Osoby nieposiadające dokumentów stanu cywilnego Cudzoziemcy, którzy nie mogą przedstawić żadnego dokumentu stanu cywilnego napotykają na szczególne problemy, gdy zaistnieje potrzeba sporzadzenia aktów dotyczących zdarzeń z zakresu ich stanu cywilnego, a mianowicie narodzin (2.1.), małżeństw (2.2.) lub zgonów (2.3.) mających miejsce na terytorium jednego z państw MKSC. Ogólnie wszystkie narodziny i zgony, które mają miejsce na terytorium Państwa Członkowskiego MKSC muszą być w nim zgłoszone i zarejestrowane (za wyjątkiem Turcji, gdzie takie oświadczenie jest fakultatywne, jeśli chodzi o cudzoziemca, chyba, że posiada on pozwolenie na pobyt na co najmniej 6 miesięcy: art. 8 L. Pop.), jednak należy wskazać, że mała ilość krajów posiada przepisy szczególne dla osób nieposiadających dokumentów. Jeśli chodzi o udzielanie małżeństwa przez władze lokalne, podlega ono przepisom ogólnym Rejestracja narodzin i stanu cywilnego dziecka Za wyjątkiem Turcji, gdzie oświadczenie nie jest obowiązkowe w żadnym przypadku, w sytuacji gdy kobieta pozbawiona dokumentów stanu cywilnego urodzi na terenie Państwa MKSC, narodziny muszą być zgłoszone do urzędu stanu cywilnego, a akt urodzenia zostaje wydany przez urzędnika stanu cywilnego zgodnie z przepisami przewidzianymi prawem krajowym. Brak dokumentów stanu cywilnego matki i/lub ojca nie stanowi przeszkody. Gdy żaden dokument stanu cywilnego nie był wydany ani matce ani ojcu, akt sporządzany jest wraz z informacjami dotyczącymi daty i miejsca urodzenia na podstawie dostarczonych przez deklarującego/deklarujących danych, które są wsparte zazwyczaj dokumentem zaświadczającym rzeczywistość porodu. Nazwisko matki i/lub ojca będą wskazane w akcie na podstawie informacji przez nich dostarczonych i będą one powielane w odpisach aktu bez umieszczania żadnych zastrzeżeń. Jeśli chodzi o nazwisko dziecka jest ono zazwyczaj poddane regułom prawa, któremu ono podlega i związane jest z prawnym ustaleniem rodzicielstwa. Urzędnik stanu cywilnego, może ponadto otrzymać oświadczenie o uznaniu dziecka przez ojca, którego ważność zależy od braku istnienia domniemania prawnego ojcostwa. Stosowanie przepisów dotyczących rodzicielstwa i nazwiska dziecka wydaje się jednak trudne ze względu na brak dowodu co do sytuacji małżeńskiej matki. Brak dokumentów stanu cywilnego dotyczących matki i/lub ojca podczas sporządzania aktu urodzenia nie wpływa na ważność aktu wydanego w ten sposób, i odpisy bądź kopie tego aktu mogą generalnie być uzyskiwane w warunkach przewidzianych przepisami ogólnymi, dotyczy to również książeczki rodzinnej. strona 19

18 W Niemczech każde narodziny, które mają miejsce na terytorium niemieckim muszą być zarejestrowane w rejestrach stanu cywilnego miejsca urodzenia. Wpis następuje na podstawie oświadczenia rodziców, położnej lub lekarza, a w celu rejestracji informacji dotyczących pochodzenia dziecka od rodziców i narodowości, zazwyczaj muszą być przedstawione akty urodzenia rodziców, ewentualnie ich akt małżeństwa, oraz dokumenty tożsamości (art. 25 dekretu o stosowaniu ustawy dotyczącej stanu cywilnego). Jeśli dokumenty wymagane dla udowodnienia tożsamości i stanu cywilnego rodziców nie mogą być dostarczone, urzędnik stanu cywilnego nie może odmówić rejestracji narodzin (art. 35 rozporządzenia dotyczącego stanu cywilnego), lecz wydaje akt na podstawie dostępnych danych, wskazując w nim powody ograniczonych podstaw rejestracji. Jeśli stan cywilny matki jest znany jedynie z oświadczenia, akt urodzenia dziecka zawiera zastrzeżenie z informacją, że stan cywilny matki nie został udowodniony. Jeśli później stan cywilny matki zostanie udowodniony poprzez wymagane do rejestracji bez zastrzeżenia dokumenty, akt urodzenia musi zostać sprostowany. W braku dokumentów tożsamości, dziecko jest rejestrowane pod nazwiskiem, które prawnie wynika ze znanych danych stanu cywilnego i narodowości rodziców. Jeśli sytuacja małżeńska matki nie została ustalona, uznanie ojcostwa jest przyjęte przy braku informacji o tym, że matka może być zamężna. Jeśli akt urodzenia zawiera zastrzeżenie wskazujące, że wszystkie bądź niektóre dane nie są udowodnione, są wydawane jedynie jego odpisy zupełne; zastrzeżenie zwraca uwagę na ograniczoną wartość dowodową aktu, taki odpis przy zawieraniu związku małżeńskiego może być zaakceptowany jedynie pod warunkiem kolejnego sprawdzenia danych w nim zawartych. Sądy niemieckie nie są właściwe do wydawania orzeczeń uzupełniających co do aktów urodzenia dotyczących narodzin mających miejsce zagranicą. Jednakże, przy założeniu, że chodzi o obywatela niemieckiego lub cudzoziemca podlegającego prawu niemieckiemu, urząd stanu cywilnego w Berlinie (Standesamt I) ma kompetencje do ustalania treści aktu urodzenia, jeśli miało ono miejsce zagranicą ( 41 PStG). Dla osób, których stan cywilny jest nieznany, a które zamieszkują w Niemczech, akt urodzenia może być sporządzony na podstawie decyzji właściwego organu administracyjnego, nawet, jeśli jest oczywiste, że narodziny miały miejsce zagranicą ( 26 PStG); w praktyce to rozwiązanie pozostaje raczej teoretyczne biorąc pod uwagę kompetencję kraju pochodzenia do wydawania dokumentów stanu cywilnego. W Belgii akt urodzenia musi zawierać wszystkie informacje dotyczące dziecka, matki, w tym nazwisko, które obowiązkowo musi być wskazane, ojca, jeśli ustala się ojcostwo, oraz osoby składającej oświadczenie, jeśli jest to osoba trzecia. Urzędnik jest zobowiązany do ich sprawdzenia, w tym do konsultacji z rejestrem ludności. W braku dokumentów stanu cywilnego, bierze pod uwagę dokumenty tożsamości lub wszystkie inne dokumenty, a w ich braku składane przez nich oświadczenia. Informuje prokuratora królewskiego o każdej odmowie udzielenie wymaganych informacji, a szczególnie nazwiska matki. Jeśli zostanie następnie ustalone, że akt zawiera błędy, które nie są czysto materialne, sprostowanie może nastąpić jedynie w drodze decyzji sądowej (art do 1385 C. jud.). Decyzja sądowa o sprostowaniu wydana przez sąd pierwszej instancji (le tribunal de première instance) jest przekazywana do urzędnika stanu cywilnego, który wpisuje ją niezwłocznie do rejestru w drodze wzmianki poczynionej na marginesie zmienionego aktu, ten akt może odtąd być wydawany jedynie wraz z poczynionym sprostowaniem. Z kolei błąd materialny może być sprostowany przez urzędnika stanu cywilnego, poprzez wzmiankę na marginesie aktu po uzyskaniu pozytywnej opinii prokuratora królewskiego (ustawa z 15 maja 2007 r. zmieniająca kodeks cywilny i kodeks sądowy). Urzędnik stanu cywilnego może przyjąć akt uznania dziecka przez ojca, mimo braku dokumentów stwierdzających status małżeński matki, jeśli dostarczone dokumenty pozwalają mu zawrzeć informacje przewidziane przez art. 62 kodeksu cywilnego, w tym nazwisko matki i po sprawdzeniu, że warunki przewidziane w prawie krajowym i belgijskim międzynarodowym prawie prywatnym dotyczące tego uznania są spełnione. Nazwisko przyznane dziecku jest regulowane przez jego prawo krajowe. Jeśli jest Belgiem jego nazwisko zależy od pochodzenia od rodziców : dziecko, którego pochodzenie jest ustalone tylko od ojca lub od obojga rodziców, nabywa nazwisko swojego ojca; dziecko, którego pochodzenie ustalone jest jedynie, jeśli chodzi o matkę nabywa nazwisko matki; w końcu, gdy pochodzenie od matki ustalone jest po ustaleniu pochodzenia od ojca, dziecko nie zmienia nazwiska, chyba, że zostanie zawarte porozumienia między rodzicami w ciągu roku a przed uzyskaniem pełnoletniości/emancypacji przez dziecko. W sytuacji, gdy akt stanu strona 20

19 cywilnego dziecka został sporządzony pomimo braku dokumentów stanu cywilnego obojga rodziców lub jednego z nich, wszystkie osoby zgodnie z przepisami ogólnymi mogą uzyskać odpis skrócony tego aktu, który nie wskazuje tożsamości ojca i matki; jedynie dziecko, jego przedstawiciel prawny, małżonek lub małżonek, który go przeżył, jego wstępni i zstępni, jego spadkobiercy, jego notariusz, adwokat oraz organy publiczne mogą uzyskać odpis zupełny aktu, który pochodzi sprzed mniej niż stu lat lub wyciąg o jego pochodzeniu od rodziców; jednak każda osoba, która wykaże swój interes rodzinny, naukowy lub prawny w celu przeprowadzenia określonych badań może również uzyskać odpis zupełny lub wyciąg wraz z pochodzeniem od rodziców po uzyskaniu pozwolenia od prezesa sądu pierwszej instancji. Sądy belgijskie są władne do wydawania orzeczeń uzupełniających akt urodzenia, który dotyczy osoby narodowości belgijskiej lub posiadającej zwyczajowe miejsce zamieszkanie w Belgii w chwili złożenia wniosku, jeśli chodzi o akt, który został lub który powinien być sporządzony zagranicą i który mógł podlegać transkrypcji w Belgii. Potrzeby praktyki doprowadziły do dopuszczenia możliwości prostowania przez sądy krajowe aktów stanu cywilnego ich obywateli, które zostały przepisane do rejestrów belgijskich, a które sporządził organ zagraniczny. W Chorwacji, każde narodziny, które mają miejsce na tym terytorium są rejestrowane w rejestrze stanu cywilnego miejsca urodzenia; wpis następuje po złożeniu oświadczenia, pisemnego lub ustnego, w ciągu 15 dni od narodzin. Przyjmowane jest oświadczenie, które pochodzi od placówki opieki zdrowotnej lub porodowej, lub jeśli narodziny miały miejsce poza taką jednostką, od jednej z osób wymienionych w art. 11, 2 ustawy o rejestrach stanu cywilnego. Po przeprowadzeniu z urzędu sprawdzenia, urzędnik stanu cywilnego rejestruje w ten sposób zadeklarowane dane, a w przypadku, gdy brakuje niektórych informacji, rubryki im odpowiadające nie są wypełniane. Nie ma żadnej różnicy jeśli chodzi o rejestrację dziecka kobiety nieposiadającej dokumentów stanu cywilnego; jeśli pojawią się nowe informacje wpisane dane mogą być następnie uzupełnione; w przypadku błędu mogą być sprostowane na podstawie decyzji wydanej w procedurze administracyjnej, z wyjątkiem sytuacji, gdy nowe dane dotyczą macierzyństwa lub ojcostwa, gdzie musi być zastosowana procedura sądowa. Jeśli chodzi o ustalenie ojcostwa, urzędnik stanu cywilnego musi sprawdzić status osobisty matki, czy jest czy nie zamężna, dla zastosowania domniemania ojcostwa. Jeśli nie jest zamężna a wskazała nazwisko ojca, może być zastosowana procedura uznania dziecka przez ojca przed urzędnikiem stanu cywilnego lub przed centrum opieki społecznej, lub w drodze testamentu. Nazwisko rodowe przyznane dziecku zależy od stanu cywilnego i obywatelstwa jego rodziców; zgodnie z chorwacką ustawą o nazwisku, nazwisko przyznane dziecku jest wybierane w drodze wspólnej decyzji ojca i matki, którzy mogą mu nadać nazwisko jednego z nich lub obojga. Akt urodzenia, który w ten sposób został sporządzony może stanowić podstawę wydawania odpisów i wyciągów. Wszystkie dokumenty stanowiące załącznik są zachowywane. Odpis tego aktu będzie zaakceptowany w świetle zawierania małżeństwa, bez wymogu żadnych innych formalności, nawet jeśli akt został wydany przy braku dokumentów stanu cywilnego jednego lub obojga rodziców. W przypadku narodzin zagranicą organy administracyjne mogą wydać decyzję uzupełniającą akt urodzenia. W Hiszpanii, każde narodziny rejestrowane są w rejestrze narodzin (art. 16 ustawy dotyczącej zakresu stanu cywilnego) na podstawie oświadczenia osoby, która posiada informację o narodzinach i zaświadczenia wydanego przez osobę, która asystowała przy porodzie. (art. 42 i 44 LRC). Jeśli podczas dokonywania wpisu nie wszystkie informacje mogą być w nim zawarte, można je uzupełnić w późniejszym czasie. Nie zawiera się wzmianki o ojcu i matce, jeśli nie są oni znani, żadne rozróżnienie nie jest czynione, jeśli chodzi o stan cywilny matki, to czy jest znany i udowodniony czy został wpisany jedynie na podstawie oświadczenie osoby, która ma wiadomość o narodzinach, oraz mogą być wydawane odpisy i wyciągi tego aktu jak również książeczka rodzinna. Urzędnik stanu cywilnego może przyjąć oświadczenie o uznaniu dziecka przez ojca nawet w braku dokumentów wykazujących sytuację małżeńską matki, po sprawdzeniu czy nie ma zastosowania domniemanie prawne ojcostwa (art. 185 RRC). Nazwisko dziecka, które jest cudzoziemcem jest regulowane według prawa, któremu podlega (art. 9.1, c. civ. et art. 219 RRC). strona 21

20 Jeśli jest Hiszpanem dziecko nabywa pierwsze nazwisko ojca, oraz pierwsze nazwisko matki, nawet, gdy jest ona obcej narodowości (art. 53 LRC i RRC), za wyjątkiem porozumienia rodziców co do wyboru innej kolejności, podczas składania oświadczenia o urodzeniu. Jeśli ustalone jest pochodzenie tylko od jednego z rodziców, dziecko nabywa jego nazwiska, w kolejności wskazanej przez tego rodzica (art. 55 LRC). Brak dokumentów stanu cywilnego odnoszących się do rodziców podczas sporządzania aktu urodzenia dziecka nie wpływa na sposób wydawania odpisów czy wyciągów, wyciągi nie stanowią dowodu ojcostwa/macierzyństwa (art. 29 RRC), a odpisy zupełne są potrzebne jedynie dla dokumentów wymagających dowodu więzi rodzicielskiej (art. 30 RRC). Urząd stanu cywilnego jest właściwy do rejestracji zdarzeń dotyczących Hiszpanów lub cudzoziemców, jeśli miały one miejsce na terenie Hiszpanii (art. 15 LRC), żaden inny dowód nie jest co do zasady dopuszczalny poza przypadkiem braku wpisu lub niemożliwości wydania wyciągu z rejestru (art. 2 LRC). We Francji urzędnik stanu cywilnego nie może odmówić sporządzenia aktu urodzenia, jeśli przedstawione jest mu zaświadczenie lekarskie o porodzie; musi jednak powiadomić prokuratora Republiki o wszystkich napotkanych podczas sporządzania aktu problemach. Urzędnik stanu cywilnego wpisuje do aktu urodzenia informacje dotyczące tożsamości oraz wieku ojca i matki na podstawie dokumentów przez nich dostarczonych (dokument tożsamości, zagraniczny akt itd.) lub na podstawie oświadczeń, które są przed nim złożone. Akt urodzenia wydany w tych okolicznościach nie traci na wartości dowodowej i nie jest w nim wskazane, że został sporządzony na podstawie zwykłego oświadczenia. Jednak jeśli po rejestracji narodzin pojawią się informacje niezgodne z tymi zawartymi w akcie, postępowanie o sprostowanie musi zostać przeprowadzone. Nazwisko przyznane dziecku w akcie urodzenia zależy od jego prawa krajowego i jest związane z jego pochodzeniem od rodziców, a brak dokumentów stanu cywilnego rodziców nie zmienia tej zasady; jeśli ustalone jest pochodzenie tylko od jednego z rodziców, jest mu nadane jego nazwisko; jeśli najpóźniej w chwili składania oświadczenia o narodzinach ustaleni są oboje rodzice, nabywa nazwisko ojca lub nazwisko rodzica, który został ustalony jako pierwszy, jeśli rodzice nie składają przed urzędnikiem stanu cywilnego wspólnego oświadczenia o wyborze nazwiska lub gdy jest ono unieważnione. Brak dokumentów stanu cywilnego odnoszących się do rodziców podczas sporządzania aktu urodzenia pozostaje również bez wpływu na wydawanie wyciągów bądź odpisów tego aktu, w których wskazanie ojca i matki jest umieszczane bez żadnej dodatkowej wzmianki i z zasady wszystkie wydawane na podstawie odpisu aktu urodzenia dokumenty mogą być uzyskane, w szczególności jest im dostarczana księga rodzinna z informacją czy są czy nie zamężni/żonaci. Sądownictwo francuskie może wydać orzeczenie uzupełniające akt urodzenia sporządzony zagranicą, jeśli akt został sporządzony, ale nie może być wydany i pod warunkiem, że osoba mieszka we Francji; ponadto w szczególnych przypadkach musi być wykazana niemożliwość uzyskania takiego orzeczenie od organu zagranicznego. W Grecji art. 21 ustawy 344/1976 o aktach stanu cywilnego przewiduje, że osobami zobowiązanymi do zgłoszenia narodzin dziecka są: jego ojciec, położna, lekarz a także każda inna osoba, która asystowała przy porodzie; oświadczenie może być złożone również przez matkę lub przez jej przedstawiciela odpowiednio do tego upoważnionego poprzez pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego. W przypadku, gdy kobieta nie posiada dokumentów stanu cywilnego, a narodziny nie miały miejsce w obecności urzędnika stanu cywilnego, ten ostatni może sporządzić akt urodzenia dziecka, jeśli matka albo on sam odwoła się do zeznań dwóch dorosłych świadków. Jeśli chodzi o nazwisko dziecka w akcie urodzenia, wynika ono z przepisów art. 24 ustawy 344/1976 i dekretu ustawodawczego 2573/1953, jak również decyzji ministerialnej 42301/12167/ , na podstawie których prefekt może nadać nazwisko i imię fikcyjne ojcu i matce dziecka, gdy są oni nieznani, podczas, gdy urzędnik stanu cywilnego nie wpisał tych danych do aktu podczas jego redakcji. Na Węgrzech urzędnik stanu cywilnego wydaje akt urodzenia na podstawie dostępnych danych; uzyskanych w konkretnym przypadku na podstawie złożonych oświadczeń, a w przypadku, gdy tożsamość matki podana jest w wątpliwość, można zwrócić się do sądu w ramach postępowania o ustalenie macierzyństwa. strona 22