Rozwizania obór pod ktem dobrostanu zwierzt i ochrony rodowiska w zakresie produkcji bydła mlecznego i misnego

Transkrypt

1 Romaniuk Wacław*, Łukaszuk Małgorzata**, Karbowy Andrzej* Zakład Uytkowania Maszyn i Urzdze Rolniczych Akademia Rolnicza w Szczecinie **Zakład Mechanizacji Chowu Zwierzt Instytut Budownictwa Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie Rozwizania obór pod ktem dobrostanu zwierzt i ochrony rodowiska w zakresie produkcji bydła mlecznego i misnego Streszczenie Przedstawiono przykładowe rozwizanie obory stanowiskowej dla gospodarstw do 30 krów i obór wolnostanowiskowych powyej 30 krów. S to obiekty o wysokim poziomie mechanizacji z prawidłowo zaprojektowanym układem funkcjonalno-technologicznym spełniajce wymagania z zakresu dobrostanu zwierzt i ochrony rodowiska. Słowa kluczowe: obory, technologia, dobrostan. Wstp W zalenoci od struktury uytków rolnych, zgodnie z potrzebami przewiduje si rozwizania obór ciółkowych dla chowu krów w cyklu zamknitym i w cyklu otwartym (tylko produkcja mleka) o rónej koncentracji krów i sposobie utrzymania. Obory wolnostanowiskowe róni si od obór stanowiskowych znacznie wiksz koncentracj zwierzt w jednej fermie, inn technologi produkcji i łczcym si z tym innym rozwizaniem funkcjonalnym obory i wyposaeniem jej w urzdzenia mechaniczne. Celem pracy było przedstawienie przykładowych obiektów w ramach, których mieci si bd podstawowe rozwizania programowo-technologiczne budynków obór mlecznych. Istotnymi wyrónikami rozwiza budowlanych s przede wszystkim: - rozpito technologiczno-konstrukcyjna, - moduł podłuny układu poziomego (rzutu) budynku hali zwierzt. 175

2 Czynniki te kształtuj i przesdzaj rozwizania konstrukcyjno-materiałowe, budynków, właciwe (optymalne) dla okrelonego przedziału obsad, załoonego systemu utrzymania i szczegółowego rozwizania technologicznego. Modelowe rozwizania omawianych obór dotycz zarówno obór stanowiskowych jak i grupy obór wolnostanowiskowych. Obory stanowiskowe (uwiziowe) Rozwizania układów funkcjonalnych obór stanowiskowych zarówno ciółkowych jak i bezciółkowych prowadzone s ze szczególnym uwzgldnieniem aspektów ekologicznych oraz wymaga w zakresie dobrostanu zwierzt. Zalecane wymiary legowisk w oborach stanowiskowych przedstawiaj si nastpujco: długo powinna wynosi 1,75 m, szeroko 1,20 m. Podłoga powinna mie 2% spadek ku tyłowi. Natomiast długo przegrody bocznej powinna wynosi ok. 90 cm, czyli powinna by wiksza bd równa połowie długoci legowiska. Ze wzgldu na dobrostan zwierzt uwi stosowana w tego typu oborach powinna pozwala na swobodne kładzenie si i wstawanie krów, przyjmowanie naturalnej pozycji wypoczynkowej lec i stojc, pobieranie paszy, wylizywanie si oraz powinna umoliwi cofnicia si krowy podczas wstawania, dziki czemu odchody nie zanieczyszczaj stanowiska. Poniej przedstawione zostały wybrane typy uwizi (rys.1a,b). a) Uwie grabnerska b) Uwie typu detroit a) grabner type tether b) Detroit type tether Rys.1. Typy uwizi zalecanych w oborach stanowiskowych. Fig. 1. Types of tether recommended in stanchion barns. 176

3 Kształt łobu powinien zapewnia krowom łatwe pobieranie paszy. Zalecane jest, aby dno łobu było 0,15 m ponad poziomem stanowiska, natomiast tylna krawd łobu powinna by równa bd mniejsza 0,25 m ponad poziomem stanowiska. Poidło powinno zapewnia swobodny dostp do wody. Zalecane jest, aby przy kadym stanowisku było co najmniej jedno poidło. W grupie obór stanowiskowych rozwizania dotycz wybranego zestawu obór 2-rzdowych przejazdowych. W tych oborach wystpuj warianty stanowisk ciółkowych i bezciółkowych. Obory 2-rzdowe rozwizano ze rodkowym korytarzem paszowym o układzie halowym 3-nawowym z dwoma rzdami słupów nonych. Obory uwiziowe posiadaj tradycyjne udoskonalone rozwizania materiałowe z zastosowaniem ocieplenia w przegrodach ciennych i stropowych (rys.2). Rys.2. Obora stanowiskowa ciółkowa 2-rzdowa. Fig row stanchion bedding barn. 177

4 Obory wolnostanowiskowe W Polsce wród obór wolnostanowiskowych wyróniamy obory boksowe, na głbokiej ciółce oraz ciółkowe z podłoem samospławialnym (rys.3). Rys.3. Podział obór wolnostanowiskowych. Fig. 3. Division of loose barns Obory wolnostanowiskowe wyposaone w indywidualne stanowiska legowiskowe zwane s w Polsce oborami boksowymi. Natomiast obory wyposaone w indywidualne stanowiska legowiskowo-karmowe to obory kombiboksowe. Obory wolnostanowiskowe boksowe powinny posiada co najmniej jeden boks na krow. Wymiary boksów powinny zapewnia łatwe wstawanie i kładzenie si krów. Szeroko boksów dla krów mlecznych powinna wynosi 1,20 m. Zbyt due boksy ulegaj szybkiemu zabrudzeniu. Zalecana długo boksów w zalenoci od usytuowania powinna wynosi odpowiednio, gdy rzdy znajduj si pod cian to minimum 2,60 m, w przypadku jeeli rzdy s podwójne to długo boksów powinna wynosi 2,45 m. Niezbdne jest miejsce 178

5 z przodu, które umoliwia kładzenie si i wstawanie. Obszar wypoczynkowy powinien by podzielony na boksy. Minimalny wymiar zacielonego obszaru wypoczynkowego w oborach na głbokiej ciółce powinien by równy lub wikszy 6,5 m 2 /krow (1m 2 /100 kg). Powierzchnia obszaru wypoczynkowego łcznie z obszarem paszowym powinna by wiksza bd równa 8,5 m 2 /krow. Natomiast zalecana szeroko wejcia na obszar wypoczynkowy to nie mniej ni 1,8 m. W oborach wolnostanowiskowych na głbokiej ciółce czsto s stosowane na obszarach paszowych podłogi szczelinowe. Zalet tego typu podłóg jest fakt, e krowy w trakcie poruszania si utrzymuj podłog w czystoci. Nie oznacza to jednak, e podłogi szczelinowe nie wymagaj regularnego czyszczenia. Elementy podłogi szczelinowej musz mie odpowiednie wymiary i kształt. Szeroko beleczek powinna wynosi mm, natomiast szeroko szczelin mm. W grupie obór wolnostanowiskowych rozwizano układy halowe wielonawowe, jak i układy halowe bezsłupowe 1-przestrzenne. S to układy z dwoma i czterema rzdami boksów legowiskowych i przejazdowym centralnym wzgldnie asymetrycznym korytarzem paszowym. W rozwizaniach tych zastosowany jest system boksów ciółkowych i bezciółkowych. W tej grupie obór mona wyróni rozwizania obór na głbokiej ciółce oraz rozwizania obór o podłou samospławialnym. Rozwizania te przewiduj wariantowo moliwo stosowania przegród zewntrznych ocieplanych jak i zastosowanie cian lekkich osłonowych (przy załoeniu tzw. zimnego wychowu ). Do zalet obory wolnostanowiskowej z głbok ciółk naley zaliczy ciepły i wygodny obszar wypoczynkowy, nisk czstotliwo polizgów i urazów nóg, moliwo kładzenia si i wstawania krów w sposób naturalny oraz zapewnia dłusze przebywanie krów w pozycji lecej. Natomiast wad obory wolnostanowiskowej jest due zuycie ciółki, due nakłady pracy przy cieleniu, usuwaniu nawozu i czyszczeniu zwierzt oraz konieczno obcinania racic. Rysunek 4 przedstawia schemat obory wolnostanowiskowej na głbokiej ciółce z wydzielonymi obszarami funkcjonalnymi. Rys.4. Obora wolnostanowiskowa na głbokiej ciółce ( obszar legowiskowy, obszar paszowy, korytarz paszowy) Fig. 4. Deep bedding loose barn ( lair area, feeding area, fodder corridor) 179

6 W oborach dwu i wielorzdowych zarówno w systemie stanowiskowym jak i wolnostanowiskowym przyjto zasad wentylacji grawitacyjnej wycigowej poprzez kalenicowy, cigły wietlik dachowy, który spełnia równie funkcj dowietlenia wntrza hali zwierzt. Zastosowane w przedstawionych rozwizaniach układy i elementy konstrukcji, a take materiały budowlane bazuj na ogólnie dostpnych materiałach i systemach wykonawstwa. Wyniki bada Wyniki dotyczce nakładów robocizny w przykładowych oborach przedstawiono w tabeli 1. W oborze pierwszej zastosowano bezciółkowy boksowy system utrzymania krów. Dój krów w dojarni typu tandem 2x4 (8). ywienie kiszonkami za pomoc mobilnych rodków (ładowacz czołowy, cignik wraz z przyczep paszow). Gnojowica magazynowana w zbiorniku naziemnym. W oborze drugiej zastosowano dój krów w dojarni typu rybia o 2x7 (14). ywienie kiszonkami odbywa si za pomoc wozu paszowego mieszajcego i cignika z ładowaczem czołowym. Usuwanie odchodów za pomoc ładowacza zamontowanego na cigniku. Dane liczbowe dowodz, e w badanych oborach uzyskano wysoki poziom mechanizacji prac. W oborze 1 uzyskano V poziom mechanizacji (najwyszy), za w oborze 2 IV poziom. Analizowane obory, ze wzgldu na układ funkcjonalny i zastosowane rozwizania technologiczne, spełniaj podstawowe kryteria z zakresu wymaga produkcji wysokiej jakoci mleka. Tabela 1 Przykładowe zestawienie rednich dziennych nakładów robocizny (rbmin./sd) na poszczególne zabiegi w badanych oborach. Table 1. Exemplary of setting up of mean daily labour inputs (man-minute/livestock unit) on particular operations in surveyed cow-sheds Nr obory Zabieg I Zabieg II Zabieg III Zabieg IV xx) Suma nakładów 1 4,97 2,08 x) 1,0 0,7 7,75 2 6,02 2,5 2,5 1,1 12,12 x) wypas bydła w systemie kwaterowym xx) prace róne (ogólne porzdki, konserwacja maszyn i urzdze, itp.) Wnioski Prawidłowo zaprojektowany układ funkcjonalno-technologiczny ferm łcznie z elementami wyposaenia i mechanizacji maj decydujcy wpływ na efektywno produkcji. Zrealizowane w ostatnim okresie nowe systemy chowu bydła zapewniaj: - dobrostan dla wysokowydajnych krów powyej 6 tys. l mleka wysokiej jakoci na rok - wysoki poziom mechanizacji, nakłady robocizny poniej 10 rbmin/sd i dzie - magazynowanie odchodów zgodnie ze standardami technologicznymi i wymaganiami ochrony rodowiska (pojemno zbiornika gnojowicy ok. 10 m 3 /SD; natomiast pojemno zbiornika na gnojówk jest uzaleniona od systemu utrzymania zwierzt), np. w oborze płytkiej (stanowiskowej) pojemno zbiornika wynosi powinna przynajmniej 2,5 m 3 /SD; powierzchnia płyty na obornik zaley od wysokoci pryzmy i np. przy wysokoci 2 m powierzchnia płyty powinna wynosi 3,5 m 2 /SD (przy codziennym usuwaniu obornika z obory). oraz uwzgldniaj wymagania w zakresie ustawy o ochronie zwierzt. 180

7 Bibliografia Romaniuk W Ekologiczne systemy gospodarki obornikiem i gnojowic. IBMER, Warszawa, ss.120 Romaniuk W., Gzel A., Łukaszuk M Kształtowanie rozwiza technologicznych w chowie bydła mlecznego. IX Midzynarodowa Konferencja Naukowa nt.: Problemy intensyfikacji produkcji zwierzcej z uwzgldnieniem ochrony rodowiska i przepisów UE, IBMER, Warszawa, cz I, wrzenia, s Romaniuk W Systemy utrzymania krów mlecznych. Materiały szkoleniowe Systemy utrzymania bydła, IBMER, Warszawa,. Solutions for cattle housing with regard to animal welfare and environment protection in dairy and beef cattle production Summary Example of solutions of cowshed for 30 cows with tied-up animal keeping system and free stall cowshed for above 30 cows were presented. These are livestock buildings with high level of mechanisation (high-tech) and proper arrangement from functional and technological point of view. The requirements of animal welfare and environment protection were fulfilled. Key words: cowshed, technology, welfare. 181