Bezpieczeństwo żywności - przepisy

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo żywności - przepisy Celem polskiej polityki w zakresie bezpieczeństwa żywności jest szeroko rozumiana ochrona zdrowia i interesów konsumentów. W tym celu wdrożono szereg norm prawnych w zakresie nie tylko kontroli higieny żywności obowiązujących zarówno rolników, producentów, przetwórców i sprzedawców, ale również, co do prawidłowego etykietowania czy opakowywania produktów żywnościowych. Wszystkie te przepisy mają zapewnić spełnienie zasady od pola do stołu, czyli gwarantować bezpieczeństwo produktów żywnościowych na każdym etapie łańcucha produkcji i dystrybucji. Polscy producenci artykułów żywnościowych zobligowani są do stosowania nie tylko przepisów krajowych, ale również ustanowionych przez UE. Należy pamiętać, że przepisy zarówno UE jak i krajowe dotyczą produkcji i sprzedaży zarówno na rynek krajowy jak i unijny oraz produktów importowanych z krajów trzecich. W oparciu o założenia przewidziane w Białej Księdze przyjęte zostały obecnie obowiązujące regulacje unijne z zakresu prawa żywnościowego, które na dzień dzisiejszy tworzą już spójny pakiet przejrzystych przepisów obejmujących cały łańcuch żywnościowy, w tym przede wszystkim Rozporządzenie 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiający procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. Rozporządzenie zawiera podstawowe definicje (np. żywności, prawa żywnościowego, kontroli, wprowadzenia do obrotu), ustanawia generalnie zasady prawa żywnościowego i statuuje specjalistyczny organ: Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, który ma spełniać istotną rolę w zachowaniu odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa żywności. Kolejnym krokiem było wydanie w 2004 r. pakietu czterech rozporządzeń regulujących problematykę higieny żywności: rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie higieny środków spożywczych, rozporządzenie (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, rozporządzenie (WE) Nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi, rozporządzenie (WE) Nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.

2 Niemalże co roku wydawane są kolejne rozporządzenia regulujące różne aspekty prawa żywnościowego. Obecnie unijne prawo żywnościowe obejmuje ponad 100 wiążących aktów prawnych, które można podzielić na grupy : odnoszące się do produktu (np. akty prawne regulujące suplementy diety, nową żywność, żywność GMO, dodatki, aromaty, dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń, normy handlowe dotyczące różnych produktów); odnoszące się do sposobu prowadzenia działalności w sektorze spożywczym (np. higiena, identyfikacja produktów); odnoszące się do sposobu informowania o żywności (np. zasady etykietowania, oświadczenia żywieniowe i zdrowotne); odnoszące się do problematyki zarządzania ryzykiem (np. uregulowanie urzędowych kontroli żywności, system RASFF - Rapid Alert System for Food and Feed); odnoszące się do kryteriów bezpieczeństwa żywności. Spośród regulacji krajowych na szczególną uwagę zasługują przepisy kształtujące strukturę organów urzędowej kontroli żywności (ukż). Rola organów ukż jest bardzo istotna w zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania systemu bezpieczeństwa żywności. Organy ukż kontrolują, czy wymogi prawa żywnościowego są wypełniane, weryfikują prawidłowość funkcjonowania systemów kontroli wewnętrznej, a realizując swoje kompetencje, zarządzają ryzykiem, stanowiąc istotny czynnik prawidłowego przebiegu procesu analizy ryzyka. Organy ukż są także uczestnikami systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktów żywnościowych. Podstawowe znaczenie dla określenia struktury organów urzędowej kontroli żywności w Polsce ma Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 kwietnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w którym wskazane zostały organy urzędowej kontroli żywności w zakresie bezpieczeństwa żywności. Do ustalenia pełnej struktury organów ukż funkcjonujących w Polsce oraz ich zadań niezbędne jest uwzględnienie oprócz ustawy o b.ż.ż przepisów zawartych w wielu innych aktach prawnych, w tym w: ustawie z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ustawie z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, ustawie z 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno spożywczych, ustawie z 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej, ustawie z 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, rozporządzeniach do ww. ustaw, w szczególności w: rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z 28 lutego 2013 r. w sprawie organizacji oraz zasad i trybu wykonania zadań przez Państwową Inspekcję Sanitarną Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 19 kwietnia 2004 r. w sprawie Wojskowej Inspekcji Weterynaryjnej, rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie organizacji oraz warunków i trybu wykonania zadań przez Wojskową Inspekcję Sanitarną.

3 W ogólnym ujęciu wskazać można, iż urzędową kontrolę żywności w zakresie bezpieczeństwa żywności realizują Państwowa Inspekcja Sanitarna i Inspekcja Weterynaryjna oraz w niewielkim zakresie Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, natomiast ukż w odniesieniu do jakości żywności realizują Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz w pewnym zakresie PIORiN. Instytucje krajowe realizujące zadania związane z nadzorem w zakresie bezpieczeństwa żywności 1. Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) Państwowa Inspekcja Sanitarna realizuje zadania związane z szeroko pojętą ochroną zdrowia publicznego. Wśród tych zadań znajduje się nadzór nad warunkami zdrowotnymi żywności i żywienia. PIS realizuje swoje obowiązki na poziomie wojewódzkim, powiatowym oraz w granicznych inspektoratach sanitarnych. Działania koordynujące podejmowane są na szczeblu centralnym. Wśród głównych obszarów działania PIS w kontekście bezpieczeństwa żywności należy wymienić te związane z kontrolą wymagań higienicznych i zdrowotnych, w tym związanych m.in. z: nadzorem nad jakością zdrowotną żywności pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego, bezpieczeństwem produkcji i obrotu materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Główny Inspektor Sanitarny kieruje siecią systemu RASFF (Rapie Alert System for Food and Feed) oraz prowadzi krajowy punkt kontaktowy systemu RASFF i powiadamia Komisję Europejską o stwierdzonych przypadkach niebezpiecznej żywności oraz pasz. Ostrzeganie o niebezpiecznych produktach żywnościowych. W Polsce, od 2000 roku działa tzw. Krajowy System Informowania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych. W 2003 roku został on włączony do europejskiego systemu ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz środkach żywienia zwierząt systemu RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed). Każda instytucja rządowa oraz komercyjna realizująca zadania z zakresu bezpieczeństwa żywności jest zobowiązana do niezwłocznego ogłoszenia stwierdzonego problemu w zakresie zagrożenia życia lub zdrowia ludzi spowodowanego żywnością lub środkami żywienia zwierząt. Powiadomienie takie, przekazane za pomocą systemu RASFF, trafia do organów administracji rządowej oraz Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. Zgodnie z założeniami systemu RASFF, obowiązkiem zgłaszającego, niezwłocznie po stwierdzeniu problemu, jest jak najszybsze ustalenie takich sposobów przeciwdziałania, które będą gwarantowały zminimalizowanie stwierdzonego zagrożenia. Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są: Główny Inspektor Sanitarny, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny. Dane kontaktowe -

4 2. Inspekcja Weterynaryjna (IW) Kompetencje IW obejmują ochronę zdrowia zwierząt i bezpieczeństwo produktów pochodzenia zwierzęcego oraz weterynaryjną ochronę zdrowia publicznego, poprzez m.in.: 1) zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych, 2) badanie zwierząt rzeźnych oraz produktów pochodzenia zwierzęcego, 3) prowadzenie weterynaryjnej kontroli granicznej 4) sprawowanie nadzoru nad bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, 5) przyjmowanie informacji o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz paszach od organów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w zakresie kompetencji tych inspekcji, oraz od organów Inspekcji Handlowej o niebezpiecznych produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego oraz ocena ryzyka i stopnia zagrożenia spowodowanego niebezpiecznym produktem żywnościowym lub paszą, a następnie przekazywanie tych informacji do GIS, kierującego siecią systemu RASFF w Polsce. Organami Inspekcji Weterynaryjnej są: Główny Lekarz Weterynarii, Wojewódzki Lekarz Weterynarii, Powiatowy Lekarz Weterynarii, Graniczny Lekarz Weterynarii. Dane kontaktowe - UWAGA!!! Pod adresem internetowym: zainteresowani eksporterzy i importerzy mogą znaleźć wykaz posterunków weterynaryjnej kontroli granicznej w Polsce. 3. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) IJHARS realizuje zadania w zakresie nadzoru nad jakością handlową artykułów rolnospożywczych poprzez kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w produkcji i obrocie, w tym wywożonych za granicę. Ponadto IJHARS prowadzi kontrole jakości handlowej artykułów rolnospożywczych sprowadzanych z zagranicy, w ramach kontroli granicznej takich artykułów. Inspekcja sprawuje nadzór w zakresie jakości handlowej mięsa drobiowego, jaj, tusz wieprzowych, tusz wołowych, tusz innych zwierząt, mięsa pochodzącego z bydła w wieku do 12 miesięcy. Wydaje zaświadczenia potwierdzające pochodzenie mięsa wołowego z dorosłych osobników męskich, uprawniających do otrzymania refundacji wywozowych, o których mowa w przepisach UE dotyczących warunków udzielania specjalnych refundacji wywozowych do niektórych rodzajów wołowiny bez kości oraz w przepisach UE dotyczących przyznawania specjalnych refundacji eksportowych w sektorze wołowiny i cielęciny,

5 Organami Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych są: Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych. Dane kontaktowe Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) PIORiN realizuje zadania związane z nadzorem nad zdrowiem roślin, zapobieganiem zagrożeniom związanym z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin oraz nadzorem nad wytwarzaniem, oceną i obrotem materiałem siewnym. Inspekcja w ramach swych kompetencji m.in.: 1) prowadzi kontrole fitosanitarne roślin, produktów roślinnych; 2) wydaje świadectwa fitosanitarne, paszportów roślin i zaświadczeń oraz prowadzi nadzór nad jednostkami upoważnionymi do wypełniania formularzy paszportów roślin; 3) wydaje decyzje dotyczące postępowania z roślinami, produktami roślinnymi lub przedmiotami podlegającymi granicznej kontroli fitosanitarnej. Organami Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa są: Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Dane kontaktowe UWAGA!!! Pod adresem internetowym: zainteresowani eksporterzy i importerzy mogą znaleźć wykaz punktów wwozu, w których przeprowadzana jest graniczna kontrola fitosanitarna roślin, produktów roślinnych i przedmiotów wprowadzanych na terytorium Polski. 5. Inspekcja Handlowa (IH) Inspekcja Handlowa prowadzi kontrole zarówno w obszarze artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościowych oraz usług. Kontrole planowane w obszarze żywności stanowią około 20% wszystkich kontroli wykonywanych przez IH. Inspekcja sprawuje kontrolę środków spożywczych w handlu detalicznym (także w obrocie hurtowym i gastronomii) w zakresie jakości handlowej, w tym pod kątem zafałszowań i oznakowania, a także kontrolę legalności i rzetelności działania przedsiębiorców. Jakość handlowa nie obejmuje wymagań weterynaryjnych, sanitarnych i fitosanitarnych. Prowadzone przez Inspekcję Handlową kontrole w obszarze żywności polegają w szczególności na sprawdzeniu, czy oferowane konsumentom środki spożywcze spełniają wymagania jakości handlowej określone w rozporządzeniach Unii Europejskiej, a także czy są zgodne

6 z deklaracją producenta. Inspekcja Handlowa specjalizuje się w kontroli oznakowania szczególnie pod kątem sprawdzania prawdziwości informacji podawanych w oznakowaniu środków spożywczych oraz ujawniania zafałszowań produktów. Organami Inspekcji Handlowej są: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. Dane kontaktowe - Ź r ódło: 1. Biuletyn Informacyjny ARR nr 1/ Zintegrowany Wieloletni Plan Kontroli dla Polski na lata