GAZETA SYMPOZJALNA - - PRZYSZLOSC EUROPYnr 20 KIM SA POLACY? -

Transkrypt

1 XXXVI Sympozjum Współczesna Gospodarka i Administracja Publiczna Zawiercie, stycznia 2013 r. GAZETA SYMPOZJALNA PRZYSZLOSC EUROPYnr 20 KIM SA POLACY??

2 O rga nizato r zy Sp ons o r G łów ny S p o ns o r zy XXXVI Sympozjum sponsorowane jest przez Zakłady Azotowe Kędzierzyn S. A. oraz Zakłady Azotowe TarnówMościce S. A. Pa r tner zy Da rczyńc y Pat ro ni media lni Transport dla uczestników sympozjum zapewnia Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.

3 SPIS TRESCI Unia na siłę Europejska o przyszłości Wspólnoty mówi Przeciętna Europejka Kultura receptą na kryzys Goodbye, euro? Zespolenie Starego Kontynentu Kulturowa mieszanka wybuchowa przyszłość Unii Europejskiej na tle narastających różnic kulturowych Kosowo, Katalonia, Kraj Basków, Autonomia Śląska nowe kraje Europy receptą na odwieczne konflikty? Polsce służyć, Europę tworzyć, Świat rozumieć Muzułmańska Europa Bałkński test Polska Chrystusem narodów? Stracone pokolenie? Polak potrafi! polscy wynalazcy i innowatorzy Wąsy, reklamówka w ręku i skarpetki w sandałach Z farbowanym lisem w składzie o obcokrajowcach w narodowych barwach. Znak czasu, czy upadek idei sportowej rywalizacji? Organizacyjne mistrzostwo Europy! Michelle Golonka, czyli cudze chwalicie Polski język, ciężki język Kokosowy baton GAP kołem się toczy IV Krakowski Przegląd Kabaretów DowciPakery Naczelnych portret własny Program XXXVI Sympozjum Fotorelacja Redaktor naczelna: Dagmara Bednarczyk Współpraca: Natalia Piwowarczyk Autorzy tekstów: Dagmara Bednarczyk, Krzysztof Dąbrowa, Natalia Folga, Anna Iwanek, Agnieszka Juraszek, Karolina Kosiek, Aneta Kosmidek, Szymon Kozak, Katarzyna Kraszewska, Maria Kubacka, Tomasz Machowski, Łukasz Maźnica, Anna Mirzyńska, Anna Młynarczyk, Łukasz Młyniec, Marek Oramus, Aleksandra Rabiasz, Anna Ryńca, Mateusz Samolej, Mateusz Smoter, Aleksandra Trójca, Justyna Wołczańska Redakcja tekstów: Elżbieta Cegła Korekta: Marek Benio, Anna Chrabąszcz, Maciej Frączek, Jakub Głowacki, Karolina Krawczyk, Tomasz Machowski Projekt i wykonanie okładki: Michał Burda Projekt graficzny i skład: Karina Przybylska Zdjęcia: Wojciech Koszyk, Łukasz Maźnica Druk: DRUKARNIA LEYKO Sp. z o.o. Wydawca: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie OD REDAKCJI Drodzy Czytelnicy! Wydawanie Gazety Sympozjalnej w ramach sympozjów naukowych Współczesna Gospodarka i Administracja Publiczna stało się już tradycją. W tym roku Gazeta ukazuje się już po raz dwudziesty, dlatego też z ogromną przyjemnością oddaję w Państwa ręce najnowszy, jubileuszowy numer. Tematy poruszane na XXXVI Sympozjum, któremu towarzyszy niniejsze wydawnictwo to Przyszłość Europy oraz Kim są Polacy?. Jednakże artykuły dotyczące tematyki Sympozjum to nie jedyne, co znajduje się w numerze. Podczas lektury czeka na Państwa bowiem kilka niespodzianek. Pierwszy blok Gazety Sympozjalnej dotyczy przyszłości Europy. Przeczytamy o tym, jak Unię Europejską postrzega przeciętny Europejczyk, co czeka walutę Euro, a także zastanowimy się nad tym, czy kultura może być receptą na kryzys. Sporo miejsca w Gazecie Sympozjalnej poświęcimy kwestii wielokulturowości Europy, autonomii niektórych regionów oraz planom akcesyjnym krajów spoza Unii Europejskiej. W drugiej części Gazety spróbujemy odpowiedzieć na pytanie kim jesteśmy, jakim jesteśmy narodem. Przyjrzymy się martyrologicznej postawie narodu Polskiego oraz współczesnemu pokoleniu młodych Polaków. Spróbujemy przejrzeć się w lustrze, patrząc na siebie przez pryzmat stereotypów, dowiemy się nieco więcej o polskich niedocenianych, nieco zapomnianych wynalazcach, a na koniec cofniemy się w czasie o kilka miesięcy, aby przypomnieć sobie, jacy byli Polacy podczas Mistrzostw Europy EURO 2012 i jak reagowaliśmy na obcobrzmiące nazwiska w polskiej kadrze narodowej. Jednak to jeszcze nie wszystko. Pierwszą wspomnianą wcześniej niespodzianką tego numeru jest pojawienie się w Gazecie stałej kolumny prężnie działającego Koła Naukowego GAP przeczytamy w niej o licznych dokonaniach gapowiczów. W kolejnym artykule będzie można zapoznać się z podsumowaniem Krakowskiego Przeglądu Kabaretów DowciPakery, projektu który daleko wyszedł poza uczelniane mury, a który jest tworzony przez studentów i absolwentów GAPu. W Gazecie Sympozjalnej nie zabraknie także relacji z kolejnego rajdu GAP. Na koniec zaś polecam Państwu lekturę jubileuszowego tekstu, który jest zbiorem wspomnień wszystkich moich poprzedników, byłych redaktorów naczelnych Gazety Sympozjalnej. Autorom tekstów serdecznie gratuluję, zaś wszystkim tworzącym dwudziesty numer Gazety Sympozjalnej dziękuję za współpracę. Mam nadzieję, że będzie ona stanowić dla Państwa ciekawą i miłą lekturę. Dagmara Bednarczyk Redaktor Naczelna 3

4 UNIA NA SILE EUROPEJSKA ANNA MIRZYŃSKA Studentka II roku studiów licencjackich GAP Członkini Koła Naukowego GAP O PRZYSZLOSCI WSPÓLNOTY MÓWI PRZECIETNA E U R O P E J K A PRZYSZLOSC EUROPY 4 Europa stoi na rozdrożu. Musi wybrać: czy dążyć do pełnego zjednoczenia w postaci Stanów Zjednoczonych Europy, czy pozostać w obecnym kształcie? Obserwujemy sytuację, w której zabrakło mechanizmów zwalczających kryzys, kryzys nie finansowy czy gospodarczy, a strukturalny, bardziej niebezpieczny i mniej dostrzegalny, bo polegający na zachwianiu tożsamości europejskiej i narodowej. Unia Europejska, w swoim założeniu, miała stać na straży wolności i demokracji. Tymczasem cele obecnie prowadzonej polityki spychają sprawę demokratycznej władzy Europejczyków na plan dalszy. O przyszłości Zjednoczonej Europy należy rozmawiać z większością, której głos słychać tylko w statystykach i analizach. Nasz rozmówca, Przeciętna Europejka, jest sumą typowych cech europejskich, a jej zdanie opracowano na podstawie opinii większości ankietowanych, opisanych w dokumencie Europejczycy na dwa lata przed wyborami europejskimi w 2014 roku Eurobarometr dla Parlamentu Europejskiego 1. Jest to kobieta w wieku ok. 40 lat, która najprawdopodobniej dożyje 81,7 roku życia. Ma 1,6 dziecka, skończyła szkołę wyższą i zna w stopniu wystarczającym jeden język obcy. Pracuje w sektorze usług, zarabiając rocznie ok. 20 tysięcy euro. To uproszczony obraz jednego z zupełnie zwyczajnych obywateli UE, jednego z nas. Opracowana z nią rozmowa ma na celu zobrazowanie faktów i mitów europejskiej opinii publicznej o Wspólnocie. Anna Mirzyńska: Unia Europejska ma problem. Przedłużający się kryzys gospodarczy łączy się z konfliktem na samej górze we władzach, kłótniami o budżet i kontrowersjami związanymi z poszerzeniem członkostwa o nowe kraje. Płatnicy brutto nie chcą oddawać pieniędzy, zamykane są granice dla zagranicznej siły roboczej, a szablonowe rozwiązania przestają mieć zastosowanie. Jakie jest, w świetle tych zmian, zdanie Przeciętnego Europejczyka o Unii Europejskiej? Przeciętna Europejka: Szczerze mówiąc, mimo ostatnich problemów, Unia wywołuje u mnie zdecydowanie pozytywne odczucia. Nie zauważyłam zmian wynikających z kryzysu. W moich oczach obraz Wspólnoty staje się co raz lepszy, dlatego uważam, że członkostwo mojego kraju w UE to dobra rzecz. AM: Można więc powiedzieć, że kibicuje Pani rozwojowi Zjednoczonej Europy? P.E: Kibicuję to za dużo powiedziane. Rozwój jest mi obojętny. Nie zależy mi szczególnie na Unii Europejskiej, ponieważ wiem, że mój głos zupełnie się w niej nie liczy. AM: Dlaczego? Przecież dzięki idei demokracji, na której jest oparta struktura unijna, ma Pani mnóstwo możliwości wyrażenia swojego zdania, które powinno być czynnikiem decyzyjnym we Wspólnocie P.E: Możliwości? Ależ skąd! Właściwie jedynym realnym wpływem na kierunek działania UE jest mój udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Sama nie wiem, czy mam ochotę korzystać z tego prawa. Jedynym miejscem, gdzie mój głos się liczy, jest mój własny kraj. W nim korzystam z czynnego prawa wyborczego i czasem śledzę wydarzenia ze sceny politycznej. AM: Mówi Pani o decyzyjności w granicach swojego kraju, ale charakter Unii wskazuje na współpracę poszczególnych państw. Skoro Pani głos liczy się w kraju, a zdanie każdego państwa jest ważne w Europie, to tak, jakby pośrednio była Pani częścią europejskiej maszyny. P.E: I tak, i nie. To prawda, że zdanie mojego kraju liczy się w UE. Ja jestem jednak obywatelką swojego państwa, nie Europy, dlatego wymagam od niego, żeby na forum europejskim zajmował się tylko swoimi interesami. Mój kraj nie powinien brać odpowiedzialności za inne państwa. AM: To brzmi, jakby Pani w ogóle nie czuła się Europejką, a przecież wzbudzenie poczucia europejskości jest jednym z celów tworzenia jedności. Podkreśla Pani bardzo wyraźnie, że związana jest ze swoim krajem, a nie z Europą. Czyli obywatelka kraju należącego do Unii tak, ale Europejka już nie? P.E: To zbyt radykalne stwierdzenie. Czasem budzi się we mnie Europejka (śmiech). Czuję jedność europejską, gdy myślę o gwarancji demokracji i wolności, albo gdy płacę w euro. Myślę też, że sporą spójność osiągamy dzięki wspólnej tradycji i kulturze. Chciałabym również, np. móc pobierać emeryturę na takich samych zasadach we wszystkich państwach, tak żebym mogła zadecydować, gdzie zamieszkam na starość, mieć pełen komfort świadczeń socjalnych opartych na tych samych regułach w każdym kraju członkowskim. Moje ubezpieczenie bez problemu powinno pokrywać moje leczenie w dowolnym miejscu w Europie, a kwalifikacje zawodowe moich dzieci powinny być uznawane we wszystkich krajach UE27. AM: Czyli jednak ma Pani realne oczekiwania wobec Unii? P.E: Chcę wykorzystać obecność mojego państwa w strukturach europejskich. Tak, mam realne oczekiwania, nie chcę nazywać takiego nastawienia egoizmem. Ja po prostu chcę wyciągnąć od Unii jak najwięcej korzyści dla samej siebie AM: Wspomniała Pani o elemencie scalającym Europejczyków o wspólnej kulturze i spuściźnie. Czy w związku z tym kogoś w Unii jeszcze brakuje? Czy konieczne jest przyjęcie do Wspólnoty jeszcze jakichś państw? P.E: Nie wiem. Wydaje mi się, że Unia nie powinna się teraz zajmować przyjmowaniem kolejnych nowych członków. Mamy kryzys, którego każdy się boi. Chcę, żeby zmalało bezrobocie i było więcej miejsc pracy, zwłaszcza tej lepiej płatnej nie podobają mi się długi państw członkowskich, to przez nie mamy problem. Unia powin

5 na więc użyć swojej siły do rozwiązywania podstawowych problemów obywateli Wspólnoty. Nowe państwa członkowskie w niczym nie pomogą, boję się, że tylko stworzą nowe problemy, z którymi będzie sobie musiała poradzić Unia. A.M: To mądre słowa, ale nie wskazujące żadnego wyjścia. Co według Pani Unia powinna zrobić? Jakich mechanizmów użyć, które swoje instytucję poruszyć? P.E: Instytucje? Niestety na ten temat trudno mi sie wypowiedzieć, bo znam tylko Parlament Europejski, inne instytucje europejskie trudno mi wymienić. Nie chcę też mieszać się do polityki Unii. Ona powinna zacząć działać, ale nie ja jestem od wymyślania, w jaki sposób. Prawda jest taka, że mało wiem o działalności tej Wspólnoty. A.M: Rozumiem. Na koniec chciałabym jeszcze Panią zapytać, czy Przeciętny Europejczyk życzy sobie większego zjednoczenia Unii Europejskiej? P.E: Zdecydowanie nie. Nie wiem, czy Unia upadnie, ale osobiście nie chcę ratować jej za wszelką cenę. Dobrze jest tak, jak jest. Zostawmy to w spokoju... *** Eksperyment rozmowy z Przeciętną Europejką to próba pokazania, w jaki sposób działa demokracja europejska. Europejczycy są niedoinformowani na temat działania UE, przez co uważają się za obywateli tylko swojego państwa, ich poczucie tożsamości europejskiej jest słabe i oparte na podstawie profitów otrzymanych lub podtrzymywanych przez Unię, a jej przyszłość i rozwój, zdaniem większości, powinien być dostosowany do interesów poszczególnych państw członkowskich. Ten wywiad wykazuje, że Europa ma problem. Unia Europejska stoi przed kryzysem strukturalnym, dla którego nie ma wypracowanych mechanizmów, by się zmienić, przekształcić i albo naprawić bądź rozwiązać. Europa ma problem, bo zaufała demokracji, której kryzys sama sobie wywołała i ciągle powtarza za Churchillem: potrzebujemy Stanów Zjednoczonych Europy. Powtarza, ale słabym głosem politycznym, bo od dawna utrzymują ją na powierzchni instytucje polityczne, a nie obywatelskie. Żeby stworzyć wspólnotę, prawdziwie społecznopolitycznogospodarczy sprawny organizm, potrzebne Źródło zdjęcia: internet, materiały własne jest połączenie idei unitaryzmu i pluralizmu jednocześnie, w odpowiednich proporcjach Jedność wynikająca z wielości, wybudowana na świadomej decyzji przynależności do Wspólnoty, podjętej jednostkowo w oparciu o własne refleksje i doświadczenia. Wielość w znaczeniu pluralizmu pierwotnego, mnogości jednostek i ich wewnętrznej różnorodności, jako składowej społeczeństwa. Należy podnieść świadomość europejską, zadbać o wyższą frekwencję w wyborach unijnych, zmienić obraz UE jako bankomatu bez limitu, stworzyć poczucie europejskiej odpowiedzialności, mieć świadomość niebezpieczeństw globalnych, planów walutowych Strefy BRIC oraz silnej pozycji Rosji i Stanów Zjednoczonych. Dla poprawnego funkcjonowania Unii niezbędna jest chęć Europejczyków do zjednoczenia w imię wartości europejskich, takich jak wolność, demokracja i współpraca, których siła powinna być równie duża, jaką do niedawna posiadała tożsamość chrześcijańska. Idea państwowości unijnej na kształt USA jest na razie tylko ideą, dążeniem elit rządzących. W tym momencie UE nie może funkcjonować bez silnie patriotycznych więzi swoich obywateli. To one są zalążkiem uczuć wspólnotowych, najmniejszą komórką przynależności na arenie międzynarodowej. Różnorodność społeczna, charakter narodowy i tradycja państwowości są głównymi elementami siły europejskiej. Nie istnieją wzorce prawne i społeczne, które miałyby uniwersalne zastosowanie w każdym kraju członkowskim. Próba stworzenia SUPERPAŃ STWA opartego na całkowitym ujednoliceniu elementów politycznych i społecznych będzie gwoździem do trumny dla Unii Europejskiej. Parafrazując wypowiedź prezydenta Czech Vaclava Klausa, należy podkreślić, że narody wstępowały do Unii Europejskiej, a nie federacji z niejasną przyszłością regionów przekształcanych w niemieckie i francuskie prowincje. Celem i wyzwaniem na dziś jest wzbudzenie świadomości w mieszkańcach Europy, że Unia to obywatele i bez niej nie ma dla nich przyszłości, a bycie Europejczykiem nie przekreśla bycia Polakiem, Niemcem, czy Hiszpanem. Wobec przedstawionych faktów rodzi się pytanie: jak przekonać do Europy tych, którzy od dawna są jej częścią? 1 Europejczycy na dwa lata przed wyborami europejskimi w 2014 r. Eurobarometr dla Parlamentu Europejskiego (EB/PE 77.4) SYNTEZA ANALITYCZNA Bruksela, 20 sierpnia 2012 r. Dyrekcja generalna ds. Komunikacji Dyrekcja ds. Kontaktów z Obywatelami Dział Badania Opinii Publicznej.; dostęp PRZYSZLOSC EUROPY 5

6 ANNA MŁYNARCZYK studentka I roku studiów licencjackich GAP K U L T U R A R E C E P T A NA KRYZYS Jaką rolę w przyszłości Europy będzie odgrywać kultura? Czy w dobie kryzysu i problemów finansowych kultura zostanie zepchnięta na margines? Jak możemy wykorzystać kulturę, aby poprawić koniunkturę w Unii Europejskiej? PRZYSZLOSC EUROPY 6 Kultura dźwignią rozwoju? Wykończony nadgodzinami, podenerwowany ciągłym strachem przed utratą pracy, mający w głowie słowa kryzys, recesja, dekoniunktura tak maluje nam się obraz współczesnego Europejczyka. Czy jemu uda znaleźć się czas, aby zajmować się takimi błahostkami, jak kultura, gdy naprawdę poważne problemy nie dają mu spokoju? Coraz częściej pojawiają się głosy, że właśnie w kulturze mamy dostrzegać potencjał pomysłów dla nowego wzrostu gospodarczego. Co więcej, mamy się od artystów, designerów i innowatorów uczyć! 1 Być może dzięki swojej kreatywności podsuną nam parę innowacyjnych pomysłów. Kreatywna Europa 23 listopada 2011 r. Komisja Europejska opublikowała projekt dotyczący stworzenia na lata programu Kreatywna Europa. Ma on zapewnić wsparcie dla sektora kulturalnego i kreatywnego i łączyć istniejące już osobne programy, takie jak Kultura, Media i Media Mundus 2. Komisja proponuje znaczne zwiększenie budżetu dla sektora kultury i sektora kreatywnego, proponując przeznaczenie na ten cel ogółem mld euro. Według danych Komisji w 2008 r., szacunkowy wkład obu sektorów w tworzenie PKB w UE wyniósł 4,5 %, a pracuje w nich około 3,8% wszystkich zatrudnionych w Europie. Jest to więc szansa dla powstania nowych miejsc pracy i pobudzenia innych sektorów, jak choćby turystyki inwestycje w kulturę na pewno zwiększą atrakcyjność miast i regionów 3. Uczmy się od innych Podczas tegorocznej prezydencji Danii dużo mówiło się o kulturze w czasach kryzysu. Androulla Vassiliou (europejska komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży) oraz Uffe Elbæk (duński minister kultury) podjęli próbę zainteresowania Europy tematem wyjścia z kryzysu i przyspieszenia rozwoju gospodarczego poprzez wykorzystanie potencjału sektora kulturalnego. W swoim artykule A. Vassiliou i U. Elbæk próbują nas nakłonić do tego, aby czerpać od siebie nawzajem to, co najlepsze: musimy zachęcać społeczeństwo do uczenia się od artystów i innowatorów, a z drugiej strony powinniśmy ułatwiać artystom uczenie się od przedsiębiorców propagowania swoich dzieł i pomysłów 4. Podkreślają oni, że powiązanie sektora artystycznego i kreatywnego z innymi, m.in. edukacją, produkcją czy polityką zagraniczną, może przynieść korzyści i zapewnić wzrost gospodarczy bez dużych nakładów finansowych. Warto także zwrócić uwagę na fenomen takich miast, jak Londyn, Mediolan, Paryż, Amsterdam, Berlin, które mimo kryzysu są uznawane za najbardziej dynamicznie rozwijające się miasta na świecie. Sektor kreatywny rozwija się tam niezwykle obiecująco i zatrudnia setki tysięcy osób, dzięki temu ośrodki te są bardziej stabilne ekonomicznie i niewątpliwie atrakcyjne nie tylko dla mieszkańców, ale i turystów, ze względu na organizowane w nich liczne wydarzenia kulturalne 5, 6. Niezbędny antydepresant Narzekamy, biadolimy, lamentujemy. Europa pogrążyła się w pesymistycznym nastroju i rozpamiętuje swoje porażki. Ale nie tędy droga, Europejczycy muszą na nowo zdać sobie sprawę z własnej wartości. Kultura i sztuka to nasza wizytówka, wspólne dobro, którym mamy prawo się szczycić. Tak często mówi się, że Europa potrzebuje większej jedności, aby móc skuteczniej podejmować decyzje i efektywniej działać, a przecież wspólna europejska kultura jest tym co nas łączy i wyróżnia w skali świata 7. Świadomi swojej wartości będziemy pewniej kroczyć w przyszłość, dlatego nie powinniśmy spychać na drugi plan czegoś, co świadczy o nas jak najlepiej. Jeśli władze wszystkich krajów Unii będą starać się razem pielęgnować europejską kulturę, obywatele poczują się bardziej zjednoczeni wewnątrz Wspólnoty Europejskiej. Cóż może zbliżyć nas bardziej od walki o wspólne dobro? Grupa do zadań specjalnych Duńska prezydencja, która rozpoczęła się 1 stycznia 2012 r., skierowała wzrok Europy na potencjał kultury w kryzysie. U. Elbæk powołał w lutym europejską grupę zadaniową Team Culture 2012 jej członkowie zostali rozesłani po Europie, aby odnaleźć i zanalizować przykłady dynamicznej działalności kulturalnej. Wyniki swoich obserwacji, wraz z manifestem dotyczącym roli sztuki i kultury w dobie kryzysu, przedstawili na konferencji 6 czerwca 2012 r. w Brukseli, w której wzięli udział ministrowie kultury wszystkich krajów Unii oraz członkowie Parlamentu Europejskiego 8. Rezultaty ich pracy były imponujące zaprezentowali wiele nowych, zrealizowanych inwestycji i prężnie działających ośrodków, które mimo kryzysu osiągają sukces dzięki swojej innowacyjności. Przedstawili oni także swój manifest, w którym zwracają uwagę na to, że kultura może bezpośrednio wspomóc wychodzenie z kryzysu. Po pierwsze, kulturalna współpraca ma duży wpływ na kształtowanie regionalnych i lokalnych społeczności. Większy udział kultury w życiu może odnowić społeczeństwa dotknięte kryzysem i na nowo je wzmocnić. Członkowie Team Culture zwracają także uwagę na potencjał sektora kreatywnego i kulturalnych innowacji 9. Swoją pracą pobudzili oni Komisję Europejską do podjęcia działań w kierunku wsparcia rozwoju kultury, czego owocem jest powstanie strategii o nazwie Promowanie sektora kultury i sektora kreatywnego na rzecz wzrostu zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, którą zaczęto wdrażać od 1 października 2012 r. Przyszłość Europy wydaje się więc zmierzać w dobrym kierunku i daje nadzieję na sukces, jeśli tylko uda nam się wykorzystać nasz kulturalny potencjał. Bibliografia: VASSILIOU, Androulla, ELBÆK, Uffe. Kultura a kryzys. Dlaczego kultura i sztuka mogą nam wskazać drogę wyjścia z kryzysu? Kultura enter. Miesięcznik wymiany idei. styczeń/luty/marzec 2012 nr 42, dostępny na strona duńskiego Ministerstwa Kultury serwis finansowy, wiadomości gospodarcze Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego i Komitetu Regionów, Kreatywna Europa nowy program ramowy dla sektora kultury i sektora kreatywnego ( ), KOM(2011) 786 wersja ostateczna z dnia

7 GOODBYE, E U R O? MATEUSZ SMOTER student II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP Nic nie może przecież wiecznie trwać. Czy w myśl słów piosenki Anny Jantar, wiecznie trwać nie będzie także europejska waluta, która dostaje coraz większych drgawek i aby przeżyć, potrzebuje kolejnych pieniężnych kroplówek? Unijni politycy uważają, że nie wykorzystano jeszcze wszystkich możliwości ratowania euro, ale jeśli recesja będzie głębsza, aniżeli się oczekuje, to Grecja zbankrutuje, a na granicy upadku zaczną balansować inne państwa południa Europy. Może to skończyć się powrotem do walut narodowych. Zatem, jaka przyszłość czeka strefę euro? Nad tym problemem pochylają się najtęższe ekonomiczne głowy Scenariusze dla wspólnej waluty Utrzymanie euro leży w gestii najbogatszych krajów Europy, w głównej mierze naszego zachodniego sąsiada. Oczywiście nie za wszelką cenę, gdyby okazała się ona za wysoka, w grę zacznie wchodzić powrót do marki, franka czy lira. Niemcy, jako największy europejski eksporter, najbardziej skorzystały na wprowadzeniu euro. Powrót do narodowych walut sprawiłby, że marka niemiecka umocniłaby się, co ograniczyłoby drogi niemiecki eksport, a przykładowo Grecy zostaliby nędzarzami Europy przez drastyczny spadek wartości drachmy. Podobnych prawdopodobnych ciągów przyczynowoskutkowych można tworzyć wiele, łącznie z mocno brzmiącym Eurogeddonem. Bardziej realny wydaje się inny scenariusz euro dla bogatej Północy, powrót do walut narodowych przez Południe. Takie rozwiązanie mogłoby spowodować, że Południe zbiednieje jeszcze bardziej, bo zapewne nikt nie zechce ryzykować pożyczania pieniędzy Włochom czy Grekom. Nieprzewidywalni mieszkańcy tej części naszego kontynentu albo zadłużą się jeszcze bardziej, albo rozpoczną żmudną pracę u podstaw. W tym scenariuszu, o ile sukcesu Północy można być pewnym, to wylizania się z ran Południa już niekoniecznie i przede wszystkim, nieprędko. Pozostają jeszcze eurooptymiści, którzy wierzą, że obecna słabość strefy euro to początek drogi ku powstaniu silnego super państwa (Stanów Zjednoczonych Europy), jako filara światowych finansów i gospodarki 1. Realne? Chyba nie w obecnej sytuacji politycznogospodarczej. Pesety, liry, drachmy na nowo? Myślę, że warto zastanowić się, czy jest w ogóle możliwe wystąpienie Greków czy Włochów ze strefy euro? Scenariusz powrotu państw UE do swoich walut narodowych wydaje się bardzo nieprawdopodobny. Byłe kraje eurolandu musiałyby stanąć przed problemami logistycznymi oraz prawnymi związanymi z wprowadzeniem swoich walut. Ucieczka kapitału, niepokój na rynkach finansowych, zaburzone inwestycje i handel to nieuniknione konsekwencje wynikające ze zmian kursów nowych walut. W państwach tych musiałyby wzrosnąć wysiłki mające na celu utrzymanie zabezpieczenia finansowania budżetowego, jak również wiarygodności fiskalnej. Mówiąc o kryzysie w strefie euro, należy mieć na myśli pięć krajów: Grecję, Portugalię, Irlandię, Hiszpanię i Włochy. Na przykładzie tych państw najlepiej wskazać, za co można winić wspólną walutę i na ile powrót do walut narodowych byłby receptą na kryzys, którego istotą jest utrata konkurencyjności. W gospodarkach tych członków UE płace w przeliczeniu na waluty partnerów handlowych stały się zbyt wysokie w relacji do produktywności w sektorze wytwarzającym dobra podlegające wymianie międzynarodowej. W Portugalii, Grecji oraz we Włoszech doprowadziła do tego nadmierna ekspansja fiskalna i wysoki poziom długu publicznego. Z kolei w Hiszpanii powodem był wzrost zadłużenia prywatnego napędzającego boom budowlany i wzrost płac 2. Reasumując: różne powody problem ten sam. Waluty narodowe na już! Już teraz niektóre państwa strefy euro dopuszczają w obrocie gotówkowym posługiwanie się walutami narodowymi; przykładowo, jest to możliwe w Hiszpanii w mieście Villamayor czy Salvaterra de Mino. Klienci na wieść o przyjmowaniu przez sklepy płatności w pesetach, masowo korzystają z takiej okazji, przyjeżdżając nawet z odległych miejscowości, by płacić starą walutą. Według szacunków Banku Hiszpanii, równowartość ok. 1,4 mld euro Hiszpanie wciąż przechowują w pesetach. W hiszpańskim narodzie widać sentyment do starej waluty zwłaszcza u osób starszych, które do tej pory, mówiąc o większych transakcjach, posługują się pesetami. Taka polityka niektórych miast w Hiszpanii to, moim zdaniem, albo smak hiszpańskiej przeszłości, albo przyszłość po Eurogeddonie. Co dalej? Dziś rezygnacja jednego kraju z euro, nawet Grecji, może okazać się początkiem reakcji łańcuchowej i spowodować przeniesienie uwagi rynku na kolejne kraje, tj. Portugalię, później Hiszpanię i Włochy, celem dokonania wyceny przyszłej dewaluacji ich walut. Taki proces może skutkować paraliżem inwestycji czy wymiany handlowej. Wydaje mi się, że obecnie żaden polityk UE nie dopuści do rozwiązania strefy euro, jednak kraje powinny być gotowe na to radykalne rozwiązanie w każdym momencie. Podsumowując, scenariuszy dla wspólnej waluty jest kilka i każdy na dobrą sprawę wydaje się realny. Natomiast, jaki los czeka euro i czy Polska zdąży je przyjąć, tego nie wiedzą nawet najlepsi europejscy i światowi ekonomiści. Nam pozostaje jedynie czekać na kolejne wieści z Brukseli. 1 SADKOWSKI, Leszek. Czy euro przetrwa? [online] [dostęp: ]. Dostępny w Internecie: 2 KAWALEC, Krzysztof, PYTLARCZYK, Ernest. Rozwiązywać strefę euro by ratować Unię Europejską [online] [dostęp: ]. Dostępny w Internecie: PRZYSZLOSC EUROPY 7

8 ALEKSANDRA TRÓJCA Studentka I roku studiów licencjackich GAP Z E S P O L E N I E S T A R E G O KONTYNENTU PRZYSZLOSC EUROPY 8 Ponad pół wieku pokojowej współpracy między państwami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej już za nami. Traktatem z Maastricht w 1992 r. stworzono Unię Europejską opartą na wspólnotowych instytucjach, które zostały wówczas wzmocnione i rozszerzone. Jej powstanie wiązało się przede wszystkim z pragnieniem ówczesnych europejskich mocarstw takich jak Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Włochy oraz Luksemburg, aby stworzyć sojusz gwarantujący bezpieczeństwo i ochronę, solidarność gospodarczą i społeczną, a także aby promować europejski model społeczeństwa poprzez skuteczne wspólne działanie. Dzisiejsza Unia Europejska jest efektem wysiłków podejmowanych przez ludzi działających na rzecz zjednoczonej Europy. Szukając więc odpowiedzi na pytanie o przyszłość tej wspólnoty, nie można nie zainteresować się jej stanem obecnym, a przede wszystkim przeszłością. Siła z przełomu wieków Trudno wskazać najlepsze lata Unii Europejskiej. Wielu ekspertów podczas licznych debat i rozważań, starało się dojść do konsensusu, którego efektem wydaje się być wskazywanie przełomu XX i XXI wieku jako najlepszych lat UE. Wtedy to Wspólnotę cechowała siła, jedność oraz dążenie wszystkich członków do zapewnienia wspólnego dobra. Rok 2004 wprowadził jeszcze większą różnorodność wraz z przystąpieniem do sojuszu nowych państw Europy Środkowej i Wschodniej, które zachłysnęły się dobrobytem oraz korzystały w znacznym stopniu z przede wszystkim zasobów Unii, której sytuacja uległa przez to pogorszeniu. Ponadto, nadejście globalnego kryzysu w kolejnych latach oraz niemożność kontrolowania finansów państw członkowskich zaczęły osłabiać silną niegdyś Wspólnotę. Nadal atrakcyjna UE jest jednak nadal bardzo atrakcyjna, albowiem oferuje wiele przywilejów i korzyści sprzyjających wielopłaszczyznowemu rozwojowi państw członkowskich od ekonomicznego, czy technologicznego po ewolucję społeczną. Obywatele Wspólnoty, zwłaszcza nowi członkowie, posiadają również większy komfort w codziennym życiu uzyskany dzięki strefie Schengen swobodny przepływ ludzi, towarów usług, informacji, zdobyczy technicznych, dóbr kultury itp. z pewnością pozytywnie wpływają na sytuację krajów Wspólnoty i jej obywateli, zwłaszcza w strefie euro, choć ostatnie wydarzenia, zwłaszcza w Grecji, dzisiaj mogą temu przeczyć. Środkiem do celu, czyli wyjście Europy z kryzysu ekonomicznego i przygotowanie jej gospodarki na kolejną dekadę jest Strategia Europa 2020, w której podkreślono m.in. kluczowe znaczenie kształcenia dla zrównoważonego rozwoju społecznego w kolejnym dziesięcioleciu. Czas przyszły jest dla społeczeństwa pragnącego wolności i pokoju rzeczą nadrzędną. Zważając więc na wolę ludzi, Unia dzięki swojej polityce oraz działaniom oferuje najlepszą polisę ubezpieczeniową, o jakiej obywatele mogą marzyć. Natura ludzka jest jednak silniejsza, albowiem często zagwarantowane dobra nie wystarczają, człowiek pragnie wtedy więcej. Czy Wspólnota jest w stanie to zapewnić? Czy może zadowolić wszystkich członków swoją propozycją? Czas pokaże. Kryzys dzieli Muszę odróżnić Europę od Unii. Europa jest ( ) bogata i silna. A Unia to eksperyment o nieznanej przyszłości zapewnia nas amerykański politolog, George Friedman 1. I dodaje, że kryzys oraz topnienie bogactwa dzieli państwa członkowskie i degraduje Wspólnotę. W obliczu zagrożenia zarówno Unia, jak i Europa dzielą się, nie jednoczą, czemu nie sprzyja stawianie interesów własnego państwa ponad wspólne dobro Unii. Zjednoczenie jest więc obecnie dla Wspólnoty nie lada wyzwaniem. Europa jako taka ma o tyle łatwiej, iż jej podstawowe filary historia czy kultura wydają się być niezniszczalne, natomiast UE nieustannie dąży do umocnienia swoich atutów i podstawowych założeń. Czy jest w stanie zrealizować te plany, przetrwać niekorzystny czas i stawić czoła wszelkim przeciwnościom? Przyszłość to zweryfikuje, choć nie daje się obecnie zbyt wiele nadziei na tzw. happy end. Inaczej wydaje się być z Europą, która posiada niezniszczalne podstawy ku temu, by przetrwać. Na przestrzeni wieków doświadczyła wielu wzlotów i upadków, jednak to nie miało wpływu na jej wspólnotowy charakter. Nie zapominając o przeszłości, musimy jednak myśleć o tym, co dziś dzieje się na naszym kontynencie i co przyniesie jutro to niesłychanie ważne. Ważne jest jednak nie to, co Europa może zrobić dla nas, ale to, co my możemy zrobić dla Europy. 1 ŻAKOWSKI, Jacek. Ameryka wraca do domu. Polityka. 2012, z. 44, s. 4447

9 K U L T U R O W A MIESZANKA WYBUCHOWA PRZYSZLOSC UNII EUROPEJSKIEJ NA TLE NARASTAJACYCH RÓZNIC KULTUROWYCH. MAREK ORAMUS student II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP W ostatnich latach coraz więcej osób wieszczy upadek Unii Europejskiej w związku z zapaścią finansową Grecji i mało optymistycznymi perspektywami dotyczącymi wzrostu gospodarczego wielu państw członkowskich. Jest jednak kwestia, która wydaje się odsuwać znaczenie tych prognoz na dalszy plan, a mianowicie wciąż powiększające się różnice kulturowe wewnątrz Starego Kontynentu. Już teraz jesteśmy świadkami coraz częstszych konfliktów na tym tle, a to dopiero początek Po roku 2008 dyskurs publiczny został zdominowany przez zagadnienia ekonomiczne, dotyczące prób zażegnania kryzysu gospodarczego rozprzestrzeniającego się na kolejne rynki. Do łask powróciło hasło wyborcze Billa Clintona: Gospodarka, głupcze!. Wieczorne dzienniki zdominowały migoczące na czerwono notowania giełdowe oraz transmisje z wielotysięcznych manifestacji bezrobotnych. Choć nie da się przecenić znaczenia kryzysu gospodarczego dla przyszłości naszego kontynentu, to trzeba zwrócić przede wszystkim uwagę na fakt, że przyczynił się on do uzewnętrznienia innego narastającego od wielu lat problemu nękającego Unię Europejską. Mowa tu o ogromnym zróżnicowaniu kulturowym, zarówno wewnątrz samej Wspólnoty, jak i za sprawą napływających do niej imigrantów, głównie ze Wschodu i z Afryki. Zgodnie z teorią zderzenia cywilizacji Samuela Huntingtona, z czasem konflikty te będą narastać prowadząc do krwawych wojen. Jedność w różnorodności Dewiza Unii Europejskiej, podkreślająca różnice poszczególnych państw przy jednoczesnym uwzględnieniu wspólnych więzi, najlepiej oddaje kwestię heterogeniczności jej wewnętrznej struktury. Wystarczy porównać kraje położone na przeciwległych krańcach Wspólnoty, aby zorientować się, jak wiele je dzieli. Różnice te wynikają zarówno z poziomu rozwoju gospodarczego, jak i zgromadzonego przez setki lat dziedzictwa. Niebagatelną rolę odgrywają w tym wypadku również kwestie dotyczące religii. Wszyscy pamiętamy, jak wiele negatywnych emocji wywołały dysputy wokół umieszczenia w Europejskim Traktacie Konstytucyjnym zapisu dotyczącego wspólnych chrześcijańskich korzeni. W krajach laickich propozycja ta wywołała niemałe kontrowersje. Podobnie było zresztą także w Polsce, choć uchodzimy pod tym względem za stosunkowo konserwatywną nację. Warto zwrócić uwagę, że konflikty na tle kulturowym występują nie tylko między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, ale również wewnątrz nich. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się, że, przykładowo, autonomiczne aspiracje Kraju Basków nas nie dotyczą, to powodzenie tej inicjatywy w przyszłości może przyczynić się powstania kolejnych ruchów narodowościowych. Jeszcze lepszym przykładem tego rodzaju konfliktów jest znajdująca się w samym sercu Wspólnoty Belgia. Coraz większe różnice zdań między głównymi grupami etnicznymi: Flamandami oraz Walonami spowodowały w 2010 roku duży kryzys polityczny, stawiający pod znakiem zapytania przyszłość tego państwa jako całości. Podobne punkty zapalane można długo wymieniać: wschodnie i zachodnie Niemcy, ruchy niepodległościowe w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej itd. Także w Polsce od czasu do czasu pojawia się kwestia dotycząca działań podejmowanych przez Ruch Autonomii Śląska, ale szanse jego powodzenia wydają się być obecnie stosunkowo niewielkie. Fala ksenofobii Pomimo licznych wewnętrznych ruchów etnicznych, w dalszym ciągu największe ryzyko konfliktu na tle kulturowym wiąże się z napływem do Unii ogromnej liczby imigrantów, przede wszystkim z Afryki Północnej (szczególnie po ostatnich rewolucjach w Tunezji czy Egipcie) oraz ze Wschodu. W tym przypadku mamy do czynienia z faktycznym zderzeniem cywilizacji opisywanym przez Huntingtona. Wieścił on, że w związku ze starzeniem się społeczeństwa europejskiego, coraz większą rolę będą odgrywać osiedlający się wśród nas muzułmanie. Napływ imigrantów ze Wschodu nie stanowi samo w sobie znacznego zagrożenia, problemem jest jednak to, że nie asymilują się oni z resztą mieszkańców. Często tworzą zamknięte enklawy, co powoduje jeszcze większą niechęć do tych mniejszości i przyczynia się do nasilenia ksenofobii. W czasie kryzysu, gdy wzrasta bezrobocie, imigranci skupiają na sobie całą nienawiść społeczeństwa, w którym żyją, gdyż uważa się, że zabierają pracę rodowitym obywatelom. Politycy powinni dołożyć wszelkich starań, aby załagodzić te zarzewia konfliktu. Wielu z nich ma jednak zawężone pole widzenia ograniczające się do słupków sondażowych i stosuje populistyczne metody przyczyniające się do jeszcze większego braku zrozumienia między obiema stronami. Na podobnych przesłankach bazują również coraz liczniejsze skrajne partie lewicowe i prawicowe. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, pozostaje jedynie mieć nadzieję, że ostatecznie zwycięży zdrowy rozsądek i nie zobaczymy powtórki wydarzeń z połowy minionego wieku Literatura: Barber B., Dżihad kontra McŚwiat, Muza, Warszawa 2005 Borkowski R. (red.), Konflikty współczesnego świata, Wydawnictwo AGH, Kraków 2001 Huntinghton S., Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1997 TenderaWłaszczuk H. (red.), Bariery integracji Unii Europejskiej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2009 PRZYSZLOSC EUROPY 9

10 KOSOWO, KATALONIA, KRAJ BASKÓW, AUTONOMIA SLASKA JUSTYNA WOŁCZAŃSKA studentka I roku studiów uzupełniających magisterskich GAP wiceprezes Koła Naukowego GAP NOWE KRAJE EUROPY R E C E P T A NA ODWIECZNE KONFLIKTY? Jeśli spojrzelibyśmy na Europę z kosmosu, to zauważymy, że jej najbardziej charakterystyczną cechą na tle innych kontynentów jest rozdrobnienie. Jednak my, Europejczycy, pomimo posiadania niewielkich państewek, chcemy dzielić je jeszcze bardziej. Być może aspiracje te wynikają z przywiązania do własności i odrębności. Tym samym, patrząc na Stary Kontynent, znajdziemy wiele ognisk konfliktów między regionem dążącym do autonomii lub utworzenia nowego państwa, a krajem, w którym obecnie region się znajduje. PRZYSZLOSC EUROPY 10 Podzielona korrida Patrząc na zachód Europy, największe problemy ze swoimi niesfornymi regionami ma Hiszpania. Kraj ten składa się z 17 wspólnot autonomicznych, posiadających własną władzę wykonawczą i ustawodawczą. Największą swobodą odznaczają się m.in. Katalonia i Kraj Basków, które mimo to, a może właśnie dlatego od lat aspirują do utworzenia odrębnych państw. Zarówno jeden, jak i drugi region często podkreśla swoją odrębność poprzez język i kulturę, jednak sposób, w jaki dążą do uniezależnienia od rządu w Madrycie, jest zupełnie odmienny. Kraj Basków to typowy przykład regionu, który posuwa się do krwawych i bezwzględnych metod demonstrowania swojego niezadowolenia związanego z brakiem pełnej autonomii. Liczne zamachy bombowe i ataki terrorystyczne zorganizowane przez ETA, czyli organizację separatystów baskijskich, stworzyły jednoznaczny obraz Baskonii na świecie. W sumie ofiarami ETA padło dotąd 829 osób, w większości wojskowi, policjanci i politycy 1. Katalonia natomiast podkreśla swoją odmienność w sposób demokratyczny, głównie poprzez promowanie własnego dziedzictwa narodowego, języka katalońskiego oraz tradycji i zwyczajów typowych dla tego regionu. Są też bardziej prozaiczne powody dążenia do niepodległości, jak choćby względy ekonomiczne. Wybrzeże Costa Brava jest najczęściej odwiedzaną przez turystów częścią Hiszpanii. Dodając do tego profity z rozwiniętej gospodarczo metropolii jaką jest Barcelona, wynik finansowy jest oczywisty. Katalończycy mają już własną legislatywę i egzekutywę, ale zyskując pełną niezależność, mieliby również swój budżet i z nikim nie musieliby dzielić zysków z turystyki. Z tych samych powodów rząd w Madrycie nigdy nie dopuści do odłączenia Katalonii od Hiszpanii, zwłaszcza teraz, gdy cały kraj dotknął głęboki kryzys. Analizując przykład Hiszpanii, można zadać sobie pytanie, czy przyczyną odważnych ruchów separatystycznych poszczególnych regionów nie jest zbyt duża ich autonomia zagwarantowana przez państwo. Dobrym przykładem kraju, w którym regiony również cieszą się relatywnie dużą niezależnością, są Niemcy. Tamtejsze landy wcale nie aspirują do utworzenia odrębnych państw, pomimo odrębnej kultury i tradycji np. Bawarii. Mieszkańcy Niemiec nie ukrywają, że bardzo istotna jest dla nich niezależność regionów, ale gospodarka Niemiec prosperuje na tyle dobrze, iż nie czują oni potrzeby tworzenia mniejszych państw, co najzwyczajniej w świecie byłoby po prostu nieopłacalne. Inaczej ma się gospodarka hiszpańska, co niewątpliwie tylko utwierdza w przekonaniu małe wspólnoty, że warto walczyć o swoje. Kocioł bałkański Idąc na południowywschód, państwem, które od lat zmaga się z problemem separatyzmu podległych regionów, jest Serbia, największe państwo byłej Jugosławii. Federacja przetrwała do 1980 roku za sprawą twardych rządów marszałka Josipa Broz Tito przywódcy partyzantów z okresu II wojny światowej. To on podczas swoich autorytarnych rządów pozwolił na napływ muzułmańskich Albańczyków do Jugosławii i ich dominację w rejonie Kosowa, który wówczas stał się terenem spornym pomiędzy narodem serbskim, a albańskim oraz ogniskiem działań zbrojnych. Kosowo formalnie nigdy nie było niezależnym państwem, ale autonomiczną prowincją Serbii. Mimo relatywnie dużej samodzielności regionu, w latach 80. poprzedniego stulecia nasiliły się aspiracje separatystyczne, a wszystko za sprawą kosowskich Albańczyków, dążących do secesji i wyrwania się spod rządów serbskich. Już w 1990 roku, kiedy wszystkie kraje bałkańskie walczyły o odzyskanie niepodległości, Kosowo również ogłosiło swoją niezależność. Spotkało się to z niezadowoleniem ze strony rządu w Belgradzie i zostało brutalnie stłumione przez władze Nowej Jugosławii, podobnie jak po atakach terrorystycznych Armii Wyzwolenia Kosowa w 1996 r. Żadna ze stron konfliktu nie była bez winy. Po latach pojawił się pomysł podzielenia terytorium Kosowa pomiędzy Serbię i Albanię, który jednak nie został zrealizowany. Jedynym skutecznym wówczas rozwiązaniem była interwencja zbrojna NATO w Kosowie wiosną 1999 roku oraz przejęcie władzy administracyjnej przez ONZ. Od tamtej pory formalnie Kosowo jest protektoratem ONZ, tzw. Tymczasowa misja administracyjna Narodów Zjednoczonych w Kosowie, znana również pod angielską nazwa UNMIK, sprawowana przy pomocy wojsk NATO.

11 Zmiany statusu Kosowa nie udało się uzgodnić na forum ONZ, ani w wyniku międzynarodowej mediacji. Na przeprowadzonej 17 lutego 2008 roku sesji parlamentu Kosowa w Prisztinie zadeklarowano zerwanie dotychczas istniejących związków z Serbią i ogłoszono niepodległość kraju. Pod wpływem nacisku Serbii Zgromadzenie Ogólne ONZ wystąpiło z prośbą do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze o przygotowanie opinii doradczej na temat zgodności deklaracji niepodległości Kosowa z prawem międzynarodowym. 22 lipca 2010 r. Trybunał w Hadze wydał opinie, iż deklaracja ta nie była nielegalna w świetle przepisów prawa międzynarodowego. autor i źródło: AFPAgence France Presse, Kosowcy Albańczycy po ogłoszeniu deklaracji niepodległości Według danych z 3 października 2012 r. Kosowo jest uznawane przez 92 ze 193 państw członkowskich ONZ, przez 22 z 27 krajów Unii Europejskiej i 24 z 28 NATO, w tym Polskę. Formalnie jednak jest państwem nie uznawanym. Polska bez Śląska W Polsce nigdy nie było problemów z separatyzmem regionów. Na pewno przyczyniła się do tego II wojna światowa, a następnie czasy PRL, kiedy wszystkie mniejszości etniczne i religijne zostały skutecznie wyplewione najpierw przez okupantów, a potem przez władze ludowe. Natomiast w okresie przedwojennym struktura naszego społeczeństwa wyglądała zupełnie inaczej polskie miasta i wsie zamieszkiwali m.in. Żydzi, Kaszubi, Mazurzy, Ślązacy czy Łemkowie. I mimo że chodzili do różnych świątyni i mówili innym językiem, potrafili żyć obok siebie mniej lub bardziej zgodnie. Jedną z silniejszych tego typu wspólnot, która przetrwała pomimo licznych represji i trudnych czasów dla wszelakich odmienności, są Ślązacy. Charakterystyczny region ze względu na uwarunkowania geograficzne, specyficzny język śląski, a także kuchnię, tradycje i zwyczaje. Śląsk nigdy nie był odrębnym państwem, ale niezależnie od tego, czy polski, czeski, czy niemiecki, na każdym kroku wyróżniał się swoją specyfiką. O Ruchu Autonomii Śląska zaczęło być głośno za sprawą Jerzego Gorzelika, jego obecnego szefa. To on jest autorem planu, którego celem jest stworzenie do 2020 r. autonomicznego regionu śląskiego. Docelowo ma on obejmować tereny Górnego Śląska, bez Częstochowy i Zagłębia, które zostały sztucznie przyporządkowane do województwa śląskiego. W kwestii władzy RAŚ domaga się regionalnego parlamentu i rządu oraz większej samodzielności w stanowieniu prawa, a nawet wyższości prawa lokalnego, ustanawianego przez parlament autonomii śląskiej, nad prawem krajowym. Kolejne postulaty to kampania na rzecz rozwijania śląskiej tożsamości oraz podręczniki do języka śląskiego i fakultatywne nauczanie go w śląskich szkołach. Atmosferę walki o autonomię podgrzewa fakt, iż województwo śląskie już 7 lat z rzędu uznawane jest za najlepszy region do inwestycji w Polsce. Samorządy w zbyt małym stopniu przejęły władze od rządu centralnego. Zbyt mało podatków zostaje na Śląsku. Śląsk nie może płacić za niefrasobliwość finansową centrali podkreśla Gorzelik. Należy jednak pamiętać, że Ruch Autonomii Śląska nie walczy o odłączenie Śląska od Polski i utworzenie nowego państwa, a jedynie o większą autonomię regionu, idea ta zyskuje więc coraz więcej zwolenników. W marszu autonomii śląska organizowanym z okazji rocznicy nadania części Górnego Śląska autonomii przez polski Sejm Ustawodawczy 15 lipca 1920 r., w tym roku uczestniczyło ponad 3 tys. Ślązaków. Natomiast w ostatnich wyborach samorządowych w 2010 r. na RAŚ swój głos oddało ok. 122 tys. wyborców 2. Jak widać każdy region walczy o niezależność na swój sposób, jedni idą demokratyczną drogą, inni sięgają po bardziej krwawe metody. Przyczyny walk o niezależność też są różne. Kosowski konflikt ma tło religijne, tam ściera się islam i prawosławie, natomiast Katalonia czy Śląsk walczą o większą autonomię głównie z przyczyn czysto ekonomicznych, mają świadomość, że pracują na inne regiony swojego kraju. Niektóre z europejskich regionów walczą o całkowitą niepodległość, tak jak Kosowo, inne tylko o większą autonomię, jak Śląsk. Inne przyczyny, inne cele, inne sposoby ich osiągania, zapewne skutki działań tych wszystkich europejskich mniejszości również będą różne. Nie łatwo będzie jednak stworzyć nowe państwo czy to na wschodzie, czy to na zachodzie i tak rozdrobnionej już Europy. Bibliografia J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, M. Ostrowski, Sublokatorzy, Polityka 1999, nr 21 M. TrycOstrowska, Baskowie chcą niezależności, Rzeczpospolita 1998,nr PRZYSZLOSC EUROPY 11

12 POLSCE SLUZYC,. EUROPE TWORZYC, SWIAT ROZUMIEC AGNIESZKA JURASZEK studentka II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP MUZULMANSKA EUROPA Mohammed to imię nadawano najczęściej chłopcom urodzonym w Belgii w 2008 r. takie są dane statystyczne belgijskiego resortu gospodarki 1. Podobna sytuacja pojawiła się również w Anglii i Walii, gdzie imię to wyprzedziło nawet tradycyjnego Olivera, Jacka czy Harry ego. PRZYSZLOSC EUROPY 12 Demograficzne trzęsienie ziemi Najnowsze badania Francuskiego Instytutu Opinii Publicznej wskazują, że obecnie we Francji jest więcej praktykujących muzułmanów niż praktykujących katolików 2. Zmieniający się styl życia Europejczyków na bardziej niezależny, preferowanie modelu rodziny małodzietnej 2+1, starzenie się zachodnioeuropejskich społeczeństw to główne z powodów malejącego przyrostu naturalnego w krajach europejskich. Połączony natomiast z intensywnym przyrostem wśród imigrantów, może zmienić nie do poznania to, co do tej pory uważaliśmy za kulturę i społeczeństwo europejskie. Islamizacja Europy Gdy w 2009 roku po raz pierwszy usłyszałam o problemie islamizacji Europy, mocno zaniepokoiły mnie dwa podstawowe fakty: prognozowane wówczas statystyki oraz brak wypracowanej polityki Unii wobec imigrantów. Co zmieniło się od tamtego czasu? Jest koniec roku 2012, a statystyki nadal są aktualne: szacuje się, że populacja muzułmanów w Europie podwoiła się w ciągu ostatnich 30 lat i podwoi się ponownie w roku W 2050 r. co piąty Europejczyk będzie muzułmaninem 3. Przyglądając się dotychczasowym ustaleniom Unii Europejskiej w tym względzie, państwa członkowskie zgadzają się, że należy chronić granicę zewnętrzną UE i ograniczyć liczbę nielegalnych imigracji. Omija się jednak i pozostawia bez jasnych ustaleń aspekt polityki dotyczącej kształtu integracji imigrantów z krajem, do którego przybyli. Polityka Wspólnoty wobec imigrantów nie była i nie jest dopracowana, a zdarzenia, jakie nastąpiły od tamtego czasu w Europie jedynie ten fakt potwierdzają. Francja: spór wokół tradycji Jednym z pierwszych problemów, jakie pojawiły w związku z napływem muzułmańskich imigrantów, były kontrowersje związane z ich ubiorem. W 2010 r. we francuskim parlamencie zastanawiano się nad zakazem noszenia burek i nikabów w miejscach publicznych, argumentując to brakiem możliwości szybkiej identyfikacji kobiet noszących tradycyjne wierzchnie muzułmańskie odzienie. Ustawa weszła w życie. Dziś za złamanie przepisów kobieta we Francji może otrzymać grzywnę do 150 euro 4. Kolejnym problemem, któremu musiały stawić czoła francuskie władze, było obleganie przez muzułman ulic Paryża, Nicei czy Marsylii podczas odprawiania obrzędów religijnych. Utrudniali oni w ten sposób komunikację i ruch pieszych. Francuzi skarżyli się, że podczas takiej okupacji często nie mogli dostać się do swoich domów. We Francji zakazano więc organizacji takich spotkań. Mega meczet: nie, dziękuję! Na progu 2013 roku z brakiem miejsca do modlitwy musi się zmierzyć również Wielka Brytania. Protesty mieszkańców Londynu wzbudził pomysł budowy olbrzymiego meczetu, czterokrotnie większego od katedry św. Pawła. Plan został zgłoszony przez Tablighi Jamaat, muzułmański ruch misjonarski, opisywany czasem jako przedsionek fundamentalizmu 5. Z tego powodu zgodzie na budowę przeciwstawiają się nawet mieszkający w Londynie wyznawcy islamu. Oko za oko, ząb za ząb? Podane powyżej przykłady są, moim zdaniem, tylko początkiem tego, co może nas czekać w połowie stulecia, jeśli nie zmienimy polityki unijnej i nie przyjmiemy jednej strategii działania. Nakładanie ciągłych zakazów i restrykcji na imigrantów na pewno nie rozwiąże problemów, a jeszcze bardziej je spotęguje. Jeżeli dalej będziemy biernie patrzeć na zachodzące w naszej europejskiej ojczyźnie zmiany, możemy dojść do tego, że imigranci staną się większością. Wtedy to oni będą zasiadać w instytucjach europejskich i ustalać reguły gry *** Prawo islamskie obowiązuje np. w Arabii Saudyjskiej, gdzie życie codzienne jest zdominowane przez islam. Na stronie internetowej Ambasady RP w Rijadzie znajdujemy informacje o zakazach i karach obowiązujących w tym państwie. W Arabii istnieje m.in publiczny zakaz praktykowania wszelkich innych religii, w tym noszenia krzyży czy Biblii. Zakazane są publiczne tańce, muzyka i filmy. Miejscowe prawo nie zezwala kobietom na prowadzenie pojazdów samochodowych. Bardzo surowo, włącznie z długoletnim więzieniem, karane jest posiadanie i spożywanie alkoholu. W restauracjach, parkach, bankach, szkołach i innych instytucjach publicznych obowiązuje segregacja według płci, tzn. istnieją oddzielne pomieszczenia dla mężczyzn oraz rodzin 6. Na głównej stronie internetowej Ambasady RP widnieje napis Polsce służyć, Europę tworzyć, Świat rozumieć 7. Miejmy nadzieję, że ta teza będzie jeszcze długo aktualna 1 Najpopularniejsze imię w Brukseli Mohamed, odczyt z dnia r. 2 Francuzi boją się Islamu, odczyt z dnia r. 3 Michaels A., Muzłumańska Europa: demograficzna bomba zegarowa, odczyt z dnia r. 4 Labuda B., Wojna o Burki, odczyt z dnia r. 5 Franko V., Mega meczetnie dziękuję!; odczyt z dnia r. 6 Informacje dla Polaków udających się do Arabii Saudyjskiej, odczyt z dnia r. 7 Informacje dla Polaków udających się do Arabii Saudyjskiej, odczyt z dnia r. Bibliografia:

13 B A L K A N S K I T E S T ŁUKASZ MŁYNIEC student II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP Państwem, które jedną nogą stoi w zjednoczonej Europie jest dzisiaj Chorwacja. Tylko co znaczy raptem pięciomilionowy bałkański kraj dla Unii i odwrotnie? Eksport szans i wartości Ponoć Unia Europejska to miejsce, w którym warto żyć. To oczywiście generalizowanie, na przestrzeni ostatniego półwiecza w sporej części Starego Kontynentu udało się jednak stworzyć obszar relatywnego dobrobytu. Widmo bieżących problemów wewnętrznych przysłoniło nieco wizję nowych akcesji. O Unii, która nie powinna zawieszać eksportu demokratycznych wartości i szans na rozwój wspominał przecież nie tak dawno prezydent Bronisław Komorowski. Per aspera Jednym z naturalnych kierunków rozwoju, zapewniającym spoistość obszaru UE, są zachodnie Bałkany. Realne zabiegi na rzecz integracji z państwami byłej Jugosławii i Albanią podjęto w 2000 roku w Zagrzebiu, co już wtedy wskazało lokalnego lidera. Szybko popłynął też strumień pieniędzy z programów pomocowych dla rozwoju regionalnej współpracy, handlu i szeroko pojętej stabilizacji. Dla Chorwacji bezpośrednia droga do Unii Europejskiej zaczęła się w 2005 roku podczas dwustronnej konferencji w Luksemburgu, przy czym w 2011 roku podpisano sam traktat akcesyjny. W międzyczasie pojawiło się kilka poważnych problemów. Sfinalizowanie przedłużających się negocjacji UE w dużej mierze uzależniała od stopnia współpracy Chorwatów z Międzynarodowym Trybunałem Karnym do spraw Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii. Symbolem tego okresu jest sprawa Ante Gotoviny, chorwackiego generała i uczestnika osławionej akcji Burza w Krajinie, ściganego przez Trybunał, a przez większość Chorwatów postrzeganego jako bohatera wojny Dopiero pół roku po jego skazaniu na 24 lata więzienia udało się zakończyć negocjacje. 16 listopada 2012 Trybunał zwolnił i uniewinnił Gotovinę. Zatrudniona jako asystent projektu w Education Group Zrinski Marina Nikolić mówi, że przed Chorwacją stoją spore wyzwania ze względu na jej wiodącą pozycję w regionie, jak i skomplikowane relacje między członkami różnych narodów mieszkających na jej terenie. Sam Gotovina prawie jej nie interesuje. ad astra? Stanęło na tym, że Chorwacja zostanie kolejnym państwem członkowskim Unii Europejskiej najprawdopodobniej w lipcu 2013 r. Przeszkodą w ratyfikacji traktatu członkowskiego okazuje się wewnątrzunijny sceptycyzm wobec powiększenia europejskiej rodziny. Nietrudno to zrozumieć w kontekście obecnych problemów społecznogospodarczych UE, czy do tej pory rodzącej wątpliwości akcesji Rumunii i Bułgarii. Silne głosy sprzeciwu słyszalne są zwłaszcza za naszą zachodnią granicą. Niemieccy parlamentarzyści apelują o zachowanie dystansu i nieudzielanie jakiegokolwiek kredytu zaufania. Bardziej skrajne stanowiska mówią nawet o uczynieniu z Chorwacji politycznego przykładu dla innych. Wątpliwości mają też Wielka Brytania i Holandia. Ratyfikacji traktatu jako karty przetargowej używa Słowacja. Wszystko przez dotąd nierozwiązany spór o depozyty zagraniczne po upadłym, razem z rozpadem Jugosławii, banku. Ciąg dalszy akcesyjnych perypetii na wiosnę, kiedy to Komisja Europejska przedstawi raport na temat zdolności członkowskich Chorwacji. Realistyczne podejście Zagrzeb to dynamiczne miasto, wybijające się kulturalnie i gospodarczo, nie dotknięte bezpośrednio wojną, jak choćby wschód kraju (Slavonia). Wielopłaszczyznowa ekspansja stolicy jest widoczna na każdym kroku. Spotkany przeze mnie Polak jeszcze niedawno pracował w Ljubljanie, ale teraz na stałe przenosi się do Zagrzebia z powodu zmiany perspektyw spółki, w której jest zatrudniony. Krótki spacer po mieście mógłby przekonać co poniektórych o faktycznej przynależności kraju do zjednoczonej Europy. Flagi Chorwacji i Unii Europejskiej zatknięto obok siebie na większości budynków centralnych i lokalnych władz, muzeach czy szkołach. W referendum z początku 2012 roku za wejściem do Unii opowiedziało się 66% Chorwatów, a przeciwko 33%. Trudno jednak znaleźć obywatela mającego wyłącznie dobre zdanie na temat wzajemnych relacji Chorwacji i UE. Maja Quien, doktorantka socjologii na Uniwersytecie w Zagrzebiu, pomimo dużego optymizmu nie wierzy, że akcesja zmieni wszystko na lepsze. Dobrze postrzega same starania o członkowstwo, które wymusiły współpracę polityczną i przyjęcie korzystnych dla przeciętnego człowieka zmian w prawie. Szanse nie przesłaniają zagrożeń także wspomnianej wczesniej Marinie. Obawia się wzrostu cen i ograniczenia niezależności kulturowej. Powrót do przeszłości W sytuacji na Bałkanach łatwo odnaleźć analogię do Europy po II wojny światowej. Relacje z sąsiadami naznaczone okrucieństwami, podnoszenie się z gruzów po wyniszczającej wojnie, przełamywanie nieufności i wypracowywanie sfer współpracy wszystko to już było. Niemcy i Francja, których waśnie sięgają głęboko w XIX wiek, opowiedziały się po wojnie za współpracą w ramach górnictwa i hutnictwa, ówczesnych filarach gospodarki i odbudowy. Nie zabrakło również pomocy sojusznika zza Altantyku, chociażby w postaci Planu Marshala. Wysiłek, jaki należy podjąć w stronę normalizacji stosunków i rozwoju Bałkan rodzi powrót do korzeniu i wartości leżących u podwalin samej Unii. Przywołuje ideę kompromisu i budowy wspólnoty w naszej części świata. Ekspansja europejskich pryncypiów potwierdzi zaś ich witalności. Zaangażowanie samych zainteresowanych jest przy tym niezmiernie ważne. Tutaj koło się zamyka. Napisy na murach przywałujące tragedię miastbohaterów i ich mieszkańców nie znikną szybko z krajobrazu Zagrzebia( a może nie powinny?) Ale gdzie w tym człowiek? Inna z moich rozmówczyń wyznaje, że wojna z jej perspektywy, mimo świadomości tamtych wydarzeń, to inny świat. Zaraz dodaje, że większe emocje budzą w niej występki władz po zakończeniu konfliktu, zwłaszcza korupcja. Bardziej zajmuje ją przyszłość młodych ludzi i jej samej. Rzeczywistość nie jest kolorowa, ale szansy od Europy nie chce zmarnować. Vidimo se u Uniji! Bibliografia: Ł. Bajak, Croatia on the Road to a United Europe, dostęp : Chorwaci wchodzą do UE: ponad 66 % obywateli opowiedziało się za Unią [online] 2012, dostęp: , M. Piasecki Kierunek Bałkany: Chorwacja a Unia Europejska [online] 2011, dostęp : J. Kędzior, Bałkańskie perspektywy 2012 [online] dostęp : Niemiecki sceptycyzm ws. przyjęcia Chorwacji do UE [online] 2012, dostęp , PRZYSZLOSC EUROPY 13

14 MARIA KUBACKA studentka II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP P O L S K A CHRYSTUSEM NARODÓW? Nazywam się Milijon bo za miliony kocham i cierpię katusze 1 te słowa wypowiedziane przez Konrada, bohatera mickiewiczowskich Dziadów, od zawsze były dla nas symbolem aktu poświęcenia życia dla dobra Ojczyzny. Dziś są one także wyrazem pielęgnowanej od pokoleń martyrologicznej postawy Polaków. Czy postawa ta jest aż tak silnie zakorzeniona w naszej mentalności, że nie potrafimy się z niej wyzwolić i ostatecznie zerwać z nieustającym poczuciem krzywdy i winy? KIM SA POLACY? 14 Historia niejednokrotnie pokazała nam, że Polacy zawsze byli narodem walecznym, gotowym do obrony swojej Ojczyzny. Na przestrzeni wieków nasz kraj był narażony na liczne zbrojne ataki z zewnątrz i wciągany w okrutne wojny. Wprawieni w bojach Polacy wielokrotnie dowodzili męstwa i odwagi. Za przykład podać możemy chociażby polską husarię siejącą postrach na polach bitew w całej Europie; w czasach wojen napoleońskich zasłynęliśmy z wytrwałości i oddania idei niepodległości państwa polskiego; obie wojny światowe także dowiodły niezwykłej determinacji żołnierzy wojska polskiego. Paradoksalne jest więc to, że tyle uwagi poświęcamy poniesionym w przeszłości porażkom i klęskom, a tak niewiele wspomina się doniosłe chwile triumfów Polski, których nie brak przecież w dziejach naszego kraju. Akademia ku czci klęski Krzywdy wyrządzone narodowi polskiemu są tym, co najczęściej wspominamy i okraszamy dużą ilością obchodzonych uroczyście rocznic. Uczymy się o powstaniach, które nie tylko nie przysłużyły się odzyskaniu niepodległości, ale przyniosły śmierć tysięcy żołnierzy i okrutne represje zaborców. Mimo to nie mówi się o nich inaczej, niż jak o niezwykłych aktach odwagi i poświęcenia. Niewątpliwie oba powstania, zarówno listopadowe jak i styczniowe, były wyrazem wielkiego ducha i waleczności Polaków, jednakże, co należy wyraźnie podkreślić, ostatecznie okazały się porażką. Romantyczny i nierozważny Ważną rolę w utrwaleniu naszego sentymentalnego sposobu myślenia odegrali polscy romantycy. Epoka romantyzmu była czasem niespokojnym, czasem rozbiorów i niewoli polskiej. Twórczość Mickiewicza czy Słowackiego musiała oddawać ducha tamtej epoki i pielęgnować nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości. Dzieła romantyków wzywały do walki o wolny kraj, do wielkich czynów i poświęceń. Wtedy pojawiła się idea Polski jako Chrystusa narodów, długo oczekiwanego zbawiciela, który składając siebie w ofierze, wyzwala także inne ciemiężone narody. Romantycy dawali Polakom nadzieję na wolność i odrodzenie państwa w chwale i blasku wyzwoliciela całej Europy. Dziś wiemy, jak złudna była owa nadzieja, która pochłonęła wiele ofiar i przyczyniła się do trwającej 123 lata niewoli naszego kraju. Podobnie jak w przypadku powstania warszawskiego, które bez wątpienia było aktem odwagi i nonkonformizmu w tak trudnych dla Europy czasach. Jednakże przez organizacyjny chaos i nieumiejętność oceny sytuacji przez dowodzących Warszawa została zrównana z ziemią. Powstanie kosztowało życie wielu niewinnych ludzi (wśród nich także wybitnych Polaków jak poeta Krzysztof Kamil Baczyński). Za broń chwytali wszyscy: i poeta, i sklepikarz, i prawnik musieli porzucić swoje dotychczasowe życie i walczyć. Bez wątpienia ogrom strat oraz cierpienia, jakie przyniosło powstanie, jest dla nas współczesnych Polaków, niewyobrażalny. Cieszmy się wolnością Polska martyrologia to także sposób, w jaki często wyrażamy swój patriotyzm oraz przywiązanie do symboli i historii. Każdego roku możemy przekonać się o ceremonialności i patetyzmie rocznicowych uroczystości. Wystarczy wspomnieć obchodzone 11 listopada Święto Niepodległości, które kojarzy się jako dzień pełen powagi i patetycznej czci, jaką otacza się poległych żołnierzy. Tymczasem dla przeciętnego Polaka jest to dodatkowy dzień wolny od pracy, niezwiązany ze szczególnymi przeżyciami patriotycznymi. Czy to oznacza, że w Polsce nie ma prawdziwych patriotów? Czy podobne święta musimy zawsze obchodzić w tak poważny sposób? Czy święto odzyskania niepodległości nie powinno być powodem do radości? Dlaczego w innych krajach rocznice różnych wydarzeń zwykle obchodzone są radośnie, wspólnie i entuzjastycznie, nie kojarzą się ze smutkiem, a u nas wszystkie obchody muszą być śmiertelnie poważne? Jedność w globalnej wiosce Świat zmienia się każdego dnia i nikt nie jest w stanie zatrzymać biegu wydarzeń, ale żyjemy w czasach, w których poczucie jedności narodowej jest nadal bardzo ważne, być może nawet ważniejsze, biorąc pod uwagę otwarcie granic, liczne migracje i ciągłe kurczenie się współczesnego świata, określanego przez Marshalla McLuhana mianem globalnej wioski. I chociaż historia na każdym kroku dowodzi, ile nasz naród musiał poświęcić, aby państwo polskie przetrwało na mapach światach, to jednak dziś musimy patrzeć w przyszłość. Przyszłość, która nas wyzwala i daje nowe możliwości. Jednak nawet młodzi ludzie spoglądają czasem w przeszłość trochę z zaciekawieniem, trochę z sentymentem i zadumą, która jednak ma już zupełnie nowy wymiar. Wydaje się, że młode pokolenie Polaków jest zmęczone pielęgnowaną przez stulecia martyrologią i mitem Chrystusa narodów. Dziś chcemy być dumni nie tylko z tego kim byliśmy, ale także z tego, kim mamy szansę się stać nowoczesnym i wyzwolonym z historycznych kompleksów narodem. 1 MICKIEWICZ, A. Dziady cz. III, s. 128, [w:] Dziady, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa 1999.

15 S T R A C O NE POKOLENIE? ŁUKASZ MAŹNICA student II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP Młodzi Polacy mają duży problem z odnalezieniem się na rynku pracy. Absolwenci szkół wyższych chętnie obwiniają za to system kształcenia, być może jednak winni są oni sami? W I kwartale 2012 roku najwyższą stopę bezrobocia odnotowano wśród dwóch najmłodszych grup badanych: do 24 lat i 2534 lata [GUS]. Prawidłowość ta na stałe wpisała się w krajobraz naszego rynku pracy. Młodzi Polacy dzisiejsi uczniowie, studenci i niedawni absolwenci coraz częściej określani są przez to jako stracone pokolenie. W parze z tym sformułowaniem idzie mocna krytyka krajowego systemu kształcenia, rzadko pojawia się natomiast refleksja, czy takie podejście w całości wyczerpuje przyczyny opisywanego problemu. Warto więc pochylić się nieco nad tą kwestią, gdyż od prawidłowo postawionej diagnozy może zależeć odpowiedź na pytanie: kim będą Polacy za kilkanaście i kilkadziesiąt lat. Bezrobotny z dyplomem Analizując problem, szczególną uwagę wypada poświęcić studentom, bowiem to od ich kompetencji zależeć będzie przyszłe miejsce Polski w świecie, a te z kolei od dobrego systemu kształcenia. Polskie uczelnie coraz częściej uważa się za fabryki bezrobotnych. Krytycy jednym tchem wymieniają główne grzechy systemu niska jakość i niedostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy to najczęściej wskazywane problemy. Razy spadają także na głowy kadry dydaktycznej, zarzucając jej koncentrację na własnych badaniach i brak dostatecznego zainteresowania studentami, zapominając o ich ważnej roli. Żaków jest w Polsce coraz więcej. Ponad połowa Polaków w przedziale wiekowym 1924 lata to studenci [GUS]. Lokuje nas to w światowej czołówce, jeśli chodzi o popularność studiów. Moda ta dotyczy jednak przede wszystkich kierunków humanistycznych 1 i to szczególnie ich absolwenci są zdaniem wielu właśnie najliczniejszą grupą bezrobotnych z dyplomem, z tego też względu należałoby nieco ograniczyć rekrutację na nie. Studia na kartki? Warto zastanowić się jednak, czy na pewno rolą systemu kształcenia jest racjonowanie dostępu do wiedzy i studiów. Młody człowiek ma prawo wybierać i zgłębiać te dziedziny nauki, które z różnych względów przyciągają jego uwagę i zainteresowania 2. Nie powinien natomiast oczekiwać, że każde studia same w sobie zapewnią mu poprzez tytuł licencjata lub magistra bezpieczny start w zawodowe życie. Jest to postawa roszczeniowa i, co gorsze, coraz popularniejsza wśród studentów, dla której trudno znaleźć uzasadnienie. Nie można obarczać wyłącznie uczelni odpowiedzialnością za zawodowe losy studenta, to przede wszystkim od niego zależy, co będzie w życiu robił. Studia nie stanowią i nie powinny stanowić przygotowania do wykonywania jednego, konkretnego zawodu, ich spektrum z natury rzeczy musi być bardzo szerokie, by w ten sposób zapewnić sobie wybór wielu różnych dróg do kariery. Bądź aktywny Zadaniem uczelni jest przekazanie wiedzy i umiejętności jej zdobywania oraz budowa możliwie otwartej i kreatywnej postawy życiowej studenta. Z kolei zadaniem żaka jest wybór takiej ścieżki kształcenia, która pozwoli mu spełnić zawodowe marzenia i to nie tylko poprzez wybór właściwego kierunku studiów, ale też poprzez zaangażowanie w inne dziedziny życia społecznego na uczelni i poza nią. Możliwości jest wiele, wybór zależy od chęci i ambicji młodego człowieka. Przykładowo: student nie dziennikarz nie musi rekrutować się na kierunek dziennikarstwo, aby zostać dobrym autorem artykułów prasowych, reportaży telewizyjnych czy audycji radiowych. Do tego trzeba mieć talent, a zainteresowania można rozwijać w stosownym kole naukowym, redakcji miesięcznika czy radia studenckiego, podczas bezpłatnych szkoleń, warsztatów organizowanych przez organizacje studenckie bądź pozarządowe. Aktywną rolę na tym polu może i powinna odgrywać także uczelnia. Twoje sprawy w Twoich rękach Zgodnie z ideą zawartą w polskim przysłowiu Umiesz liczyć? Licz na siebie!, należy stwierdzić, że przyzwoitość wymaga od dorosłego człowieka, aby brał odpowiedzialność za swoje decyzje i wybiegał myślami dalej niż tylko na kilka dni do przodu. Żak, który weźmie swój los we własne ręce i nie ograniczy się jedynie do wyboru kierunku studiów, ma znacznie większe szanse na znalezienie wymarzonej pracy. Nie ważne będzie wówczas czy jest polonistą, finansistą, inżynierem, artystą Daleko idącym uproszczeniem jest obarczenie uczelni główną odpowiedzialnością za sytuację studentów na rynku pracy, droga do jej naprawy wiedzie raczej przez wzrost świadomości i aktywności żaków. Trzeba i należy wymagać zmian na lepsze w systemie kształcenia, niemniej największy potencjał zmiany jakościowej tkwi w samych studentach. Pora byśmy zaczęli wymagać od siebie to trudne, ale realne do zrealizowania. Odpowiadając na postawione we wstępie pytanie, można stwierdzić, że nie sposób dziś określić, kim będą Polacy za 10, 20 i więcej lat. Z całą pewnością można jednak powiedzieć, parafrazując jedno z rodzimych przysłów, że jak sobie pościelimy, tak się wyśpimy 1 W roku akademickim 2010/2010 udział studentów uczelni technicznych do studentów ogółem wynosił mniej niż 25% (źródło: 2 Oddzielną i wartą osobnej analizy kwestią jest pytanie, czy studia te powinny być finansowane przez państwo. KIM SA POLACY? 15

16 POLAK POTRAFI! ANNA IWANEK Studentka III roku studiów licencjacich GAP POLSCY WYNALAZCY I INNOWATORZY Wszyscy znamy przynajmniej kilkoro Polaków, którzy zasłynęli na arenie międzynarodowej. Nikomu nie są obce nazwiska Marii SkłodowskiejCurie czy Mikołaja Kopernika. Jak się jednak okazuje, dużo nazwisk pozostaje nieznanych, bądź zapomnianych. Podpowiadam, jakimi rodakami możemy się pochwalić, jednocześnie zadając pytanie, dlaczego większość zdolnych Polaków nie jest w naszym kraju doceniana, i jak wiele na tym tracimy. KIM SA POLACY? 16 Max Factor ze Zduńskiej Woli Kto by pomyślał, że jedna z najpopularniejszych marek kosmetycznych na świecie ma swoje korzenie w Polsce. To od niej zaczyna się historia makijażu. Max Factor, a tak naprawdę Maksymilian Faktorowicz, urodził się w Zduńskiej Woli, w biednej żydowskiej rodzinie. Droga jego kariery, jako słynnego na cały świat właściciela marki kosmetyków, nie była prosta i sięga aż XIX wieku. W wieku 20 lat Maksymilian Faktorowicz otworzył własny sklep drogeryjnoperukarski w Moskwie, a jednym z jego zajęć była charakteryzacja aktorów Cesarskiego Teatru Imperialnego. Przed wyjazdem do Stanów Zjednoczonych wynalazca pracował jako doradca ds. kosmetyki dla rosyjskich elit i dworu carskiego. Doświadczenie zdobywał podczas licznych eksperymentów z mieszankami kremów, perfum i innych kosmetyków. W 1929 roku otrzymał Oscara Amerykańskiej Akademii Filmowej za charakteryzację. Jego największym sukcesem było przygotowanie aktora Borisa Karloffa, grającego rolę potwora stworzonego przez doktora Frankensteina w filmie Jamesa Whale a pod tym samym tytułem. Wynalazł sztuczne rzęsy, kosmetyki wodoodporne oraz pierwszy podkład o płynnej konsystencji, bez którego wiele pań do dziś nie potrafi sobie wyobrazić podręcznej kosmetyczki. Za początek marki, która jest znana do dziś, uznaje się rok Dwie dekady po rozpoczęciu działalności firma rozpoczęła eksport swoich produktów aż do 80 krajów na całym świecie, co wyraźnie podkreśla szybki wzrost znaczenia marki. Po śmierci firmę przejął syn Maksymiliana Faktorowicza Francis, z wykształcenia chemik, który ze względów marketingowych zmienił imię na Max. I tym sposobem Max Factor słynie w świecie od ponad stu lat. Szlachetny Patek Patek jednoznacznie kojarzy się z ekskluzywnymi zegarkami z najwyższej półki, ale ilu z nas wie, że zegarmistrz Antoni Patek, to Polak. Założyciel firmy Patek Philippe & Co., pierwszej na świecie masowo produkującej zegarki kieszonkowe, do których zalicza się te najbardziej ekskluzywne i najdroższe. W przeciwieństwie do Faktorowicza, Patek urodził się w rodzinie szlacheckiej, ale nie wiodło mu się najlepiej po śmierci ojca musiał podjąć pracę i utrzymać rodzinę. Brał czynny udział w powstaniu listopadowym, dosłużył się stopnia podporucznika i Złotego Krzyża Orderu Virtuti Militari. Po osiedleniu w Genewie, Patek początkowo uczył się malarstwa, by z czasem skupić się jednak na sztuce zegarmistrzowskiej. Opanował ją na tyle dobrze, by w 1845 roku móc założyć własną firmę i zająć się produkcją najlepszych i najpiękniejszych zegarków na świecie. Cel osiągnął. Już w 1851 roku na Wystawie Światowej w Londynie zegarek Patka zakupiła królowa Wiktoria, by nosić go jako broszkę przy sukni, a firma otrzymała wtedy złoty medal. Międzynarodowe nagrody sypały się jak z rogu obfitości. Pierwszy zegarek na rękę został wykonany przez firmę specjalnie dla węgierskiej księżnej. Wyroby Patka posiadało wiele znanych osobistości, m.in.: Lew Tołstoj, Maria SkłodowskaCurie, Albert Einstein, papież Pius XII, Walt Disney. Do dziś znajdują one uznanie i nabywców. Antoni Patek pozostał na emigracji do końca swojego życia, ale nie przestał angażować się w sprawy ojczystego kraju wspierał uczestników Wiosny Ludów, opiekował się uchodźcami po klęsce powstania styczniowego. Od śmierci założyciela firma kilkakrotnie zmieniała właścicieli, obecnie należy do rodziny Sternów. Jacek Karpiński niedoceniony w Polsce Nie wszyscy Polacy mieli jednak takie szczęście, zupełnie inna była droga Jacka Karpińskiego, nazywanego polskim Stevem Jobsem. Zasługuje on szczególnie na nasz szacunek i pamięć przede wszystkim dlatego, że jako pierwszy w Polsce zaprojektował w latach minikomputer K202, który pracował z szybkością miliona operacji na sekundę (szybciej niż komputery osobiste używane 10 lat później), a więc o wiele przewyższał pierwszego peceta zbudowanego przez firmę IBM. Polski inżynier brał udział w powstaniu war

17 szawskim i został trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Jego silne zaangażowanie w interes kraju i wrodzony patriotyzm nie pozwoliły mu niestety iść drogą kariery, którą mógł wybrać, przyjmując ofertę pracy w USA. Miał ku temu okazję, będąc jednym ze zwycięzców w ogólnoświatowym konkursie młodych talentów techniki, organizowanym przez UNESCO. Szybko został zauważony przez amerykańskich naukowców. Jednak jego wspaniały projekt K202 został uznany przez władze PRL za nie warty realizacji, tymczasem w Londynie okrzyknięto minikomputer najlepszą logiczną konstrukcją na świecie. Podjęta w Polsce próba produkcji K202 (za pieniądze brytyjskie) skończyła się fiaskiem, głównie z powodów politycznych. Karpiński jest także m.in. wynalazcą Perceptronu uczącej się maszyny, rozpoznającej otoczenie za pomocą kamery oraz PenReader a skanera i oprogramowania do czytania tekstu. Próba rozpoczęcia produkcji tego ostatniego w kraju także zakończyła się fiaskiem. Jacek Karpiński umiera w biedzie w 2010 roku, do końca życia spłacając długi zaciągnięte w bankach. Wynalazcy potrzebują swobody Nie sposób ująć w jednym artykule wszystkich wspaniałych polskich wynalazców, tych z przeszłości i tych współczesnych. Ci, których krótko opisałam, to wielkie indywidualności, wybitni eksperci w swoich dziedzinach, ale sporo ich łączy. Po pierwsze, wszyscy żyli w czasach, w których sytuacja polityczna i gospodarcza ojczystego kraju nie pozwalała im na rozwój. Już za czasów rewolucji przemysłowej, która na ziemie polskie dotarła dosyć późno, pierwsze próby wprowadzenia nowoczesnej techniki były często nieudane, co wynikało z niskiego poziomu rozwoju gospodarczego kraju. Systemy ustrojowe Polski długo ewoluowały w stronę demokracji, wiele uzdolnionych osób decydowało się więc na emigrację ze względu na panujący u nas reżim polityczny i kierowało się tam, gdzie zapewniona była wolność działania, myślenia i dzielenia swoich poglądów z innymi, co jest podstawą rozwoju jednostki. a nauka pieniędzy Po drugie, młodzi innowatorzy mieli ogromny kapitał, tzw. know how, który nie pozostawał za granicą niezauważany. Brak środków do sfinansowania badań, czy do realizacji produkcji to jeden z ważnych czynników przemawiający za przenoszeniem swojego kapitału za granicę. W Polsce zbyt mało środków wydaje się na badania i rozwój, co wpływa negatywnie na wzrost gospodarczy i społeczny kraju. W Unii Europejskiej na B+R wydaje się średnio 1,9% PKB. Polska wypada na tle innych krajów UE bardzo słabo, gdyż nasze wydatki są jednymi z najniższych we Wspólnocie w 2011 r. wyniosły tylko 0,6% PKB 1. Zbyt małe zainteresowanie finansowym wsparciem sektora B+R zarówno przez przedsiębiorstwa prywatne, jak i z budżetu państwa jest jedną z przyczyn masowych emigracji ludzi wykształconych. Przodujące kraje oferują naukowcom to, czego nie chce im dać Polska fundusze na badania, godziwe pensje oraz uznanie. Jesteśmy daleko w tyle Zjawisko tzw. drenażu mózgów to problem nie tylko w Polsce, ale też w innych państwach europejskich 2. O postępie innowacyjnych technologii na świecie decydują naukowcy; według Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) miarą innowacyjności państwa jest liczba uzyskanych w ciągu roku patentów. Z danych WIPO z 2010 r. wynika, że najwięcej wynalazków objęto ochroną patentową w Stanach Zjednoczonych 3. Na drugim miejscu byli Japończycy, których wynalazki stanowiły 19,6% dorobku światowego. Dla porównania, w Polsce tylko 0,12% wynalazków zostało objętych ochroną patentową, a przecież wiadomo, że rozwój własnych technologii podnosi konkurencyjność przemysłu i dodatkowo pozwala na czerpanie zysków z umów licencyjnych. Komercjalizacja bez barier Jakie jest więc remedium na drenaż polskich mózgów? Rozwiązanie wy daje się proste: stworzenie warunków umożliwiających komercjalizację wyników badań oraz zniesienie barier krępujących działania ośrodków badawczych i rozwoju kariery naukowej powinny być głównymi priorytetami polityki naszego rządu. Bill Gates kiedyś powiedział, że wiedza to najlepsze narzędzie władzy. Wydaje się, że polscy politycy powinni wziąć sobie do serca te słowa i podjąć skuteczne działania, mające na celu stworzenie sprzyjających warunków do działania polskich wynalazców innowatorów, którzy pracują w ojczyźnie, a nie na obczyźnie. Wielu z nich na pewno będzie powodem do naszej dumy. Max Factor czy Antoni Patek powinni kojarzyć się z Polską i jej wspaniałym potencjałem, tymczasem najczęściej identyfikowani są z krajem, w którym rodowici Polacy otworzyli swój biznes. Z błędów przeszłości musimy wyciągać wnioski na przyszłość, dlatego niezbędne są pieniądze na rozwój badań naukowych, pomoc wynalazcom, wdrażanie patentów, ale do tego konieczna jest również ścisła współpraca nauki z przemysłem oraz większa aktywność biznesu stawiającego na rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności. Bibliografia: W. Muzal, A. Jurczak: Słynny Max Factor urodził się w Zduńskiej Woli. radiolodz.pl, [dostęp ]. K. Zienkowska, Korzenie polskiego zacofania, [w:] Wiedza a wzrost gospodarczy, red. L. Zienkowski, SCHOLAR, Warszawa 2003, s Strategia lizbońska nie spełnia pokładanych w niej nadziei [online]. [dostęp: 14 listopada 2012], Dostępny w Internecie: Najbardziej innowacyjne gospodarki świata ranking państw z największą liczbą patentów [online], [dostęp: 16 listopada 2012], Dostępny w Internecie: 1 Strategia lizbońska nie spełnia pokładanych w niej nadziei, [online]. [dostęp: 14 listopada 2012], Dostępny w Internecie: www. ibngr.pl 2 K. Zienkowska, Korzenie polskiego zacofania, [w:] Wiedza a wzrost gospodarczy, red. L. Zienkowski, SCHOLAR, Warszawa 2003, s Najbardziej innowacyjne gospodarki świata ranking państw z największą liczbą patentów [online], [dostęp: 16 listopada 2012], Dostępny w Internecie: KIM SA POLACY? 17

18 W A S Y, REKLAMÓWKA W REKU NATALIA FOLGA Studentka II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP I SKARPETKI W SANDALACH Spotykając w dowolnym miejscu na świecie nieznajomego wąsatego mężczyznę z plastikową reklamówką w ręku i w skarpetach w sandałach, można bez głębszego zastanowienia przywitać się z nim ojczystym dzień dobry. Ryzyko, że zdumiony turysta nie zrozumie polskiego powitania jest tak znikome, jak znalezienie dwóch osób o tym samym kodzie DNA. Jednak czy tylko wygląd zdradza nasze pochodzenie? KIM SA POLACY? 18 Oskarżony: Polak vel. Polaczek, Pole, Polacco, Polonais, Lach. Zarzuty: alkoholizm, malkontenctwo, prostactwo, rasizm, pesymizm, fanatyczny katolicyzm, nacjonalizm, kombinatorstwo, złodziejstwo Kiedy pytamy obcokrajowca, jakie cechy kojarzą mu się z Polakami, zazwyczaj czujemy się dość nieswojo, słysząc wiele negatywnych komentarzy na temat naszego zachowania. Czasem ktoś nieśmiało wspomina o pracowitości, dodając jednak szybko, że kiepsko jest u nas ze słownością, przestrzeganiem reguł i punktualnością. Prawie każdy zwraca uwagę na zamiłowanie Polaków do spożywania wysokoprocentowych alkoholi oraz do narzekania na wszystko zbyt zimną zimę, zbyt gorące lato, zbyt wysokie ceny, zbyt niskie zarobki. Nasza ułańska fantazja, czy jak określa to reszta świata, tendencja do kombinowania, również nie jest wysoko cenioną cechą, podobnie zresztą jak prostacki, wulgarny język oraz brak manier. Często patriotyzm, którym tak się szczycimy, zakrawa na nacjonalizm przykładem są chociażby agresywne, bulwersujące zachowania ultraprawicowych ugrupowań, towarzyszące od kilku lat obchodom Święta Niepodległości w Warszawie. Niestety, w świadomości społeczeństw zachodnich funkcjonuje ponadto bardzo krzywdząca opinia: Polak to złodziej. Zapewne większość z nas słyszała popularny niemiecki dowcip zachęcający do wyjazdu na wakacje do naszego kraju jedź na wczasy do Polski, twój samochód już tam jest. Czy rzeczywiście tacy jesteśmy: chamscy, wulgarni i wiecznie nietrzeźwi? Stan faktyczny: stereotypy Według Słownika Języka Polskiego PWN 1, stereotyp to funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości. Intuicyjnie każdy z nas wskaże, że jest to rodzaj generalizacji, szufladkowania i raczej nikt nie pochwali stereotypowego oceniania innych wszyscy bowiem chcemy być traktowani indywidualnie, nawet jeśli stereotyp przypisuje nam pozytywne cechy. Pomimo to, mamy skłonność do kategoryzowania innych zależnie od tego, co przyjmiemy jako zgodne z normami. W Polsce wykształciliśmy szereg stereotypów odnoszących się do innych narodowości w naszej świadomości funkcjonuje obraz skąpego Szkota, zdyscyplinowanego Niemca, kochliwego Włocha, nieokiełznanego Rosjanina, flegmatycznego Anglika, nieuczciwego Roma, bogatego Żyda. Co ciekawe, posługujemy się nimi również w stosunku do innych Polaków, w zależności od regionu: mamy więc do czynienia z zarozumiałym warszawskim krawaciarzem, skąpym krakowskim centusiem, zgermanizowanym śląskim hanysem, rozmodlonym częstochowskim medalikiem, agresywnym kielczaninem scyzorykiem Przykłady te można mnożyć, tylko czy warto je powielać, wspominając o nich? W obrębie danej kultury to, co traktuje się jako taką stereotypową zgodność, jest bardzo do siebie podobne częściowo dlatego, że wyobrażenia te są rozpowszechniane przez środki masowego przekazu. Jednakże stereotypizowanie idzie zdecydowanie dalej niż prosta kategoryzacja stereotyp jest generalizacją tego, co dotyczy grupy ludzi, gdzie identyczna charakterystyka jest przypisana wszystkim jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi 2. Raz sformułowane stereotypy są odporne na zmianę pod wpływem nowej informacji, dlatego też są one tak niebezpieczne. Okoliczności łagodzące: gościnność, otwartość, bogata historia, przywiązanie do tradycji, dziedzictwo kulturowe, Papież Polak, Solidarność, dobra kuchnia, piękne kobiety. Czym może bronić się Polak w walce z negatywnym stereotypem? Pytając o to mieszkającego na stałe w Polsce Włocha, dowiaduję się, że niespotykaną na zachodzie Europy gościnnością. Polacy nigdy nie pozwolą mi wyjść z ich domu nie próbując pysznego ciasta, oraz nie pijąc z gospodarzami filiżanki kawy. Jest mi bardzo miło, kiedy widzę jak przygotowujecie się do przyjmowania gości. Doceniam waszą otwartość, która pozwala mi poczuć się w Polsce jak we własnym kraju mówi Matteo Calantini. Podczas gdy w krajach zachodnich obserwujemy zanikanie indywidualności oraz narastającą unifikację, w Polsce wciąż żywe są tradycje najlepszym przykładem jest wigilijny opłatek, który gości na świątecznym stole od wielu pokoleń. Pielęgnujemy naszą odrębność, potrafimy promować to, co nas wyróżnia. Mamy ponadto siłę jednoczenia się w sytuacjach kryzysowych, trudnych to w Polsce narodziła się Solidarność, która stworzyła podwaliny dla walki z komunizmem w krajach Europy Środkowowschodniej. Fryderyk Chopin, Karol Wojtyła, Lech Wałęsa nazwiska te zna praktycznie każdy Europejczyk. Są symbolem Polski, nośnikiem kultury, historii i szacunku, którym darzymy nasz kraj niezależnie od sympatii politycznych czy światopoglądu. Powinniśmy dążyć do tego, by te wartości były pryzmatem przez który będą nas oceniać inne narody. Wyrok Stereotypy przenikają do świadomości kolejnych pokoleń, prowadząc do podziałów i bezpodstawnych uprzedzeń. Jest to o tyle zaskakujące, że żyjemy w dobie globalizacji, powszechnego dostępu do Internetu, gdzie wymiana informacji nigdy nie była łatwiejsza dlaczego więc dalej opieramy się na prymitywnych i przestarzałych osądach? Czy stereotypy mają rację bytu w XXI wieku wieku nauki, postępu, innowacji? Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy Polak jest winny swego stereotypu. Patrick Suskind zawarł w Historii pana Sommera 3 bardzo ważną myśl, która może być trafnym podsumowaniem dla tych rozważań: Stereotyp zapamiętajcie to sobie raz na zawsze! to wyrażenie, które przeszło tyle razy przez tyle ust, że w ogóle nic już nie znaczy!. 1 Słownik języka polskiego Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie internetowe: 2 E. Aronson, T.D. Wison, R. Akert Psychologia społeczna serce i umysł, Zysk i Ska, P. Suskind, Historia pana Sommera, 2006, Świat Książki, Warszawa

19 Z FARBOWANYM LISEM W S K L A D Z I E O OBCOKRAJOWCACH W NARODOWYCH BARWACH ZNAK CZASU, CZY UPADEK IDEI SPORTOWEJ RYWALIZACJI? KAROLINA KOSIEK Studentka II roku studiów uzupełniających magisterskich GAP Piłka nożna dawno przestała być tylko atrakcyjnym sposobem spędzania wolnego czasu i rozrywką dla mas, śledzących poczynania zawodowców. Coraz częściej staje się festiwalem pokonywania kolejnych barier, które niegdyś zdawały się nienaruszalne i nieosiągalne dla człowieka. Przekraczania granic własnych słabości i ludzkich możliwości kto dalej, kto szybciej, wyżej, byle w lepszym stylu. Coraz częściej bywa również jednak festiwalem przekraczania granic kulturowych. Wielonarodowe posiłki w Indonezji Przykłady można mnożyć. W październiku minionego roku piłkarska reprezentacja Indonezji przygotowywała się do międzypaństwowego turnieju pod wodzą Wima Rijsbergena, który nagle ogłosił, że na listopadowy mecz z Katarem powoła sześciu nowych zawodników, m.in. Victora Igbonefo, Grega Nwokolo, czy Jhona van Beukeringa. W sumie dwóch Nigeryjczyków i czterech swoich rodaków Holendrów. Warto dodać, że już wcześniej dla Indonezji grał niejaki Cristian Gonzalez, wychowany w Montevideo, były zawodnik juniorskich drużyn z Urugwaju. Jak się okazuje, w dzisiejszych czasach zaszczyt, jakim są występy w narodowych barwach, można zapewnić sobie inaczej niż poprzez urodzenie. A my, Polacy, wcale nie pozostajemy w tej kwestii w tyle. Tomaszewski i jego narodowy śmietnik Zwolennicy naturalizowania sportowców wychowanych, a często również urodzonych w innym kraju sugerują, że w tym kierunku zmierza ludzkość stajemy się obywatelami świata, tego typu zjawiska powinny być więc normą. Zdecydowani przeciwnicy, operujący w mediach obrazowymi porównaniami, wyrażają swoje oburzenie. Chociażby Jan Tomaszewski, niegdyś świetny bramkarz, który przez lata zarzucał selekcjonerowi Franciszkowi Smudzie, że ten robi z piłkarskiej reprezentacji narodowy śmietnik. Zajadle przekonywał, że dopóki nas Polaków reprezentować będą Niemcy i Francuzi, nie znający nawet słów narodowego hymnu, tej drużynie nie warto kibicować. Generalnie ile osób, tyle opinii. Jedni podnoszą racjonalne argumenty, wskazując, że czterej ostatni naturalizowani Polacy Damien Perquis, Ludovic Obraniak, Eugen Polanski i Sebastian Boenisch mają de facto polskie pochodzenie, które zgodnie z prawem upoważnia ich do legitymowania się paszportem naszego kraju. Dla przykładu Sebastian Boenisch urodził się w Gliwicach, w polskiej rodzinie i dopiero później wraz z rodzicami wyjechał do Niemiec. Eugen Polanski z kolei, noszący zresztą drugie imię Bogusław, przyszedł na świat w Sosnowcu, a dwójka wspomnianych Francuzów miała dziadków Polaków. Z Sosnowca, a jednak bez języka i bez hymnu Jest jednakże druga strona medalu, ta znacznie bardziej kontrowersyjna. Ludovic Obraniak po dwóch latach od potwierdzenia podwójnego obywatelstwa nie nauczył się ani słowa w języku polskim. Kiedy pewnego dnia we Wrocławiu, zupełnie przez przypadek, został uczestnikiem ulicznej sondy, odpowiedział tylko: Sorry, I don t speak polish. Innym razem, kiedy miał wygłosić przemówienie na spotkaniu z dziennikarzami, kilku zdań po polsku nauczył się na pamięć, przy czym i tak czytał swoje oświadczenie, napisane w skrócie na ręce. Wnikliwych obserwatorów świata sportu bulwersuje jednocześnie postawa Polanskiego i Boenischa, którzy jeszcze przed kilkoma laty grali w młodzieżowych reprezentacjach Niemiec i przez moment odżegnywali się nawet od możliwości występów dla Polski. Zmienili jednak zdanie, kiedy okazało się, że na dłuższą metę są, jak na standardy niemieckiej reprezentacji, po prostu zbyt słabi. Oliwy do ognia dolewają wspomnienia z przeszłości. Przykładem chociażby Emmanuael Olisadebe, który grał w naszej drużynie narodowej, poślubił Polkę Beatę Smolińską, ale nigdy przesadnie się z Polską nie identyfikował i dziś na stałe mieszka w Grecji. Podobnie zresztą jak Roger Guerreiro, który w momencie rozwiązania umowy z warszawską Legią, zupełnie stracił kontakt ze swoją drugą ojczyzną. Usprawiedliwienia Smudy Franciszek Smuda, odpierając zarzuty krytyków, przytaczał przykład niemiecki. U nich dzieje się to samo wskazywał, a potem wymieniał turecko brzmiące nazwiska w kadrze naszych zachodnich sąsiadów. Choćby Ilkaya Gundogana, któremu jednak do rodowitego Niemca wyjątkowo blisko, bowiem urodził się w Gelsenkirchen, mieszkał tam od urodzenia, chodził do niemieckiej szkoły, przesiąknął tamtejszą kulturą i doskonale posługuje się językiem niemieckim. Temat budzi w Polakach skrajne emocje i wątpliwości, najczęściej natury etycznej. Znaczna część kibiców dopatruje się w naszych farbowanych lisach interesowności. Chęci reprezentowania barw białoczerwonych, gdyż ich umiejętności są zbyt niskie, aby zadomowić się w drużynach z Francji oraz Niemiec. Oni sami protestują, mówiąc, że to bzdury. Przekonują, że dają z siebie wszystko, by godnie reprezentować ojczyznę swoich przodków. Bez względu na osobistą opinię, trzeba im oddać jedno: z punktu widzenia uregulowań prawnych mają do tego pełne prawo. KIM SA POLACY? 19

20 KRZYSZTOF DĄBROWA Student II roku studiów licencjackich GAP Reporter Radia Kraków O R G A NI Z ACYJ NE M I S T R Z O S T W O E U R O P Y! Egzamin, jakim była organizacja piłkarskich mistrzostw Europy, możemy uznać za zdany. Kibice z całego kontynentu wyjechali z Polski i Ukrainy nie w trumnach, a z niezapomnianymi wspomnieniami. Eksperci zakładają, że wrócą. KIM SA POLACY? 20 Kiedy w kwietniu 2007 r. Michel Platini, szef europejskiej federacji piłkarskiej UEFA ogłosił, że turniej na przełomie czerwca i lipca 2012 roku zorganizują Polacy i Ukraińcy, świat zaniemówił. Przepadły kandydatury mekki futbolu, jaką są niewątpliwie Włochy, czy wspólna aplikacja Węgrów i Chorwatów. Z forów internetowych pamiętam jedynie peany kibiców oraz... śmiech i niedowierzanie, że zdołamy doprowadzić nasze dziurawe drogi do stanu niemieckich autostrad, a stadiony zamienimy z pamiętających czasy Gomułki potworków urągających standardom ligi okręgowej, do aren tzw. klasy Premium. Polacy wątpili też w samych siebie jako naród, mając świadomość, że Europa widzi nas jako kraj hydraulików i amatorów napojów wyskokowych. Polaków w skarpetkach i sandałach jednocześnie, z dawno niemodnym wąsem, nie mówiących w obcych językach. Za pośrednictwem mediów Europejczycy bombardowani byli mniej lub bardziej prawdziwymi informacjami o naszym kraju i przede wszystkim o uchodzącej za dziką Ukrainie. Trudno było walczyć z niepochlebnymi opiniami, widząc nieporadność władz, które podjęły się misji organizacji Euro Ciągle informowani byliśmy o opóźnieniach, przestojach w budowie infrastruktury drogowej i stadionów, braku kompromisu w kwestii doboru miastgospodarzy imprezy. Zza naszej wschodniej granicy dochodziły jeszcze gorsze wieści. Ukraińcy przesypiali właściwie każdy termin, a do dziś nie wyciągnięto konsekwencji wobec odpowiedzialnych w aferze przy rekonstrukcji Stadionu Olimpijskiego w Kijowie. Dyplomatycznym kunsztem nie popisywali się też działacze piłkarscy. Na rok przed turniejem ówczesny prezes PZP N,Grzegorz Lato, na antenie ogólnopolskiej telewizji ogłosił,że skoro Ukraina nie spełnia wymagań, to turniej można zorganizować z Niemcami lub samodzielnie. Czarę goryczy przelał wyemitowany na miesiąc przed finałami Euro 2012 film BBC Prime Stadiony Nienawiści, w bardzo subiektywny sposób pokazujący polskich i ukraińskich kibiców. Przed rasizmem i agresją ostrzegał były piłkarz reprezentacji Anglii i Arsenalu Londyn Sol Campbell. Zaapelował nawet do kibiców, by nie wybierali się na Euro 2012, bo wrócą w trumnach. Mistrzostwa zbojkotowała początkowo też część polityków europejskich w proteście przeciwko uwięzieniu Julii Tymoszenko. W tej atmosferze organizacja turnieju, który nie będzie międzynarodowym skandalem, wydawała się niemożliwa. Tu nie ma białych niedźwiedzi na ulicach! Nie bylibyśmy jednak Polakami, znanymi z przekorności i z tego, że ostatniego, czego można się po nas spodziewać, to tego, że można spodziewać się czegokolwiek. Daliśmy radę! Skazywani na organizacyjną porażkę, ugościliśmy w naszym kraju ponad 600 tysięcy kibiców z całego kontynentu. To w Polsce miało swoje bazy 13 z 16 najlepszych reprezentacji Europy. Kibice zostawili w naszym kraju ponad miliard złotych. Wyjechali nie tylko ze wspomnieniami fantastycznie spędzonego czasu w pięknie przygotowanych na ten cel polskich miastach, ale także z pozytywnym zaskoczeniem, że i u nas jest normalnie. Co więcej, taką opinię przekażą dalej, a chyba nie muszę nikogo przekonywać, jak bardzo jest to istotne. Podczas trwania imprezy miałem namiastkę atmosfery mistrzostw, pracując jako wolontariusz Euro 2012 przy strefie kibica. Normalnością po kilku dniach stało się zaczepianie mnie przez zagranicznych turystów, mówiących tonem odkrywcy Ameryki, że są zaskoczeni, jak piękna jest Polska i jak niesamowitą atmosferę potrafiliśmy stworzyć. W pamięć zapadnie mi wypowiedź Włocha, który do Polski przyjechał, bo chciał przeżyć survivalową przygodę, a zawiódł się, bo zastał w Krakowie warunki dogodniejsze niż w jego rodzinnej miejscowości. Nieprawdopodobną atmosferę tworzyliśmy w strefach kibica, gdzie zbierały się kilkudziesięcio lub nawet kilkusettysięczne tłumy kibiców wspierających białoczerwonych. Przez 90 minut każdego ze spotkań kibice tworzyli jedność, niezależnie od światopoglądu i tego, co zawsze nas dzieli. Razem trzymaliśmy kciuki za Tytonia przy obronie rzutu karnego, razem wydawaliśmy jęki zawodu po niecelnym uderzeniu Obraniaka i razem padaliśmy sobie w ramiona po bramkach Lewandowskiego i Błaszczykowskiego. Świadomość, że cały świat na nas patrzy, po raz kolejny sprawiła, iż w najważniejszych momentach potrafiliśmy być razem. Nawet wówczas, kiedy polscy bandyci prowokowali rosyjskich pseudokibiców, to w warszawskiej strefie kibica, kilka przecznic dalej razem z naszymi słowiańskimi pobratymcami wspieraliśmy reprezentacje BiałoCzerwonych i Sbornej. Odpadli Polacy? No to Forza Italia! Powiedzieć, że dla Polaków mistrzostwa skończyły się po trzech występach kadry Smudy, to nic nie powiedzieć. Zasma