Epika od A do Z. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Transkrypt

1 Epika od A do Z

2 Plan 1. Epika - definicja 2. Cechy epiki 3. Gatunki epickie

3 Epika - definicja Epika jest to jeden z trzech rodzajów literackich; Obejmuje utwory pisane przede wszystkim prozą. Pierwsze utwory antyczne powstały w antycznej Grecji i są to eposy: Iliada i Odyseja Homera.

4 Cechy epickie Bohater literacki jest to postać występująca w utworze, która ma wpływ na przebieg zdarzeń. Przykładowi bohaterowie literaccy z powieści dla dzieci i młodzieży np. Staś i Nel, Harry Potter, Andrzej Kmicic, Pipi.

5 Cechy epickie Świat przedstawiony jest to świat opisany w dziele literackim. Jego elementami to: czas miejsce wydarzeń układ zdarzeń bohaterowie.

6 Cechy epickie Akcja jest to przedstawiony w utworze literackim przebieg zdarzeń, stanowiących spójną całość. Tworzą ją działania bohaterów zmierzające do określonego celu. Akcja składa się z: zawiązania (rozpoczęcia) rozwinięcia rozwiązania (zakończenia)

7 Cechy epickie Narrator to osoba, która przedstawia wydarzenia w tekście prozatorskim. Narrator to osoba, która opowiada zdarzenia. Narrator: wszechwiedzący o ograniczonej wiedzy

8 Cechy epickie Narracja to forma wypowiedzi występująca w utworach literackich, za której pośrednictwem czytelnik poznaje świat przedstawiony dzieła. Celem narracji jest ukazanie zdarzeń w określonym porządku, np. chronologicznym. Rodzaje narracji: pierwszoosobowa trzecioosobowa

9 Cechy epickie Dialog jest to rozmowa między co najmniej dwiema osobami. Wypowiedzi poszczególnych uczestników dialogu zapisuję się następująco: po zdaniu wprowadzającym stawia się dwukropek każdą wypowiedź trzeba zacząć myślnikiem w wypowiedź bohatera mogą być wtrącone słowa narratora oddziela się je wtedy myślnikami, np.: Na przerwie Kasia podeszła do Ani i zapytała: -Przyjdziesz do mnie dziś po południu? -Bardzo chętnie- powiedziała Ania. -To świetnie ucieszyła się Kasia Pokażę Ci moje zdjęcia z Wakacji!

10 Cechy epickie Przesłanie jest to główna myśl zawarta w utworze. literackim, którą autor chciał przekazać odbiorcom. Puenta to krótkie, często dowcipne podsumowanie wypowiedzi lub utworu literackiego. Wątek - w utworze literackim szereg zdarzeń związanych z jednym bohaterem, tworzących ciąg zdarzeń i skutków.

11 Cechy epickie Wydarzenie fantastyczne, inaczej nieprawdopodobne zdarzenia, które nie są spotykane w rzeczywistości. Wydarzenie realistyczne, inaczej prawdopodobne zdarzenia mogące występować w rzeczywistości.

12 Gatunki epickie Rodzaj literacki Epika Rodzaj literacki Gatunki literackie Bajka Baśń Epopeja Legenda Nowela Opowiadanie Powieść Mit

13 Gatunki epickie Tajemnicze i groźne wydarzenia, a przede wszystkim udział w nich osób dość znanych w pewnych kręgach, skłoniły mnie do pominięcia kilku nieistotnych szczegółów z tej pełnej niebezpieczeństw historii. [ ] Historia ta zaczęła się dla mnie pod koniec lipca, gdy z obozu harcerskiego powrócili do miasta moi trzej młodzi przyjaciele: WilhelmTell, Sokole Oko i Wiewiórka. Z. Nienacki Księga strachów Powieść dłuższy utwór literacki o rozbudowanej, często wielowątkowej akcji, obejmującej dzieje wielu bohaterów.

14 Gatunki epickie Z tym Rudolfem Cejną sprawa się miała zupełnie inaczej. Od początku czuliśmy, że coś z nim nie jest w porządku. Tak, można było od razu poznać, że Cejna nie jest zwykłym nowym. Pamiętam dokładnie jego wprowadzenie do klasy. Czekaliśmy właśnie na lekcję z języka polskiego, było już kwadrans do dzwonka, a Żwaczek nie przychodził. E. Niziurski Lizus Opowiadanie niewielki utwór literacki o ograniczonej liczbie wątków i bohaterów.

15 Gatunki epickie A kufer nie był zwyczajny! Wystarczyło nacisnąć zamek, a natychmiast wylatywał w powietrze. Syn kupca nacisnął zamek i hops! Wyleciał przez komin wysoko nad chmury i coraz wyżej i wyżej. Dno kufra trzeszczał, a on bał się nie na żarty, by kufer nie rozleciał się na kawałki, bo wówczas fiknąłby porządnego kozła. [ ] W ten sposób przyleciał do kraju Turków. Kufer schował w lesie pod suchymi liśćmi i udał się do miasta. H. Ch. Andersen. Latający kufer Baśń utwór literacki o treści fantastycznej. Opowiada zazwyczaj o cudownych, magicznych wydarzeniach, niezwykłych zjawiskach i istotach. Baśniowe zdarzenia rozgrywają się w bliżej nie określonym miejscu oraz czasie. Kończą się one najczęściej zwycięstwem dobra nad złem.

16 Gatunki epickie Ujrzeli orła, który powoli opadał na gniazdo, znajdujące się w koronie wielkiego dębu. Na tle czerwonego, przedwieczornego nieba, sylwetka ptaka jaśniała ostrą bielą. -To znak od bogów! - zawołali zgodnym chórem ludzie. - -To dobra wróżba- rzekł uśmiechnięty Lech. Tutaj się osiedlimy, a ten wspaniały ptak będzie nas zawsze ochraniał. Tak też się stało. - Na polanie zbudowano gród, a na pamiątkę orlego gniazda nazwano go Gnieznem. Orzeł Biały na czerwonym tle stał się herbem państwa polskiego, które bierze swój początek od Lecha. - C. Niewiadomska Legenda o Lechu i Orle Białym Legenda fantastyczna opowieść ludowa przekazywana z pokolenia na pokolenie. Dotyczy historycznych miejsc, osób oraz zdarzeń. Występują w niej elementy niezwykłości i cudowności. Tematem legendy może być np. powstanie państwa czy miasta lub pochodzenie określonego zjawiska przyrody.

17 Gatunki epickie Demeter, uszczęśliwiona postanowieniem Dzeusowym, zdjęła klątwę z ziemi i wnet odżyła ona tysiącem strumieni, zakwitła bielą sadów i zielenią drzew, zapachniała miętą, macierzanką i cząbrem, rozszumiała się łanami złocistych zbóż. Od owego czasu co roku na wiosnę Ziemia Demeter stroi się w szaty radosne na powitanie córki, a późną jesienią, gdy ją ma utracić, płacze deszczem i szarugą nad swa dolą. W. Markowska. Demeter i Kora Mit opowieść fantastyczna dotycząca bardzo odległej przeszłości. Mity wyjaśniają pochodzenie bogów i ludzi, opowiadają ich czynach, tłumaczą sens zwyczajów i wierzeń, a także objaśniają zjawiska zachodzące w przyrodzie. Zbiór wszystkich mitów jednego ludu nazywa się mitologią.

18 Gatunki epickie Wół się śmiał widząc mrówki w małej pracy skrzętne; Wtem usłyszał o jednej te słowa pamiętne: Z umysłu pracujących szacunek roboty! Ty pracujesz bo musisz; my, mrówki z ochoty. I. Krasicki. Wół i mrówki Bajka niewielki utwór pisany wierszem, czasami prozą; zawiera treści dydaktyczne, pewną naukę moralną, prawdy życiowe. Bohaterami są najczęściej zwierzęta, rzadziej ludzie, rośliny, przedmioty. Istnieją dwie odmiany bajki: epigramatyczna, inaczej ezopowa ( krótka, zwięzła) narracyjna( o charakterze fabularnym).

19 Ćwiczenia Przypomnij sobie dowolną przeczytaną w tym roku powieść np. Harry Potter, W pustyni w i puszczy, Ania z Zielonego Wzgórza, Zmierzch: Wyodrębnij 2 wątki związane z postaciami pobocznymi; odszukaj wątek główny, związany z główną, najważniejszą postacią utworu. Wypisz kilka kolejnych zdarzeń składających się na akcję; podkreśl zdarzenie będące zawiązaniem akcji oraz zdarzenie rozwiązujące akcję.

20 Ćwiczenia Określ gatunek i rodzaj literacki podanych utworów; B.Prus Lalka O Lechu, Czechu i Rusie J. Parandowski Dedal i Ikar H. Sienkiewicz Ogniem i mieczem J. Tuwim Kapuśniaczek A.Mickiewicz Przyjaciele H. Ch. Andersen Dziewczynka z zapałkami

21 Ćwiczenia Podaj po jednym przykładzie utworu epickiego, który ze względu na temat zalicza się do utworów: przygodowych podróżniczych przygodowo- podróżniczych obyczajowych

22 Ćwiczenia Podkreśl we fragmencie narracji przykłady wypowiedzi, w których narrator ocenia zdarzenia lub postacie, stara się wpłynąć na opinię czytelnika. W jakiej strasznej sytuacji znaleźli się nieszczęśliwi podróżni! Nie panowali już nad swym statkiem powietrznym. Wszystkie ich wysiłki szły na marne. Powłoka balonu wiotczała coraz bardziej. Gaz uchodził i w żadem sposób nie można go było powstrzymać. Tempo opadania było coraz szybsze i o pierwszej po południu kosz znajdował się już tylko na wysokości sześciuset stóp nad oceanem. W istocie nie było sposobu, aby zapobiec uchodzeniu gazu, który bez przeszkód wydobywał się przez rozdartą powłokę balonu. Po wyrzuceniu z kosza wszystkich przedmiotów, które się w nim znajdowały, pasażerowie mogliby jeszcze prze kilka godzin utrzymać się w powietrzu. Ale mogło to najwyżej opóźnić nieuniknioną katastrofę i gdyby przed nastaniem zmroku nie ukazał się jakiś ląd, to zarówno pasażerowie, jak kosz i balon zniknęliby w odmętach. Toteż wszystko, co można było jeszcze uczynić, zostało niezwłocznie zrobione. Aeronauci byli ludźmi dzielnymi i umieli patrzeć śmierci w oczy. Z ich ust nie padło ani jedno słowo skargi. Postanowili walczyć do ostatniej sekundy i zrobić wszystko, aby odwlec upadek balonu. J. Verne Tajemnicza wyspa

23 Ćwiczenia Uzupełnij podane fragmenty narracji tak, aby wzbudzić różne uczucia czytelnika. a) współczucie..marek się uczył.. Siedział.. pochylony na książką. głosem powtarzał zadane lekcje. Tekst był stanowczo dla.. za.. b) potępienie.. sprzedawca włożył jej towar do torby. W domu stwierdziła, że brakuje masła. To dopiero. c) podziw Był to pies. Miał. budowę, sierść,..oczy. On sam się uważał za dorosłych i..dzieci. Po prostu.., a nie pies.

24 Bibliografia: 1. M. Nagajowa, Słowa i świat, Zeszyt ćwiczeń dla klasy szóstej szkoły podstawowej, WSiP S.A.2006, Warszawa. 2. Barbara i Krzysztof Gierymscy, Terminy literackie, Agencja Wydawnicza Gram 2006 Warszawa. 3. Nowa Era, Niezbędnik Gimanzjalisty- dodatek dla ucznia, Wydawnictwo Era 2009r. 4. Henryk Sułka, Podręczny słownik terminów literackich, Kraków 2005r. Przydatne linki:

25 Dziękuję za uwagę M. Podlodowska