Zarys historii wierzeń
|
|
- Barbara Wieczorek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zarys historii wierzeń Odkrycia i badania pokazują, że idee religijne towarzyszyły człowiekowi od zarania jego dziejów, na wszystkich kontynentach i we wszystkich kulturach. Powszechna też była wiara w moce nadnaturalne i życie po śmierci. Ludzie wierzyli, że moc nadnaturalna jest wszechobecna i przekazywana jest przez duchy przyrody i duchy przodków, może występować w różnym natężeniu ( miejsca święte, miejsca kultu), można na nią wpływać (czary, modły, ofiary, obrzędy) i jest dziedziczona po przodkach (kasty, szamani, naczelnicy plemion a później władcy). Oczywiście badacze opracowali wiele różnych teorii powstawania i rozwoju religii, zależnie od przyjętych założeń, kręgu kulturowego czy wyznawanej religii. Praprzyczyną powstawania różnych religii były wysiłki człowieka do objaśnienia zastanego świata, w którym walczył on o swój byt i przetrwanie. Najstarszym kultem był kult płodności, a boginią żeńskie bóstwo występujące w różnych panteonach, w roli rodzicielki bogów i ludzi, dawczynią życia, opiekunką ziemi i jej płodów, a także prządką nici przeznaczenia. Z czasem zaczęła tracić swój charakter Matki-Ziemi małżonki Ojca-Nieba i zaczęła być wiązana z płodnością gleb i roślinnością uprawną. Wiąże się to prawdopodobnie z przejściem od matriarchatu do patriarchatu. Powszechnie występującym bóstwem jest słońce. W panteonach politeistycznych bóg słońca należy do najważniejszych, który pełni rolę prawodawcy i sędziego. Ponadto powstało wielu bogów odpowiedzialnych za poszczególne moce przyrody. Ogół wierzeń religijnych, tradycji historycznej i obyczajowości, przekazywano z pokolenia na pokolenie w formie ustnej, a później zwykle spisywano i tak powstawały poszczególne mitologie uznawane często za księgi święte jak indyjskie Wedy lub najbardziej nam znane mitologie egipskie, greckie czy rzymskie. Mitologia egipska. Wg mitologii egipskiej wszystko poczęło się z wodnej prasubstancji. W momencie stworzenia prawody się rozsunęły i nadal otaczają świat. Cały stworzony świat był kulą złożoną z dwóch symetrycznych części rozdzielonych powierzchnią ziemi. Górna widoczna i wypełniona słonecznym blaskiem była podporządkowana Re, dolna podziemna, będąca krainą zmarłych, była królestwem Ozyrysa będącym panem świata zmarłych, którego sąd decydował o przyszłym życiu człowieka. Energia twórcza obecna w prawodach przeniknięta była pierwiastkiem boskim, który przechodził na wszystko stworzenie. Bóg był niewidzialny a wszystkie formy kultowe w postaci posągów, obrazów, świętych zwierząt i wyobrażeń były tylko jego widzialnymi "obrazami". Panteon egipski był bogaty. Bogiem królestwa był Horus utożsamiany początkowo z faraonem, później faraona uważano za wcielenie Horusa, a następnie za "syna Re". Faraon był jedynym pośrednikiem między ludźmi i Bogiem. Przeciwnikiem Horusa był Seth, bóg burzy i wichury pustynnej reprezentujący siły ciemne i groźne. Człowiek, wg mitologii egipskiej, został stworzony przez Boga. Akt ten był określany jako powstanie ludzkości z łez oka Stwórcy, przez ulepienia z gliny lub określany jako " trzoda boża stworzona na obraz Boga". Człowiek składał się z dwóch postaci; ozyriańskiej czyli uchwytnego zmysłowo ciała związanego z królestwem Ozyrysa i cienia związanego z bogiem Re "duszy słonecznej" widocznej tylko dzięki słońcu. Wszystkie czyny ludzkie były rejestrowane w jego sercu i na sądzie porównywane z wzorcem boskim i albo człowiek był unicestwiany albo dołączał do Boga.
2 Mitologia grecka. Wierzenia Greków kształtowały się wraz z powstawaniem wspólnot obywatelskich. Wspólnota obywatelska była więc zarazem wspólnotą religijną, stąd nie wykształciła się tu organizacja religijna w rodzaju Kościoła. Funkcje kapłańskie pełnili królowie, urzędnicy wybierani na określony czas lub przedstawiciele wspólnot opiekujący się poszczególnymi sanktuariami. Nie istniało też ścisłe rozróżnienie między świętością i świeckością (sacrum i profanum). W politeizmie greckim bogowie byli nieśmiertelni lecz nie wieczni, gdyż powstali wraz ze światem i rodzili się w kolejnych pokoleniach począwszy od pierwszych rodziców Gai i Uranosa, która wyłoniła się z Chaosu, nie byli stwórcami świata lecz jego panami. Specyficznym dla wierzeń greckich był kult herosów, bohaterów często potomków bogów i ludzi. Opowieści o świecie bogów i herosów zawarte zostały w mitach greckich, które nie miały jednak charakteru doktrynalnego. Głównym przekazem tradycji mitycznej były eposy Homera i Hezjoda, które ukształtowały greckie wyobrażenia o świecie Bogów. Najwyższą władzę nad światem sprawował Zeus, który był ojcem bogów i ludzi, stróżem prawa i sprawiedliwości oraz moralnego porządku. Żoną Zeusa była Hera bogini kobiet i małżeństwa. Ważnymi bóstwami były: Atena uosobienie mądrości i jako bogini wojny chroniła państwo przed wrogami; Afrodyta bogini piękności i miłości. Dwunastkę bogów olimpijskich uzupełniały: Demeter, Hestia, Apollo, Artemida, Posejdon, Hefajstos, Ares i Hermes.
3 Mitologia rzymska. Wierzenia związane były z istnieniem miasta Rzymu założonego przez Romulusa i rzymskiej wspólnoty politycznej. Historia religii rzymskiej dzielona jest na okres królewski od założenia Rzymu do 509 roku p.n.e.; okres republiki od 509 do 30 roku p.n.e. i okres cesarstwa od 30 roku p.n.e. do 392 roku, w którym Teodozjusz I Wielki zakazał kultu tradycyjnym bogom. Od początku wierzenia rzymskie były pod wpływem kultury etruskiej i greckiej. W pierwszym okresie instytucje religijne ustanawiali królowie, w okresie republikańskim przeszło to na patrycjuszy, powstał również urząd kapłański. W późniejszym okresie do godności tej dopuszczono również plebejuszy. W okresie cesarstwa religia rzymska uległa gruntownym zmianom w związku z wprowadzeniem kultu osoby panującej. Od Konstantyna I Wielkiego (312 r.) dominującą religią stało się chrześcijaństwo. W mitologii rzymskiej najważniejsza była triada bogów: Jowisz, Mars i Kwiryn. Jowisz podobnie jak Zeus zamieszkiwał szczyty gór i panował nad zjawiskami atmosferycznymi, a więc i nad żyznością pól i urodzajami, był panem losu. Mars był bogiem wojny i strzegł państwo przed wrogami ale także przed niszczącymi żywiołami. Kwiryn był bogiem ludu i sprawował nad nimi opiekę. Wraz z utrwalaniem się kultów powstawały miejsca kultu i kapłani, składanie ofiar o przebłaganie bogów i bogacenie się warstwy kapłańskiej i świątyń. Rozkwit kapłaństwa łączył się z rozkwitem wiedzy jako
4 przywilejem ludzi świątyń. Wiedza ta rozprzestrzeniła się jednak również poza świątynie. Wraz z poznawaniem świata i zjawisk przyrody zawęża się zakres działalności bóstw. Istnieje potrzeba stworzenia boga bardziej uniwersalnego służącego min. umacnianiu państwa i jego władzy. W Egipcie XVIII dynastii podjęto próbę stworzenia wielkiej religii monoteistycznej, ale potem powrócono do politeizmu. Ideę tę zrealizowano w judaizmie, który połączył w sobie mitologię egipską i mezopotamską wykorzystując zawarte tam przykazania moralne i prawa, zwłaszcza w kodeksie Hammurabiego. Odkrycia archeologiczne wykazały, że prawdy uważane przez wieki za objawione Mojżeszowi i prorokom zostały zaczerpnięte z wcześniejszych źródeł mezopotamskich i egipskich. Judaizm wiąże się ściśle z historią narodu żydowskiego, opisanego w Biblii hebrajskiej zw. w chrześcijaństwie Starym Testamentem. Wg niej początki judaizmu sięgają patriarchy Abrahama, który pierwszy głosił wiarę w jedynego niewidzialnego Boga, pragnącego by człowiek był prawy i sprawiedliwy. Na początku II tysiąclecia p.n.e. miał on wraz z rodziną przywędrować z Mezopotamii do kraju Kanaan nad morzem Śródziemnym. Jego potomkowie zw. Hebrajczykami albo Izraelitami przebywali następnie w Egipcie, skąd wyprowadził ich Mojżesz (przypuszczalnie w XIII wieku p.n.e.) do ziemi obiecanej przez Boga - Kanaan, dokąd wędrowali przez pustynię przez 40 lat. Zawarcie w tym czasie przymierza z Bogiem i wręczenie Mojżeszowi na górze Synaj tablic z 10 przykazaniami (Dekalog) stanowił początek judaizmu. Judaizm opiera się na dwóch podstawowych założeniach: na monoteizmie, czyli wierze w jednego Boga, Stwórcę i Pana Wszechświata oraz na przekonaniu o posłannictwie Żydów z racji zawartego przymierza z Bogiem. Przymierze z Bogiem ma znaczenie dla całej ludzkości, bo gdy przyjdzie Mesjasz, nie tylko nadejdzie wolność dla Izraela, ale zapanuje powszechny pokój. Judaizm historycznie dzieli się na biblijny i rabiniczny (talmudyczny). Judaizm biblijny rozwinął się ok. X w. p.n.e. od powstania królestwa Dawida, którego syn Salomon wybudował świątynię w Jerozolimie, w której umieszczono Arkę Przymierza i wokół której skupiał się kult i liczna rzesza kapłanów. Świątynia, kapłani i prorocy przyczynili się do zwalczania odradzającego się wielobóstwa i utrwalania judaizmu, który przetrwał zniszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Babilończyków i niewolę babilońską ( p.n.e.). Po niewoli zbudowano Drugą Świątynię Jerozolimską, a judaizm jako religia oparta na Prawie stał się podstawą życia kraju. W V-IV wieku p.n.e. ustalono ostatecznie Pięcioksiąg Mojżesza oraz księgi historyczne i prorockie. Poza tym istniała tradycja ustna, która została spisana około 200 roku n.e. Całość stanowi Biblię hebrajską - Torę czyli Stary Testament. Judaizm rabiniczny datuje się od zburzenia Drugiej Świątyni Jerozolimskiej w 70 roku n.e. po upadku powstania żydowskiego przeciw Rzymianom. Wtedy ustalono funkcjonowanie judaizmu bez Świątyni w rozproszeniu (diasporze). Miejscem kultu stały się synagogi, zamiast ofiar ustalono modlitwy itp. Nauki rabinów w V-VII wieku spisano w Talmudzie przyjętym w zasadzie przez wszystkich Żydów. Z wielu prądów w judaizmie do początków naszej ery przetrwał judaizm rabiniczny ( chrześcijaństwo rozwinęło się w odrębną religię). W dalszej historii judaizm podobnie jak inne religie przechodził różne przeobrażenia i powstały różne jego odłamy ortodoksyjne i zreformowane. Z judaizmu wywodzą się dwie inne wielkie monoteistyczne religie: chrześcijaństwo i islam. Chrześcijaństwo to religia monoteistyczna powstała w I wieku, której istotą jest wiara w Jezusa Chrystusa
5 z Nazaretu uznanego za Pomazańca i Syna Bożego, Mesjasza i Zbawiciela ludzkości. Wg chrześcijan jest oczekiwanym przez lud izraelski Mesjaszem i w imieniu Boga zawarł z ludzkością nowe przymierze. Nauczanie Jezusa akcentowało przede wszystkim miłość i miłosierdzie Boga wobec wszystkich ludzi w odróżnieniu od surowego prawa starotestamentowego i zinstytucjonalizowania wiary. Pierwsza gmina chrześcijańska powstała ok. 30 roku w Jerozolimie. Początkowo chrześcijaństwo rozwijało się wśród Żydów w Palestynie i diasporze. Propagatorem chrześcijaństwa wśród innych religii był głównie św. Paweł. W pierwszych wiekach chrześcijaństwo rozwijało się głównie w Azji Mniejszej i Afryce Północnej, a także mimo prześladowań w innych prowincjach cesarstwa rzymskiego. Dalszy rozwój nastąpił po edykcie mediolańskim cesarza Konstantyna Wielkiego (313 r.), a za czasów Teodozjusza I Wielkiego chrześcijaństwo stało się religią państwową (380 r.). We wczesnym średniowieczu obszary pierwotnego chrześcijaństwa w Azji i Afryce zostały opanowane przez Arabów i wprowadzono tam islam, natomiast chrześcijaństwo przeniosło się na teren Europy Zach. a w VII - XI wieku nastąpiła chrystianizacja słowian. Czasy nowożytne rozpoczęły się wielkimi odkryciami geograficznymi (XV-XVI w.), a za nimi nastąpiła akcja misyjna w całej Ameryce przez kolonistów i misjonarzy portugalskich, hiszpańskich i francuskich, najczęściej siłą. Na wschodzie prawosławie od XVI w., w miarę nowych podbojów dokonywanych przez Rosję carską, prowadziło akcję misyjną na wschodzie i północy Rosji oraz na Alasce. Rozwój liczebny i terytorialny chrześcijaństwa powodował zróżnicowanie stanowisk i interpretacji doktryny wiary, co doprowadziło do powstania licznych odmiennych poglądów uznanych za herezje. Kolejne sobory starały się likwidować te rozbieżności, niektóre wspólnoty chrześcijańskie w Afryce, Azji i na Bliskim Wschodzie pozostały jednak przy tradycyjnych poglądach. Liczne rozbieżności pomiędzy chrześcijaństwem zachodnim i bizantyjskim doprowadziło w 1054 roku do rozłamu i wyodrębnienia prawosławia. W kościele zachodnim też dochodziło do schizmy niewola awiniońska ( ), koncyliaryzm i husytyzm. Podejmowane w międzyczasie reformy były niedostateczne i w XVI wieku doszło do reformacji i rozłamu w kościele zachodnim w wyniku którego powstał luteranizm i kalwinizm ( Kościoły ewangelickie). W tym czasie ukonstytuował się również niezależny od Rzymu - Kościół anglikański. W wiekach następnych tworzyły się kolejne wspólnoty kościelne jak: baptyści, kwakrzy, prezbiterianie, metodyści i trwa to nadal. Przełomową rolę w dziejach chrześcijaństwa odegrał Sobór Watykański II ( ), który otworzył katolicyzm na świat a zwłaszcza na dialog z pozostałymi wyznaniami chrześcijańskimi i innymi religiami oraz niewierzącymi. Trudno jednak o porozumienie choćby z racji, że każda ze stron akceptuje dialog ale na własnych warunkach. W rzeczywistości trwa rywalizacja kościołów o nowych wyznawców. Ostatnio następują jednak zmiany w interpretacji zastanego świata. Za przykład może posłużyć pojęcie nieba. Dawniej niebo wiązano z miejscem i dlatego ptolomeuszowski model świata kościół uznał za zgodny z Pismem Świętym, ponieważ poza sferą gwiazd stałych pozostawało wiele miejsca na niebo i piekło. Potępiona natomiast została w 1633 roku nauka Galileusza, który za Kopernikiem ten porządek burzył. Musiał on odwołać swoje p oglądy i do końca życia pozostawał pod nadzorem inkwizycji. Dopiero w 1992 roku po 360 latach papież Jan Paweł II uznał, że kościół popełnił błąd potępiając Galileusza. Obecnie niebo uznaje się za stan w jakim znajduje się dusza ludzka, ponieważ niebo jest tam gdzie jest Bóg a Bóg jest wszędzie to i niebo może być wszędzie. W związku z tym w człowieku może być niebo lub piekło zależnie od tego czy jest w nim Bóg czy szatan w rozumieniu dobra i zła. Obecna interpretacja rozwiązuje wiele spraw wg dawnej nauki kościoła niepojętych choćby wniebowzięcie. Zamieszczone ilustrację przedstawiają obrazki z kościoła Jezusowego po lewej i kościoła katolickiego po prawej. Widoczne różnice tłumaczone są przez jednych jako oznaka działań na większą chwałę bożą, przez
6 innych zaś jako oznaka oddalenia się kościoła katolickiego od kościoła Jezusowego. Można też przytoczyć rozmowę dwóch biznesmenów zwiedzających Bazylikę Św. Piotra, kiedy jeden do drugiego mówi: popatrz a zaczynali w zwykłej stajence. Jak we wszystkich sprawach tak i tu - punkt widzenia zależy od punktu siedzenia.
7 Islam to religia monoteistyczna objawiona arabskiemu prorokowi Mahometowi ( ) przez Boga - Allaha i stanowi kontynuację wcześniejszych monoteistycznych religii: judaizmu i chrześcijaństwa, poprawiając jedynie zniekształcenia, które do pierwotnej wiary w jednego Boga wprowadzili Żydzi i chrześcijanie. Przez samych muzułmanów uważany jest za religię Abrahama (arab. Ibrahim), stąd Żydzi i chrześcijanie jako wyznawcy tego samego Boga co muzułmanie, cieszą się szacunkiem i mają autonomię jako ludzie księgi (mający księgi objawione uznawane przez islam). Za niewiernych uważa się w islamie politeistów. Mahomet urodził się w Mekce i tam początkowo głosił islam, prześladowany w 622 roku z grupą swoich wyznawców osiadł w Medynie. Rok ten następnie uznano za początek nowej ery liczonej w latach księżycowych krótszych o 12 dni od lat słonecznych. W Mekce otrzymał pierwsze objawienia za pośrednictwem anioła Gabriela (arab. Dżibril), stamtąd też odbył nocną podróż do Jerozolimy, a tam do nieba, gdzie odbył rozmowę z Bogiem. Późniejsze objawienia w Medynie zawierały głównie przepisy prawa, tam określił także zasady organizacji społeczności muzułmańskiej zw. Konstytucją Medyńską. W Medynie zorganizował gminę a następnie państwo wyznaniowe, którego został przywódcą, a Medyna stała się jego stolicą. Mahomet toczył liczne walki i w konsekwencji zjednoczył Półwysep Arabski pod sztandarami Islamu. Na krótko przed śmiercią w 632 roku odbył ostatnią pielgrzymkę do Mekki. Po śmierci Mahometa w wyniku podbojów islam rozprzestrzenił się na cały B liski Wschód i Afrykę Północną, a przez szeroko rozwinięte kontakty handlowe, również na inne obszary. Po śmierci Mahometa zwierzchnictwo przejęli kalifowie. Spory o sukcesję po Mahomecie doprowadziły w islamie również do rozłamów jak szyici czy charydżyci. Najazdy mongolskie XIII wieku spowodowały rozpad świata islamu na wiele państw. Klasyczny islam odrodził się w XVI wieku w Turcji osmańskiej, Iranie i Indiach. W XIX wieku islam zaczął podlegać wpływom europejskim i ostatecznie ukształtowały się dwa nurty: dostosowujący się do kultury zachodniej, i przeciwstawiający się wszelkim wpływom zachodnim, często agresywny zw. fundamentalizmem, który ukształtował się w połowie XX wieku. Po śmierci proroka opracowano tekst jego objawień, który nazwano Koranem. Koran uzupełnia tradycja - sunna. Koran i sunna stanowią podstawę prawa muzułmańskiego (szari'a - droga), obejmującego: życie doczesne jak handel czy administrowanie państwem; religię jak modlitwa i pielgrzymka oraz etykę. Dogmaty wiary obejmują wiarę w jednego Boga, którego naczelnym przymiotem z 99 jest miłosierdzie, wiarę w anioły i szatana, sąd ostateczny, piekło i raj. Wierzy się w proroków, do których zalicza się starotestamentowych jak Noe, Abraham i Mojżesz, Jezusa a ostatnim jest Mahomet. Świętymi objawionymi księgami uznaje się ostateczne objawienie - Koran oraz Torę, Psalmy Dawidowe i Ewangelię. Filarami religii muzułmańskiej są: 1. Wyznanie wiary (szahada) - " Nie ma bóstwa prócz Boga (Allaha), a Mahomet jest jego wysłannikiem". 2. Modlitwa (salat) - odmawiana pięć razy w ciągu doby (o świcie, w południe, wieczorem, o zachodzie słońca i w nocy, obejmująca fragmenty Koranu, a modlący zwracają się w kierunku świątyni Al-Kaba w Mekce. 3. Post (saum) polegający na powstrzymaniu się od jedzenia, picia, palenia i stosunków płciowych od wschodu do zachodu słońca przez cały miesiąc ramadan - 10-ty miesiąc kalendarza muzułmańskiego. 4. Jałmużna (zakat) stanowi 2,5 % podatek od posiadanego majątku, na rzecz sierot, wdów i ludzi upośledzonych. 5. Pielgrzymka do Mekki (hadżdż), którą przynajmniej raz w życiu powinien odbyć każdy zdrowy muzułmanin.
8 Tradycja muzułmańska nakazuje obrzezanie mężczyzn, zakazuje picia alkoholu, gier hazardowych, spożywania padliny, krwi i mięsa wieprzowego, lichwy oraz przedstawiania postaci ludzi i zwierząt w sztuce sakralnej; dopuszcza natomiast wielożeństwo (do 4 żon) obecnie zanikające. Upowszechnianie islamu wiąże się z nakazem dżihadu, który początkowo oznaczał walkę z Bizancjum, później walkę zbrojną z niewiernymi i innowiercami, a obecnie dżihad wykorzystują fundamentaliści muzułmańscy do wystąpień przeciwko kulturze Zachodu. W sztuce zamiast obrazowania postaci ludzkich i zwierząt rozwinęło się zdobnictwo i ornamentyka. Zasługą arabów jest rozwój nauk ścisłych, oni również upowszechnili system dziesiętny, produkcję chemikaliów, metody obliczeń i obserwacji astronomicznych, geodezji, popularyzację roślin i metod ich uprawy - które przejęła kultura zachodnia. Hinduizm obejmuje zespół bliskich sobie religii kształtujących się od ok. IV-VII wieku w indyjskim kręgu kulturowym, mających własne w znacznej mierze odrębne, formy organizacyjne, rytuał i doktrynę ale wzajemnie powiązane przez ogólno indyjski wzorzec tradycji społeczno - religijnych ( Wielka Tradycja ) ujętej w świętym języku sanskryt, który jest łącznikiem między regionalnymi zróżnicowaniami. Najstarsze przekazy życia religijnego ludów subkontynentu indyjskiego znajdują się w Wedach powstałych po 1500 roku p.n.e. Bogowie wedyjscy stworzyli świat z chaosu. Zasadniczą doktryną jest nauka o jedności atmana - jaźni indywidualnej z brahmanem nieprzemijającą jaźnią kosmiczną. Atman to tchnienie, dusza, zasada życia i odczuwania, idea osoby, nadaje jedność wszystkim bytowym aspektom człowieka. Poprzez poznanie, zdyscyplinowanie i bezinteresowne działanie oraz oddanie się Bogu można uzyskać stan całkowitej wolności tożsamej z brahmanem - istotą wszechświata (absolutem). W teologii hinduizmu istnieje triada bogów: Brahma, Wisznu i Śiwa, uznawana przez niektórych za jednego boga w trzech postaciach. Brahma powołuje do istnienia światy i wieki, Wisznu powstrzymuje świat i prawa natury w istnieniu, a Śiwa przy końcu każdego cyklu czasowego doprowadza świat do zagłady. Najważniejsze obecnie wcielenia Wisznu to Rama i Kryszna. Wisznu, Bóg wcielony i bliski ludziom, a zarazem transcendentny, doprowadza wszystkie istoty do zbawienia.
9 Buddyzm to wielka religia uniwersalna a zarazem system filozoficzny, którego założycielem był Siddhartha Gautama o przydomku Buddha (przebudzony, oświecony). wywodzący się ze stanu rycerskiego. W wieku 29 lat porzucił dom i rodzinę i podjął żywot wędrownego ascety. Ponieważ nie przyniosło mu to wyzwolenia, porzucił ascetyzm i podjął długotrwałą medytację, która przyniosła odkrycie przyczyny cierpienia i sposobu jego przezwyciężenia. Dostąpił najwyższego "oświecenia" i rozpoczął działalność wędrownego kaznodziei i misjonarza. Pierwsze kazanie Buddy wygłoszone ok.525 r. p.n.e. jest symbolicznym początkiem buddyzmu, a właściwie odnowieniem prastarej nauki, gdyż zgodnie z późniejszymi wierzeniami Budda miał poprzedników, którzy również odkryli jak on odwieczne Prawo. Budda założył gminę religijną wyznawców zakonnych i świeckich. Zmarł w wieku 80 lat, jego zwłoki spalono a prochy podzieliły pomiędzy siebie sąsiednie państwa i wzniosły nad nimi budowle -relikwiarze (stupy). Po śmierci Buddy jego nauka szybko się rozprzestrzeniła i objęła niemal cały subkontynent indyjski, z misjonarzami dotarła na Sri Lankę i do Azji Pd-Wsch. a w późniejszych wiekach rozprzestrzeniła się na tereny centralnej i wschodniej Azji. Symbolem buddyzmu jest "koło prawa", jak monarcha zdobywa świat wprawiając w ruch dysk - śmiertelną broń, tak Budda zdobywa ludzkość w sposób pokojowy "wprawiając w ruch koło Prawa" czyli głosząc swoją naukę. Wspomniane wcześniej pierwsze kazanie było "wprawieniem w ruch koła Prawa" i zawierało dwa podstawowe elementy nauki Buddy zw. drogami środka: cztery szlachetne prawdy i szlachetną ośmiostopniową ścieżkę. 1. Prawda o cierpieniu to przekonanie, że egzystencja niesie z sobą nieuniknione cierpienie związane z chorobą, starością i śmiercią. 2. Prawda o powstawaniu cierpienia składa się z 12 czynników wzajemnie się warunkujących: niewiedza, dyspozycje psychiczne, świadomość, konglomerat psychofiz., 6 podstaw zmysłowych, postrzeżenie, doznanie, pragnienie, dążenie do przeżywania, bytowanie, narodziny i śmierć, poprzedzone starością. 3. Prawda o unicestwieniu cierpienia mówiąca, że istnieje kres cierpienia, wyzwolenie (nirwana) czyli uzyskanie najgłębszego spokoju i zanik pragnień. 4. Prawda o drodze prowadzącej do unicestwienia cierpienia sprowadzająca się do " szlachetnej 8-stopniowej ścieżki" wykazujące podobieństwa z praktyką jogi. 1 i 2 stopień dotyczy mądrości, dzięki której adept poznaje strukturę świata. Stopnie 3-5 zawierają zalecenia moralne: nie krzywdzenia, nie przywłaszczania rzeczy, powściągliwość seksualną, prawdomówność oraz powstrzymywanie się od substancji odurzających powodujących osłabienie samokontroli. Stopnie 6 i 7 składają się na praktyki medytacyjne pozwalające uzyskać najwyższe skupienie i w jego wyniku oświecenie. Buddysta powinien ćwiczyć się w 3 głównych cnotach: powstrzymywać się od wyrządzenia cierpienia, kultywować uczucie więzi i przyjaźni ze wszystkimi istotami oraz rozwijać w sobie miłosierdzie. Głównym zaleceniem praktycznym jest szczodrość, przy czym dar może być materialny lub duchowy. Z założenia buddyzm jest systemem ateistycznym, bez idei stwórcy czy istoty nadprzyrodzonej kierującej losami świata. Budda nie jest bogiem, lecz człowiekiem, który osiągnął ideał wyzwolenia i wskazuje ludzkości właściwą drogę. Wszystkie istoty umierają i odradzają się ponownie w nowych wcieleniach. Dopiero w późniejszym okresie pod wpływem innych religii buddowie zostają ubóstwieni, stają się przedmiotem kultu i zaczynają wpływać na losy świata i ludzi. Wyznawcy dzielą się na mnichów, mniszki oraz wyznawców świeckich obojga płci. Laikat ma obowiązek zapewnić klasztorom podstawowe potrzeby materialne. Mnichów obowiązuje zakaz posiadania rzeczy materialnych poza miską żebraczą itp. oraz szatami: tradycyjnie żółte lub pomarańczowe w buddyzmie południowym, w Tybecie brunatno czerwone, w Chinach i Korei szare i w Japonii czarne. Ordynacja zakonna jest dwustopniowa, gdy kandydat ukończy 8 lat rozpoczyna nowicjat,
10 który wiąże się z przyjęciem 10 ślubów i imienia zakonnego; po okresie próbnym w wieku 20 lat przechodzi rytuał wyświęcenia i zostaje pełnoprawnym mnichem. Mnich może wrócić do społeczności świeckiej. Buddyzm w swej historii znacznie się zróżnicował, inaczej rozwijał się buddyzm w Chinach, Japonii, Tybecie czy w Azji Pd-Wsch. Wierzenia dzisiaj. Na świecie istnieje ponad 4200 zarejestrowanych religii. Religie plemienne wyznawane są jeszcze przez mln mieszkańców Afryki, Azji, obu Ameryk oraz Australii i Oceanii. Struktura wyznaniowa ludności świata w 2003 roku przedstawiała się następująco: - chrześcijanie 32,8%, w tym: katolicy 17,3%, protestanci 5,8%, prawosławni 3,4%, anglikanie 1,3%, - muzułmanie 19,9%, - hinduiści 13,3% - buddyści 5,9%, -sikhowie - 0,4%, - żydzi 0,2%, - wyznawcy innych religii 12,6% i - niewierzący 14,9%. Liczbę wyznawców w Azji mogą zniekształcać Chiny, które nie ujawniają rzeczywistej struktury wyznaniowej. Ponadto liczba nominalnych wyznawców nie jest równoznaczna z wyznawcami praktykującymi. Okres Oświecenia zapoczątkował sekularyzację społeczeństw oznaczającą uniezależnienie całych obszarów życia jak nauka, kultura czy normy postępowania, od kontrolnej funkcji tradycji religijnej i kościołów, które je reprezentują. Widoczne jest to głównie w krajach wyżej rozwiniętych. Jednocześnie obserwuje się wzrost religijności, na zasadzie odreagowania, w krajach poddawanych uprzednio obowiązkowej laicyzacji. Ponadto, ludzie zawiedzeni przez religie tradycyjne, poszukują nowych doznań duchowych trafiając często do różnego rodzaju grup religijnych, część z nich powstaje w celu wykorzystania nowych wyznawców przez grupę założycieli, część stara się reformować dotychczasowe religie wg uzyskiwanych nowych objawień. Każda religia ma swoje problemy. Judaizm nie może się doczekać na obiecanego mesjasza a wraz z nim wolność i pokój, a także ma problem ze zrozumieniem milczenia Boga wobec holokaustu. W chrześcijaństwie konflikty między odłamami konserwatywnymi i postępowymi grożą dalszymi rozłamami. Problemem jest także postępująca laicyzacja, szczególnie w kulturze zachodniej i uporanie się z własną historią. Problemem islamu jest rozszerzający się od lat 50-tych fundamentalizm, wywołany głównie przez uporczywe wprowadzanie przez Zachód swojej kultury. Niektórzy uważają, że zmierza to do konfliktu między tymi cywilizacjami. Dla współczesnego wierzącego sprawia również trudność zrozumienie postawy Boga wobec swoich wyznawców z judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, którzy nawzajem wyrządzają sobie tyle krzywd. Te trzy wielkie religie zostały założone przez trzech semitów: Mojżesza, Jezusa i Mahometa wyznających tego samego Boga - Boga Abrahama, z arabskiego Ibrahima, a z perskiego Ebrahima. Abraham nazywany jest ojcem narodów, które wyznają judaizm, chrześcijaństwo i islam tzw. religie abrahamowe. Jego wyznawcy natomiast, często pomazańcy opatrzeni niekiedy atrybutami nieomylności, pod jego sztandarami przez wieki nawzajem się zwalczali. Przykładem są średniowieczne pogromy żydów przez chrześcijan, wyprawy krzyżowe, inkwizycja, wojny religijne, a ostatnio holokaust czy islamski terroryzm. Charakterystycznym zjawiskiem ostatnich lat jest przenikanie się wzajemne kultur i wierzeń związanych z ogromnymi migracjami ludności. Poprzez napływ ludności z dalekiego wschodu, upowszechniane są również wierzenia i praktyki hinduizmu i buddyzmu. Jak wspomniano, wraz z poznawaniem świata i zjawisk przyrody zawężał się zakres działalności bóstw. Zjawisko to występuje również dzisiaj przy coraz szybszym poznawaniu zjawisk przyrody i człowieka, który jest jej cząstką. Coraz trudniejsze w świetle obecnej wiedzy jest objaśnianie świętych ksiąg sprzed tysięcy lat. Obecną wiedzę na temat makro i mikro wszechświata w interesujący i w miarę przystępny sposób dla czytelnika, jak mówi, nie mającego wykształcenia przyrodniczego, przedstawił profesor matematyki na uniwersytecie w Cambridge Stephen Hawkins w książce " Krótka historia czasu od wielkiego wybuchu do
11 czarnych dziur". W książce tej autor próbuje wyjaśnić: Skąd się wziął wszechświat? Jak i kiedy powstał? Czy będzie miał koniec, a jeśli tak to jaki? Stara się również odpowiedzieć czy i jaki był w tym udział Stwórcy. Toteż Krótka historia czasu zyskała dużą popularność, o czym świadczą jej tłumaczenia na kilkadziesiąt języków i wielomilionowe nakłady. Omawiając historię wierzeń warto przytoczyć szacunki zaludnienia i rozmieszczenia ludności świata. Wg szacunków, ludność świata w 7000 r p.n.e. wynosiła 10 mln, w 4500 r p.n.e. 20 mln, w 1000 r p.n.e. 80 mln, na początku naszej ery mln, w 900 r. 320 mln, w 1500 r mln, w 1800r mln, w 1900r mln i w 2000r mln. GUS w 2004 roku określał ludność świata na 6378 mln ludzi a przyrost wynosi w granicach 12 promili. Najwięcej ludzi mieszka w Azji - 60,7%, w Afryce 13.6%, w Europie 11,4%, w Ameryce 13.7%, w Australii i Oceanii 0,5%. Ludność Polski stanowi 0,6%. Aktualne dane Wikipedii.
Religie świata. Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe skrytka pocztowa Gdańsk 52
Religie świata Rozdajemy grupom plansze do gry w bingo. Czytamy losowo wybrane definicje haseł, a następnie odkładamy je na bok, by po skończonej rozgrywce móc sprawdzić, które z nich wystąpiły w grze.
Bardziej szczegółowoGimnazjum Klasa III, temat 41
Duchowny katolicki w szatach liturgicznych. Mnich buddyjski z misą jałmużną. Rabin czytający modlitwę w synagodze w Moskwie. Imam Wielkiego Meczetu w Kuwejcie. Duchowni hinduscy podczas rytuału ofiarowania
Bardziej szczegółowoChrześcijaństwo skupia w sobie wiele odłamów, które powstały przez lata, opierający się jednak na jednej nauce Jezusa Chrystusa.
Chrześcijaństwo Chrześcijaństwo jest jedną z głównych religii monoteistycznych wyznawanych na całym świecie. Jest to największa religia pod względem wyznawców, którzy stanowią 1/3 całej populacji. Najliczniej
Bardziej szczegółowoSpis treêci. I. Wprowadzenie do historii. II. Początki cywilizacji. Od autorów... 8
Od autorów....................................... 8 I. Wprowadzenie do historii 1. Dzieje historia historiografia...................... 12 Czym jest historia?............................... 12 Przedmiot
Bardziej szczegółowo1. Arabia przed Mahometem
Świat islamu 1. Arabia przed Mahometem 2. Pojawienie się islamu Członkowie licznych plemion arabskich byli politeistami; ważną rolę odgrywała pielgrzymka do Mekki (tutaj tzw. Czarny Kamień w świątyni Al-Kaaba)
Bardziej szczegółowoKP 5: Zróżnicowanie ludności świata. Kręgi kulturowe.
Zad. 1 Napisz, między jakimi odmianami człowieka (wielkimi rasami) najczęściej pojawiały się konflikty w: a) Republice Południowej Afryki... i... b) Ameryce Północnej w początkach kolonizacji...i... c)
Bardziej szczegółowowww.awans.net Publikacje nauczycieli Halina Chmielewska Test sprawdzający Historia, klasa V, I półrocze (do podręcznika A to historia!
www.awans.net Publikacje nauczycieli Halina Chmielewska Test sprawdzający Historia, klasa V, I półrocze (do podręcznika A to historia! ) Praca opublikowana w Internetowym Serwisie Oświatowym Awans.net
Bardziej szczegółowoRozmieszczenie religii na świecie
Religie Rozmieszczenie religii na świecie Co to religia? Religia jest to system powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk, zachowań, tradycji i form zachowań organizacyjnych które łączą wyznawców w jedną wspólnotę
Bardziej szczegółowoHinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra.
HINDUIZM Hinduizm jest religią monoteistyczną polegającą na tym, że cześć oddaje się jednemu bogu, który przejawia się pod postaciami wcieleń i żeńskiej energii. Hinduizm uznaje, że każda wiara, która
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
Bardziej szczegółowoTemat: Objawienie Boże. Co to jest wiara?
Katecheza 1 9/4/2015 Temat: Objawienie Boże. Co to jest wiara? Chrześcijaństwo jest religią objawioną. Objawienie jest darem Boga z samego siebie, którego udziela człowiekowi na przestrzeni dziejów. Bóg
Bardziej szczegółowodr Mieczysław Juda Historia kultury europejskiej Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice
dr Mieczysław Juda Historia kultury europejskiej Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice mjuda@asp.katowice.pl [7] Trzy światy wokół Morza Wewnętrznego a. grupy zakonne i ich rola w wielkich religiach
Bardziej szczegółowoStudium Katechetyczne Wychowując w Wierze tłumaczenie po Polsku. OBJAWIENIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM I TRADYCJI
Polish FF Curriculum Translation in Polish Studium Katechetyczne Wychowując w Wierze tłumaczenie po Polsku. OBJAWIENIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM I TRADYCJI 1. Objawienie: Pismo Św. i Tradycja a. Pismo Święte: Części,
Bardziej szczegółowoMahomet. Syracydes.pl
Islam Mahomet (ur. 570 zm. 632 r.) W 595 r. małżeństwo z Chadidżą. Około 610 r. - wizje anioła Gabriela. Ucieczka z Mekki do Medyny 15 lipca 622 r. tradycyjna data narodzin islamu. Podział po śmierci Mahometa:
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM NR 60 IM. CYRYLA RATAJSKIEGO W POZNANIU
Wymagania edukacyjne z podstawy programowej Klasa pierwsza I półrocze Podstawa programowa Cele kształcenia Wymagania ogólne Treści nauczania -wymagania szczegółowe 1. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje
Bardziej szczegółowoISLAM. Allah. Mahomet
ISLAM Obecnie Islam ma ponad 1,5 miliarda wyznawców i jest to druga największa religia na świecie. Islam narodził się na Bliskim Wschodzie, a stamtąd rozprzestrzenił się do wielu krajów Azji i Afryki.
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych. Minimum programowe nie uwzględnia podziału treści materiału
Bardziej szczegółowoBóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?
Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? W skali od 1 do 10 (gdzie 10 jest najwyższą wartością) określ, w jakim stopniu jesteś zaniepokojony faktem, że większość młodzieży należącej do Kościoła hołduje
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je
Bardziej szczegółowoWIELKIE RELIGIE MONOTEISTYCZNE MONOTEIZM- JEDEN BÓG JUDAIZM BÓG: JAHWE MIEJSCE POWSTANIA: SYMBOLE: Palestyna. Menora. Tora
WIELKIE RELIGIE MONOTEISTYCZNE MONOTEIZM- JEDEN BÓG JUDAIZM BÓG: JAHWE MIEJSCE POWSTANIA: SYMBOLE: Palestyna Menora Tora 1 Gwiazda Dawida Dekalog Arka Przymierza ŚWIĘTA KSIĘGA: TORA 2 ZASADY Dzień święty:
Bardziej szczegółowoBUDDYZM. Klaudia Kowalczyk 1a
BUDDYZM Klaudia Kowalczyk 1a Buddyzm jest jedną z głównych religii świata, zarówno pod względem zasięgu geograficznego jak i wpływu socjo- kulturowego. Chociaż jest największą religią Wschodu, to jednak
Bardziej szczegółowoDziałania dotyczące współpracy szkoły i samorządów wspomagające edukację uczniów wielojęzycznych w polskiej szkole. Autor: Bogumiła Lachowicz
Działania dotyczące współpracy szkoły i samorządów wspomagające edukację uczniów wielojęzycznych w polskiej szkole Autor: Bogumiła Lachowicz 1 Przepisy prawa-cudzoziemcy Ustawa z 7 września 1991r. o systemie
Bardziej szczegółowoJUDAIZM PODSTAWY WIARY
JUDAIZM PODSTAWY WIARY JØDEDOMMENS LÆRE Według żydów istnieje tylko jeden bóg. Wszyscy żydzi muszą przestrzegać Dziesięciu przykazań. Najważniejsze księgi w judaizmie to Tora i Talmud, w których spisane
Bardziej szczegółowoZagadnienia do egzaminu magisterskiego (Wydział Teologiczny ChAT) 1. Kierunkowe
Zagadnienia do egzaminu magisterskiego (Wydział Teologiczny ChAT) 1. Kierunkowe 1) Powstanie Pięcioksięgu teorie i ich krytyka. 2) Przymierze w Stary Testamencie. 3) Kształtowanie się kanonu (kanonów)
Bardziej szczegółowoChrześcijaństwo a islam, Biblia a Koran
Chrześcijaństwo a islam, Biblia a Koran Islam trzecia wielka religia monoteistyczna Islam jest trzecią wielką religią monoteistyczną (po judaizmie i chrześcijaństwie) oraz drugą na świecie religią pod
Bardziej szczegółowoXXVIII Niedziela Zwykła
XXVIII Niedziela Zwykła Dla wyeksponowania Bożej Mądrości wobec ludzkiego rozumu, Jezus buduje paradoksalną dysproporcję: za przykład stawia wielbłąda, zwierzę juczne, wytrwałe w pracy i wytrzymałe na
Bardziej szczegółowoŻycie w starożytnych Chinach
STAROŻYTNE CHINY Życie w starożytnych Chinach Ośrodek budowy państwowości chińskiej znajdował się w dolinie rzeki Huang-ho ( chiń. Żółta Rzeka). Pierwsze państwa powstały tam około połowy II tysiąclecia
Bardziej szczegółowoMuzułmanie w Polsce konflikt czy pokojowe współistnienie? dr Piotr Krzyżanowski
Muzułmanie w Polsce konflikt czy pokojowe współistnienie? dr Piotr Krzyżanowski Mniejszość muzułmańska w Polsce Mniejszość muzułmańska w Polsce składa się z dwóch grup. Pierwsza z nich, mniej liczna, to
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wstęp 3.
SPIS TREŚCI Wstęp 3 I. ROZWAŻANIA WSTĘPNE 23 1. Luteranizm i jego znaczenie dla filozofii 23 1.1. Główne założenia doktrynalne luteranizmu 24 1.2. Luter i filozofia 33 2. Reakcja na Reformację - racjonalizacje
Bardziej szczegółowoPodstawowym celem istnienia meczetów jest umożliwienie muzułmanom wspólnej rytualnej modlitwy (salat). Oczywiście, meczety mogą być wykorzystywane
Islam Podstawowym celem istnienia meczetów jest umożliwienie muzułmanom wspólnej rytualnej modlitwy (salat). Oczywiście, meczety mogą być wykorzystywane także w innych celach jako miejsca spotkań, czy
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII W KLASACH III Gimnazjum W Gimnazjum nr 53
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII W KLASACH III Gimnazjum W Gimnazjum nr 53 Numer programu AZ-3-02/10 Tytuł programu: Jezus Chrystus Drogą, prawdą i życiem Numer podręcznika AZ -33-02/10-0 Tytuł podręcznika:
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY. Rozkład materiału Religia muzułmańska. gr. I. Cele szczegółowe (operacyjne)
PLAN WYNIKOWY Rozkład materiału Religia muzułmańska gr. I Lp. Dział programow y Temat. Treści programowe 1. Qur an 1. Qur an jako Święta Księga Allaha, Czym jest Qur an dla muzułman ów? Co jest zawarte
Bardziej szczegółowoIslam, inaczej zwany mahometanizm, jest jedną z największych religii monoteistycznych na świecie. Pod względem liczebności zajmuje ona drugie
Islam, inaczej zwany mahometanizm, jest jedną z największych religii monoteistycznych na świecie. Pod względem liczebności zajmuje ona drugie miejsce, zaraz po chrześcijaństwie. Nazwa islam pochodzi od
Bardziej szczegółowoHISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM PODSTAWOWY (PP) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Bardziej szczegółowoReligia ks. Paweł Mielecki Klasa IV
Religia ks. Paweł Mielecki Klasa IV Na ocenę celującą uczeń: Posiada wiedzę i umiejętności przewidziane na ocenę bardzo dobrym (co najmniej w 90%), a nad to: Samodzielnie i twórczo rozwija własne zainteresowania
Bardziej szczegółowoIkona obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub
Ikona obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną) NR PROGRAMU: DKOS 4015 90/02. I. Dzieje najdawniejsze - źródła archeologiczne i materialne do dziejów najdawniejszych, - systemy periodyzacji
Bardziej szczegółowoCele nauczania w ramach przedmiotu - religia.
Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia. Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci i młodzieży. Obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawanej w sposób systematyczny i całościowy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17.
Wymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17. ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY I. Szukam prawdy o sobie 3. Wykonał dodatkową pracę np. prezentację związaną
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Kryteria oceniania z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej I. Szukam prawdy o sobie II. Spotykam Boga III. Słucham 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle posługuje się zdobytą wiedzą. 4. Wykonał
Bardziej szczegółowoWymagania programowe i kryteria oceniania z religii dla klasy IV
Wymagania programowe i kryteria oceniania z religii dla klasy IV I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą. Posiada wiedzę i umiejętności, które są efektem samodzielnej
Bardziej szczegółowoŻydzi Dlaczego warto o nich mówić?
Żydzi Dlaczego warto o nich mówić? Mamy wspólną wielowiekową historię Mają bogatą kulturę, tradycję i sztukę. Warto je poznać! Jan Paweł II nazwał ich starszymi braćmi w wierze. Czas zapomnieć o nieporozumieniach
Bardziej szczegółowoStarozytny Egipt. Autorki: Dominika Stróżyńska i Paulina Ratajczak
Starozytny Egipt Autorki: Dominika Stróżyńska i Paulina Ratajczak Mapa StaroŜytnego Egiptu Pismo Egipskie Fragment tekstów Piramid w komorze grobowej piramidy Unisa w Sakkarze. ALFABET HIEROGLOFICZNY Cywilizacja
Bardziej szczegółowoNazwa Okres Osiowy jest tłumaczeniem z angielskiego terminu The Axial Age stworzonego przez znaną i wybitną kobietę
Obecnie nie ma naukowej teorii dotyczącej tego, jak powstała religia, ale dużo wiemy o jej początkach. Aby przedyskutować powstanie religii musimy najpierw wymienić rodzaje religii. Najbardziej powszechnym
Bardziej szczegółowoJedną z podstawowych grup w obrębie, której się integrujemy to naród. Tworzą go ludzie posiadający własną kulturę i poczucie
Zróżnicowanie ludności na świecie Każdy człowiek jest wyjątkowy, niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju. Jednak mimo tej różnorodności posiadamy cechy wspólne dzięki którym można nas niejako poprzydzielać
Bardziej szczegółowoHISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM ROZSZERZONY (PR) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Bardziej szczegółowoPismo Święte podstawowym źródłem treści w programach. Kościoła Zielonoświątkowego w RP
Pismo Święte podstawowym źródłem treści w programach nauczania biblijnego Kościoła Zielonoświątkowego w RP Podstawa Programowa katechezy zielonoświątkowej Za podstawowe źródło treści oraz główną przesłankę
Bardziej szczegółowodrogi poznania Boga. drogi poznania Boga. drogi poznania Boga, drogi poznania Boga.
Ks. Michał Miecznik ROZKŁAD MATERIAŁU W KLASACH II LO I. NA POCZATKU BÓG STWORZYŁ NIEBO I ZIEMIĘ I MIESIĄC TEMAT.Bóg stwarza LICZBA GODZIN TREŚCI NAUCZANIA WYNIKAJĄCE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ KATECHEZY drogi
Bardziej szczegółowoDEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK
gdzie szukać informacji? YouCat 348 351 KKK 2052 2082 Jacek Salij Dekalog o. Adam Szustak, Konferencje o Dekalogu Valerio Bocci Dziesięć przykazań wyjaśniane dzieciom Wiesława Lewandowska Pan Bóg nie robi
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z religii do klas pierwszych gimnazjum, na rok szkolny 2016/2017 opracowany
Rozkład materiału nauczania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z religii do klas pierwszych gimnazjum, na rok szkolny 2016/2017 opracowany w oparciu o program nauczania nr AZ-3-02/13 pt. Rozradowanie
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum
Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY I. Szukam prawdy o sobie 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum
Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY I. Szukam prawdy o sobie 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza
WYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza Wymagania edukacyjne śródroczne Ocena celująca Ocenę celującą przewiduję dla uczniów przejawiających
Bardziej szczegółowoBOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.
Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.) YK 14-19, notatka w zeszycie, prezentacja, skrypt Pojęcia: Biblia, kanon, natchnienie Podział
Bardziej szczegółowoBOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym
Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym Użyte kolory: Kolor czarny materiał obowiązkowy na poziomie podstawowym Kolor Ubuntu Orange - materiał rozszerzony na ocenę celującą Księga PŚ (Czytać ze zrozumieniem
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji
Bardziej szczegółowoLekcja 2 na 14 października 2017
Lekcja 2 na 14 października 2017 Zakon bowiem został nadany przez Mojżesza, łaska zaś i prawda stała się przez Jezusa Chrystusa (Jan 1:17) Wielkie obietnice: lepsze życie w zamian za posłuszeństwo. Lepsze
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII
ZESPÓŁ SZKÓŁ NR. 1 im. JANA PAWŁA II W BEŁŻYCACH. SZKOŁA PODSTAWOWA KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA IV Program AZ-2-01/10. Ocena dopuszczająca
Bardziej szczegółowoLekcja 8 na 24. listopada 2018
JEDNOŚĆ W WIERZE Lekcja 8 na 24. listopada 2018 I nie ma w nikim innym zbawienia; albowiem nie ma żadnego innego imienia pod niebem, danego ludziom, przez które moglibyśmy być zbawieni (Dzieje Ap. 4,12)
Bardziej szczegółowoGerhard Kardynał Müller. Posłannictwo i misja
Gerhard Kardynał Müller P Posłannictwo i misja Spis treści Przedmowa... 7 Rozdział I Papieże historii mojego życia 1. Powstawanie moich przekonań religijnych... 11 2. Moje katolickie dzieciństwo i młodość...
Bardziej szczegółowopotrafi wskazać szukane informacje w wymienionych źródłach umie określić rodzaj i typ tych źródeł
Tematy 1. Czym jest historia? 2. Czas w dziejach ludzkości. 3. Od powstania człowieka do rewolucji neolitycznej. 4. Narodziny państwa cywilizacja Mezopotamii. 5. Osiągnięcia cywilizacyjne starożytnych
Bardziej szczegółowoKOŚCIÓŁ IDŹ TY ZA MNIE
SPOTKANIE 6 KOŚCIÓŁ Dla ułatwienia poszczególne zadania oznaczone są symbolami. Legenda pozwoli Ci łatwo zorientować się w znaczeniu tych symboli: IDŹ TY ZA MNIE Pewien mężczyzna miał zwyczaj mówić w każdą
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN PRACY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 Klasa I gimnazjum religia. Nauczyciel: ks. Aleksander Michalak T E M A T
S T YC Z E Ń G R U D Z I E Ń L I S T O P A D P A Ź D Z I E R N I K W R Z E S I E Ń SZCZEGÓŁOWY PLAN PRACY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 Klasa I gimnazjum religia MIESIĄC Nr lekcji Liczba godzin Nauczyciel:
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII W KLASACH I Gimnazjum W Gimnazjum nr 53
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII W KLASACH I Gimnazjum W Gimnazjum nr 53 Numer programu AZ-3-02/10 Tytuł programu: Jezus Chrystus Drogą, prawdą i życiem Numer podręcznika AZ -31-02/10-0 Tytuł podręcznika:
Bardziej szczegółowoBuddyzm, jedna z wielkich religii uniwersalistycznych. Rozwijała się począwszy od V w. p.n.e., a jej punkt wyjścia stanowiły nauki głoszone przez
Buddyzm, jedna z wielkich religii uniwersalistycznych. Rozwijała się począwszy od V w. p.n.e., a jej punkt wyjścia stanowiły nauki głoszone przez Buddę Podstawą buddyzmu są tzw. Cztery Szlachetne Prawdy,
Bardziej szczegółowoKSIĘGA URANTII BIBLIA 2.0
KSIĘGA URANTII BIBLIA 2.0 Talbot, 01.10.2017 08:10 Księga Urantii jest dziełem ogromnym objętościowo, gdyż zawiera przeszło 2 tysiące stron. Ma charakter religijny, duchowy i filozoficzny. Mówi o Bogu,
Bardziej szczegółowoWPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW
ĆWICZENIA IV WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW POJĘCIE RELIGII I KULTURY RELIGIA to zespół wierzeń dotyczących ludzkości i człowieka, związanych z nim zagadnień oraz form organizacji
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum
Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Przedmiot: religia Klasa: pierwsza gimnazjum Tygodniowa
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy trzeciej gimnazjum
Kryteria oceniania z religii dla klasy trzeciej gimnazjum ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY I. ODPOWIEDZIALNI 1. Opanował materiał1. Potrafi scharakteryzować1. Zna główne wydarzenia1.
Bardziej szczegółowoO tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza
O tym jak ludu rzesza szła pod wodzą Mojżesza Wprowadzenie Film Interaktywne ćwiczenia mul medialne Podsumowanie Słowniczek Dla nauczyciela Wprowadzenie Religia starożytnych Żydów to jeden z najstarszych
Bardziej szczegółowoCele nauczania w ramach przedmiotu - religia.
Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia. Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci i młodzieży. Obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawanej w sposób systematyczny i całościowy
Bardziej szczegółowoProrok Mohammed często siedział samotnie w jaskini Hira, niedaleko Mekki. Modlił się tam i głęboko rozmyślał. Prosił Stwórcę niebios i ziemi, aby
Prorok Mohammed często siedział samotnie w jaskini Hira, niedaleko Mekki. Modlił się tam i głęboko rozmyślał. Prosił Stwórcę niebios i ziemi, aby odpowedział na pytania, które mu przychodziły do głowy.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne oraz sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych ucznia dla drugiej klasy liceum ogólnokształcącego wg Wydawnictwa św.
Wymagania edukacyjne oraz sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych ucznia dla drugiej klasy liceum ogólnokształcącego wg Wydawnictwa św. Stanisława BM w Krakowie I. Wierność prawdzie. Wiara i rozum są
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR II RELIGIOZNAWSTWO studia stacjonarne I stopnia
ZAŁĄCZNIK NR II RELIGIOZNAWSTWO studia stacjonarne I stopnia POGLĄDOWE TABLICE SEMESTRALNE I rok, I semestr wykład 3 pkt. 30 h Chrześcijaństwo starożytne (narodziny i formowanie się chrześcijaństwa) ćw.
Bardziej szczegółowoPięćdziesiątnica i Paruzja. 2. Jak być lojalnym wobec Pana i swego dziedzictwa kościelnego: proroctwo i instytucja
Pięćdziesiątnica i Paruzja 2. Jak być lojalnym wobec Pana i swego dziedzictwa kościelnego: proroctwo i instytucja Kontekst Odnowy DŚ został wylany w Odnowie na świat pełen poważnych podziałów, włącznie
Bardziej szczegółowoReligia, kl. 1 G, NaCoBeZu
Religia, kl. 1 G, NaCoBeZu 1. Katecheza w szkole moim wyborem - Potrafię wymienić zasady oceniania i zachowania obowiązujące na lekcji 2. Przygotowanie do sakramentu bierzmowania - Wymieniam siedem darów
Bardziej szczegółowoHINDUIZM - zadania Hinduisme oppgaver
HINDUIZM - zadania Hinduisme oppgaver 1. Hinduizm na świecie TAK czy NIE? Hinduiści to wyznawcy hinduizmu. Najwięcej hinduistów mieszka w Azji. Największe skupisko hinduistów europejskich znajduje się
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII w KLASACH III Gimnazjum W Gimnazjum nr 53
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA RELIGII w KLASACH III Gimnazjum W Gimnazjum nr 53 Numer programu AZ-3-02/10 Tytuł programu: Jezus Chrystus Drogą, prawdą i życiem Numer podręcznika AZ -33-02/10-0 Tytuł podręcznika:
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI. Klasa: V a Przedmiot: historia i społeczeństwo Nauczyciel: mgr Małgorzata Borowska. Temat lekcji: Wielkie religie średniowiecza.
SCENARIUSZ LEKCJI Klasa: V a Przedmiot: historia i społeczeństwo Nauczyciel: mgr Małgorzata Borowska Temat lekcji: Wielkie religie średniowiecza. Cele lekcji: Na lekcji uczniowie: poznają przyczyny i skutki
Bardziej szczegółowoZespół Szkół nr 21 w Bydgoszczy. Informacja zwrotna RELIGIA szkoła podstawowa klasa 4
Zespół Szkół nr 21 w Bydgoszczy Informacja zwrotna RELIGIA szkoła podstawowa klasa 4 Opracowanie: mgr Violetta Kujacińska mgr Małgorzata Lewandowska Zasady: IZ może być ustna lub pisemna, IZ pisemną przekazujemy
Bardziej szczegółowoSpis treści. Jezus przewyższa wszystkich, ponieważ jest Synem Bożym Ewangelia na 2. Niedzielę Adwentu
Wprowadzenie ADWENT I NARODZENIE PAŃSKIE Dzień Pański, który przemienia lęk w radość Ewangelia na 7. Niedzielę Adwentu Jezus przewyższa wszystkich, ponieważ jest Synem Bożym Ewangelia na 2. Niedzielę Adwentu
Bardziej szczegółowoROZKŁAD MATERIAŁU. PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska. gr. II. Cele szczegółowe (operacyjne)
ROZKŁAD MATERIAŁU PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska gr. II Lp. Dział programow y Temat. Treści programowe 1. Qur an 1. Qur an jako Święta Księga Allaha, Czym jest Qur an dla muzułman ów? Co jest zawarte
Bardziej szczegółowoSOCJOLOGIA GLOBALNYCH PROCESÓW SPOŁECZNYCH
SOCJOLOGIA GLOBALNYCH PROCESÓW SPOŁECZNYCH Wykład 4 KONFLIKT CYWILIZACJI Samuel Huntington SAMUEL HUNTINGON ZDERZENIE CYWILIZACJI, 1993, 1997 Ur. 1927 r., amerykański profesor Uniwersytetu Eaton, prezes
Bardziej szczegółowoWymagania programowe i kryteria oceniania - religia. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.
Wymagania programowe i kryteria oceniania - religia I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Prowadzi zeszyt i odrabia zadania domowe. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W TRZECIEJ KLASIE GIMNAZUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015
EGZAMIN W TRZECIEJ KLASIE GIMNAZUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 CZĘŚĆ 1. HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZE: GH-H1, GH-H2, GH-H4, GH-H5, GH-H1U KWIECIEŃ 2015 Zadanie
Bardziej szczegółowoZadanie 1. (0-1) Człowiek prehistoryczny pojawił się najwcześniej na terenach. A. Azji. B. Australii. C. Afryki. D. Europy. Zadanie 2.
Zadanie 1. (0-1) Człowiek prehistoryczny pojawił się najwcześniej na terenach A. Azji. B. Australii. C. Afryki. D. Europy. Zadanie 2. (0-2) Przyporządkuj opisom odpowiadające im postaci (A-D). W każdym
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE
2016-09-01 HISTORIA KLASA II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE PODSTAWA PROGRAMOWA (poziom rozszerzony) SZKOŁY BENEDYKTA IV etap edukacyjny zakres rozszerzony Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna.
Bardziej szczegółowoHISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE
HISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA I PRAHISTORIA Czas w historii. Klasyfikacja źródeł historycznych. Pradzieje ludzkości. Ocena dopuszczająca: zna pojęcia źródło historyczne, era ; zlokalizuje
Bardziej szczegółowoI. Ty ścieżkę życia mi ukażesz
Ks. Michał Miecznik ROZKŁAD MATERAŁU W KLASACH LO (zgodny z programem nauczania nr AZ-4-0/). Ty ścieżkę życia mi ukażesz MESĄC LCZBA GODZN TREŚC NAUCZANA WYNKAJĄCE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ KATECHEZY. Ukochani
Bardziej szczegółowoŁk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY
Łk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY Tomasz Kiesling Oborniki 2013 Być jak Teofil dziś Teofil konkretne imię adresata, chrześcijanina, do którego pisze św. Łukasz Ewangelię. Ewangelista przeprowadził wiele rozmów
Bardziej szczegółowoChrześcijanin a Przykazania Dekalogu
Chrześcijanin a Przykazania Dekalogu UWAŻANO JE ZA NAJWIĘKSZY KODEKS MORALNY ZNANY KIEDYKOLWIEK NA ZIEMI. NAZYWANO JE STRASZNĄ DZIESIĄTKĄ! PRZEZ WIEKI ZAWIESZANO JE NA ŚCIANACH CHRZEŚCIJAŃSKICH DOMÓW.
Bardziej szczegółowoMedytacja chrześcijańska
Z TRADYCJI MNISZEJ 5 John Main OSB Medytacja chrześcijańska John Main OSB Medytacja chrześcijańska Konferencje z Gethsemani przekład Teresa Lubowiecka Spis treści Wstęp...7 Pierwsza Konferencja...9 Druga
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA. Chronologia Geografia Treść Przesłanie
WSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA Chronologia Geografia Treść Przesłanie Historia zbawienia jest to historia świata i człowieka widziane z perspektywy relacji z Bogiem. definicja Chronologia historii zbawienia
Bardziej szczegółowoWpisany przez Redaktor niedziela, 20 listopada :10 - Poprawiony niedziela, 20 listopada :24
Jubileuszowy Akt Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana Nieśmiertelny Królu Wieków, Panie Jezu Chryste, nasz Boże i Zbawicielu! W Roku Jubileuszowym 1050-lecia Chrztu Polski, w roku Nadzwyczajnego
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚ CI KSIĘGA PIERWSZA
SPIS TREŚ CI Wprowadzenie... 5 Przedmowa Rufina... 45 KSIĘGA PIERWSZA Przedmowa... 51 ROZDZIAŁ I. O Bogu... 58 (1 3. Bóg Istota niecielesna. 4 7. Bóg jest duchem. 8 9. Bóg jest niepodzielny.) Fragmenty
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Przedmiot: etyka Klasy: VI Rok szkolny: 2015/2016 Szkoła: Szkoła Podstawowa im. Batalionów AK Gustaw i Harnaś w Warszawie ul. Cyrklowa 1 Nauczyciel prowadzący: mgr Piotr
Bardziej szczegółowoKS. RENÉ LAURENTIN MATKA PANA KRÓTKI TRAKTAT TEOLOGII MARYJNEJ WYDANIE INTEGRALNE SPIS TREŚCI
KS. RENÉ LAURENTIN MATKA PANA KRÓTKI TRAKTAT TEOLOGII MARYJNEJ WYDANIE INTEGRALNE SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Słowo wstępne. Ks. René Laurentin i jego krótki traktat teologii maryjnej (S. C. Napiórkowski
Bardziej szczegółowoStarożytna Grecja. Agnieszka Wojewoda
Starożytna Grecja Agnieszka Wojewoda Spis treści Położenie Grecji O Grecji słów kilka Starożytna Grecja Bogowie i boginie Grecji Grecki teatr Igrzyska olimpijskie Agora Sztuka grecka Podsumowanie Położenie
Bardziej szczegółowoNOWY PROGRAM NAUCZANIA RELIGII ADWENTYSTYCZNEJ W SZKOLE LUB W PUNKCIE KATECHETYCZNYM
NOWY PROGRAM NAUCZANIA RELIGII ADWENTYSTYCZNEJ W SZKOLE LUB W PUNKCIE KATECHETYCZNYM WARSZAWA 2015 KOŚCIÓŁ ADWENTYSTÓW DNIA SIÓDMEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ SEKRETARIAT EDUKACJI ul. FOKSAL 8 00-366
Bardziej szczegółowo