Poznań, dnia 28 maja 2014 r. Poz UCHWAŁA NR 441/XLII/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY ŚLESIN. z dnia 30 kwietnia 2014 r.

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Poznań, dnia 28 maja 2014 r. Poz UCHWAŁA NR 441/XLII/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY ŚLESIN z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia "Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Ślesin na lata " Na podstawie art. 7 ust.1 pkt 9, art.18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 08 marca 1990r. o samorządzie gminnym ( Dz. U. 2013, poz.594 ze zm.) oraz art.87 ust.3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 ze zm.) Rada Miejska Gminy Ślesin uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Ślesin na lata , zaopiniowany pozytywnie przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, stanowiący załącznik do uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta i Gminy Ślesin. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego. Przewodniczący (-) Stanisław Chrzanowski

2 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 2 Poz Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr 441/XLII/14 Rady Miejskiej Gminy Ślesin z dnia 30 kwietnia 2014 r. PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY ŚLESIN NA LATA Wstęp ŚLESIN Położenie i krótka charakterystyka gminy SPIS TRE Ś CI 1.2. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 1.3. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego 2.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego

3 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 3 Poz Inne dokumenty o zasięgu województwa, których problematyka związana jest z dziedzictwem kulturowym 3. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy wpisane do rejestru zabytków 3.2. Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 3.3. Zespoły najcenniejszych zabytków ruchomych na terenie gminy 3.4. Krajobraz kulturowy obszarowe wpisy do rejestru zabytków (układy urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajobrazowe) 3.5. Zabytki archeologiczne Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków, łącznie z ich funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis koncentracji stanowisk archeologicznych uwarunkowania fizjograficzne) 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 4.1. Stan zachowania i obszary największego zagrożenia zabytków Stan zachowania zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Stan zachowania zabytków ruchomych Stan zachowania zabytków archeologicznych oraz istotne zagrożenia dla zabytków archeologicznych Obszary największego zagrożenia dla zabytków w gminie 4.2. Uwarunkowania wynikające ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ślesin 4.3. Uwarunkowania wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy 4.4. Uwarunkowania wynikające z ochrony przyrody i równowagi ekologicznej. 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz inne określone przez gminę) 6. Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 6.1. Gminna ewidencja zabytków Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków nieruchomych Sporządzenie gminnej ewidencji zabytków archeologicznych Inwentaryzacja obiektów tzw. małej architektury 6.2. Edukacja i promocja w zakresie ochrony zabytków 6.3. Działania zmierzające do poprawy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego 6.4. Określenie zasobów zabytkowych, które można wykorzystać dla tworzenia np. tras turystycznych, ścieżek dydaktycznych, organizacji festynów, itp Określenie sposobu realizacji poszczególnych celów gminnego programu opieki nad zabytkami

4 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 4 Poz Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 8. Monitoring działania gminnego programu opieki nad zabytkami 9. Niektóre zewnętrzne źródła finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami. 1. Wstęp 1.1. Położenie i krótka charakterystyka gminy Gmina Ślesin położona jest we wschodniej części województwa wielkopolskiego, w środkowej części powiatu konińskiego i jest jego największą gminą, posiadającą status miejsko wiejskiej. Siedzibą władz samorządowych jest miasto Ślesin, oddalone 18 km od Konina i 100 km od Poznania. Powierzchnia gminy zajmuje obszar 145,63 km², co stanowi ok. 9,23% powierzchni powiatu. Użytki rolne zajmują 58,5% powierzchni gminy, a 21.12% tereny leśne, które stanowią najwyższy wskaźnik lesistości spośród gmin powiatu konińskiego. 20,6% powierzchni zajmują jeziora, nieużytki i tereny poeksploatacyjne górnictwa odkrywkowego. Znaczne tereny gminy objęte są ochroną prawną /7.900 ha/. Głównie są to obszary leśne we wschodniej części wraz z ciągiem polodowcowych jezior rynnowych oraz fragment kanału Warta Gopło, które znajdują się w obrębie utworzonego w 1986 r. Goplańsko Kujawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Gmina spełnia funkcje rolnicze i turystyczno-rekreacyjne. Według danych GUS z 2011 r. Gminę Ślesin zamieszkuje osób, w tym ok w mieście Ślesin, które stanowi największy ośrodek osadnictwa. Gęstość zaludnienia wynosi 95 m/ km². Strukturę osadniczą tworzy miasto i 26 wsi sołeckich - Biskupie, Bylew, Głębockie, Goranin, Honoratka, Ignacewo, Julia, Kępa, Kijowiec, Kolebki, Leśnictwo, Licheń Stary, Lubomyśle, Marianowo, Mikorzyn, Niedźwiady, Ostrowąż, Piotrkowice, Pogoń Gosławicka, Półwiosek Lubstowski, Półwiosek Stary, Różnowa, Szyszyn, Szyszyńskie Holendry, Wąsosze, Wygoda - obejmujących 51 miejscowości. Gmina Ślesin sąsiaduje: - od południa - z gminą Kramsk i miastem Konin, - od zachodu z gminami Kazimierz Biskupi i Kleczew, - od północy z gminami Wilczyn, Skulsk i Wierzbinek, - od wschodu z gminą Sompolno. Jednostki osadnicze gminy łączy sieć dróg powiatowych i gminnych o długości ok. 70 km. Przez teren gminy wiedzie z południa na północ droga krajowa nr 25 (kierunek Ostrów Wlkp. Toruń), która w Ślesinie krzyżuje się z biegnącą ze wschodu na zachód drogą wojewódzką nr 263 (Słupca -Kłodawa). Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski wg Jerzego Kondrackiego, gmina leży w podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, na obszarze makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, w obrębie mezoregionów Pojezierza Gnieźnieńskiego (zachodnia część obszaru gminy) i Pojezierza Kujawskiego (wschodnia część jej obszaru), podzielonych na wysoczyzny. Teren gminy należy do Wysoczyzny Gnieźnieńskiej, która obejmuje dwa subregiony: Równinę Kleczewską w północno-zachodniej i południowo-zachodniej części gminy oraz Pagórki Ślesińskie w środkowej części. Gmina charakteryzuje się młodoglacjalną rzeźbą terenu, urozmaiconą - sandrowa i równinna morena denna z niewielkimi wzniesieniami, z polodowcową rynną jezior. Wysokość bezwzględna terenu kształtuje się w poziomach m. n.p.m. Sieć rzeczną Gminy Ślesin tworzy znaczna ilość drobnych cieków, należących do dorzecza Strugi Biskupiej lub uchodzących bezpośrednio do jezior Ślesińskiego, Mikorzyńsko-Wąsoskiego i Licheńskiego. Na terenie gminy znajduje się też niewielki odcinek kanału Warta Gopło. Poprzez system jezior gmina łączy się na wschodzie z doliną Warty, a na północy z doliną Noteci. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Gminy sięgają epok prehistorycznych - neolitu. Rozwój osadnictwa w rejonie Ślesina nastąpił na początku naszej ery. Tędy wiódł szlak bursztynowy łączący Cesarstwo Rzymskie z wybrzeżem Bałtyku. W okresie rozbicia dzielnicowego, omawiane tereny podlegały terytorialnie kasztelani lądzkiej. W dokumentach źródłowych wieś Ślesin /Szleszyno/ wzmiankowana jest w 1231 r. Książę Konrad Mazowiecki przekazał wtedy miejscowość biskupom poznańskim, którzy władali nią do XVIII wieku. 20 stycznia 1358 roku król Kazimierz Wielki nadał wsi prawa miejskie, które miały wpływ na rozwój gospodarczy terenu. Do rozwoju przyczyniło się też położenie miasta na ówczesnym

5 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 5 Poz szlaku handlowym łączącym Wielkopolskę z Mazowszem. W roku 1870, w wyniku represji po Powstaniu Styczniowym, zaborca rosyjski odebrał Ślesinowi prawa miejskie, które odzyskano w 1921 r. Po II rozbiorze w 1793 r. tereny Gminy znalazły się pod panowaniem pruskim. W latach włączono je do utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, później znalazły się w Królestwie Polskim, guberni kaliskiej, pod zaborem rosyjskim. Mieszkańcy gminy czynnie uczestniczyli w zrywach niepodległościowych; XIX i XX wieku. W roku 1863 zasilili szeregi powstańców styczniowych i ginęli w bitwach i potyczkach, w tym w jednym z najważniejszych epizodów militarnych w Konińskiem, bitwie stoczonej 8 maja 1863 r. pod Ignacewem. Natomiast na przełomie 1918/1919 roku wsparli zwycięskie Powstanie Wielkopolskie. Okres dwudziestolecia międzywojennego, to czas znacznego rozwoju miasta, powstawania różnych instytucji i stowarzyszeń działających na rzecz mieszkańców. Po wybuchu II wojny światowej, tereny gminy znalazły się w Kraju Warty, w rejencji inowrocławskiej. Szerzyły się aresztowania, egzekucje, terror, wywózki do obozów koncentracyjnych, wysiedlenia. Podczas hitlerowskiej okupacji życie straciło wielu mieszkańców gminy, w tym społeczność żydowska. Po wyzwoleniu przez wojska radzieckie 20 stycznia 1945 r., rozpoczął się nowy etap przemian społeczno-gospodarczych. Gmina Ślesin została utworzona w 1973 r., w latach administracyjnie należała do województwa konińskiego. Na jej terenie, we wsi Licheń Stary, znajduje się Sanktuarium Maryjne z pobudowaną w latach pięcionawową bazyliką, największym obiektem sakralnym w kraju i siódmym pod względem wielkości w Europie. Na przestrzeni wieków wykształcono dorobek kultury materialnej, którego zasoby przetrwały w Gminie Ślesin do czasów obecnych i są wyrazem troski władz samorządowych, aby poznały je kolejne pokolenia Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Nadrzędnym celem Programu opieki nad zabytkami gminy Ślesin na lata jest ukierunkowanie działań samorządu gminnego na poprawę stanu zachowania i utrzymania zasobów dziedzictwa kulturowego gminy. Szczegółowe cele wynikają z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Określone zostały następująco: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, - uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami, - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystywaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zmianami). Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy, do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym m.in. sprawy kultury, a więc bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz ze zmianami), która nakłada na gminę następujące obowiązki i uprawnienia:

6 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 6 Poz prawo utworzenia przez radę gminy (po uprzednim zasięgnięciu opinii konserwatora zabytków) parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art.16), - obowiązek uwzględniania w strategii rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 18 i 19), - obowiązek uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 20), - obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4), - przyjmowanie zawiadomień o znalezieniu w trakcie prowadzenia robót budowlanych lub ziemnych przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem oraz powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 32 ust.1 pkt 3 ust.2), - przyjmowanie zawiadomień o przypadkowym znalezieniu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym i powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 33 ust. 1 i 2), - sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do którego gmina posiada tytuł prawny (art. 71 ust. 1 i 2) - prawo udzielania przez organ stanowiący gminy, na zasadach określonych w podjętych uchwałach, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (art. 81), - obowiązek sporządzenia przez wójta gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust.1). - obowiązek sporządzenia i przedstawienia radzie gminy sprawozdania z realizacji programu (art. 87, ust. 5). 2. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego 2.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie województwa Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku. Wielkopolska 2020 jest dokumentem opracowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, a przyjęta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 17 grudnia 2012 r. Uchwałą Nr XXIX/559/12. Strategia określa uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju województwa. Ustalenia zawarte w cyt. dokumencie stanowią podstawę do sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa, przez co mają bezpośredni wpływ na zachowanie i poprawę jakości krajobrazu kulturowego. Zakłada konieczność wyznaczenia w planie zagospodarowania przestrzennego terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego, które należy wesprzeć pakietem pomocy ułatwiającej wykorzystanie tego czynnika. Wsparcie powinno objąć, z jednej strony rewitalizację obiektów, a z drugiej, przedsiębiorczość budowaną na wykorzystaniu tego sektora, szczególnie w turystyce. Generalnym celem Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego jest poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej, skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców. Cel ten będzie realizowany przy pomocy celów strategicznych i operacyjnych. W ramach celu strategicznego Zwiększenie spójności województwa określony został cel operacyjny Wsparcie terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego. Środowisko kulturowe może być dla wybranych obszarów istotnym czynnikiem aktywizacji gospodarczej i budowania lokalnych przewag konkurencyjnych. Na wielu obszarach jest ono jedynym realnym czynnikiem wzrostu. Cel ten realizowany powinien być przede wszystkim przez następujące kierunki działań: kompleksowe programy rewitalizacji i aktywizacji gospodarczej wykorzystującej walory kulturowe,

7 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 7 Poz tworzenie parków kulturowych, promocja terenów o wybitnych walorach kulturowych, odnowa obiektów dziedzictwa kulturowego. Cel strategiczny zakładający Zwiększenie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa ma być realizowany poprzez cel operacyjny Ochrona i utrwalanie dziedzictwa kulturowego Jednym z fundamentów kapitału społecznego jest tożsamość regionalna, otwartość na inne kultury oraz tolerancja. Bez poczucia tożsamości i znajomości własnej kultury nie można budować więzi społecznych. Rozwój społeczny, w tym tożsamość kulturowa, jest ważnym czynnikiem kształtowania konkurencyjności regionu. Wielkopolska może być regionem, który nie tylko wspiera wewnętrzny rozwój kulturalny, ale również przyciąga jednostki kreatywne, działające w przestrzeni kultury poprzez stworzenie wizerunku regionu otwartego na mobilność idei oraz odmienne wzorce i wartości kulturowe. Cel ten realizowany powinien być przede wszystkim przez następujące kierunki działań: promocja kultury regionalnej, poprawa warunków dla utrwalania tożsamości oraz upowszechniania dorobku kultury lokalnej i regionalnej, ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz historycznego regionu, wsparcie rozwoju kultury jako jednego z kreatywnych sektorów gospodarki regionu i rozwój przedsiębiorczości w tej dziedzinie, wzmocnienie pluralizmu kulturowego jako rozwojowej przeciwwagi dla dziedzictwa kulturowego regionu, stymulacja przepływu treści kulturowych (transfer międzykulturowy) oraz wewnętrznej innowacji w sferze kultury, jako niezbędnych czynników rozwoju kultury, zmniejszanie przestrzennych, społecznych i ekonomicznych dysproporcji w dostępie do kultury Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego sporządzony na okres perspektywiczny do roku 2020, uchwalony przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 roku, zmieniony Uchwałą Nr XLVI/690/10 z dnia 26 kwietnia 2010 r. W rozdz. Uwarunkowania rozwoju przestrzennego. Uwarunkowania wewnętrzne, pkt 18 Kultura i dziedzictwo narodowe podkreślono wartość tożsamości regionalnej. Oparta na tradycji regionalnej i najważniejszych cechach wyróżniających region terytorialnie, historycznie, społecznie i kulturowo jest ważnym elementem dziedzictwa kulturowego. Omówiono wielkości zachowanej substancji zabytkowej w regionie: stanowiska archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, pomniki historii, parki kulturowe, wymieniając najcenniejsze, charakterystyczne dla poszczególnych epok. Podkreślono konieczność powołania nowych parków kulturowych, które mogą stanowić podstawy do sporządzenia i wdrożenia strategii promocji kultury województwa wielkopolskiego oraz mogą stać się czynnikiem dla rozwoju turystyki opartej o wartości krajobrazu i kultury. Jednym z najważniejszych elementów generujących rozwój turystyki są szlaki kulturowe. Bogata przeszłość historyczna i kulturowa Wielkopolski stwarza wiele możliwości do przeprowadzenia szlaków kulturowych, a tym samym promocji Wielkopolski w skali lokalnej, krajowej czy międzynarodowej. W rozdz. 31. Ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego wymieniono najważniejsze nurty działania, mające na celu osiągnięcie optymalnego stanu środowiska kulturowego: ochrona istniejących zasobów materialnych i duchowych,

8 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 8 Poz kreowanie nowych jakości w obrębie poszczególnych dziedzin składających się na kulturę, a zwłaszcza kreowanie nowej przestrzeni, kształtowanie świadomości upowszechnianie wiedzy o środowisku kulturowym Wielkopolski wśród mieszkańców regionu, kraju i za granicą. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego szczególne znaczenie ma ochrona obszarowa, a więc ochrona całych układów przestrzennych miast i wsi, ochrona krajobrazów kulturowych w parkach kulturowych i w strefach kulturotwórczych, szlaków kulturowych oraz pojedynczych obiektów. Najważniejsze działania w ramach ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego w ramach planowania przestrzennego to: zwiększenie nakładów na ochronę dziedzictwa kulturowego, zarówno w budżecie państwa, jak i budżetach samorządowych, wpisanie do rejestru zabytków wszystkich zachowanych założeń i układów urbanistycznych, poszerzenie ewidencji zasobów dziedzictwa kulturowego województwa wielkopolskiego. Konieczne jest umożliwienie publicznego dostępu do ewidencji w formie elektronicznej, dalsze prowadzenie archeologicznych badań osadniczych, wzbogacanie dokumentacji dotyczącej obiektów dziedzictwa kulturowego, w szczególności: opisów, szkiców, map i opracowań obiektów oraz digitalizacji danych i ich udostępnianie w formie elektronicznej, promocja szlaków kulturowych, parków kulturowych, pomników historii, a także obiektów wpisanych na listy dziedzictwa europejskiego, podnoszenie wizerunku województwa jako produktu turystycznego, poprzez prawidłową informację turystyczną w celu dotarcia do określonych atrakcji turystycznych. W rozdz Ochrona układów urbanistycznych i ruralistycznych wymieniono elementy, które jej podlegają: rozplanowanie ulic, rynków i placów miejskich, parametry kwartałów, pasma zieleni, dominanty przestrzenne, panoramy, osie widokowe oraz wszelkie formy specyficznej zabudowy miejskiej. Ochrona układów przestrzennych, urbanistycznych i ruralistycznych powinna być rozpatrywana wraz z nawarstwieniami kulturowymi w których obecna jest cała sekwencja dziejów. Jest to działanie niezbędne dla zachowania ciągłości historycznej tworzenia się sieci osadniczej. Sprzymierzeńcem systemowych działań wspierających może się stać aspekt ekonomiczny w postaci korzyści gospodarczych uzyskiwanych z turystyki na terenach o atrakcyjnych i zadbanych śródmieściach pojedynczych wybitnych obiektach z historycznym tłem kulturowym, nadającym całości oczekiwany klimat. Podobny system powinien objąć również układy ruralistyczne. Ochrona kompleksowa architektury wiejskiej jest możliwa do zrealizowania na terenach, których głównym motorem rozwoju stanie się turystyka. Właściwą formą ochrony jest adaptowanie zabytkowych obiektów architektury wiejskiej na obiekty rekreacji indywidualnej. Najwartościowsze obiekty, dla których nie da się zapewnić ochrony w istniejących zespołach zabudowy, powinny się znaleźć w skansenach. Z uwagi na brak możliwości przetrwania wszystkich zabytków architektury wiejskiej, niezbędne jest systematyczne dokumentowanie obiektów o wartościach historycznych i estetycznych. W rozdz. Kierunki zagospodarowania przestrzennego. Polityka przestrzenna, pkt 29 Polityka poprawy efektywności struktur przestrzennych przedstawiono zbiór najważniejszych zasad, mających na celu uzyskiwanie optymalnych efektów w zagospodarowaniu przestrzeni. Ład przestrzenny to takie zagospodarowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Ład przestrzenny można uzyskać m. in. przez: przestrzeganie wytycznych konserwatorskich w zakresie poszczególnych obiektów objętych ochroną jak również zasad zagospodarowania zabytkowych układów urbanistycznych,

9 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 9 Poz kontynuowanie architektury wiejskiej przy założeniu, że tradycyjny nurt architektury lokalnej regionu nie powinien mieć prawa wyłączności, ale powinien stanowić ważny wyróżnik dla zachowania regionalnej specyfiki. Na terenach szczególnie cennych krajobrazowo należy unikać realizacji projektów odległych stylistycznie, pochodzących z kulturowo odmiennych regionów, ochronę krajobrazu, szczególnie w rejonach o najwyższych walorach przyrodniczych i kulturowych. Dla kształtowania przestrzeni miejskich przyjęto m.in. następujące zasady: ochrona dziedzictwa kulturowego, tożsamości i tradycyjnych elementów środowiska miejskiego, takich jak: zabytkowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, tereny zielone i tereny otwarte; respektowanie zaleceń wynikających z przepisów ochronnych i poszerzanie ochrony prawnej, wykorzystywanie atutów wynikających z ukształtowania terenu, osi widokowych, dominant przestrzennych, panoram, podnoszenie wymogów architektonicznych, szczególnie w stosunku do obiektów realizowanych na obszarach śródmieść oraz w pobliżu terenów o najwyższych walorach kulturowych i przyrodniczych, podejmowanie opracowań planistycznych dotyczących rewaloryzacji przestrzeni miejskich. Dla kształtowania obszarów wiejskich przyjęto m. in. następujące zasady: ochrona charakterystycznych układów ruralistycznych oraz zespołów sakralnych, pałacowo-parkowych, folwarków, ochrona zabytkowych budynków mieszkalnych, gospodarczych, wiatraków, remiz, szkół, kuźni, młynów, gorzelni i innych elementów specyficznych dla architektury wiejskiej np. kapliczek i krzyży, poszanowanie kształtowanej tradycyjnie różnorodności form osadnictwa wiejskiego w poszczególnych rejonach, twórcze wykorzystywanie wzorców architektury lokalnej przy formułowaniu warunków dla projektowanej zabudowy, odwoływanie się do architektury regionalnej Wielkopolski, preferowanie rodzimych materiałów budowlanych oraz tradycyjnych elementów małej architektury. W rozdz Promowanie świadomości regionalnej Wielkopolski uznano, że do zaistnienia Wielkopolski jako regionu atrakcyjnego kulturowo, niezbędne jest intensywne promowanie wiedzy o środowisku kulturowym regionu. Działania na rzecz promowania świadomości regionalnej Wielkopolski mają na celu pobudzenie aktywności lokalnych środowisk, przywrócenie etosu wielkopolskiego oraz pielęgnowanie regionalizmu, tzw. małych ojczyzn, m.in. poprzez: promowanie gwary, obyczajów, potraw, strojów, lansowanie folklorystycznych zespołów tanecznych, kształtowanie otwartości wobec innych mniejszości i kultur, prezentowanie ich dorobku kulturowego, organizowanie jarmarków, pokazów tradycyjnego rzemiosła, konkursów związanych z tematyką regionalną Inne dokumenty o zasięgu województwa, których problematyka związana jest z dziedzictwem kulturowym W Strategii rozwoju turystyki w województwie wielkopolskim na lata , przyjętej przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr X/103/07 z dnia 25 czerwca 2007 r., wśród priorytetów i celów rozwoju turystyki w województwie wskazane zostały główne pola strategiczne, w których generują i kumulują się procesy rozwojowe i działalność w dziedzinie turystyki. Wskazane pola strategiczne mają stanowić główne obszary wieloletnich i docelowych działań zmierzających do osiągnięcia celu nadrzędnego w turystyce wielkopolskiej. Do priorytetów rozwojowych zaliczono rozwój walorów turystycznych. Celem strategicznym jest tu podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu poprzez lepszą ochronę, ekspozycję i organizację zasobów kulturowych i przyrodniczych. Dwa cele operacyjne odnoszą się wprost do obiektów zabytkowych: wytyczenie i zagospodarowanie historycznych tras zwiedzania w centrach zabytkowych oraz przystosowania zespołów rezydencjonalnych i sakralnych do potrzeb ruchu turystycznego o charakterze krajoznawczym i pielgrzymkowym, wykorzystanie i adaptacja budowli zabytkowych na turystyczne obiekty usługowe.

10 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 10 Poz Uchwałą Nr XXXVIII/763/13 z dnia r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął Program opieki nad zabytkami Województwa Wielkopolskiego na lata Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 3.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyższym znaczeniu dla gminy wpisane do rejestru zabytków Do najcenniejszych zabytków na terenie gminy wpisanych do rejestru zabytków należą: BISKUPIE ZESPÓŁ PAŁACOWY: a. pałac, mur., 1905 r., b. park, 2 poł. XIX w., powiększony ok r. Rejestr zabytków nr 263/5 z dnia r. LICHEŃ STARY KRZYŻ KAMIEŃ MILOWY, kam., 1151 r. Rejestr zabytków nr 348/90 z dnia r. MIKORZYN ZESPÓŁ PAŁACOWY: a. pałac, mur., 2 poł. XIX w., b. owczarnia, ob. hotel, mur., 2 poł. XIX w., c. park, 2 poł. XIX w. Rejestr zabytków nr 260/2 z dnia r. OSTROWĄŻ KOŚCIÓŁ PAR. P.W. NIEPOKALANEGO SERCA NMP I ŚW. JAKUBA, drew., 1948 r. Rejestr zabytków nr A-535/276 z dnia r. PIOTRKOWICE ZESPÓŁ DWORSKI: a. dwór, mur., r., b. park, r. Rejestr zabytków nr 261/3 z dnia r. ŚLESIN UKŁAD URBANISTYCZNY, XVI-XIX w. Rejestr zabytków nr 462/203 z dnia r. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. MIKOŁAJA I DOBREGO PASTERZA: a. kościół, mur., 1900 r., 1907 r., b. cmentarz przykościelny, XVII w., c. ogrodzenie, mur.-żel., pocz. XX w., d. plebania z najbliższym otoczeniem, 2 poł. XIX w., 1920 r. Rejestr zabytków nr 204/Wlkp/A z dnia r. CMENTARZ KATOLICKI, ok. poł. XIX w. Rejestr zabytków nr 479/220 z dnia r.

11 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 11 Poz ŁUK TRIUMFALNY, mur., 1812 r. Rejestr zabytków nr 89/140 z dnia r. WĄSOSZE ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH: a. kościół, mur., 2 poł. XVI w., 1863 r., r., kaplica 1873 r., wieża r., b. cmentarz przykościelny, XVI w., c. brama z ogrodzeniem od strony wschodniej, mur., 2 poł. XIX w., d. plebania, mur., ok. poł. XIX w., e. ogród plebański, XIX w. Rejestr zabytków nr 350/Wlkp/A z dnia r. (kościół) i r. CMENTARZ KATOLICKI, 1846 r. Rejestr zabytków nr 477/218 z dnia r Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków BISKUPIE ZESPÓŁ PAŁACOWY: a. pałac, mur., 1905 r., b. park, 2 poł. XIX w., powiększony ok r. IGNACEWO POMNIK POWSTAŃCÓW STYCZNIOWYCH, mur., 1918 r. KIJOWIEC DWÓR, mur., 2 poł. XIX w., przebud. ok r. KOLEBKI BUDYNEK INWENTARSKI W ZAGRODZIE NR 17, mur., 1939 r. LICHEŃ STARY ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. DOROTY: a. kościół, mur., 1854 r., przebud r., r., 1903 r., b. cmentarz, poł. XIX w. KRZYŻ KAMIEŃ MILOWY, kam., 1151 r. SPICHLERZ FOLWARCZNY, mur., 2 poł. XIX w. DOM NR 50, mur., ok r. WIATRAK KOŹLAK, drew., 1 poł. XIX w. LIZAWY CMENTARZ EWANGELICKI, XIX w. MIKORZYN ZESPÓŁ PAŁACOWY: a. pałac, mur., 2 poł. XIX w., b. owczarnia, ob. hotel, mur., 2 poł. XIX w., c. park, 2 poł. XIX w.

12 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 12 Poz OSTROWĄŻ KOŚCIÓŁ PAR. P.W. NIEPOKALANEGO SERCA NMP I ŚW. JAKUBA, drew., 1948 r. CMENTARZ KATOLICKI, XIX w. PIOTRKOWICE ZESPÓŁ DWORSKI: a. dwór, mur., r., b. park, r., c. spichlerz, mur., r. POGOŃ GOSŁAWICKA DOM NR 3, glin., 2 poł. XIX w. DOM NR 13, glin., ok r. DOM NR 23, mur., 1880 r. POGORZELE KAPLICZKA, mur., pocz. XX w. CMENTARZ EWANGELICKI, 2 poł. XIX w. DOM NR 19, mur., 1937 r. STARY PÓŁWIOSEK CMENTARZ EWANGELICKI, 1883 r. DOM NR 14, mur., ok r. DOM NR 28, mur., 1934 r. SZYSZYŃSKIE HOLENDRY CMENTARZ EWANGELICKI, XIX w. ŚLESIN UKŁAD URBANISTYCZNY, XVI-XIX w. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. MIKOŁAJA I DOBREGO PASTERZA: a. kościół, mur., 1900 r., 1907 r., b. cmentarz przykościelny, XVII w., c. ogrodzenie, mur.-żel., pocz. XX w., d. plebania z najbliższym otoczeniem, 2 poł. XIX w., 1920 r., e. budynek gospodarczy, mur., XIX/XX w., f. budynek gospodarczy, mur., XIX/XX w., g. budynek gospodarczy, mur., XIX/XX w. KAPLICZKA, mur., XIX/XX w. ZESPÓŁ CMENTARZA KATOLICKIEGO: a. cmentarz, pocz. XX w., b. brama, mur., pocz. XX w. CMENTARZ ŻYDOWSKI, XIX w. SZKOŁA, mur., ok r. ŁUK TRIUMFALNY, mur., 1812 r.

13 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 13 Poz ul. Berwińskiego DOM NR 3, mur.-glin., ok r. DOM NR 9, glin., 1880 r. ul. Kleczewska DOM NR 7, mur., k. XIX w. DOM NR 8, mur., ok r. DOM NR 11, mur., ok r. DOM NR 12, mur., XIX/XX w. DOM NR 14, mur., ok r. DOM NR 15, mur., ok r. DOM NR 16, mur., 1919 r. DOM NR 17, mur., XIX/XX w. DOM NR 18, mur., ok r. DOM NR 27, mur., ok r. DOM NR 32, mur., 1 ćw. XX w. DOM NR 34, mur., ok r. ul. Kościelna DOM NR 3, mur., poł. XIX w. DOM NR 7, mur., 1912 r. DOM NR 21, mur., ok r. ul. Napoleona DOM NR 11, mur., ok r. DOM NR 15,mur., 1928 r. pl. Wolności DOM NR 4, mur., 1880 r. DOM NR 14, mur., pocz. XX w. ul. Żwirki i Wigury DOM NR 8 a, mur., XIX/XX w. DOM NR 12, mur., 1890 r. DOM NR 20, mur., 1918 r. DOM NR 26, mur., 2 poł. XIX w. DOM NR 27, mur., ok r. DOM NR 29, mur., 1880 r. DOM NR 30, mur., ok r. DOM NR 35, mur., ok r. DOM NR 37, mur., ok r. DOM NR 41, mur., ok r. DOM NR 45, mur., ok r. DOM NR 49, mur., 1928 r.

14 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 14 Poz DOM NR 53, mur., 1935 r. MŁYN, ul. Kleczewska, mur., 1915 r. MŁYN, ul. Żwirki i Wigury, mur., 1939 r. TEODOROWO DOM NR 8, glin.-mur., 1909 r. DOM NR 11, mur., ok r. WĄSOSZE ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH: a. kościół, mur., 2 poł. XVI w., 1863 r., r., kaplica 1873 r., wieża r., b. cmentarz przykościelny, XVI w., c. brama z ogrodzeniem od strony wschodniej, mur., 2 poł. XIX w., d. plebania, mur., ok. poł. XIX w., e. ogród plebański, XIX w. ZESPÓŁ CMENTARZA KATOLICKIEGO: a. cmentarz, 1846 r., b. kaplica grobowa Mierzyńskich, mur., 1917 r. ZESPÓŁ DWORSKI: a. gorzelnia, mur., 1871 r., b. park, 2 poł. XIX w. WIERZELIN KAPLICZKA, mur., 1946 r. CMENTARZ EWANGELICKI, 2 poł. XIX w. DOM NR 2, mur., pocz. XX w. DOM NR 6, glin., pocz. XX w. WYGODA CMENTARZ EWANGELICKI, 4 ćw. XIX w Zespoły najcenniejszych zabytków ruchomych na terenie gminy Na terenie gminy do rejestru zabytków ruchomych wpisany jest jeden zespół stanowiący wyposażenie i wystrój kościoła par. p.w. św. Mikołaja i Dobrego Pasterza w Ślesinie (30 pozycji); nr rejestru 187/Wlkp/B na podstawie decyzji z dnia r. W skład wyposażenia wchodzą m.in. neogotyckie ołtarze, ambona, chrzcielnica, konfesjonał, prospekt organowy, feretrony Krajobraz kulturowy obszarowe wpisy do rejestru zabytków (układy urbanistyczne, parki kulturowe, parki krajobrazowe) Krajobraz kulturowy to przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze (art. 3, pkt 14 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). W celu jego ochrony oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej, cyt. Ustawa przewiduje ochronę poprzez wpis do rejestru zabytków cennych kulturowo struktur przestrzennych układów urbanistycznych, ruralistycznych, krajobrazów kulturowych.

15 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 15 Poz Do rejestru zabytków pod numerem A-462/203 decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 21 sierpnia 1991 r. wpisany został historyczny układ urbanistyczny Ślesina. Lokacja miasta na prawie średzkim miała miejsce w 1358 r. Utrata praw miejskich w 1870 r., które przywrócono w 1921 r. Układ przestrzenny wykształcił się prawdopodobnie z ulicówki posiadającej rozszerzenie placu targowego na trakcie przebiegającym przez przesmyk pomiędzy jeziorami. Istniejący układ miasteczka wykształcony ostatecznie w wyniku regulacji w 2 poł. XIX w. Zabudowa przyrynkowa i ulic wylotowych głównie z przełomu XIX i XX w. Dobry stan zachowania poszczególnych elementów układu przestrzennego: placów, ulic, podziałów gruntów i architektury sakralnej, mieszkalnej oraz wyraźna czytelność ich genezy widzianej w szerokim kontekście rozwoju gospodarczo-społecznego Wielkopolski w czasie reformy państwa w średniowieczu, a także w kontekście dalszych przekształceń w wiekach późniejszych, szczególnie w 2 poł. XIX w. stawia historyczny ośrodek miejski w grupie cennych zespołów współtworzących dziedzictwo kulturowe kraju. W latach przeprowadzono rewitalizację rynku. Usunięto prowizoryczną zabudowę, wykonano nową nawierzchnię z kostki granitowej, uporządkowano zieleń, zamontowano oświetlenie, nowe ławki, kosze na odpadki, kwietniki. Z obszarowych wpisów do rejestru zabytków wymienić należy również parki dworskie i pałacowe założone w stylu krajobrazowym w miejscowościach: Biskupie, Mikorzyn, Piotrkowice oraz cmentarze katolickie w Ślesinie i Wąsoszach Zabytki archeologiczne Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gminy Na terenie gminy Ślesin znajduje się jedno stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków. Jest to gródek stożkowaty w miejscowości Kijowiec, wpisany do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego pod numerem rejestru 420/Wlkp/C z dnia r Wykaz stanowisk o własnej formie krajobrazowej Na terenie gminy Ślesin zostało dotychczas zewidencjonowane jedno stanowisko archeologiczne o własnej formie krajobrazowej. Jest to wyżej wspomniany gródek stożkowaty z miejscowości Kijowiec datowany na okres wczesnego średniowiecza Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych i wpisanych do rejestru zabytków, łącznie z ich funkcją oraz krótką analizą chronologiczną (opis koncentracji stanowisk archeologicznych uwarunkowania fizjograficzne) Obszar gminy Ślesin został rozpoznany archeologicznie w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP). AZP to program badawczy obejmujący swym zasięgiem terytorium całej Polski. Pozwala na dokładne rozpoznanie zasobów archeologicznych. W swych założeniach obejmuje bowiem kilka etapów badawczych: 1. kwerendę archiwalną w muzeach, instytucjach publicznych i publikacjach, 2. badania powierzchniowe. Należy jednak pamiętać, że baza danych AZP jest bazą otwartą. Dołączane są do niej ciągle nowe informacje pochodzące z kolejnych badań czy też weryfikacji badań wcześniejszych. W związku z powyższym dokumentacja stanowisk archeologicznych utworzona metodą AZP jest źródłem najbardziej aktualnej wiedzy o terenie. Poniżej zaprezentowano tabelkę prezentującą zasoby dziedzictwa archeologicznego z terenu gminy Ślesin. Dotychczas na omawianym terenie zewidencjonowano 445 stanowisk archeologicznych. Są to przede wszystkim osady ludności kultury pucharów lejkowatych, ludności kultury łużyckiej i ludności kultury przeworskiej oraz z okresu wczesnego średniowiecza:

16 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 16 Poz stanowiska o własnej formie krajobrazowej cmentarzyska płaskie cmentarzyska kurhanowe osady skarby ogółem dwory grodziska fortyfikacje ziemne * dane przytoczone za Raportem o stanie zabytków gminy Ślesin, WUOZ w Poznaniu Delegatura w Koninie, 2004 r. oraz Wielkopolskim Biuletynem Konserwatorskim, t. III Teren gminy należy do Wysoczyzny Gnieźnieńskiej, którą stanowią dwa subregiony: Równina Kleczewska i Pagórki Ślesińskie. Pod względem rzeźby terenu obszar gminy Ślesin jest urozmaicony, równinny z niewielkimi wzniesieniami (różnica wysokości - ponad 25 m) i z polodowcową rynną jezior. Gmina Ślesin odznacza się dobrymi warunkami glebowymi, powstałymi na bazie piasków i glin zwałowych. Zasoby wodne to głównie ciąg jezior ślesińsko-pątnowskich, gdyż sieć rzeczna gminy jest dosyć uboga. Do największych jezior należą: Mikorzyńsko-Wąsowskie, Ślesińskie i Licheńskie. Jeziora te są połączone ze sobą kanałami i Kanałem Warta-Gopło z Notecią. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie gminy pochodzą z epoki kamienia mezolitu (8000 lat p.n.e.). Od tego czasu obszar ten był nieprzerwanie zasiedlony, o czym świadczą znaleziska z następnych epok. Osadnictwo grupuje się głównie wzdłuż cieków wodnych, na terenach zajmowanych i dziś przez współczesne wsie oraz w pasie wydm. Z następnego okresu pradziejów, neolitu, pochodzą liczniejsze ślady osadnictwa grup ludzkich na omawianym terenie. Widoczne jest to zwłaszcza na przykładzie ludności kultury pucharów lejkowatych. Ludność tej kultury zamieszkiwała niewielkie osady, położone na łagodnych stokach wydmowych wzniesień. Charakterystyczną cechą tej kultury w zakresie obrządku pogrzebowego były monumentalne grobowce megalityczne ( kujawskie ) w postaci długiego (do 130 m), trójkątnego (o podstawie do 15 m) kopca obstawionego wielkimi kamieniami. Pochówki w obudowie kamiennej znajdowały się pod nasypem grobowca. Z terenu gminy Ślesin znamy grobowiec megalityczny zlokalizowany w okolicach miejscowości Kijowiec. Mniej liczne są natomiast ślady obecności na naszych terenach kultury amfor kulistych rozwijającej się prawie równolegle z kulturą pucharów lejkowatych. Z upowszechnieniem się nowego materiału (brązu) wiąże się dalszy rozwój gospodarczo-cywilizacyjny w epoce brązu. Docierał on na nasze tereny drogą wymiany z południa Europy, zwiększając rolę handlu i powodując przenikanie się wpływów. Wczesna epoka brązu jest na terenie gminy słabo reprezentowana. Znamy tylko kilka stanowisk z tego okresu w okolicach Ślesina. Wzrost osadnictwa widoczny jest natomiast w środkowym i późnym okresie epoki brązu. Zaczęła się wówczas rozwijać na ziemiach polskich kultura łużycka, zaliczana do wielkiego kompleksu kultur popielnicowych, rozprzestrzeniających się stopniowo z centrum naddunajskiego na rozległe tereny Europy. Osadnictwo kultury łużyckiej na terenie gminy jest bogato reprezentowane. W VII w p.n.e. rozpoczyna się na ziemiach polskich epoka żelaza. Obok wyrobów brązowych, których udział systematycznie maleje, pojawiają się wówczas wyroby żelazne. Pod koniec okresu halsztackiego rozpoczyna się stopniowy rozkład kultury łużyckiej, spowodowany prawdopodobnie kryzysem gospodarczym wywołanym pogorszeniem się klimatu oraz zbytnim wyeksploatowaniem środowiska naturalnego. Dodatkowym czynnikiem destabilizacyjnym był najazd Scytów. Osłabiona ludność kultury łużyckiej była stopniowo podbijana lub kolonizowana przez pokrewne im ludy tworzące kulturę pomorską.

17 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 17 Poz Początek wieku IV p.n.e. wiąże się z masowym upowszechnieniem się żelaza jako podstawowego surowca, ujednolicenia używanych ozdób, narzędzi, broni, przedmiotów codziennego użytku. Na terenie ziem polskich wykształciła się wówczas tzw. kultura przeworska. Miało to miejsce w późnym okresie lateńskim (młodszy okres przedrzymski). Rozwijała się ona następnie w kolejnym okresie wpływów rzymskich. Na obszarze naszej gminy notujemy kilkadziesiąt stanowisk identyfikowanych jako pozostałości osadnictwa ludności kultury przeworskiej. Na przełomie IV i V w. n.e. większość obszarów ziem polskich przeżywa głęboki kryzys kulturowy, osadniczy i gospodarczy. Związane jest to prawdopodobnie załamaniem się dotychczasowej sytuacji politycznej Europy w wyniku najazdu Hunów. Najazd ten wywołał masowe przesunięcia ludności zamieszkującej jej środkową część oraz zlikwidował wpływ Cesarstwa Rzymskiego. Rozpoczął się okres wędrówek ludów. Bezpośrednim tego skutkiem było zahamowanie trwającego kilka wieków rozwoju gospodarczego i społecznego na ziemiach polskich. Dotychczas nie udało się stwierdzić ciągłości osadnictwa w okolicach Ślesina. Począwszy od VI w. n. e. wkraczamy w nowy okres dziejów zwany wczesnym średniowieczem. Gęstość osadnictwa w tym okresie jest raczej niewielka. Znaczny rozwój gospodarczy, społeczny i kulturowy zaczął się w wieku VIII. W ciągu IX i X wieku kształtowały się podstawy terytorialne państwa polskiego. Powstały wówczas grody siedziby przedstawicieli władzy, ośrodki gospodarcze i zalążki przyszłych miast. Widoczne są fazy powstawania grodów: okres plemienny, kiedy grody skupiają się w Wielkopolsce zachodniej i południowo-zachodniej; następnie w czasie bezpośrednio poprzedzającym okres formowania państwa grody powstają w środkowej i północno-wschodniej Wielkopolsce; sieć grodów rozrasta się następnie przynajmniej w trzech fazach w miarę poszerzania się terytorium państwa piastowskiego. 4. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 4.1. Stan zachowania i obszary największego zagrożenia zabytków Stan zachowania zabytków nieruchomych Obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków na terenie gminy Ślesin, poza pojedynczymi przypadkami, prezentują generalnie dobry stan zachowania. Biskupie zespół pałacowy W 2 poł. XIX w. dobrami Biskupia zarządzała rodzina Iwańczyków. W tym czasie pobudowano dwór, zakładając wokół niego niewielki park. Dwór spalił się na pocz. XX w. W 1905 r. Emil Iwańczyk pobudował okazały pałac, powiększono również założenie parkowe. Po wojnie, na bazie dawnego majątku, utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1992 r. obiekty przejęte przez Agencję Nieruchomości Rolnych i wydzierżawione. Od 1998 r. własność prywatna. Pałac murowany z cegły, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z dominującym dwukondygnacyjnym ryzalitem środkowym. W osi fasady podcień z głównym wejściem wsparty na kolumnach. W elewacji południowej (parkowej) dominujący ryzalit poprzedzony tarasem, artykułowany czterema kolumnami korynckimi. Nad gzymsami koronującymi skrzydeł i ryzalitu balustrada z tralkami jednolalkowymi i wazami, kryjąca połacie dachowe. Remont kapitalny obiektu przeprowadzono w latach W 1998 r. wyremontowano wnętrza. Kolejny remont, obejmujący m.in. wymianę pokrycia, remont elewacji, renowację stolarki przeprowadzono w latach Stan zachowania dobry. Park założony w stylu krajobrazowym w 2 poł. XIX w., powiększony o część południową w 1905 r. Z pierwotnego założenia zieleni największą wartość przyrodniczą przedstawiają pojedynczo rosnące sędziwe dęby, lipy i jesiony, z drugiej fazy aleja i szpalery grabowe. W części zachodniej parku znajdują się dwa stawy. Śladowo zachowany układ komunikacyjny. W chwili obecnej stan zachowania obiektu ocenić należy jako dostateczny. Uporządkowano zieleń (usunięto drzewa obumarłe, zbędne samosiewny, zagospodarowano trawniki). Renowacji wymaga układ wodny. Konieczne jest również wprowadzenie uzupełniających nasadzeń drzew i krzewów ozdobnych. Licheń Stary krzyż kamień milowy

18 Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego 18 Poz Kamienny krzyż romański obecnie umieszczony został w kapliczce, w centrum wsi. Zachowany w stanie dostatecznym. Mikorzyn zespół pałacowy W połowie XIX wieku właścicielem folwarku była rodzina Milewskich, niezwykle czynna w czasach Powstania Styczniowego (1863). Pobudowano wówczas pałac i owczarnie oraz założono 16 hektarowy park w stylu angielskim, zlokalizowany przy rynnie jeziornej skupiającej jeziora: Pątnowskie, Wąsowskie, Mikorzyńskie i Ślesińskie. W roku 1905 właścicielem Mikorzyna był Alfred Wierusz Kowalski, żyjący w latach , znany malarz krajobrazów, scen myśliwskich, członek i honorowy profesor akademii monachijskiej. Po jego śmierci majątkiem zarządzał zięć, Tadeusz Swinarski, który równocześnie był dyrektorem cukrowni w pobliskich Gosławicach. W czasie wojny majątek był w zarządzie administracji niemieckiej. Po 1945 r. tworzył zasoby Państwowego Funduszu Ziemi, po czym został podzielony na dwie części i stał się ośrodkiem wypoczynkowym dla pracowników Fabryki Urządzeń Górnictwa Odkrywkowego w Koninie (część północna) oraz Zakładów Przemysłu Jedwabniczego w Kaliszu (część południowa). Uległo wówczas zmianie pierwotne założenie zieleni. W parku zlokalizowano wiele domków campingowych, pobudowano zaplecze gastronomiczno-socjalne. W latach 70. i 80. XX w. FUGO wyremontowało pałac, w którym zlokalizowano restaurację i kawiarnię, a także adaptowało starą owczarnię na obiekt hotelowo-gastronomiczny. Obecnie oba ośrodki wypoczynkowe stanowią własność prywatną. Pałac zbudowany w połowie XIX w. Posadowiony na rzucie w kształcie nieregularnego prostokąta, o bryle dzielonej na dwie części, jedno i dwukondygnacyjne, nakryte oddzielnymi dachami dwuspadowymi oraz dwukondygnacyjną wywyższoną więżą, nakrytą dachem ośmiopołaciowym. Elewacja północna charakteryzuje się odrębnymi podziałami w każdej z czterech części oraz zróżnicowaniem ilości i kształtów otworów okiennych i drzwiowych. Elewacja południowa z wyróżniającym się ryzalitem bocznym od zachodu, z bogactwem podziałów na kondygnacje, z wyrazistym belkowaniem gzymsów działowych. Elewacja zachodnia zdominowana jest centralnie położonym pozornym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym szczytem z przełamanym gzymsem. W elewacji wschodniej góruje wieża od południa. Pałac od lat nie użytkowany, a jego stan techniczny stopniowo się pogarszał. W roku bieżącym rozpocznie się remont kapitalny obiektu i adaptacja na cele hotelarsko-gastronomiczne, na który właściciel uzyskał już pozwolenie konserwatorskie. Budynek owczarni wybudowano w połowie XIX w. Obiekt murowany, na planie wydłużonego prostokąta, z podziałami dostosowanymi obecnie do potrzeb hotelowych. Rozbudowany w 2009 r. Stan techniczny bardzo dobry. Park założony w stylu krajobrazowym. Granica wschodnia założenia parkowego, to naturalny pas plaż przylegających do jeziora. Zastany drzewostan parkowy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gatunkowym, choć znaczna część gatunków reprezentowana jest przez pojedyncze egzemplarze. Zdecydowanie najliczniejszą grupą drzew występujących na terenie parku są robinie akacjowe. Większość egzemplarzy to drzewa młode pochodzące z samosiewu o niskich walorach przyrodniczych i estetycznych. Wśród drzew najcenniejszych z pierwotnego założenia wyróżnić można kilka egzemplarzy lipy drobnolistnej, jesionu wyniosłego i klonu. Część północna parku, na której znajduję się pałac wymaga wprowadzenia uzupełniających nasadzeń, natomiast część południowa kompleksowego uporządkowania. Wadliwa gospodarka, nadmierna intensywność gospodarowania terenu, brak zabiegów konserwatorskich spowodowały zniekształcenia form roślinnych oraz zwyrodnienie kompozycji przestrzennej. Jednakże w oparciu o istniejący drzewostan i zachowane fragmenty dawnego układu, park, po zabiegach rewaloryzacyjnych, przywracających utracone lub zniszczone elementy przestrzenne, ma szansę stać się znaczącym elementem krajobrazu, a jego adaptacja do nowych funkcji nie będzie dokonywana kosztem zmniejszenia wartości zabytkowej obiektu. Ostrowąż kościół par. p.w. Niepokalanego Serca NMP i św. Jakuba Ap.