MECHANIZM PORODOWY. wykład dla rodziców nie uczestniczących w zajęciach szkoły rodzenia. czerwiec 2004

Transkrypt

1 MECHANIZM PORODOWY wykład dla rodziców nie uczestniczących w zajęciach szkoły rodzenia czerwiec 2004 Szanowni państwo! Dzisiejszy tekst przygotowałam specjalnie z myślą o tych spośród Państwa, którzy z rożnych względów nie mogą uczestniczyć w zającach szkoły rodzenia. Mechanizm porodowy stanowi, bowiem jeden z tematów omawianych w trakcie tych zajęć i uważam go za jedno z ważniejszych zagadnień pośród tych, które mogą zainteresować przyszłych, zwłaszcza niedoświadczonych rodziców. Mechanizm porodowy-takie sformułowanie sugeruje omawianie konkretnych biologicznych a raczej biofizycznych mechanizmów, których efektem końcowym jest urodzenie się dziecka. Chciałabym jednak podejść do tego zagadnienia w sposób mniej naukowy a zdecydowanie bardziej praktyczny i przedstawić Państwu, co dzieje się z dzieckiem a także z rodzącą kobieta w trakcie poszczególnych faz porodu. Ponadto pragnę podzielić się z Państwem swoimi refleksjami na temat PORODU. MECHANIZM PORODOWY - str. 1 / 10

2 Chciałabym w tym miejscu zaznaczyć, że uważam poród jedno z najbardziej wzniosłych wydarzeń w życiu człowieka. Witanie nowonarodzonego dziecka jest przeżyciem, dla którego nie umiem znaleźć analogii. To jest dodatkowo wielki debiut nowonarodzonego, przy,którym wszystkie nasze późniejsze pierwsze razy bledną zdecydowanie... Moment przyjścia dziecka na świat poprzedzony jest jednakże ciężką pracą rodzącej a także c z a s e m koniecznym by mogły zaistnieć wspomniane wcześniej mechanizmy, o których zaraz Państwu opowiem. Fizjologicznie sygnałem do uruchomienia mechanizmu porodowego jest osiągnięcie przez płód biologicznej dojrzałości. Właśnie ten fakt - dojrzałość płodu wyzwala cały szereg przemian biologicznych, również hormonalnych, które niezbędne są do zainicjowania akcji skurczowej. Dokładne ich omówienie podobnie zresztą jak patologiczna inicjacja porodu znacznie wykraczają poza nasz dzisiejszy temat. W sensie mechanicznym w porodzie biorą udział: macica jako generator siły skurczowej działający tłocząco wypychająco na przedmiot porodu, którym jest płód przemieszczający się w kanale rodnym. Pomiędzy tymi elementami musi zaistnieć bardzo ścisłe współdziałanie, muszą współpracować według ściśle określonego schematu, aby mógł nastąpić poród fizjologiczny. Na szczęście dzieje się tak w znakomitej większości przypadków( wg rożnych źródeł ok. 94%). Poród jest zdarzeniem rozciągniętym w czasie i dlatego dla ułatwienia dzielimy go umownie na 4 okresy. Początek porodu Początek porodu może wyglądać różnie. Może być to pojawienie się regularnych skurczów, co min połączone ze skracaniem się szyjki macicy i rozwieraniem ujścia lub też odejście wód płodowych bez innych towarzyszących objawów. MECHANIZM PORODOWY - str. 2 / 10

3 Rozpoczęcie się czynności skurczowej jest sygnałem, że należy zgłosić się do szpitala. Lekarz badając pacjentkę dokonuje właściwie weryfikacji czy skurcze są skurczami I -szego okresu porodu (a więc czy towarzyszy im skracanie i rozwieranie szyjki) czy też należą do skurczów przepowiadających, stanowiących jeden z elementów przygotowywania się macicy do właściwej akcji skurczowej. Bardzo trudno jest kobiecie samodzielnie zróżnicować skurcze 1- szego okresu porodu od skurczów przepowiadających. Zgodnie z tym, co napisałam powyżej praktycznie rodząca nie może sama dokonać weryfikacji w związku z tym w razie wątpliwości należy zgłosić się do szpitala. Odejście wód płodowych bywa na ogół bardziej jednoznaczne i nie pozostawia wątpliwości, co do konieczności zgłoszenia się do wybranego oddziału. I okres porodu. I-szy okres porodu nazywamy okresem rozwierania, ponieważ w czasie jego trwania (od kilku do kilkunastu godzin) dochodzi do stopniowego skracania i rozwierania szyjki macicy. Godny podkreślenia jest fakt,że w tym okresie dochodzi do diametralnej zmiany roli szyjki macicy. Z elementu zamykającego jamę macicy (przez całą ciążę) staje się ona fragmentem kanału rodnego. (Osiągnięcie tej przemiany jest właśnie celem skurczów tego okresu). W czasie trwania pierwszego okresu porodu kobieta odczuwa bóle -skurcze pojawiające się regularnie z narastająca częstotliwością. W celu oceny tzw. postępu porodu lekarz i położna przeprowadzają kilkakrotne badanie położnicze. Ponadto w celu oceny dobrostanu dziecka słuchamy tętna płodu oraz wykonujemy zapisy tętna KTG. Zastanówmy się teraz, co w tym czasie dzieje się z dzieckiem-stanowiącym jak już wspomniałam przedmiot porodu przemieszczający się wzdłuż kanału rodnego pod wpływem akcji skurczowej. Kanał rodny kobiety w bardzo dużym uproszczeniu ma kształt stożka a może raczej rogu obfitości. Jest on zdeterminowany przede wszystkim przez kształt miednicy kostnej kobiety. Wyróżniamy w jego obrębie szereg wymiarów i płaszczyzn(co ułatwia orientacje i określenie zaawansowania porodu), do których musi dostosować się przedmiot porodu, czyli dziecko swoimi MECHANIZM PORODOWY - str. 3 / 10

4 wymiarami. Wszyscy wiemy, ale najczęściej się nad tym nie zastanawiamy, że wymiar przednio tylny głowy jest dłuższy od wymiaru poprzecznego a z kolei szerokość barków dokładnie odwrotnie jest większa od wymiaru przednio tylnego klatki piersiowej. Podobnie miednica kobiety w górnej części, czyli we wchodzie ma większy wymiar poprzeczny niż przednio tylny, natomiast w dolnej części kanału rodnego-na wychodzie sytuacja jest odwrotna. W momencie, kiedy rozpoczyna się poród (mówimy ciągle o fizjologii) dziecko znajduje się głową w dół (położenie podłużne główkowe).wymiarem przednio-tylnym swojej główki wpasowuje się w wymiar poprzeczny miednicy a wiec większym wymiarem główki w większy wymiar miednicy. Plecy dziecka są, więc zwrócone w kierunku jednego z boków matki a twarzyczka w stronę drugiego. Skurcze macicy popychają dziecko w dół i wymuszają tzw. zstępowanie główki wraz z jej przygięciem. Mówimy, ze główka dziecka dokonuje zwrotów. Jest tak rzeczywiście. Przesuwając się w kanale rodnym niżej płód obraca się spiralnie tak, aby na wychodzie wymiar przednio tylny główki znalazł się w wymiarze przednio-tylnym miednicy. To umożliwia wejście barków do szerszego wymiaru miednicy. Pod wpływem dalszego ucisku wywieranego przez mięsień macicy na pupę dziecka,główka obniża się i potylica dziecka osiąga wewnętrzną stronę spojenia łonowego matki. Jest to bardzo istotny moment w całym mechanizmie porodu dziecko opiera się potylica o spojenie łonowe matki a twarzyczka znajduje się w tzw. zagłębieniu kości krzyżowej. Dalszy nacisk spowodowany skurczami macicy powoduje tzw. odgięcie główki z dalszym jej równoczesnym obniżeniem. Troszeczkę wyprzedziliśmy. Oczywiście gdzieś w międzyczasie, gdy dziecko pokonywało ta jedną z najtrudniejszych swoich życiowych dróg zakończył się I-szy okres porodu, czyli ujście rozwarło się całkowicie tj. do ok.10 cm i rozpoczął się II okres porodu. Zmienił się charakter bólów, pojawiły się tzw. bóle parte (parcie związane jest z uciskiem główki płodu na końcowy odcinek odbytnicy).rodząca wspomaga teraz siłę skurczów macicy p a r c i e m a MECHANIZM PORODOWY - str. 4 / 10

5 więc siłą skurczu mięśni zależnych od woli. W tym okresie wszystko dzieje się szybko. Zazwyczaj trwa on 10, 20 minut (nie dłużej niż 2 godziny).występują skurcze macicy co ok.2 minuty. W szparze sromowej zaczyna być widoczna główka dziecka. Następnie wytacza się po kroczu twarzyczka.(cały czas potylica wspiera się na spojeniu łonowym! czyli jest jak gdyby unieruchomiona a twarzyczka przesuwa się szybciej po tylnej ścianie miednicy, czyli jak mówimy wytacza się). Gdy urodzi się główka kolej na barki. Aby mogły się urodzić musza z kolei one, swoim dłuższym wymiarem znaleźć się w wymiarze przednio tylnym wchodu miednicy. Jest to zwrot barków związany ze zwrotem główki. Dlatego dziecko odwraca się twarzyczka w stronę jednego z ud matki. W tym czasie jeden bark opiera się na spojeniu łonowym tworząc jakby dźwignię dla drugiego, który zsuwa się po kości krzyżowej i kroczu (analogicznie do mechanizmu rodzenia się główki). Rodzi się pierwszy bark a następnie ten spod spojenia łonowego. Ciałko dziecka dokonuje kolejnego zwrotu i jest wytaczane na brzuch matki. Ponieważ główka dziecka ma obwód większy od obwodu brzuszka urodzenie tułowia i nóżek nie stanowi już problemu. W chwili urodzenia się dziecka kończy się II okres porodu. Dziecko znajduje się na brzuchu matki,w jej rękach. Wydaje ono tzw. pierwszy krzyk będący jednocześnie pierwszym oddechem i bardzo ważnym momentem również dla układu krążenia. Tak wiec pierwszy krzyk to nie tylko wyraz protestu dziecka przeciw diametralnej zmianie warunków zewnętrznych (dotychczas to ciało matki było środowiskiem zewnętrznym dla dziecka), ale również pierwszy oddech i moment uruchomienia krążenia w naczyniach płuc, w których rozpoczyna się właśnie wymiana gazowa. Od tego momentu rozpoczyna się samodzielna egzystencja dziecka i pępowina wraz z łożyskiem przestaje być potrzebna. Odcinamy, więc pępowinę zabezpieczając ja odpowiednim zaciskiem- klemem. Dziecko przejęte zostaje na chwilę przez pediatrę w celu wstępnej oceny lekarskiej a także pierwszej toalety a matka przez cały ten czas pozostaje w III okresie porodu. MECHANIZM PORODOWY - str. 5 / 10

6 III okres porodu. Jest to okres przeznaczony na odklejenie i urodzenie łożyska. Trwa on zwykle ok.5-10 min. (nie dłużej niż 1 godzinę).w okresie tym występują nadal skurcze macicy mające na celu odklejenie a następnie wydalenie łożyska wraz z błonami płodowymi i zaciśnięcie w obrębie macicy naczyń krwionośnych, które doprowadzały krew do miejsca łożyskowego. W okresie tym występuje krwawienie z dróg rodnych o różnym nasileniu. W celu zmniejszenia krwawienia w III okresie porodu często podaje się profilaktycznie leki obkurczające macicę (zastrzyk domięśniowy). Po urodzeniu się łożyska położna wraz z lekarzem przeprowadzają makroskopowa ocenę całości łożyska i błon płodowych. VI okres porodu. Rodząca a właściwie już położnica znajduje się w IV okresie porodu, trwającym 2 godziny, nazywanym okresem wczesnego połogu. Z biologicznego punktu widzenia jest to okres dalszych intensywnych skurczów macicy (już praktycznie niebolesnych) w celu zaciśnięcia naczyń i zahamowania krwawienia. W tym czasie personel przeprowadza tzw. kontrolę dróg rodnych w celu ustalenia obecności bądź braku obrażeń i ich chirurgicznego zaopatrzenia. Mówiąc o obrażeniach mam na myśli występowanie otarć nabłonka dróg rodnych a także pęknięć np. pęknięć krocza czy wreszcie szyjki macicy. Ważnym elementem kontroli dróg rodnych po porodzie jest kontrola szyjki macicy. Ponieważ: może dojść do krwawienia z pęknięcia szyjki a także, ponieważ nie zeszyte pęknięcie szyjki macicy może upośledzać jej funkcję w kolejnych ciążach. Oczywiście szycie uszkodzeń w tym również bocznego nacięcia krocza( wykonuje się je w II-gim okresie porodu w celu uniknięcia rozległych uszkodzeń krocza podczas wyżynania się główki) przeprowadzamy w znieczuleniu miejscowym. W przypadku pań rodzących w znieczuleniu zewnątrz oponowym nie stosujemy dodatkowego znieczulenia, ponieważ nie jest ono potrzebne. Szanowni Państwo. Doskonale zdajecie sobie sprawę, że im bardziej skomplikowany jest mechanizm MECHANIZM PORODOWY - str. 6 / 10

7 tym większa szansa, że cos się zepsuje, zawiedzie. Do tej pory omawialiśmy poród przebiegający absolutnie zgodnie ze schematem -poród fizjologiczny i to tylko czysto mechaniczne aspekty jego przebiegu. Nie zamierzam nikogo straszyć, ale musicie Państwo wiedzieć o tym, że poród podobnie jak i ciąża są stanami fizjologicznymi, które w każdym momencie swojego trwania mogą przejść w patologię. W sposób nagły, nieprzewidywalny i bez wcześniejszego ostrzeżenia. Innymi słowy tak jak w powieści lub filmie fizjologie od patologii dzieli tylko cienka czerwona linia. Postęp porodu może zostać zaburzony w każdym okresie jego trwania. Mogą zawieść bądź to mechanizmy biochemiczne, co może spowodować np. brak akcji skurczowej lub jej osłabienie. Może nie rozwierać się szyjka macicy pomimo trwania intensywnej czynności skurczowej. Dziecko może ustawić się w kanale rodnym nieprawidłowo lub na którymś piętrze nie dokonać zwrotu, co przedłuży lub uniemożliwi poród drogami natury. Na przykład sytuacja, gdy dziecko ustawi się w płaszczyźnie wchodu swoim wymiarem przednio-tylnym(dłuższym) w wymiarze przednio-tylnym (krótszym) miednicy poród nie może postępować). Wreszcie nawet bez uchwytnej przyczyny mogą wystąpić zaburzenia tętna dziecka. Zadaniem personelu jest wyłapanie patologii i zastosowanie odpowiednich środków zaradczych. Dążymy oczywiście do umożliwienia urodzenia się dziecka siłami i drogami natury. Staramy się zachować cierpliwość położniczą. W niektórych sytuacjach możemy wspomagać organizm rodzącej np. podając kroplówkę naskurczową w celu nasilenia częstości i siły skurczów macicy. W innych zmuszeni jesteśmy podjąć decyzje o ukończeniu porodu przez cięcie cesarskie (np. w przypadku braku postępu porodu lub zaburzeń tętna dziecka). W chwili obecnej cięcie cesarskie wydaje się być zabiegiem bezpieczniejszym i dla matki i dla dziecka od innych zabiegów położniczych. Dawniej o wiele częściej niż dzisiaj stosowano takie zabiegi jak poród kleszczowy czy za pomocą vaccum(wyciągacza próżniowego). Dzisiaj są one zarezerwowane dla sytuacji, gdy zaburzenie występuje w końcowym okresie porodu i nie jest możliwe (ze względów technicznych) wykonanie cięcia cesarskiego. Dodatkowo istotny wydaje się być fakt, że cięcie cesarskie wykonuje się dziś najczęściej w MECHANIZM PORODOWY - str. 7 / 10

8 znieczuleniu zewnątrz oponowym, przy zachowaniu pełnej świadomości rodzącej a więc jakiejś formy dalszego jej współuczestnictwa w porodzie. Nie radzę jednakże zapominać,że ciecie cesarskie jest zabiegiem operacyjnym i jak każdy zabieg obarczone jest możliwością wystąpienia powikłań. Dlatego unikamy wykonywania cięcia na życzenie. Do każdego cięcia cesarskiego jako do operacji muszą zaistnieć wskazania medyczne (położnicze albo wynikające z opinii innych specjalistów na temat stanu zdrowia ciężarnej). Zagadnienia mechanizmu porodowego zostały z konieczności przedstawione przeze mnie w telegraficznym skrócie. Celem wszystkich wykładowców szkoły rodzenia jest przekazanie Państwu pewnego kwantu wiedzy niezbędnego do świadomego uczestnictwa w porodzie. Wiedza powoduje, że Państwo nie tylko teoretycznie, (ponieważ tak jest ładnie i modnie), ale również praktycznie stajecie się partnerami w całej akcji związanej z rodzeniem się waszego dziecka a o to przecież chodzi. Wiedza daje wam możliwość zadawania konkretnych i rozsądnych pytań, na które otrzymacie zrozumiałą dla was odpowiedź. Wiedza w końcu daje poczucie spokoju i zrozumienia-czynności personelu nie są dla Państwa niezrozumiałą i uciążliwą krzątaniną. Badający lekarz czy położna nie jest intruzem sprawiającym bezsensowny ból. I jeszcze jedna uwaga wynikająca z moich osobistych obserwacji. Kiedy rozpocznie się akcja skurczowa i znajdziecie się Państwo na sali porodowej starajcie się proszę nie zapominać o tym, że personel szpitala ma do Was pozytywne nastawienie i wspólny w zasadzie cel sukces położniczy polegający na urodzeniu zdrowego dziecka w dobrym stanie przy równocześnie dobrym stanie psychofizycznym matki. Każdy z nas jest tylko człowiekiem, ma lepsze lub gorsze dni i chwile, bywa zmęczony i zniecierpliwiony. Potrafi lepiej lub gorzej nawiązać kontakt z drugim człowiekiem, mniej lub bardziej obrazowo tłumaczyć. Niemniej jednak nie można zapominać o starej zasadzie akcji i MECHANIZM PORODOWY - str. 8 / 10

9 reakcji. Niemal odruchowo każdy człowiek reaguje uśmiechem na uśmiech, grzecznością na uprzejmość. Cierpienie budzi współczucie i chęć niesienia pomocy. Oczywiście bywa też dokładnie odwrotnie-niegrzeczny niesympatyczny pacjent zostaje potraktowany oczywiście grzecznie i fachowo( ponieważ nie może być inaczej), ale trudno jest wtedy o uśmiech i szczerą serdeczność. Dlatego atmosfera na sali porodowej, atmosfera, w jakiej przyjdzie na świat Państwa dziecko będzie w dużej mierze zależała od waszego nastawienia do ludzi, których spotkacie i z którymi przyjdzie wam współpracować. Nasunęła mi się jeszcze jedna myśl. Otóż znakomita większość spośród czytających ten tekst narodziła się drogami natury. Nie pamiętamy niestety tych wydarzeń ani swoich odczuć związanych z przychodzeniem na świat, ale od czegóż wyobraźnia. Jak już w wspomniałam na początku poród jest dla kobiety ciężką pracą, wymaga wiele wysiłku. Nie jest to jednakże dobry moment do roztkliwiania się nad sobą i zrezygnowanego: ja nie umiem, nie mogę, nie potrafię. A właśnie, że umiesz,możesz, potrafisz a przede wszystkim chcesz! Trzeba wtedy pomyśleć o swoim dziecku, jak ono się czuje uciśnięte ze wszystkich stron przez tkanki kanału rodnego. Często przyciśnięta pępowina nie dostarcza już odpowiedniej ilości tlenu i narasta potrzeba nabrania pierwszego oddechu... A mama... właśnie traci wiarę we własne siły. Dla swojego dziecka trzeba podjąć jeszcze jeden wysiłek, i jeszcze jeden,i jeszcze...i tak przez wiele następnych chwil, dni i lat. Poród nie jest tez dobrym momentem dla okazywania mężowi, jaka jest się słabą kobietą i na jakie cierpienie naraził swoja ukochana małżonkę. Weźcie to Panie proszę pod uwagę. Wybaczcie mi Państwo te bardzo osobiste uwagi. Wynikły one z obserwacji rozmaitych zachowań w MECHANIZM PORODOWY - str. 9 / 10

10 ciągu wielu lat pracy. Bynajmniej nie posądzam nikogo o złą wolę, ale sądzę, że czasami robimy cos nie tak, bo nie wpadliśmy na to, że to jest nie tak, że można lepiej, szybciej radośniej. Na zakończenie pozwolę sobie jeszcze złożyć wszystkim Państwu serdeczne życzenie fizjologicznych, rodzinnych porodów, które pozostawią w waszych sercach niezatarte wrażenia no i oczywiście urodzenia zdrowych dzieci. Materiał został umieszczony na internetowej stronie Wszelkie Prawa Zastrzeżone (c) 2004 MECHANIZM PORODOWY - str. 10 / 10