Badanie kapitału społecznego w Wielkopolsce

Transkrypt

1 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Badanie kapitału społecznego w Wielkopolsce dr Małgorzata Gajowiak mgr inż. Andżelika Libertowska

2 Zespół badawczy Projekt Badanie kapitału społecznego jako czynnika determinującego skuteczność strategii polityki społecznej w Wielkopolsce Koordynator merytoryczny: prof. zw. dr hab. Eulalia Skawińska Członkowie: prof. dr hab. Romuald I. Zalewski dr Małgorzata Gajowiak dr Tomasz Brzęczek dr Ewa Badzińska mgr inż. Agata Budzyńska mgr inż. Andżelika Libertowska Okres realizacji projektu:

3 Problem badawczy Zbadanie kapitału społecznego w Wielkopolsce 3

4 Uzasadnienie wyboru tematyki badawczej 1. rosnące znaczenie miękkich zasobów w sferze gospodarowania; 2. kapitał społeczny jako determinanta wpływająca na skuteczność i efektywność działań jednostek gospodarujących; 3. kapitał społeczny umożliwia dostęp do wiedzy, umiejętności i kompetencji; 4. kapitał społeczny tworzy wartość dodaną dla jednostki, przedsiębiorstwa, regionu i kraju; 5. kraje bogate w zasoby kapitału społecznego mają większe szanse na zrównoważony i długoterminowy wzrost gospodarczy; 6. kapitał społeczny poprzez pełnione funkcje staje się obecnie kluczowym czynnikiem determinującym skuteczność strategii polityki społecznej w regionie 4

5 Uzasadnienie wyboru tematyki badawczej Dlaczego jeszcze warto go badać? wnioski z badań 5

6 Uzasadnienie wyboru tematyki badawczej 8. niska wiedza odnośnie podstawowych zasobów kapitału społecznego nie tylko wśród zwykłych obywateli, ale i wśród poszczególnych reprezentantów grup docelowych w badaniu (tj. szkolnictwa, samorządów, menedżerów i bezrobotnych w województwie wielkopolskim) powoduje uśpienie potencjału, jaki drzemie w relacjach międzyludzkich, co przyczynia się do nikłego jego wykorzystania w celu poprawy warunków życiowych społeczeństwa (a w szczególności osób zagrożonych wykluczeniem społecznym); 9. większość podejmowanych prób analizowania kapitału społecznego ma charakter socjologiczny, w mniejszym stopniu ekonomiczny; 10. Polska na przedostatnim miejscu w rankingach europejskich pod względem wartości kapitału społecznego; 6

7 Zgeneralizowane zaufanie Źródło: dla wszystkich krajów ESS 2008, dodatkowo dla Polski wyniki Diagnozy Społecznej z lat 2009 i 2011r. 7

8 Konceptualizacja kapitału społecznego Przyjęta w badaniu definicja: kapitał społeczny stanowi zbiór aktualnych i potencjalnych zasobów należących do osoby, poprzez uczestniczenie w zinstytucjonalizowanych relacjach i sieciach zaangażowania dzięki zaufaniu oraz w więziach współpracy, zależnych też od poziomu wykształcenia. 8

9 Zasoby i wybrane atrybuty kapitału społecznego Zasób Zaufanie pewność odpowiedzialność Wiarygodność doświadczenie autorytet, reputacja Normy i wartości otwartość akceptacja inności Lojalność życzliwość wzajemność Wybrane atrybuty Współpraca zawieranie umów z otoczeniem Przedsiębiorczość Solidarność gotowość do ryzyka etyczność postępowania Uczestnictwo wywiązywanie się z umów aktywność, zaangażowanie 9

10 Cele badawcze 1. cel główny: diagnoza poziomu i struktury kapitału społecznego oraz określenie sposobów jego wzrostu dla długotrwałego polepszenia rozwiązywania problemów społecznych w Wielkopolsce. 10

11 2. cele dodatkowe: Cele badawcze Wykonanie badań empirycznych wśród czterech zbiorowości: bezrobotnych (1000), menedżerów firm (150), przedstawicieli samorządów terytorialnych (30) oraz edukacyjnych (180) i ocena poziomu kapitału społecznego. Zbudowanie teoretycznego modelu stymulowania wzrostu poziomu kapitału społecznego. 11

12 Cele badawcze Określenie sposobów i instrumentów oddziaływania na wzrost kapitału społecznego. Opracowanie prognozy poziomu kapitału społecznego w kontekście przedsiębiorczości i jego wpływu na: o rozwój inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczności lokalnych o podnoszenie jakości kształcenia zawodowego przez pracodawców i instytucje edukacyjne o rozwój inicjatyw samoorganizacji i samopomocy wśród osób biernych zawodowo i zagrożonych wykluczeniem społecznym. 12

13 Sformułowane hipotezy badawcze H1. Wysoka stopa bezrobocia w regionie odzwierciedla niski poziom KS. H2. Wartość KS (zmienna zależna) jest zróżnicowana strukturalnie wieloma cechami jako zmiennymi niezależnymi. Są to wiek, straż pracy, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania. H3. Poziom KS grupowego (organizacji i społeczności gminnych) jest wyższy niż indywidualnego (osób), jako skutek wartości dodanej poprzez sieci (kanały) relacyjne. H4. Większe zróżnicowanie ważności zasobów w ocenie KS występuje między grupami respondentów niż wewnątrz nich. 13

14 Sformułowane hipotezy badawcze H5. Istnieje większy związek między zasobem zaufanie z innymi zasobami o podłożu historyczno mentalnościowym (normy i wartości, lojalność, solidarność) a mniejszy z zasobami opartymi na wiedzy (wiarygodność, współpraca i uczestnictwo). H6. Poziom KS osób pracujących jest wyższy niż bezrobotnych. H7. Istnieje ścisła współzależność między zasobami KS określonymi przez respondentów jako kluczowe. H8. W mechanizmie kształtowania KS wąskim gardłem jest otoczenie bliższe i polityka państwa. 14

15 1. Metody ilościowe 2. Metody jakościowe Metody badań 15

16 Kapitał społeczny jest sumą jego zasobów. Ks i 1 Z i 16

17 Poziom KS obliczono: KS n i 1 Z W i i gdzie: Z ocena zasobu i, W waga zasobu i KS = Z W Z W W W N W N L W L WS W WS S W S U W U 17

18 Trzy grupy zasobów: I poznawcze: zaufanie, II kulturowo mentalnościowe: normy i wartości, solidarność, lojalność. III oparte na wiedzy: wiarygodność, współpraca, uczestnictwo. 18

19 Zakres badań Zakres terytorialny: sześć powiatów ziemskich i dwa grodzkie Wielkopolski. Dobór celowy (1 powiat w każdym z podregionów). Powiat poznański jako powiat wzorcowy. Kryterium doboru najwyższy poziom stopy bezrobocia w latach (najwyższy poziom zagrożenia wykluczeniem i brakiem spójności). 19

20 Powiaty województwa wielkopolskiego m. Poznań wągrowiecki średzki koniński poznański jarociński gostyński m. Konin 20

21 Stopa bezrobocia w Wielkopolsce w roku 2009 i 2010 (GUS Poznań) Podregiony i powiaty Ogółem r r. Województwo 7,9 8,6 Podregion pilski: 12,9 13,5 Powiat wągrowiecki 15,9 17,1 Podregion poznański: 5,1 5,4 Powiat poznański 2,3 3,4 Powiat średzki 12,4 13,2 Podregion leszczyński: 8,1 8,8 Powiat gostyński 11,1 11,6 Podregion koniński: 12,6 13,2 Powiat koniński 12,6 13,6 Podregion kaliski: 9,0 9,7 Powiat jarociński 12,4 13,8 21

22 Weryfikacja hipotez badawczych Hipotezy niepotwierdzone: H1. Wysoka stopa bezrobocia w regionie odzwierciedla niski poziom KS. H3. Poziom KS grupowego (organizacji i społeczności gminnych) jest wyższy niż indywidualnego (osób), jako skutek wartości dodanej poprzez sieci (kanały) relacyjne. 22

23 Weryfikacja hipotez c.d. Ponadto: hipotezy H4 nie można jednoznacznie przyjąć bądź odrzucić ze względu na dużą różnorodność zasobów wśród grup respondentów i jednostek terytorialnych. 23

24 Wyniki badań Niski i średni poziom KS, Zagrożenie pogłębienia luki KS w progn. Duże zróżnicowanie poziomu KS zarówno dla poszczególnych grup respondentów, zasobów, jak i jednostek terytorialnych, Największe zróżnicowanie ocen występuje wśród bezrobotnych, a poziom KS najniższy. 24

25 Profile ocen kapitału społecznego w poszczególnych grupach respondentów 4,2 JEDNOSTKI TERYTORIALNE 4,0 3,8 3,6 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 B P S T G J K PP S W MK MP 25

26 Profile ocen KS w jednostkach terytorialnych 4,2 GRUPY RESPONDENTÓW 4,0 3,8 3,6 3,4 3,2 3,0 2,8 2,6 G J K PP S W MK MP B P S T 26

27 Kluczowe i słabe ogniwa KS podobna lub prawie identyczna ocena zasobów kluczowych i słabych ogniw KS (np. w powiatach gostyńskim, jarocińskim, konińskim i poznańskim), W niektórych powiatach prognoza potwierdza stan aktualny (np. w poznańskim i jarocińskim), prognozowane przez przedstawicieli firm niebezpieczne zmniejszenie znaczenia zasobu zaufania lub nieuwzględnianie go obecnie i w przyszłości jako kluczowych (np. powiaty koniński i średzki, Poznań i Konin). 27

28 W obszarze polityki społecznej istnieje potrzeba: Wzrostu KS osobowego, szczególnie bezrobotnych i uczniów, co podniesie poziom kapitału grupowego; poprawy struktury KS poprzez wzrost zasobów opartych na wiedzy (które stanowią słabe jego strony), jak uczestnictwo i współpraca; ochrony i umacniania tzw. kluczowych zasobów: zaufanie, normy i wartości oraz wiarygodność; rozwoju przedsiębiorczości, kompetencji, podejmowania ryzyka i zaangażowania. 28

29 Narzędzie nowego podejścia do KS Opracowano dwa scenariusze realizacji regionalnej polityki społecznej uwzględniające zarządzanie kapitałem społecznym w dwóch wariantach: 29

30 a) rozwojowym 30

31 a) biernym Warianty Cechy Warunki realizacji główne siły rozwojowe A B Posiadanie wiedzy co do poziomu i struktury kapitału społecznego oraz uznania potrzeb jego kształtowania Brak pełnej wiedzy na temat KS i uznania jego roli sprawczej w skuteczności polityki społecznej. 1. Wspieranie wzrostu wyłącznie słabych ogniw KS dla wyrównywania struktury jego potencjału Polepszenie jakości instytucji formalnych. 1. Konieczność korzystania z ekspertyz zewnętrznych. 31

32 Ponadto, zidentyfikowano potrzebę: większego otwarcia się społeczności lokalnych na współpracę w ramach struktur formalnych i nieformalnych rozwoju partnerstwa społecznego wewnętrznego i zewnętrznego we wdrażaniu lokalnych strategii polityki społecznej, mające na względzie dobro wspólne i osobiste zwiększenia współuczestnictwa społeczeństwa lokalnego w tworzeniu i wdrażaniu programów społecznych 32

33 Propozycje aplikacyjne rozwoju KS (wybrane): 33 STREFA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO STREFA EDUKACJI tworzenie długoterminowej polityki sprzyjającej rozwojowi podmiotów gospodarczych, wzrost zrozumienia polityków samorządowych na problemy nierówności społecznych i solidarności, wzrost jakości instytucji formalnych, rozwój kultury proinnowacyjnej, wspieranie i współpraca z liderami społeczności lokalnej, prowadzenie paneli dyskusyjnych, kół zainteresowań i konsultacji przedmiotowych dla młodzieży, wspólne rozwiązywanie problemów młodzieży podczas otwartych debat, zapewnienie różnorodności kapitału społecznego osobowego w kształtowaniu składu uczniów w klasie, budowanie z młodzieżą partnerstwa w realizacji zadań, co wzmacnia zaufanie i odpowiedni rozwój, STREFA BEZROBOTNYCH STREFA PRZEDSIĘBIORSTW rozwój przedsiębiorczości, kształtowanie gotowości do uczenia się, do współpracy, działalności i cechy dyscypliny, organizowanie spotkań integracyjnych społeczności lokalnej przez NGO, zwiększenie dostępności młodzieży i dorosłych do wiedzy, rozwój domów kultury (biblioteki, koła hobbystyczne, sale publicznej użyteczności itp.). współpraca ze sferą nauki i edukacji, oraz zamawianie prac zleconych w tych jednostkach, inwestowanie firm w kapitał ludzki - permanentne szkolenia, poprawa komunikacji kierownictwa z pracownikami, realizacja koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu,

34 Podsumowanie Stworzenie bazy danych, zasobów i atrybutów KS, jako podstawy do dalszych badań nad tematyką problemu. Badanie jako źródło informacji dla firm i podmiotów wsparcia o możliwościach inwestowania w kapitał społeczny. Stworzenie fundamentów dla zwiększenia skuteczności regionalnej polityki społecznej, w tym spójności. Poszerzenie wiedzy o możliwościach rozwoju współpracy, podejmowania wspólnych inicjatyw i przedsiębiorczości w regionach. 34

35 Przesłanki do dalszych badań: optymalna konfiguracja sieci kapitału społecznego na drodze Polski do gospodarki opartej na wiedzy, wpływ kapitału społecznego na kształtowanie wartości dodanej i wartości firm, znaczenie kapitału społecznego dla wzrostu konkurencyjności regionu, kapitał społeczny jako czynnik wyjaśniający dysproporcje rozwojowe kraju, Kontynuacja badań z uwagi na ich rolę w rozwoju społecznoekonomicznym kraju. 35

36 Dziękujemy za uwagę 36