Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

Transkrypt

1

2

3 Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego Warszawa, kwiecień 2014 Opracowanie graficzne, redakcyjne, korekta, łamanie: Kancelaria Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego Druk i oprawa: Drukarnia POZKAL Inowrocław

4 SPIS TREŚCI Wykaz wybranych skrótów Wstęp Część pierwsza Działalność wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego I. Wojewódzkie sądy administracyjne Zagadnienia ogólne Kontrola działalności administracji publicznej Postępowanie mediacyjne i uproszczone II. Naczelny Sąd Administracyjny Zagadnienia ogólne Działalność Naczelnego Sądu Administracyjnego Uchwały wyjaśniające przepisy prawne, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, oraz uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne Spory o właściwość i spory kompetencyjne Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Część druga Zagadnienia wynikające z orzecznictwa sądów wojewódzkich i Naczelnego Sądu Administracyjnego I. Izba Finansowa Uwagi ogólne dotyczące rodzaju i liczby rozpoznawanych spraw w ramach działalności orzeczniczej Izby Ocena orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie właściwości Izby Zagadnienia wynikające z orzecznictwa Izby Zagadnienia jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach z zakresu Izby Finansowej w opinii Biura Orzecznictwa II. Izba Gospodarcza Uwagi ogólne dotyczące rodzaju i liczby rozpoznawanych spraw w ramach działalności orzeczniczej Izby Gospodarczej

5 Spis treści 2. Ocena orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie właściwości Izby Zagadnienia wynikające z orzecznictwa Izby Zagadnienia jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach z zakresu Izby Gospodarczej w opinii Biura Orzecznictwa III. Izba Ogólnoadministracyjna Uwagi ogólne dotyczące rodzaju i liczby rozpoznawanych spraw w ramach działalności orzeczniczej Izby Ogólnoadministracyjnej Ocena orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie właściwości Izby Zagadnienia wynikające z orzecznictwa Izby Zagadnienia jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach z zakresu Izby Ogólnoadministracyjnej w opinii Biura Orzecznictwa IV. Zagadnienia procesowe Zagadnienia ogólne Kognicja sądów administracyjnych Właściwość wojewódzkich sądów administracyjnych Wyłączenie sędziego Zdolność sądowa i procesowa Pełnomocnictwo Pisma w postępowaniu procesowym Skarga Wsrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności Zawieszenie postępowania Orzeczenia sądowe Skarga kasacyjna Koszty sądowe Prawo pomocy Moc wiążąca uchwał NSA Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Podsumowanie Postępowanie administracyjne V. Stosowanie prawa Unii Europejskiej i Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności przez Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne w 2013 r Uwagi wstępne Pytania prejudycjalne do TSUE oraz wykonywanie orzeczeń prejudycjalnych TSUE Stosowanie prawa Unii Europejskiej w poszczególnych kategoriach spraw Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Uwagi końcowe VI. Stosowanie Konstytucji w orzecznictwie sądów administracyjnych Pytania prawne skierowane do Trybunału Konstytucyjnego

6 Spis treści 2. Formy bezpośredniego stosowania Konstytucji w orzecznictwie sądów administracyjnych VII. Zagadnienia funkcjonowania administracji publicznej Zagadnienia ogólne Wykonalność orzeczeń sądów administracyjnych Naruszenie przez organ terminu przekazania skargi do sądu wraz z aktami i odpowiedzią na skargę Sygnalizacja Podsumowanie VIII. Zagadnienia legislacyjne Część trzecia Pozaorzecznicza działalność sądownictwa administracyjnego I. Realizacja zadań i nadzór Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego wynikający z Konstytucji i ustaw II. Biuro Orzecznictwa Zagadnienia ogólne Analiza orzecznictwa Działalność wydawnicza Działalność nadzorcza Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych Badanie zasadności wniosków Wydział Prawa Europejskiego III. Realizacja zadań ogólnoorganizacyjnych z zakresu działalności pozaorzeczniczej Naczelnego Sądu Administracyjnego IV. Wydział Informacji Sądowej NSA Zagadnienia ogólne Informowanie i udostępnianie akt Dostęp do informacji publicznej Skargi, wnioski, petycje Obsługa medialna Statystyka Działania nadzorcze Centralna Baza Orzeczeń i Informacji o Sprawach V. Konferencje, spotkania, współpraca Załącznik

7

8 WYKAZ WYBRANYCH SKRÓTÓW CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnyjnych ETS, TSUE Europejski Trybunał Sprawiedliwości; na mocy Traktatu z Lizbony z 2007 r. Trybunał zmienił nazwę na Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 267) k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1030) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) p.o.ś. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz ze zm., tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) p.t. ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz ze zm.) p.u.s.a. ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz ze zm.) p.w.p. ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1410) u.g.n. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) u.o.i.n. ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) u.o.s. ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) u.p.a. ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 ze zm.) u.p.c.c. ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) u.p.d.o.f. ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) u.p.d.o.p. ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.) 9

9 Wykaz wybranych skrótów u.p.e.a. ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) u.p.o.l. ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.) u.p.s.d. ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.) u.p.t.u.; ustawa VAT z 2004 r. ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz ze zm.) u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.) u.s.g. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.) u.s.p. ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2013 r., poz. 595 ze zm.) u.s.u.s. ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) u.t.d. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) ustawa VAT z 1993 r. ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) u.u.i.s. ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz ze zm.) u.z.p.p.r. ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.) u.z.t. ustawa z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 17 ze zm.) uchylona przez p.w.p. WKC rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz. WE 302 z 19 października 1992 r., s. 1 ze zm.) 10

10 WSTĘP Z końcem grudnia 2013 r. minęło dziesięć lat od wejścia w życie reformy sądownictwa administracyjnego w Polsce wprowadzającej dwuinstancyjność postępowania sądowoadministracyjnego. W dniu 1 stycznia 2004 r. wojewódzkie sądy administracyjne przejęły do załatwienia spraw z lat poprzednich, a w pierwszym roku funkcjonowania nowego ustroju sądownictwa administracyjnego wpłynęło spraw. W latach wpływ skarg do sądów administracyjnych I instancji systematycznie wzrastał. W 2013 r. wpłynęło ich Także systematycznie wzrastała liczba skarg kasacyjnych kierowanych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W 2004 r. wskaźnik skarg kasacyjnych w stosunku do spraw załatwionych przez sądy I instancji nie przekraczał 10%, natomiast w 2013 r. już przekroczył 20%. Powyższe dane potwierdzają trafność rozwiązań ustrojowych wynikających z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 184 Konstytucji oraz modelu dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego określonego głównie w ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych 1. Sądownictwo administracyjne jest ważnym elementem konstrukcji państwa prawnego. Sędzia sądu administracyjnego, kontrolując sposoby i metody stosowania prawa przez władzę publiczną, jednocześnie ocenia, czy władza publiczna, z uwagi na swoiście rozumiane przez siebie kryteria celowości, efektywności i sprawności działania nie narusza prawa. Działalność sądów administracyjnych w roku 2013, podobnie jak w latach poprzednich, skoncentrowana była na dbałości o efektywne funkcjonowanie sądów, zapewnia to bowiem kontrolę nad działalnością władzy publicznej i dzięki temu ogranicza zarówno decyzje legalne, ale mające charakter arbitralności, jak i eliminuje decyzje nielegalne, pozbawione podstaw prawnych. Zapewnienie właściwej dynamiki rozstrzygania spraw w I i II instancji wymagało podjęcia szeregu czynności organizacyjnych umożliwiających utrzymanie osiągniętej w latach poprzednich sprawności rozpatrywania spraw w rozsądnym terminie. Z danych statystycznych zawartych w pierwszej części Informacji oraz w załączonych tabelach wynika wzrost dynamiki załatwianych spraw zarówno przez wojewódzkie sądy administracyjne, jak i przez Naczelny Sąd Administracyjny. Należy przy tym zaznaczyć, że na czas załatwiania spraw mają wpływ różne czynniki, np. wielość stron postępowania, zawieszenie postępowania związane z potrzebą skierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego czy pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niemniej jednak czas oczekiwania na rozstrzygnięcie przed sądami administracyjnymi w Polsce spełnia standardy europejskie. Dbałość o sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w sprawach objętych właściwością Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych wynika 1 Dz.U. Nr 153, poz ze zm., dalej: p.u.s.a. 11

11 Wstęp z potrzeby zapewnienia sprawiedliwego rozpatrzenia sporu pomiędzy jednostką a organem, który w procesie stosowania prawa zajmuje zawsze pozycję dominującą. To uzmysławia, że sądownictwo administracyjne należy widzieć przez pryzmat uniwersalnego dobra, któremu służy zawód sędziego, tj. sprawiedliwości. A zatem istotą sądowej kontroli administracji jest ochrona wolności i praw jednostki w jej stosunkach z administracją. W demokratycznym państwie prawnym zarówno dobro publiczne, jak i dobro jednostki korzystają z konstytucyjnie gwarantowanej skutecznej ochrony prawnej. Dlatego przy rozstrzyganiu spraw musi być zachowany właściwy dystans i powściągliwość (nie można a priori przyjąć nadrzędności jednego z tych dóbr nad drugim). Odzwierciedleniem właściwego wypełniania konstytucyjnego obowiązku jest objęcie kognicją sądów administracyjnych spraw istotnych i ważnych dla obywateli, a dotyczących aktów i czynności organów administracyjnych oraz uchwał, aktów i czynności organów publicznoprawnych, jakimi są samorządy gospodarcze i zawodowe. Liczne przykłady rozstrzygnięć przesądzających o objęciu kontrolą sądowoadministracyjną tej części władztwa administracyjnego, podejmowanych także w składach powiększonych NSA, możemy znaleźć w ukształtowanych poglądach orzeczniczych lat minionych i roku sprawozdawczego. Przy wykładni polegającej na zastosowaniu wynikającego z Konstytucji domniemania właściwości sądów administracyjnych w zakresie kontroli administracji publicznej możliwe było objęcie kontrolą sądową pomijanych, nieświadomie lub celowo, aktów i czynności administracji publicznej, zawierających elementy władcze. Sądowa kontrola jest konieczna, gdyż władcze działanie może prowadzić do arbitralności rozstrzygnięć, a więc do dowolności podejmowanych rozstrzygnięć. Natomiast działania władzy publicznej muszą być nie tylko legalne, podejmowane na podstawie i w granicach prawa, lecz także rzetelne. Rzetelne są wtedy, kiedy pozbawione są arbitralności. Wolne od arbitralności są takie działania władzy publicznej, które dają się racjonalnie wyjaśnić zarówno okolicznościami faktycznymi, jak i okolicznościami prawnymi indywidualnej sprawy. Nie zawierają znamion szykany lub ekscesu. Prokonstytucyjna i prounijna wykładnia przepisów prawa w procesie jego stosowania pozwala na spełniającą europejskie standardy ochronę praw jednostki. W orzecznictwie sądów administracyjnych zauważalna jest aktywność sędziów w stosowaniu prawa Unii Europejskiej, w szczególności w racjonalnym stosowaniu reguły kolizyjnej określonej w art. 91 ust. 3 Konstytucji 2. Z orzecznictwa sądownictwa administracyjnego w Polsce wynika, że szczególny wpływ na proces wykładni stosowany przez sądy administracyjne ma Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał przyjętymi przez siebie interpretacjami (procedura pytań prejudycjalnych) w istotny sposób uzupełnia treść prawa unijnego, wskazuje także najskuteczniejsze strategie wykładni tego prawa. Ocena orzecznictwa sądów administracyjnych minionego roku wskazuje na kontynuację dotychczasowych kierunków działalności orzeczniczej, służących poszerzeniu sfery ochrony praw jednostki. Znajduje to wyraz zarówno w wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych, jak też w wyrokach i uchwałach Naczelnego Sądu Administracyjnego, dotyczących np. respektowania zasady sprawiedliwości proceduralnej, sprawiedliwości podatkowej polegającej m.in. na ograniczaniu praktyki organów podatkowych opartej na 2 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. 12

12 Wstęp zasadzie in dubio pro fisco (zakaz stosowania wykładni in dubio pro fisco należy wywodzić z konstytucyjnej zasady państwa prawnego; jest tak dlatego, że zasada pewności prawa oraz zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa kładą szczególny nacisk na bezpieczeństwo prawne i bezpieczeństwo ekonomiczne jednostki), w poszerzaniu prawa dostępu do sądu, odrzuceniu tezy o autonomii prawa celnego czy podatkowego, a także w przywracaniu praw niesłusznie odebranych. Jednocześnie orzecznictwo sądowoadministracyjne uzasadnia tezę, że w pewnych przypadkach odkodowanie normy prawnej nie może dokonywać się przy użyciu wyłącznie wykładni językowej, albowiem łacińska maksyma clara non sunt interpretanda może stwarzać tylko pozór pewności prawa przede wszystkim dlatego, że jednoznaczność i jasność mogą być tylko pozorne. Prawo jest przecież projekcją przeżycia emocji prawnej, a to zawsze wymaga zastanowienia nad sensem przyjętego rozwiązania prawnego. To nie maksyma in dubio pro tributario chroni jednostkę, lecz wysoka wiedza interpretacyjna sędziego, jego kultura prawna, wprowadzenie przez sędziego prawa w sposób zgodny z wymogami sprawiedliwości, solidności postępowania kasacyjnego, wysokiej etyki zawodowej. Orzecznictwo sądów administracyjnych niezmiennie uwzględnia standardy wartości i dóbr chronionych zarówno Konstytucją, jak i prawem UE. Analiza orzecznictwa sądownictwa administracyjnego jednoznacznie wskazuje na to, że z każdym rokiem w coraz szerszym zakresie sądownictwo administracyjne powołuje się na treść prawa unijnego, a także na orzecznictwo TSUE i właściwą dla Trybunału strategię interpretacyjną. Dzięki temu w sprawach z elementem unijnym osiąga coraz wyższy poziom merytoryczny, Działalność orzecznicza sądów administracyjnych została przedstawiona w drugiej części Informacji. Ocena tej sfery działalności wypada pozytywnie. Z treści orzeczeń wynika dbałość o wszechstronne wyjaśnienie sprawy, szerokie korzystanie przez sądy ze standardów konstytucyjnych, z prawa europejskiego i międzynarodowego oraz z możliwości zapewnienia pełnej ochrony prawnej jednostki także poprzez prokonstytucyjną wykładnię przepisów prawa, korzystanie z możliwości wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego czy też z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także z możliwości wystąpienia o podjęcie przez poszerzony skład NSA uchwały w sytuacji, gdy skład orzekający uzna, że zagadnienie prawne budzi poważne wątpliwości. Prawo o ustroju sądów administracyjnych w art zobowiązuje Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego do informowania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Krajowej Rady Sądownictwa o działalności sądów administracyjnych. Niniejsza Informacja za 2013 r. jest wykonaniem tego przepisu. Informacja składa się z trzech części i załącznika zawierającego dane statystyczne. W pierwszej części omówiono zagadnienia związane z działalnością w 2013 r. wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Część druga dotyczy zagadnień związanych z działalnością Izb NSA i zawiera m.in. ocenę orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie właściwości Izb, istotne zagadnienia wynikające z orzecznictwa Izb NSA, zagadnienia jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach z zakresu Izb NSA w opinii Biura Orzecznictwa oraz zagadnienia dotyczące m.in. interpretacji przepisów procesowych, stosowania przepisów Konstytucji, wspólnotowych oraz orzecznictwa ETS i Trybunału Konstytucyjnego, funkcjonowania administracji publicznej i inne zagadnienia legislacyjne. Część trzecia ostatnia dotyczy pozaorzeczniczej działalności sądownictwa administracyjnego. Dane statystyczne ułożone w tabelach stanowią załącznik do Informacji. 13

13

14 Część pierwsza DZIAŁALNOŚĆ WOJEWÓDZKICH SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH I NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO I. Wojewódzkie sądy administracyjne 1. Zagadnienia ogólne W 2013 r. do wojewódzkich sądów administracyjnych wpłynęło skargi na akty i czynności oraz 6262 skargi na bezczynność organów. Ogółem z wpływu sądy miały do rozpatrzenia skargi. W porównaniu do 2012 r. wpływ skarg zwiększył się o 9474 sprawy, co stanowi 13,13% ogółu wpływu. Z poprzedniego okresu pozostało skargi na akty i czynności oraz 889 skarg na bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania. Łącznie z poprzedniego okresu wojewódzkie sądy administracyjne miały do rozpatrzenia sprawy, co w połączeniu z wpływem ( skargi) dawało do rozpatrzenia spraw. Jest to o 9769 (10,39%) skarg więcej niż w 2012 r. Na okres następny pozostało łącznie skarg, czyli 5939 skarg więcej niż w 2012 r. Wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły skarg na akty i czynności, z czego na rozprawie oraz na posiedzeniu niejawnym. Spośród skarg załatwionych na rozprawie sądy uwzględniły skarg, oddaliły, 420 odrzuciły, a 3062 załatwiły w inny sposób. Na posiedzeniu niejawnym uwzględniono 148 skarg, 207 oddalono, a odrzucono. W odniesieniu do skarg na bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania sądy załatwiły 5721 skarg, z czego na rozprawie 2960, a na posiedzeniu niejawnym Łącznie w 2013 r. wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły skarg, co stanowi 92,73% wpływu skarg oraz 72,95% ogółu skarg do rozpatrzenia. W porównaniu z rokiem 2012 i 2011 wskaźniki te są niższe odpowiednio o 6,86 i 3,51%. Największy wpływ skarg odnotowano w WSA w Warszawie, bo , co stanowi 30,22% ogółu wpływu do wojewódzkich sądów administracyjnych. Do WSA w Gliwicach wpłynęło 7606 skarg, do WSA w Poznaniu 6117 skarg, do WSA w Krakowie 5980 skarg. Podobnie jak w 2012 r. najmniej skarg wpłynęło do WSA w Opolu 1483, Gorzowie Wielkopolskim 1875, Kielcach 1904 oraz Białymstoku Najwięcej skarg wniosły osoby fizyczne Osoby prawne wniosły skarg, organizacje społeczne 978, prokurator 711 oraz Rzecznik Praw Obywatelskich 22. W po- 15

15 I. Wojewódzkie sądy administracyjne stępowaniach toczących się przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi wystąpiło pełnomocników organów administracji publicznej, 7479 adwokatów, radców prawnych, 4024 doradców podatkowych, 221 rzeczników patentowych oraz 610 prokuratorów. Wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w terminie do 3 miesięcy średnio 45,54% skarg na akty i inne czynności oraz na bezczynność organów. W terminie do 6 miesięcy załatwiono zaś 80,9% wskazanych skarg. Powyższe liczby świadczą o dużej sprawności postępowań przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi. 2. Kontrola działalności administracji publicznej W roku sprawozdawczym wojewódzkie sądy administracyjne wyeliminowały z obrotu prawnego średnio 24,36% decyzji i innych czynności organów administracyjnych. Dla porównania w 2012 r. współczynnik ten wynosił 22,3%, w 2011 r. 22, 5%, a w roku %. Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej rozstrzygnięć wojewódzkich sądów administracyjnych zapadło w sprawach podatkowych. Stanowiły one 33,08% ogółu spraw załatwionych. Na załatwionych skarg na akty i inne czynności organów w sprawach podatkowych sądy uwzględniły 5525 skarg, tj. 23,87%. Jest to nieco więcej niż w 2012 r., kiedy wskaźnik ten wyniósł 20,87%. W sprawach podatkowych skargi na akty i czynności organów administracji publicznej odnosiły się m.in. do: podatku od towarów i usług na 5458 skarg załatwionych uwzględniono 1295 skarg, tj. 23,73%; podatku akcyzowego na 4604 skargi załatwione uwzględniono 678 skarg, tj. 14,73%; podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym zryczałtowanych form opodattkowania na 4277 skarg załatwionych uwzględniono 1545 skarg, tj. 36,12%; podatku dochodowego od osób prawnych na 1117 skarg załatwionych uwzględdniono 484 skargi, tj. 43,33%; podatku od spadków i darowizn na 347 skarg załatwionych uwzględniono 71 skarg, tj. 20,46%; podatku od nieruchomości na 1928 skarg załatwionych uwzględniono 497 skarg, tj. 25,78%; podatku od czynności cywilnoprawnych, opłaty skarbowej oraz innych podatków i opłat na 1989 skarg załatwionych uwzględniono 171 skarg, tj. 8,6%. W sprawach budownictwa, nadzoru architektoniczno-budowlanego i specjalistycznego oraz ochrony przeciwpożarowej na 6077 skarg załatwionych uwzględniono 1565 skarg, tj. 25,75%. Natomiast w sprawach utrzymania i ochrony dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruchu na tych drogach, kolei, lotnictwa cywilnego, przewozów, żeglugi morskiej i śródlądowej na 4117 skarg załatwionych uwzględniono 733 skargi, tj. 17,80%. W sprawach zaś zagospodarowania przestrzennego na 3271 skarg załatwionych uwzględniono 942 skargi, tj. 28,80%. W sprawach o wywłaszczenie i zwrot nieruchomości na 1471 skarg załatwionych uwzględniono 427, tj. 29,03%. Natomiast w sprawach pomocy społecznej na 5946 skarg załatwionych uwzględniono 1263 skargi, tj. 21,24%. Z przedstawionych danych wynika, że poziom decyzji wyeliminowanych z obrotu prawnego utrzymuje się na podobnym poziomie jak w 2012 r. Odnotować należy, że w stosunku 16

16 2. Kontrola działalności administracji publicznej do 2012 r. nieznacznie wzrosła liczba decyzji wyeliminowanych z obrotu prawnego w sprawach VAT, z 22,19% do 23,73%, oraz podatku dochodowego od osób prawnych, z 41,32% do 43,33%. Znacząco wzrósł natomiast wskaźnik wyeliminowanych decyzji w sprawach podatku dochodowego od osób fizycznych, z 29,61% do 36,12%. Podobnie w sprawach podatku akcyzowego oraz podatku od nieruchomości z obrotu prawnego wyeliminowano odpowiednio 14,73% oraz 25,78% decyzji, a w 2012 r. wskaźnik ten wynosił odpowiednio 11,33% i 19,76%. Oprócz skarg na akty i czynności wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w roku sprawozdawczym 5721 skarg na bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania, z czego 1601 skarg zostało uwzględnionych (27,98%). W 2012 r. sądy załatwiły 4167 takich skarg, a w 2011 r Dane te świadczą o tym, że stopniowo wzrasta liczba skarg na bezczynność organów. W roku 2013 wpłynęło skarg na akty i czynności ministrów, centralnych organów administracji rządowej i innych naczelnych organów. Z liczby tej sądy załatwiły wyrokiem skarg, z czego uwzględniły 4489, co stanowi 37,32% uwzględnień do liczby załatwień wyrokiem. Dla porównania w 2012 r. wskaźnik ten wynosił 35,62%, w 2011 r. 36,19%, a w 2010 r. 35,59%. Oznacza to, że liczba wyeliminowanych z obrotu prawnego decyzji ministrów, centralnych organów administracji rządowej i innych naczelnych organów utrzymuje się średnio na poziomie blisko 36%. Podobnie jak w 2012 r. najwięcej skarg (3642) wpłynęło na akty administracyjne Ministra Finansów. Z liczby tej 3201 skarg załatwiono wyrokiem, z czego 1815 skarg uwzględniono (56,7%). Jeśli chodzi o skargi na akty administracyjne innych organów, to liczba załatwionych wyrokiem skarg kształtowała się następująco: Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego na 868 skarg załatwionych uwzględniono 233 skargi, tj. 26,84%; Główny Inspektor Transportu Drogowego na 667 skarg załatwionych uwzględniono 208 skarg, tj. 31,18%; Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na 448 skarg załatwionych uwzględniono 188 skarg, tj. 41,96%; Komendant Główny Policji na 412 skarg załatwionych uwzględniono 100 skarg, tj. 24,27%; Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na 679 skarg załatwionych uwzględniono 218 skarg, tj. 32,11%. Na akty i czynności terenowych organów administracji rządowej wpłynęło skargi, z czego 8097 skarg załatwiono wyrokiem. Uwzględniono natomiast 2896 skarg, co oznacza, że 35,77% rozstrzygnięć tych organów zostało wyeliminowanych z obrotu prawnego. Najwięcej skarg na akty i czynności terenowych organów administracji rządowej wpłynęło w województwie mazowieckim (2429), małopolskim (1280) oraz wielkopolskim (973). Na akty i czynności samorządowych kolegiów odwoławczych wpłynęło skarg. Z liczby tej sądy załatwiły wyrokiem skarg, z czego 3798 skarg uwzględniły. Dla porównania w 2012 r. wpłynęło skarg na akty i czynności samorządowych kolegiów odwoławczych, w 2011 r. zaś Z przedstawionych danych wynika, że systematycznie rośnie liczba skarg na rozstrzygnięcia samorządowych kolegiów odwoławczych. Na podobnym poziomie (32,16%) utrzymuje się natomiast liczba rozstrzygnięć SKO wyeliminowanych z obrotu prawnego. 17

17 W 2013 r. wpłynęło skarg na akty i czynności izb skarbowych oraz dyrektorów urzędów kontroli skarbowej. Sądy załatwiły wyrokiem 7858 skarg, z czego 2399, tj. 30,53% uwzględniły. W 2012 r. wojewódzkie sądy administracyjne uwzględniły 26,06% skarg na akty i czynności izb skarbowych oraz dyrektorów urzędów kontroli skarbowej, natomiast w 2011 r. 29,08%. Najwięcej skarg wpłynęło w województwie mazowieckim (1898), śląskim (1213) i łódzkim (1153). Poza skargami na akty i czynności izb skarbowych oraz dyrektorów urzędów kontroli skarbowej wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły wyrokiem 5912 skarg na rozstrzygnięcia izb celnych. Z liczby tej 1772 skargi zostały uwzględnione, co stanowi 29,97% skarg załatwionych. Co do skarg dotyczących samorządu terytorialnego, to sądy załatwiły 1745 spraw. Uwzględnionych zostało 1027 skarg, tj. 58,85%. Dla porównania w 2012 r. sądy załatwiły 1531 takich skarg, z czego uwzględniły 926 skarg, tj. 60,48%. Na działalność uchwałodawczą samorządu gminnego wpłynęły 2603 skargi, samorządu powiatowego 283 skargi, a na samorząd województwa 39 skarg. Od wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych wniesiono skarg kasacyjnych. Z liczby tej 1148 skarg zostało odrzuconych, a przekazano do NSA (90,37%). Biorąc pod uwagę, że w 2013 r. wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły skarg, sprawy przekazane do NSA stanowiły 22,58% ogółu załatwionych skarg na akty administracyjne oraz bezczynność organów. W 2012 r. wojewódzkie sądy administracyjne przekazały do NSA skargi kasacyjne, w 2011 r , 2010 r , a w 2009 r Postępowanie mediacyjne i uproszczone 3.1. Instytucję postępowania mediacyjnego regulują przepisy art p.p.s.a. Celem mediacji jest umożliwienie stronom sporu dojście, przy pomocy mediatora, do porozumienia bez przeprowadzania rozprawy. Podobnie jak w minionych latach instytucja postępowania mediacyjnego nie znalazła szerszego zastosowania w sądownictwie administracyjnym. W 2013 r. w trybie mediacji załatwiono zaledwie 5 spraw (WSA w Warszawie, Gdańsku, Opolu, we Wrocławiu). Przedstawione dane świadczą o marginalizacji instytucji postępowania mediacyjnego. Przyczynę tego zjawiska można uzasadnić szybkością i sprawnością rozpoznawania spraw w trybie zwykłym. Wynoszący obecnie 6-12 miesięcy okres rozpoznania większości spraw sprawia, że prowadzenie postępowania mediacyjnego nie przyczyniłoby się do przyspieszenia postępowania. Szczegółowe dane na temat wpływu i liczby załatwionych spraw w postępowaniu mediacyjnym w latach przedstawia poniższa tabela. Rok Wszczęto postępowanie w sprawach I. Wojewódzkie sądy administracyjne Załatwiono spraw Postępowanie uproszczone jest szczególnym rodzajem postępowania sądowoadministracyjnego uregulowanym w art p.p.s.a. W myśl art. 119 p.p.s.a. sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, gdy decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art k.p.a. lub w innych przepisach albo wydane zo- 18

18 stały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania oraz gdy strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Ponadto zgodnie z postanowieniami art. 121 p.p.s.a. w trybie uproszczonym może być również rozpoznana sprawa, gdy organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny (art p.p.s.a.). Sąd rozpoznający sprawę w tym trybie nie jest związany żadnymi ograniczeniami w przekazaniu sprawy do rozpoznania na rozprawie (art. 122 p.p.s.a.). Może to zrobić zarówno na wniosek którejkolwiek ze stron, jak i z urzędu, jeżeli uzna, że zachodzi konieczność rozpoznania sprawy w trybie zwykłym. W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego (art. 120 p.p.s.a.). W 2013 r. wojewódzkie sądy administracyjne załatwiły w postępowaniu uproszczonym 475 skarg, z czego uwzględniły 251 skarg. Poczynając od 2010 r. obserwuje się stopniowy wzrost liczby spraw rozpoznawanych w tym trybie. Nie dorównuje on jednak liczbie spraw rozpoznanych w 2004 i 2005 r., kiedy to załatwiono w postępowaniu uproszczonym odpowiednio 902 i 1390 spraw. Szczegółowe dane przedstawia poniższa tabela. Załatwiono łącznie (SA+SAB) Stanowi to % ogółu załatwień Rok ,08 1,59 0,87 0,53 0,26 0,06 0,24 0,64 0,57 0,63 Uwzględniono % spraw załatwionych w post. upr. 3. Postępowanie mediacyjne i uproszczone 56,1 63,6 66,5 82,4 70,3 58,3 40,3 46,1 56,4 52,84 Oddalono W minionym roku najwięcej spraw w trybie uproszczonym rozpoznano w WSA w Warszawie, tj. 378 spraw. Jednak większość spraw, w których zawarty został wniosek o rozpoznanie sprawy w tym trybie, kierowana była na rozprawę z uwagi na fakt, że strony postępowania, zawiadamiane przez Sąd o złożeniu wniosku, żądały przeprowadzenia rozprawy. Największą grupę spraw rozpoznanych w tym trybie stanowiły sprawy objęte dekretem o gruntach warszawskich 164, sprawy z zakresu wywłaszczeń 73 oraz pomocy społecznej 44. Z ogólnej liczby spraw rozpoznanych w omawianym trybie w roku 2013 w 251 sprawach uwzględniono skargę, w 215 sprawach oddalono skargę, a w 9 załatwiono w inny sposób. 19

19 II. Naczelny Sąd Administracyjny II. Naczelny Sąd Administracyjny 1. Zagadnienia ogólne W myśl art p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, to jest skargi kasacyjne i zażalenia od wyroków i postanowień, stosownie do przepisów tej ustawy; podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych; podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej; rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej; rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw, w tym na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki 1. Ponadto NSA jest również sądem dyscyplinarnym w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych i rozpoznaje sprawy dyscyplinarne sędziów sądów administracyjnych (art. 41 p.u.s.a.). Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na Izbę Finansową, Gospodarczą i Ogólnoadministracyjną. Każda z Izb sprawuje, w granicach i trybie określonym przez właściwe przepisy, nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach należących do jej właściwości. 2. Działalność Naczelnego Sądu Administracyjnego W 2013 r. do Naczelnego Sądu Administracyjnego wpłynęło skarg kasacyjnych. Z poprzedniego okresu pozostało do rozpatrzenia skarg. Ogółem NSA miał do rozpatrzenia skargi kasacyjne. W porównaniu z rokiem 2011 i 2012 NSA miał do rozpatrzenia w 2013 r. odpowiednio 8169 (33,21%) i 4504 (15,94%) skarg kasacyjnych więcej. W roku sprawozdawczym NSA załatwił skargi kasacyjne, co stanowi 41,18% ogółu skarg kasacyjnych do rozpatrzenia. Na rozprawie NSA załatwił skarg, tj. 87,76% ogółu skarg załatwionych, z czego w 3218 przypadkach NSA uwzględnił skargę kasacyjną (27,18%), 8280 skarg kasacyjnych oddalił (69,93%), 24 odrzucił (0,2%), a 319 załatwił w inny sposób (2,69%). Na posiedzeniu niejawnym załatwiono 1652 sprawy, z tej liczby 239 skarg kasacyjnych uwzględniono (14,47%), 577 oddalono (34,93%), 31 odrzucono (1,88%) a 806 załatwiono w inny sposób (48,79%). Dla porównania w 2012 r. NSA załatwił skarg kasacyjnych, w tym na rozprawie , a na posiedzeniu niejawnym 1687 spraw. Do rozpatrzenia w następnym okresie pozostało skarg kasacyjnych. Podobnie jak w poprzednich latach w skargach kasacyjnych najczęściej poruszano zagadnienia: podatków i innych świadczeń pieniężnych, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych 42,83% spraw załatwionych; budownictwa, nadzoru architektoniczno-budowlanego i specjalistycznego, 1 Dz.U. Nr 179, poz ze zm. 20

20 3 Uchwały wyjaśniające przepisy prawne... ochrony przeciwpożarowej 8,8% spraw załatwionych; subwencji unijnych, funduszy strukturalnych i regulacji rynków branżowych 4,06% spraw załatwionych; zagospodarowania przestrzennego 3,62% spraw załatwionych; utrzymania i ochrony dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruchu na tych drogach, kolei, lotnictwa cywilnego, przewozów, żeglugi morskiej i śródlądowej 2,97% spraw załatwionych; obrotów towarami z zagranicą, należności celnych i ochrony przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny 3,73% spraw załatwionych; wywłaszczenia i zwrotu nieruchomości 2,42% spraw załatwionych; stosunków pracy i stosunków służbowych, spraw z zakresu inspekcji pracy 2,39% spraw załatwionych; pomocy społecznej 2,19% spraw załatwionych. Oprócz skarg kasacyjnych w 2013 r. NSA załatwił 5655 zażaleń na postanowienia (zarządzenia) sądów pierwszej instancji, z czego w 241 przypadkach uchylił orzeczenia sądu pierwszej instancji i przekazał sprawy do ponownego rozpoznania (4,26% uchyleń do ogółu załatwień), w 292 sprawach uchylił orzeczenia sądu pierwszej instancji (5,16% uchyleń do ogółu załatwień), a w 255 przypadkach uchylił orzeczenia sądu pierwszej instancji i rozpoznał sprawy (4,51% rozstrzygnięć ogółu załatwień). Ponadto w 4526 sprawach NSA oddalił zażalenie (80,04% oddaleń ogółu załatwień), a 341 spraw załatwił w inny sposób. W roku sprawozdawczym NSA rozpatrzył ponadto 162 skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, z czego 16 skarg uwzględniono, 59 oddalono, a 87 załatwiono w inny sposób. W 2013 r. wyznaczono 1139 rozpraw oraz 2128 posiedzeń niejawnych, na których orzekało 102 sędziów NSA, z tej liczby w Izbie Finansowej 35, w Izbie Gospodarczej 27, a w Izbie Ogólnoadministracyjnej 40. Sędziowie średnio załatwili 189,31 spraw, w tym 132,28 skarg kasacyjnych. W roku sprawozdawczym NSA załatwił 57,51% ogółu spraw w terminie do 12 miesięcy. W roku 2012 wskaźnik ten wynosił 63,22%. W odniesieniu zaś do skarg kasacyjnych to we wskazanym terminie załatwianych jest 37,35% spraw, tj. o 9,42% mniej niż w minionym roku sprawozdawczym. 3. Uchwały wyjaśniające przepisy prawne, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, oraz uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne 3.1. Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych na wniosek Prezesa NSA, Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich 2, oraz uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej 3. W 2013 r. NSA podjął łącznie 27 uchwał, w tym 14 uchwał w trybie abstrakcyjnym (7 na wniosek Prezesa NSA, 2 na wniosek Prokuratora Generalnego, 4 na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich oraz jedną na wniosek Rzecznika Praw Dziecka). W trybie art p.p.s.a. NSA podjął 13 uchwał. 2 Tzw. abstrakcyjne na podstawie art pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art p.p.s.a. 3 Tzw. konkretne na podstawie art pkt 3 w zw. z art i z art. 264 p.p.s.a. 21

21 II. Naczelny Sąd Administracyjny Na podstawie art p.p.s.a., NSA przejął dwa wnioski do rozpoznania i w sprawie I FPS 5/12 oddalił skargę kasacyjną, natomiast w sprawie II FPS 7/12 odmówił podjęcia uchwały Aktywność Naczelnego Sądu Administracyjnego w zakresie działalności uchwałodawczej wykazuje tendencję rosnącą, co wynika z poniżej przytoczonych danych statystycznych. Działalność uchwałodawcza NSA w latach Lata Ogółem Izba Gospodarcza Izba Finansowa Izba Ogólnoadministracyjna Przedmiot rozstrzygnięcia W 2013 r. kilka uchwał odnosiło się do zagadnień dotyczących interpretacji przepisów prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Kognicja sądów administracyjnych. 1) W uchwale z 3 września 2013 r., I OPS 2/13 zainicjowanej wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich NSA stwierdził: Na pozostawienie podania bez rozpoznania (art k.p.a.) przysługuje skarga na bezczynność organu, stosownie do art. 3 2 pkt 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi 5. Także w uchwale z 25 lis topada 2013 r., I OPS 12/13 NSA uznał: W sprawie z wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości (art. 78 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami 6 ) można wnieść skargę do sądu administracyjnego na bezczynność (przewlekłe prowadzenie postępowania) samorządowego kolegium odwoławczego na podstawie art. 3 2 pkt 8 w związku z art ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz w związku z art. 45 ust. 1 i art. 184 Konstytucji RP. 2) Natomiast w uchwale z 11 czerwca 2013 r., I OPS 1/13 zainicjowanej wnioskiem Prokuratora Generalnego NSA stwierdził: Od decyzji ostatecznej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydanej na podstawie art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych 7 w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji, w tym odmawiającej wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. W uzasadnieniu NSA podkreślił, że nie każda sprawa dotycząca działalności administracji publicznej w rozumieniu art. 3 p.p.s.a. może być rozpoznana przez sąd administracyjny. Jeżeli istnieje przepis szczególny, w myśl którego właściwy w takim przypadku jest sąd powszechny, to charakter sprawy, 4 Szczegółowe omówienie poszczególnych uchwał zamieszczono w części drugiej Informacji. 5 Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. 6 Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm. 7 Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm., dalej: u.s.u.s. 22

22 3. Uchwały wyjaśniające przepisy prawne... bez względu na to, czy będzie to sprawa cywilna, czy administracyjna, będzie miał drugorzędne znaczenie. Tego rodzaju przepisem jest właśnie art. 83 ust. 1 i 2 u.s.u.s., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 3 1 i 2 p.p.s.a. i wyłącza kognicję sądów administracyjnych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. NSA wskazał ponadto, że zgodnie z art. 1 i art. 2 1 k.p.c. cywilnosądowa ochrona prawna w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest realizowana przez sądy powszechne i sprawujący nad nimi nadzór judykacyjny Sąd Najwyższy. Natomiast kognicja sądów administracyjnych przewidziana została wyłącznie w sprawach wymienionych enumeratywnie w art. 83 ust. 4 ustawy systemowej. Unormowanie tego przepisu stanowi wyjątek od ustanowionej w art. 83 ust. 2 u.s.u.s. zasady, że od decyzji wydawanych przez organ rentowy w sprawach indywidualnych z zakresu ubezpieczeń społecznych przysługuje odwołanie do sądu powszechnego. 3) W uchwale z 16 grudnia 2013 r., II GPS 2/13 zainicjowanej wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich NSA przesądził: Potwierdzenie skierowania na leczenie uzdrowiskowe wydane na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej jest czynnością, o której mowa w art. 3 2 pkt 4 p.p.s.a. Odmowa potwierdzenia skierowania na leczenie uzdrowiskowe nie jest czynnością przewidzianą w art. 3 2 pkt 4 p.p.s.a. NSA uznał zatem, że pozytywne potwierdzenie skierowania na leczenie uzdrowiskowe, będąc czynnością z zakresu administracji publicznej, o której mowa art. 3 2 pkt 4 p.p.s.a., podlega kontroli sądu administracyjnego. Negatywna ocena skierowania jako rozstrzygnięcie władcze organu, którym jest dyrektor oddziału wojewódzkiego NFZ, także podlega tej kontroli z uwagi na to, że rozstrzygnięcie to posiada cechy decyzji administracyjnej Pisma w postępowaniu sądowym. W uchwale z 18 grudnia 2013 r., I OPS 13/13 zainicjowanej wnioskiem Prezesa NSA postanowiono: 1. Niedołączenie przez skarżącego wymaganej liczby odpisów skargi i odpisów załączników, zgodnie z art p.p.s.a., jest brakiem formalnym skargi, o którym mowa w art w związku z art p.p.s.a., uniemożliwiającym nadanie skardze prawidłowego biegu, który nie może być usunięty przez sporządzenie odpisów skargi przez sąd. 2. Złożenie przez skarżącego wymaganych odpisów skargi po upływie wyznaczonego terminu, o którym mowa w art p.p.s.a., ale przed odrzuceniem skargi, oznacza, że skarga nie może otrzymać prawidłowego biegu i podlega odrzuceniu na podstawie art pkt 3 p.p.s.a Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. 1) Zagadnienie prawne zainicjowane wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich, rozstrzygnięte uchwałą z 25 listopada 2013 r., I OPS 9/13, w której NSA stwierdził: Po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego 8 postępowanie o wypłatę równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego emerytowanemu funkcjonariuszowi Policji podlega umorzeniu, mimo pozostawania w obrocie prawnym, wydanej przed 1 stycznia 2006 r. decyzji przyznającej policjantowi lub emerytowanemu funkcjonariuszowi Policji uprawnienie do równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, odnosiło się do stosowania przepisów k.p.a. w aspekcie przestrzegania konstytucyjnych zasad legalizmu i ochrony praw słusznie nabytych. 8 Dz.U. Nr 266, poz

23 II. Naczelny Sąd Administracyjny W uzasadnieniu uchwały NSA stwierdził, że uchylone mocą ww. rozporządzenia zmieniającego przepisy 8 i 9 ust. 2 upoważniały Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do wydania rozporządzenia w sprawie wysokości i szczegółowych zasad przyznawania, odmowy przyznania, cofania i zwracania przez policjantów równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego 9. NSA w uzasadnieniu stwierdził, że uchylony przepis 8 tego rozporządzenia nakazywał stosowanie tych przepisów do emeryta, rencisty policyjnego oraz osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym policjancie oraz po zmarłym emerycie lub renciście, natomiast uchylony 9 ust. 2 określał organy właściwe do wypłacania równoważnika tym osobom. Jednakże art. 91 ust. 2 ustawy o Policji nie upoważniał Ministra do określenia kręgu podmiotów uprawnionych, co potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27 października 2008 r., U 4/ Po wejściu w życie rozporządzenia z 2005 r. w obrocie prawnym pozostawały decyzje o przyznaniu uprawnienia do równoważnika pieniężnego policjantowi. Stanowiły one podstawę ustalenia uprawnień policjanta co do wysokości równoważnika pieniężnego za remont za dany rok, które to ustalenie jest czynnością materialno-techniczną potwierdzającą posiadanie prawa do równoważnika i konkretyzującą jego wysokość. Konkludując NSA stwierdził, że rozwiązania prawne przyjęte w rozporządzeniu z 2002 r. nie dają podstaw do przyjęcia, że decyzja o przyznaniu równoważnika pieniężnego tworzy prawa nabyte w zakresie żądania wypłaty, skoro ustalenie uprawnienia do otrzymania równoważnika za dany rok dokonywane jest na podstawie oświadczenia mieszkaniowego składanego corocznie. Ani przepisy ustawy o Policji, ani powołanego rozporządzenia z 2002 r. nie dają podstaw do prowadzenia odrębnej sprawy indywidualnej w zakresie ustalenia prawa do otrzymania równoważnika pieniężnego przez emerytowanego funkcjonariusza Policji. Nie ma też podstaw prawnych do wyprowadzenia odrębnej sprawy administracyjnej, załatwianej w drodze decyzji w zakresie wypłaty równoważnika pieniężnego. Brak elementów podmiotowych i elementów przedmiotowych przesądza o tym, że postępowanie jest bezprzedmiotowe i podlega umorzeniu na podstawie art k.p.a. Wydanie decyzji o odmowie obejmuje bowiem przypadki, gdy jest sprawa indywidualna w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym, a nie zostały spełnione przesłanki pozytywnego jej załatwienia. A zatem postępowania administracyjne wszczęte wnioskiem emerytowanego funkcjonariusza Policji o wypłatę równoważnika pieniężnego za remont lokalu kończy decyzja o umorzeniu postępowania (art w związku z art k.p.a.). 2) W uchwale z 25 listopada 2013 r., II OPS 1/13 NSA postanowił: Właściciel nieruchomości objętej wnioskiem wójta wszczynającym postępowanie w sprawie o wyrażenie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych 11 nie jest stroną tego postępowania, także gdy postępowanie zostało wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych 12. W uzasadnieniu do uchwały NSA wyjaśnił, że wprowadzenie do art. 7 ustępu 3a 9 Z dnia 28 czerwca 2002 r. 10 Z uzasadnienia wyroku TK: Z treści rozważanego przepisu [art. 91 ust 2 ustawy o Policji] nie wynika w żadnym wypadku uprawnienie do określania zakresu osób uprawnionych do uzyskania równoważnika pieniężnego za brak lokalu mieszkalnego. 11 Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz ze zm. 12 Dz.U. z 2013 r., poz. 503 do art. 7 dodano ust. 3a w brzmieniu: Stroną w postępowaniu, o którym mowa w ust. 2, jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). 24