Karpaty Przyjazne Ludziom

Transkrypt

1 Karpaty Przyjazne Ludziom Lokalna inicjatywa partnerska na rzecz zrównoważonego użytkowania i ochrony górskich obszarów województwa podkarpackiego Projekt Karpaty Przyjazne Ludziom współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej

2 Ekousługi przy bioróżnorodności: ekoturystyka turystyka specjalizowana mgr Małgorzata Bienia

3 Znaczenie turystyki na terenach wiejskich Jedną z dziedzin aktywnego wypoczynku jest turystyka, gdzie podaż wyznaczana jest przez indywidualne potrzeby turystów, co decyduje o sukcesie rynku dóbr i usług.

4 Przy zachodzących zmianach, jakie mają miejsce na rynku turystycznym, szczególnego znaczenia nabiera zatem turystyka przyjazna środowisku.

5 Jedną z jej form jest ekoturystyka, wykorzystująca naturalne walory środowiska. Jest ona obecnie jedną z najchętniej wybieranych form spędzania czasu wolnego podczas weekendowych wyjazdów.

6 W Polsce wypoczynek na wsi ma długie tradycje, zarówno w kulturze ziemiańskiej i mieszczańskiej, jak i we współczesnej kulturze pracowniczej. Świadczy o tym rozwój podmiejskich letnisk i atrakcyjnych ośrodków turystyki w XIX w. oraz w II poł.xx.

7 Wśród najważniejszych przyczyn rozwoju turystyki na terenach wiejskich wyróżnia się: nieodparty urok terenów wiejskich i ich walorów (przyroda, krajobraz, kultura, zabudowa) dla mieszkańców miast,

8 Wśród najważniejszych przyczyn rozwoju turystyki na terenach wiejskich wyróżnia się: pojawienie się mody na wypoczynek w naturalnym środowisku i coraz większy udział mieszkańców miast w tej formie turystyki,

9 Wśród najważniejszych przyczyn rozwoju turystyki na terenach wiejskich wyróżnia się: rozwój transportu i ciągów komunikacyjnych, który umożliwił szybki dostęp mieszkańców terenów zurbanizowanych do wypoczynku w naturalnym środowisku,

10 Wśród najważniejszych przyczyn rozwoju turystyki na terenach wiejskich wyróżnia się: większa dostępność tej formy wypoczynku, z której obecnie korzystać mogą bardziej niż kiedykolwiek ludzie z własnych środków dochodowych.

11 Pojęcie turystyki i terminów pokrewnych

12 Turystyka to ogół stosunków i zjawisk wynikających z podróży i pobytu osób podróżujących w celach wypoczynkowych i w innych celach, pozostających poza swoim stałym miejscem zamieszkania nie dłużej niż jeden rok, przy czym główny cel ich wizyty jest inny niż wykonywanie czynności wynagradzanych.

13 Turystyka wiejska stanowi formę rekreacji na obszarach wiejskich obejmuje wielorakie rodzaje aktywności rekreacyjnej, związanej z przyrodą, wędrówkami, turystyką zdrowotną, krajoznawczą, kulturową i etniczną; wykorzystuje jednocześnie zasoby i walory wsi.

14 Etnoturystyka zawiera pewne cechy agroturystyki i odbywa się na odwzorowanej, charakterystycznej dla danej grupy etnicznej bazie w plenerze wiejskim oraz jest naśladownictwem zasad i sposobu życia, ubioru w ramach obrzędu i kultury danej grupy etnicznej.

15 Agroturystyka jest terminem pochodzącym od przedstawicieli strony podażowej, reprezentujących interesy gospodarstw rolnych świadczących usługi turystyczne. Spowodowało to znaczne rozszerzenie tego pojęcia na wszelkie rodzaje działalności związane z obsługą nie tylko turystów, ale i wczasowiczów.

16 Dla turysty agroturystyka oznacza aktywność turystyczną człowieka, który zamierza poznać produkcję rolniczą i/lub wypoczywać w środowisku rolniczym.

17 Natomiast podmioty świadczące usługi agroturystyczne w zakres pojęcia agroturystyka włączają różne formy hotelarstwa - agrohotelarstwo, gastronomii - agrogastronomię, rekreacji agrorekreację, wypoczynku agrowypoczynek, sportu - agrosport, a nawet lecznictwa i rehabilitacji agroterapie

18 Rozwój i zarządzanie formami turystyki, które są przyjazne środowisku

19 Cudze chwalicie, swego nie znacie... To powszechnie znane przysłowie, do którego tak się już przyzwyczailiśmy, niesie w obecnej chwili nową jakość.

20 Wydaje się bowiem, że w dobie integracji z Unią Europejską Polacy zapominają często o walorach własnego kraju. Nie chodzi tu o mniej lub bardziej rozbudowane porównania do świata, ale o skonstatowanie obiektywnego bogactwa zasobów środowiska.

21 Powinniśmy wreszcie zauważyć, docenić i przede wszystkim promować na świecie fakt, że Polska jest krajem o dużych możliwościach rozwoju ekoturystyki.

22 Co to jest ekoturystyka? Ekoturystyka mieści się w nurcie szeroko rozumianej turystyki aktywnej. Podobnie jednak jak wiele innych terminów dotyczących nowych form turystyki określenie to ma wiele znaczeń i jest bardzo różnie definiowane.

23 Ekoturystyka ma na celu przede wszystkim aktywne zbliżenie do natury, bliższe i pełniejsze poznawanie związków człowieka z otaczającym go środowiskiem, poznanie i zrozumienie praw i zależności nim rządzących oraz naukę prawidłowego w nim funkcjonowania.

24 Ekoturystyka to ruch turystyczny, którego głównym celem jest zachowanie trwałego, zrównoważonego rozwoju zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z celami ochrony przyrody oraz życiem społeczno-gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu turystycznego, bazowanie na potencjale społecznym i gospodarczym danego obszaru.

25 Ekoturystyka to forma turystyki stosująca się do następujących zasad: jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych,

26 Ekoturystyka to forma turystyki stosująca się do następujących zasad: strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności,

27 Ekoturystyka to forma turystyki stosująca się do następujących zasad: dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej.

28 Ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej. Jest najczystszą formą podróżowania, przyjazna środowisku, ponieważ odbywa się zwykle na obszarach o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych.

29 Ekoturystyka bezpośrednio przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego regionów, a jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości i wrażliwości ekologicznej.

30 Ważniejsza od definicji jest sama filozofia. Warto uzmysłowić sobie jaką rolę spełnia ekoturystyka: poznawczą, wychowawczą, kulturotwórczą, a także ekonomiczną.

31 Cechy ekoturystyki wyróżniające je spośród innych form podróżowania: ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych;

32 Cechy ekoturystyki wyróżniające je spośród innych form podróżowania: ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności;

33 Cechy ekoturystyki wyróżniające je spośród innych form podróżowania: ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej.

34 Ekoturystyka polega raczej na stworzeniu bogatej specjalistycznej oferty proekologicznych form wypoczynku adresowanej do różnych grup społeczeństwa.

35 Również, a może przede wszystkim, do tych, którzy nie są jeszcze w pełni obudzeni ekologicznie, bo brak wrażliwości na sprawy przyrody wynika głównie z niewiedzy.

36 Ekoturyści to ludzie o dużej wrażliwości i świadomości ekologicznej, okazujący respekt i szacunek naturze, zainteresowani zjawiskami przyrodniczymi i kulturowymi.

37 Podróżują oni najczęściej w małych, kilkuosobowych grupach z uprzednim przygotowaniem się co do treści wyprawy, lub z wykwalifikowanym przewodnikiem.

38 Formy ekoturystyki wędrówki i wspinaczki wysokogórskie, wędrówki piesze, wycieczki kajakowe i łodziami, spływy pontonami i tratwami, rejsy i wyprawy żeglarskie,

39 Formy ekoturystyki wycieczki konne, wycieczki w karawanie wielbłądów, wędrówki na nartach biegowych, nartach turystycznych, rakietach śnieżnych, wyprawy nurkowe, wyprawy kulturowe i etnograficzne.

40 Zasoby przyrodnicze Polski Atrakcyjność Polski dla rozwoju ekoturystyki wynika z szeregu przesłanek. Najważniejsze jest duże zróżnicowanie krajobrazowe i biologiczne naszego kraju, wynikające z położenia geograficznego Polski.

41 Jednym z istotnych wskaźników różnorodności biologicznej jest liczba gatunków roślin oraz zwierząt występujących w naszym kraju.

42 W Polsce występuje około gatunków organizmów żywych (w tym 5 tys. gatunków grzybów, ok. 2,2 tys. gatunków roślin naczyniowych, ok. 24,4 tys. gatunków owadów, 116 gatunków ryb, 18 gatunków płazów, 9 gatunków gadów, 360 gatunków ptaków i 98 gatunków ssaków).

43 Rośliny i zwierzęta chronione

44 Orlik pospolity

45 Goryczka wiosenna

46 Cebulica dwulistna

47 Zawilec narcyzowy

48 Wawrzynek wilczełyko

49 Paź żeglarz

50 Puchacz

51 Karmoran

52 Niedźwiedź brunatny

53 Kozica górska

54 Ryś

55 Świstak

56 Łoś

57 Żubr

58 W Polsce istnieją obszary o tak dobrze zachowanej przyrodzie, że nie mają sobie równych w Europie!

59 Dotyczy to przede wszystkim tzw. Zielonych Płuc Polski z unikatowymi terenami podmokłymi, bogactwem rzeźby polodowcowej i mis jeziornych.

60 Znaczące z punktu widzenia atrakcyjności dla ekoturystyki jest też istnienie obszarów stosunkowo prymitywnego rolnictwa, dzięki czemu zachowały się w naszym kraju interesujące zbiorowiska łąkowe i polne będące ostoją dla wielu gatunków roślin i zwierząt doszczętnie wyniszczonych w Zachodniej Europie.

61 Atrakcyjność ekoturystyczna wiosek tematycznych Zgodnie ze zbiorem zasad opracowanym w roku 1996 przez Europejską Grupę Roboczą do spraw Rozwoju Obszarów Wiejskich i Odnowy Wsi, wieś jest integralnym organizmem, w którym gospodarkę, rolnictwo, politykę społeczną, kulturę i środowisko należy traktować całościowo.

62 Przejawem wprowadzania w życie powyższych zasad stała się idea polegająca na tworzeniu Wiosek Tematycznych, której początki można znaleźć w projektach realizowanych w programie Unii Europejskiej LEADER.

63 Koncepcja wiosek tematycznych jest także efektem popularyzowania i wdrażania Strategii Interpretacji Dziedzictwa opracowanej w ramach programu PHARE-TURIN II, która oparta jest na wykorzystaniu istniejącego na danym terenie dziedzictwa kulturowego do stworzenia wartościowego i atrakcyjnego produktu ekoturystycznego.

64 Wioska tematyczna jest wsią, w której rozwój podporządkowany jest jednemu pomysłowi. Tematem jest to, co dla wsi jest charakterystyczne, co jest w niej ciekawe, z czego jest, lub może stać się znana.

65 Wieś dzięki temu staje się wyróżnialna i jedyna w swoim rodzaju. Założeniem wiosek tematycznych jest tworzenie nowych płaszczyzn do realizacji różnych pomysłów.

66 Stan promocji ekoturystyki Pomimo obiektywnych walorów przyrodniczych i kulturowych naszego kraju ekoturystyka praktycznie nie istnieje w promocji Polski lub promowana jest zatrważająco słabo, a czasami wręcz nieudolnie!

67 Rozwój ekoturystyki powinien integrować działania wielu podmiotów, takich jak: organizacje turystyczne, samorządy lokalne, organizacje pozarządowe,

68 Lasy Państwowe, zarządy parków narodowych i krajobrazowych, stowarzyszenia agroturystyczne, prywatni organizatorzy ekoturystyki.

69 W materiałach Polskiej Organizacji Turystyki i Instytutu Turystyki hasło eko nie pojawia się zbyt często.

70 Zauważa się jedynie nieśmiałe próby promowania turystyki aktywnej, ale bez wyraźnego zaakcentowania roli turystyki ekologicznej.

71 Zdumiewająca jest również ubogość oferty z tego zakresu na terenach chronionych i w nadleśnictwach. Sprowadza się ona zazwyczaj do kilku tzw. ścieżek przyrodniczych, najczęściej bardzo tradycyjnych i mało atrakcyjnych w formie i treści.

72 Różnego rodzaju ośrodki i stacje edukacji ekologicznej są często mało aktywne, a ich działalność najczęściej pozostaje skierowana do społeczności lokalnych.

73 Wciąż największy wkład w promocję tego typu podróżowania mają w Polsce organizacje pozarządowe, a dokładniej Fundacja Partnerstwo dla Środowiska oraz Społeczny Instytut Ekologiczny..

74 Fundacja Partnerstwo dla Środowiska realizuje szereg inicjatyw związanych z CSRem i odpowiedzialną turystyką, na czele których należy wymienić sztandarowy projekt ekoturystyczny Zielone Szlaki Greenways, Ekomuzea a także program Czysty Biznes, w ramach którego powstał system certyfikacji dla obiektów turystycznych Czysta Turystyka.

75 Innym polskim programem tego typu jest Polski Cerytfikat Ekoturystyczny skierowanym głównie do małych obiektów turystyki wiejskiej i prowadzonym właśnie przez Społeczny Instytut Ekologiczny.

76 Na uwagę zasługuje również działalność Stowarzyszenia Rolnictwa Ekologicznego i Turystyki. ECEAT-Poland jest wyłącznym przedstawicielem w Polsce fundacji ECEAT- International z siedzibą główną w Holandii

77 ECEAT-Poland łączy w sobie cztery elementy: rolnictwo, turystykę, ekonomię ekologię.

78 Celem stowarzyszenia jest edukacja ekologiczna, ochrona środowiska naturalnego, tradycji i kultury polskiej wsi, a szczególnie promocja rolnictwa ekologicznego i turystyki ekologicznej w gospodarstwach rolnych. Do stowarzyszenia należy obecnie ok. 100 gospodarstw, rozmieszczonych nierównomiernie na terenie całej Polski.

79 Wewnętrzne czynniki sukcesu w ekoturystyce

80 Za niezmiernie istotne uważamy odpowiednie kształtowanie i kreowanie produktu turystycznego spełniającego kryteria ekologiczne tzw. ekologicznie czystego produktu turystycznego, cechującego się małą zasobochłonnością i czystą technologią wytwarzania, dzięki czemu służy zdrowiu i jest przyjazny środowisku.

81 Organizacja Ecotrans ( obejmuje swoją działalnością 12 krajów europejskich. Biura turystyczne, samorządy lokalne, specjaliści ochrony środowiska i rozwoju regionalnego połączyli swoje siły w działaniach na rzecz szeroko rozumianej turystyki zrównoważonej, w tym również najbliższej środowisku przyrodniczemu ekoturystyki.

82 Organizacja prowadzi badania naukowe, doradztwo, umożliwia praktyki studentom. Jednym z najistotniejszych programów jest Eco-tip system wymiany informacji z przykładami najlepszych rozwiązań, będący kopalnią wiedzy dla poszukujących praktycznych rad.

83 Ecotrans jest również zaangażowany w tworzenie ogólnoeuropejskiego turystycznego znaku jakości ekologicznej. Obecnie w Europie funkcjonuje 48 różnych, prywatnych i publicznych, ekoznaków przyznanych około dwóm tysiącom obiektów noclegowych od wielogwiazdkowych hoteli po górskie bacówki, istnieją też znaki potwierdzające jakość restauracji, czy kąpielisk.

84 Przykłady oznaczeń ekoznaków

85 Znaczenie bioróżnorodności w turystyce

86 Bioróżnorodność to słowo ostatnio bardzo popularne i często używane zarówno przez polityków, dziennikarzy, jak i naukowców. Mówi się, że bioróżnorodność trzeba chronić, że jest cenna. Jednak po głębszym zastanowieniu okazuje się, że jest to termin bardzo niejasny i trudny do zdefiniowania.

87 Bioróżnorodność to zróżnicowanie wszystkich organizmów, rozpatrywane na wszystkich poziomach organizacji przyrody, od odmian genetycznych w obrębie gatunku, poprzez rodzaje, rodziny i jednostki systematyczne.

88 Bioróżnorodność to także rozmaitość ekosystemów- zarówno zespołów organizmów żyjących w określonych siedliskach, jak i samych warunków fizycznych, w których żyją.

89 Stan różnorodności biologicznej Polski determinują zarówno warunki fizyczno geograficzne jak i nasilenie oddziaływania człowieka, w tym podejmowanych przez niego działań ochronnych.

90 Położenie geograficzne Polski jest wyjątkowe - leży ona w samym środku Europy. Na uwagę zasługuje również fakt, że przez Polskę przechodzi najkrótsza linia łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym, czyniąc ją częścią największego zwężenia Europy w głównej osi kontynentu.

91 Przez nasz kraj przechodzą duże szlaki komunikacyjne Europy z zachodu na wschód oraz główny szlak handlowy z południa na północ, przez Bramę Morawską (dawny szlak bursztynowy).

92 Wszystkie te czynniki sprawiły, że Polska była i jest obszarem ścierania się różnorodnych kultur i wpływów politycznych, pochodzących z różnych części Europy.

93 Jeżeli różnorodność biologiczną oceniać stopniem zachowania naturalnie występujących gatunków oraz zbiorowisk, a także ras i form roślin i zwierząt użytkowych, to można przyjąć, że Polska należy do krajów o dużym bogactwie przyrodniczym.

94 Warunki geograficzne Polski są przyczyną dużej zmienności krajobrazu i dużej różnorodności przyrodniczej. Mamy morze, jeziora, niskie wzniesienia, równiny, wyżyny i góry. Nic dziwnego, że przy takich warunkach naturalnych Polska jest znakomitym miejscem wypoczynku, w którym każdy znajdzie coś dla siebie.

95 W naszym kraju znajduje się 13 obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa (UNESCO) i 9 rezerwatów biosfery.

96 Bioróżnorodność, na różnych poziomach, jest w wielu przypadkach czynnikiem sprawczym, zachęcającym turystów do przyjazdu

97 Północ Polski to tereny wybrzeża Morza Bałtyckiego, Kaszuby, Warmia i Mazury. Wybitną atrakcją wybrzeża Bałtyku są wydmy z charakterystyczną roślinnością. Dla ich ochrony powstał Słowiński Park Narodowy, będący równocześnie światowym rezerwatem biosfery. Park bywa nazywany krainą wody, słońca i piasku. Kaszuby to kraina słynąca z malowniczych jezior, lasów i czystego środowiska.

98

99 Polska środkowa to pas równin z polami i pozostałościami dawnych puszcz. Słynna na skalę światową jest Puszcza Kampinoska (będąca światowym rezerwatem biosfery). Jej krajobraz stanowi pewien paradoks, gdyż dominują w nim wydmy i bagna. Tak kontrastowe siedliska wpływają na niezwykłe bogactwo flory i fauny puszczy.

100

101 Południe Polski jest związane z krajobrazem pasma Karpat i Sudetów. Spotykamy się tu z niezwykłą koncentracją terenów chronionych. Samych światowych rezerwatów biosfery jest tu 4. Najwięcej uwagi turystów przyciągają Tatry nazywane Polskimi Alpami. Przed wyborem Tatr jako miejsca wypoczynku warto się zastanowić także nad poznaniem tajemnic innych terenów górskich w Polsce.

102

103 Polskie krańce zachodnie to tereny o bardzo dużym zalesieniu. Jednym z unikatów tych regionów jest wpisany na listę światowego dziedzictw UNESCO Park Mużakowski, stanowiący piękny przykład europejskiej sztuki ogrodowej okresu, z którego pochodzi i wyjątkowe połączenie natury i sztuki ogrodniczej.

104

105 Kresy wschodnie są uznawane za najczystsze regiony Polski. Ewenementem na skalę światową jest Puszcza Białowieska będąca pozostałością ostatnich na niżu Europy lasów naturalnych o charakterze pierwotnym oraz Poleski Park Narodowy wraz z charakterystycznymi dla niego bagnami, torfowiskami, jeziorami krasowymi oraz naturalnymi kompleksami leśnymi.

106

107 Turystyka i jej wpływ na poziom bioróżnorodności - przykłady Babia Góra szlak Markowe Szczawiny- Krowiarki znaczne natężenie ruchu turystycznego powoduje erodowanie szlaku (ok. 30% dług. całkowitej)

108 wokół szlaku pojawiają się liczne gatunki flory synantropijnej zaśmiecanie okolic szlaku liczne, mechaniczne uszkodzenia roślin wywoływanie stresu u zwierząt dokarmianie zwierząt brak płochliwości

109 Turystyka i jej wpływ na stan bioróżnorodności - przykłady Tatry spadek liczebności w populacjach niedźwiedzia brunatnego, kozicy i świstaka w miejscach o silnym natężeniu ruchu turystycznego zmiany behawioru zwierząt (np. zachowania zw. z żerowaniem)

110 zwierzęta zaczynają żebrać o pokarm płoszenie zwierząt podczas wychowywania młodych sprawia, że w wielu przypadkach osobniki rodzicielskie porzucają swoje potomstwo straty energetyczne związane z rozrodem obniżają fitness osobników i są wówczas nierekompensowalne

111 fragmentacja lasu (nartostrady, wyciągi, ścieżki turystyczne, kolejki) ponad 50% kęp kosodrzewiny wykazywało uszkodzenia mechaniczne spowodowane przez narciarzy tworzenie dzikich szlaków turystycznych

112 Wpływ turystyki na stan bioróżnorodności

113 Zachowanie bioróżnorodności i powstrzymanie zanikania gatunków na Ziemi stanowi wyzwanie dla ochrony przyrody, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki wodnej i planowania przestrzennego. W chwili obecnej obserwujemy znaczne zmiany w tych kierunkach.

114 Atrakcji turystycznych Polski nie sposób wyliczyć, warto się jednak zastanowić nad rozmieszczeniem intensywności ruchu turystycznego w różnych rejonach Polski i jego skutków dla przyrody.

115 Zjawisko ruchu turystycznego jest związane z rozwojem ekonomicznym regionu i może być przyczyną poprawy warunków życia, jednak należy pamiętać, że zbyt intensywny rozwój turystyki w regionie wiąże się również z negatywnymi zjawiskami.

116 Literatura: Andrejuk A., Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna, KENGRAF, Warszawa 1998 Drzewiecki M., Agroturystyka, Instytut Wydawniczy Świadectwo, Bydgoszcz 1995 Gaworecki W., Turystyka, PWE, Warszawa 2003 Majewski J., Turystyka wiejska i rozwój lokalny, wyd. FFW, Poznań 2001 Legienis H., Usługi w bazie agroturystycznej, Instytut Turystyki, Warszawa 2003 Sikora J., Organizacja ruchu turystycznego na wsi, WSiP, Warszawa 1999

117 Dziękujemy bardzo za uwagę Fundacja Karpacka Polska Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji Kontakt: telefon: , /

118 PARTNERZY PROJEKTU Bieszczadzki Park Bieszczadzka Grupa GOPR Fundacja Partnerstwo Narodowy dla Środowiska Ustrzyki Górne Sanok Kraków