Procedury. Tabele. cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna. Aplikacje Prawnicze. 2. wydanie. Alicja Świczewska. C.H.

Transkrypt

1 Aplikacje Prawnicze Tabele Alicja Świczewska Procedury cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 2. wydanie Korzystaj w trakcie przygotowań do kolokwiów i egzaminu! C.H.Beck

2 Procedury cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna

3 Alicja Świczewska Procedury cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 2. wydanie Wydawnictwo C.H.BECK Warszawa 2014

4 Procedury cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 2. wydanie Stan prawny: styczeń 2014 r. Wydawca: Joanna Ablewicz Redakcja: Dorota Wasilewska Wybór orzeczeń: Katarzyna Pudłowska Projekt okładki: Robert Rogiński Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji wyrażają osobisty punkt widzenia Autorów. Wydawnictwo C.H.Beck nie ponosi odpowiedzialności za zawarte w niej informacje. Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Igawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

5 Spis treści Wstęp... IX Wykaz skrótów Akty prawa krajowego... XI 2. Organy, instytucje... XI 3. Inne skróty... XI I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna Podstawa prawna, zakres stosowania i cele postępowania Wybrane zasady postępowania Ugoda/mediacja, ugoda sądowa Pouczenie stron/uczestników Związanie rozstrzygnięciami innych organów/zwrócenie się o zajęcie stanowiska Wszczęcie postępowania Działanie organu, organy wyższego stopnia i organy naczelne Zawieszenie postępowania Umorzenie postępowania Przepadek Warunkowe umorzenie postępowania Perpetuatio fori; właściwość rzeczowa, miejscowa, przemienna, wyłączna; badanie właściwości; spory o właściwość Przekazanie sprawy/pisma/podania Wybór sądu, skład Wyłączenie sędziego/pracownika organu Strony postępowania Obowiązki stron i uczestników Zdolność sądowa i procesowa/zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych Współuczestnictwo w sporze Interwencja główna i uboczna Przypozwanie Dopozwanie/wezwanie do udziału w sprawie Prokurator/oskarżyciel publiczny a. Pokrzywdzony i oskarżyciel posiłkowy Oskarżyciel prywatny Powód cywilny Organizacje społeczne/przedstawiciel społeczny Inne podmioty postępowania Obrona obligatoryjna/przymus adwokacko-radcowski Obrońca/pełnomocnik a. Prawo pomocy Czynności procesowe Pisma procesowe/podania/skargi Wnoszenie pism: legitymacja, termin i tryb Wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności na skutek wniesienia skargi. 91 A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) V XI

6 Spis treści 25. Zmiana powództwa/rozszerzenie aktu oskarżenia Odrzucenie pozwu/skargi, cofnięcie Powództwo wzajemne/wzajemny akt oskarżenia Terminy Doręczenia Protokoły i notatki a. Metryki i adnotacje Dostęp do akt Wezwania Dowody Zakazy dowodowe Okazanie Wyjaśnienia oskarżonego Świadkowie Przesłuchanie dziecka/małoletniego pokrzywdzonego Odmowa zeznań/odpowiedzi na pytanie Przyrzeczenie Kary porządkowe Przebieg przesłuchania Konfrontacja Świadek incognito Niestawiennictwo/opuszczenie sali Zwrot wydatków Pokrzywdzony Czynności zmierzające do ustalenia kręgu podejrzanych Biegli/tłumacze, specjaliści Przesłuchanie stron Dokumenty Zatrzymanie i przeszukanie Oględziny; oględziny i otwarcie zwłok Eksperyment procesowy Wywiad środowiskowy Badanie osoby oskarżonego Kontrola i utrwalanie rozmów Inne środki dowodowe Zabezpieczenie dowodów Grzywna, przymusowe doprowadzenie lub areszt Wstępna kontrola pozwu/aktu oskarżenia/wniosku Odpowiedź na pozew/akt oskarżenia Skierowanie sprawy na posiedzenie Skazanie bez rozprawy/zwrot sprawy Posiedzenia/rozprawy Jawność rozpoznania sprawy Przebieg Policja secesyjna Obecność Połączenie spraw przez sąd do łącznego rozpatrzenia; oddzielna rozprawa co do poszczególnych roszczeń, zarzutów lub osób Zarzuty formalne pozwanego Dobrowolne poddanie się karze Odczytanie protokołów wyjaśnień Obecność oskarżonego przy przeprowadzaniu dowodów Zwrot w celu usunięcia braków postępowania przygotowawczego Zmiana kwalifikacji czynu Przerwa/odroczenie Zamknięcie przewodu/udzielenie głosu stronom/ponowne otwarcie rozprawy/wznowienie.. przewodu sądowego Wyrokowanie Sporządzenie uzasadnienia VI A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna)

7 Spis treści 49. Podpisanie orzeczenia i uzasadnienia Związanie wyrokiem/decyzją a. Sprostowanie, uzupełnienie, wykładnia Orzeczenie co do roszczeń majątkowych w postępowaniu karnym Rygor natychmiastowej wykonalności Prawomocność/ostateczność Nakaz zapłaty, postanowienia Postępowania odrębne katalog Postępowanie upominawcze, elektroniczne postępowanie upominawcze Postępowanie uproszczone, europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń Postępowanie nakazowe, europejskie postępowanie nakazowe Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego Postępowanie przyspieszone Postępowanie odwoławcze Środki odwoławcze/nadzwyczajne środki zaskarżenia Postępowanie odwoławcze przesłanki Środek odwoławczy/odpowiedź Odrzucenie/odmowa przyjęcia środka/cofnięcie środka Granice rozpoznania Nieważność postępowania/przyczyny odwoławcze Orzeczenia sądu II instancji/organu odwoławczego Ponowne rozpoznanie sprawy Apelacja/odwołanie Warunki formalne Doręczenie Rozprawa oraz postępowanie dowodowe; autoremedura w postępowaniu administracyjnym Reguły ne peius Uzasadnienie wyroku Pozostałe zagadnienia Zażalenie Sprzeciw Zarzuty Skarga na orzeczenie referendarza Skarga kasacyjna/kasacja Wznowienie postępowania Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej Stwierdzenie nieważności/unieważnienie/niezgodność z prawem Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego Odszkodowanie Ułaskawienie Wyrok łączny Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne Międzynarodowe postępowanie cywilne i przepisy o postępowaniu sądowoadministracyjnym w obrocie zagranicznym Sąd polubowny (arbitrażowy) II. Zaświadczenia, skargi i wnioski Tryb i przedmiot postępowania Właściwość Postępowanie Termin Zawiadomienie o załatwieniu sprawy Ponowne wniesienie skargi/wniosku Skargi i wnioski redakcji prasowej Zasady przyjmowania skarg/wniosków Nadzór A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) VII

8

9 Wstęp Podczas studiów prawniczych z natury rzeczy każda procedura stanowi osobny przedmiot zakończony odrębnym egzaminem. Jednak nauka do konkursów na aplikacje, do kolokwiów w toku szkolenia aplikantów oraz do egzaminów zawodowych wymaga innego rodzaju podejścia. Zbiór, który macie Państwo przed sobą, zawiera tabele przedstawiające porównawczo najważniejsze zagadnienia czterech procedur: Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Materiał został pogrupowany i podzielony na zagadnienia. Dodatkowy podział na szczegółowe hasła ułatwia szybkie znalezienie konkretnych regulacji. Po każdym zdaniu umieszczonym w tabeli podana jest podstawa prawna, a stosowane skróty oraz oznaczenia matematyczne mają pomóc w sprawnym zapamiętaniu treści przepisów. Mam nadzieję, że seria Tabele Aplikanta okaże się szczególnie przydatna dla młodych prawników: studentów i absolwentów, którzy planują zdawać na aplikacje, aplikantów oraz praktyków. Chciałabym podziękować Pracownikom Wydawnictwa C.H. Beck, jak również adwokatom: Jakubowi Jacynie i Andrzejowi Michałowskiemu za życzliwość oraz cenne uwagi. Szczególne podziękowania kieruję do aplikantki adwokackiej Agnieszki Olfans, która pomogła mi zaktualizować niniejsze wydanie pozycji Procedury z serii Aplikacje Prawnicze Tabele. Warszawa, październik 2013 r. Alicja Świczewska A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) IX

10

11 Wykaz skrótów 1. Akty prawa krajowego InfPZPU ustawa z r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 235) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186) KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPA ustawa z r. administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) KPC ustawa z r. cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z r. karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) PrPoczt ustawa z r. Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529) OrdPu ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PPSA ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) SNU ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499) 2. Organy, instytucje KRS MS NSA PG PGSP RM RPD RPO SA SKO SN SO SP SR TK TSUE WSA ZUS Krajowy Rejestr Sądowy Minister Sprawiedliwości Naczelny Sąd Administracyjny Prokurator Generalny Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa Rada Ministrów Rzecznik Praw Dziecka Rzecznik Praw Obywatelskich sąd apelacyjny samorządowe kolegium odwoławcze Sąd Najwyższy sąd okręgowy Skarb Państwa sąd rejonowy Trybunał Konstytucyjny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wojewódzki sąd administracyjny Zakład Ubezpieczeń Społecznych 3. Inne skróty art dot ds Dz.U EFTA EOG artykuł dotyczący/ch do spraw Dziennik Ustaw Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu Europejski Obszar Gospodarczy A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) XI

12 Wykaz skrótów JST jednostka samorządu terytorialnego KPW kara pozbawienia wolności KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe LG lex generalis LS lex specialis m.in między innymi n następny/a/e np na przykład Nr numer r rok OAP organ administracji państwowej OPP organ postępowania przygotowawczego OSG Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSNAP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych ost ostatni/a/e pkt punkt poz pozycja Prok. i Pr Prokuratura i Prawo s strona SN (7) uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego t.j tekst jednolity tzw tak zwany UE Unia Europejska ust ustęp wg według ww wyżej wymieniony w zw w związku zd zdanie ze zm ze zmianami zob zobacz zł złoty XII A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna)

13 1. Podstawa prawna, zakres stosowania i cele postępowania A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) 1 Zagadnienie cywilnego I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 1. Podstawa prawna, zakres stosowania i cele postępowania Podstawa prawna Zakres zastosowania Ustawa z r. cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) Normuje postępowanie sądowe w: sprawach ze stosunków z zakresu prawa: cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, innych sprawach, do których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych, (sprawy cywilne). (art. 1 KPC) Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są: sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, Sąd Najwyższy. (art. 2 1 KPC) Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. (art. 2 3 KPC) karnego Ustawa z r. karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów toczy się według przepisów Kodeksu postępowania karnego. (art. 1 KPK) administracyjnego Ustawa z r. administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) Normuje postępowanie: przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych, przed innymi organami administracji publicznej oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych decyzji administracyjnych, w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość: między organami JST i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, które są powołane do załatwiania spraw indywidywidualnych, w sprawach wydawania zaświadczeń, w sprawach skarg i wniosków. (art. 1 i 2 KPA) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) Normuje postępowanie sądowe w sprawach sądowoadministracyjnych z zakresu: kontroli działalności administracji publicznej, innych, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych. (art. 1 PPSA) Sądy administracyjne: sprawują kontrolę działalności administracji publicznej; orzekają w sprawach skarg na: decyzje administracyjne (*), postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym (*), a) na które służy zażalenie albo b) na kończące postępowanie/rozstrzygające sprawę co do istoty, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie (*), inne niż wyżej wymienione akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (*), pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach (*), akty prawa miejscowego: a) organów JST,

14 I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 2 A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) Zagadnienie Wyłączenie stosowania cywilnego Skarga na bezczynność organu ma na celu ochronę strony poprzez doprowadzenie do wydania rozstrzygnięcia w sprawie. (wyr. WSA w Gdańsku z r., II SAB/Gd 28/12, Legalis) karnego administracyjnego W sytuacji kiedy nie ma zgody między organami co do oceny stanu faktycznego i w oparciu o jaki przepis prawa (prawa materialnego) należy rozstrzygnąć daną sprawę nie ma tożsamości sprawy. Trudno w takiej sytuacji uznać, iż zaistniał spór kompetencyjny, gdyż nie ma tutaj rozbieżności stanowisk w zakresie kompetencji tych organów, a istnieje rozbieżność co do istoty sprawy i dopóki nie nastąpi uzgodnienie stanowisk co do istoty sprawy (dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego i ustalenie jaki konkretny przepis prawa materialnego należy zastosować w sprawie) nie można przyjąć, iż w tej sprawie zaistniał spór kompetencyjny. (wyr. NSA z r., II OW 90/11, Legalis) KPA nie stosuje się do: postępowania w sprawach karnych skarbowych, spraw uregulowanych w OrdPU, należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych (RM może rozporządzeniem rozciągnąć stosowanie KPA), nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi, podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. (art KPA) Przepisy KPA o skargach i wnioskach stosuje się do: postępowania w sprawach karnych skarbowych, spraw uregulowanych w OrdPU, należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych. (art. 3 4 KPA) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi b) terenowych organów administracji rządowej, inne akty organów JST i ich związków, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, akty nadzoru nad działalnością organów JST, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania (w przypadkach oznaczonych *), orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę i stosują środki określone w tych przepisach, rozstrzygają spory: o właściwość między: a) organami JST, b) SKO, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, kompetencyjne między organami JST a organami administracji rządowej. (art. 3 i 4 PPSA) Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach: wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej, wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi, odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa, wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego UE /EFTA strony umowy o EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej, zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wydawanych przez konsulów. (art. 5 PPSA)

15 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi 2. Wybrane zasady postępowania A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) 3 Zagadnienie Cele postępowania cywilnego 2. Wybrane zasady postępowania Zagadnienie Wybrane zasady postępowania cywilnego Sąd powinien: przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło: na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe, bez szkody dla wyjaśnienia sprawy. (art. 6 KPC) Strony i uczestnicy postępowania: obowiązani są przytaczać bez zbędnej zwłoki, wszystkie okoliczności faktyczne i dowody, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. (art. 6 2 KPC) Rozpoznawanie spraw: odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. (art. 9 zd. 1 KPC) karnego Przepisy KPK mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby: sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego w: zwalczaniu przestępstw, zapobieganiu im oraz umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. (art. 2 1 KPK) karnego Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. (art. 2 2 KPK) W granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego. (art. 3 KPK) Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. (art. 4 KPK) Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. (art. 5 1 KPK) administracyjnego administracyjnego Zasada praworządności: organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. (art. 6 KPA) Zasada prawdy obiektywnej: w toku postępowania organy administracji publicznej: stoją na straży praworządności; z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do: dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy, mając na względzie: interes społeczny i słuszny interes obywateli. (art. 7 KPA) Zasada zaufania: organy administracji publicznej prowadzą postępowanie Rozpoznanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. (art. 10 PPSA) Stronom postępowania: udostępnia się akta sprawy, strony te mają prawo: przeglądać akta sprawy, otrzymywać z nich: a) odpisy, b) kopie, c) wyciągi. (art. 12a 2 PPSA)

16 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Za niezasadne uznać należy stanowisko że niedopuszczalne jest odwoływanie się przez organy administracji, a w konsekwencji także przez sąd I instancji, do materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu, w którym wydano decyzję, która następnie została uchylona. Przepisy KPA nie zawierają tego rodzaju zakazu. Zakaz taki nie wynika ani z wykładni literalnej, ani z wykładni celowościowej i funkcjonalnej tych przepisów. (wyr. NSA z r., II OSK 826/11, Legalis) I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 4 A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) Zagadnienie cywilnego Strony i uczestnicy postępowania mają prawo: przeglądać akta sprawy i otrzymywać: odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt do otrzymania z akt sprawy zapisu dźwięku, chyba że protokół został sporządzony wyłącznie pisemnie. (art. 9 1 zd. 2 oraz 2 KPC) Sąd rozpoznaje sprawy w procesie: w wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych, Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio: do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. (art KPC) karnego Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. (art. 5 2 KPK) Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć. (art. 6 KPK) Organy postępowania kształtują swe przekonanie: na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem: zasad prawidłowego rozumowania, oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. (art. 7 KPK) Organ II instancji, rozpoznając odwołanie, nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez organ pierwszej instancji, ani żądaniami zawartymi w odwołaniu. Niemniej, podkreślić należy, że organ drugiej instancji obowiązany jest rozpatrzyć sprawę w jej całokształcie, a to nakłada na niego obowiązek zbadania i odniesienia się do wszystkich zarzutów zawartych w odwołaniu. (wyr. WSA we Wrocławiu z r., III SA/Wr 693/11, Legalis) administracyjnego w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej. (art. 8 KPA) Zasada wysłuchania stron: organy administracji publicznej obowiązane są: zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, mogą odstąpić od ww. zasady tylko wtedy, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na: niebezpieczeństwo: a) dla życia lub b) zdrowia ludzkiego albo grożącą niepowetowaną szkodę materialną, obowiązek utrwalenia w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od ww. zasady. (art. 10 KPA) Wyjaśnianie zasadności przesłanek: organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. (art. 11 KPA) Zasada szybkości i prostoty postępowania: organy administracji publicznej powinny działać w sprawie: wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia,

17 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi W postępowaniu administracyjnym gwarancje trwałości decyzji, wynikające z art. 110 KPA, należy rozumieć w ten sposób, że organ administracji, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia, jeżeli w nowej sprawie, wszczętej przed tym organem, nie zmieniły się istotne elementy poprzednio wydanej decyzji wynikające z art KPA. W tej samej sprawie, po raz drugi, nie może zapaść decyzja oparta o istniejący stan faktyczny i prawny pomiędzy tymi samymi stronami bez wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji już w sprawie wydanych. (wyr. WSA w Olsztynie z r., II SA/Ol 749/11, Legalis) 2. Wybrane zasady postępowania A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) 5 Zagadnienie cywilnego Przepis art KPA przy ustnym ogłoszeniu decyzji nakazuje wprawdzie sporządzenie stosownego protokołu lub adnotacji podpisanej przez stronę, jednak obowiązek ten ciąży na organie, a nie na stronie. Strona nie może więc być obciążana negatywnymi skutkami niewykonania tego obowiązku organu co do sporządzenia protokołu lub adnotacji, o ile doszło do ustnego ogłoszenia decyzji, a tym samym brak protokołu lub adnotacji z ustnego ogłoszenia decyzji nie przesądza o tym, że takiego ogłoszenia nie było. (wyr. WSA w Warszawie z r., II SA/Wa 32/12, Legalis) Przepis art. 15 KPA zawiera zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, której istota polega na dwukrotnym rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu sprawy. Oznacza to, że samorządowe kolegium odwoławcze jako organ II instancji jest organem zobowiązanym i uprawnionym do merytorycznego rozpoznania sprawy. Tym samym organ odwoławczy mógł zawrzeć w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia taką argumentację, jaka doprowadziła go do podjęcia konkretnego orzeczenia, nawet jeśli było one odmienne od argumentacji zawartej w postanowieniu organu I instancji. karnego administracyjnego powinny być załatwione niezwłocznie sprawy, które nie wymagają zbierania: dowodów, informacji lub wyjaśnień. (art. 12 KPA) Zasada pisemności: sprawy należy załatwiać w formie: pisemnej lub dokumentu elektronicznego 1 doręczonego środkami komunikacji elektronicznej, sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy: a) przemawia za tym interes strony, a b) przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie, treść oraz istotne motywy takiego załatwienia powinny być utrwalone w aktach w formie: a) protokołu lub b) podpisanej przez stronę adnotacji. (art. 14 KPA) Zasada dwuinstancyjności: postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. (art. 15 KPA) Zasada trwałości decyzji: decyzja ostateczna (od której nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy): tylko w przypadkach przewidzianych w KPA lub ustawach szczególnych może nastąpić: uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności i wznowienie postępowania, mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego: z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach. (art. 16 KPA) 1 W rozumieniu przepisów ustawy z r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr 64, poz. 565 ze zm.).

18 I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 6 A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) 3. Ugoda/mediacja, ugoda sądowa Zagadnienie Ugoda/mediacja cywilnego Sąd może uznać za niedopuszczalne zawarcie ugody, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności: są sprzeczne z: prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. (art w zw. z art KPC) karnego W sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne: sąd, a w postępowaniu przygoto Skierowanie na mediację: sąd powinien w każdym stanie postępowania wawczym prokurator, może: dążyć do jej ugodowego załatwienia, z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem. skierować sprawę do: (art. 10 KPC) instytucji lub osoby godnej zaufania, Jeżeli strony przed wszczęciem postępowania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzyw sądowego zawarły umowę o mediację: sąd kieruje strony do mediacji, dzonym a oskarżonym. na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. (art. 23a 1 KPK) (art KPC) Postępowanie mediacyjne: nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, Przewodniczący powinien: a jego okresu nie wlicza się do czasu we właściwej chwili zwłaszcza na pierwszym trwania postępowania pojednawczego, posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron, nie może być prowadzone przez: skłaniać strony do pojednania. osobę, co do której w konkretnej (art zd. 1 KPC) sprawie zachodzą okoliczności określone w art KPK, Osnowa ugody zawartej przed sądem powinna czynnego zawodowo sędziego, prokuratora, adwokata, radcę praw być: wciągnięta do protokołu rozprawy, nego, a także aplikanta do tych stwierdzona podpisami stron, zawodów albo niemożność podpisania sąd stwierdzi w protokole. inną osobę zatrudnioną w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji (art zd. 2 i 3 KPC) uprawnionej do ścigania przestępstw, instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników. (art. 23a 2 4 KPK) administracyjnego Zasada ugodowego załatwiania spraw: sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach: mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przez organy administracji publicznej (ugoda administracyjna), organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody. (art. 13 KPA) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Organ administracji publicznej zgodnie z zasadą ogólną ugodowego załatwiania spraw unormowaną w art. 13 KPA obowiązany jest do poinformowania stron o dopuszczalności załatwienia danej sprawy administracyjnej w formie ugody. Jednak winien to czynić w sytuacjach kiedy na podstawie okoliczności sprawy, stopnia zwaśnienia i podejścia stron do przedmiotu sprawy, dostrzega realną szansę ugodowego jej załatwienia, zatem w tym względzie właściwym jest również odwołanie się do doświadczenia życiowego pracowników organów administracji. Natomiast nie może nakazać stronom zawarcia ugody, a więc bez wyraźnej woli stron postępowania, nie może z własnej inicjatywy podejmować czynności zmierzających do ugody. (wyr. WSA w Warszawie z r., IV SA/Wa 1648/05, Legalis)

19 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Ugoda zawarta na podstawie art. 117 KPA, zatwierdzona przez organ, przed którym została zawarta, jest wykonalna i wywiera skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego (art KPA), tylko w zakresie sprawy administracyjnej, która mogła być załatwiona przez ten organ w formie decyzji administracyjnej. Ugoda taka nie wywołuje natomiast takich skutków w zakresie, w jakim wykracza poza ramy sprawy administracyjnej, w której została zawarta. Tym bardziej nie wywołuje ona takich skutków jeżeli jej przedmiotem są sprawy nie należące w ogóle do właściwości organów administracji publicznej, np. sprawy cywilne. W takim zakresie ugoda jest bowiem nieważna jako zawarta zarówno bez podstawy prawnej, jak i z rażącym naruszeniem prawa (art pkt 2 KPA w związku z art. 114 i art. 118 KPA). (wyr. WSA w Gliwicach z r., II SA/Gl 815/04, OSG 2007, Nr 3, poz. 39) 3. Ugoda/mediacja, ugoda sądowa A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) 7 Zagadnienie cywilnego Przesłanki Mediacja: jest dobrowolna, prowadzi się ją na podstawie: umowy o mediację: a) może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art KPC, b) strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora, postanowienia sądu kierującego strony do mediacji, prowadzi się ją: przed wszczęciem postępowania, za zgodą stron także w toku sprawy. (art KPC) Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera: oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników. Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku dołącza się odpis tej umowy. (art KPC) Z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji: z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie, następuje wszczęcie mediacji przez stronę (LG). ( KPC) Mimo doręczenia wniosku mediacja nie zostaje wszczęta, jeżeli (LS): stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji, strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji, karnego Skierowanie sprawy o zapłatę przeciwko wójtowi gminy i staroście powiatu do sądu administracyjnego podlega odrzuceniu. Sądy administracyjne sprawują kontrolę nad działalnością administracji publicznej, natomiast pozew o zapłatę ma charakter cywilny i może być dochodzony albo w trybie ugodowym, albo przed sądami powszechnymi. (post. NSA z r., I OZ 1059/09, Legalis) administracyjnego Można zawrzeć ugodę: w sprawie, w której toczy się postępowanie przed organem administracji publicznej, strony mogą zawrzeć ugodę, jeżeli: przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do: a) uproszczenia lub b) przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa, przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie: w I instancji lub odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie. (art KPA) Jeżeli strony złożą zgodne oświadczenie o zamiarze zawarcia ugody, organ administracji publicznej odroczy wydanie decyzji i wyznaczy stronom termin do zawarcia ugody, w przypadku: zawiadomienia przez jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody lub niedotrzymania przez strony terminu wyznaczonego; organ administracji publicznej załatwia sprawę w drodze decyzji. (art. 116 KPA) Forma i treść ugody: sporządza się w formie pisemnej, powinna ona zawierać: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy: a) stron oraz b) pracownika organu administracji publicznej upoważnionego do sporządzenia ugody. (art KPA)

20 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Postanowienie o zatwierdzeniu ugody ma charakter procesowy, gdyż uruchamia skutki materialnoprawne dla zatwierdzonej jego mocą ugody. Ma ponadto charakter kontrolny, bowiem do obrotu prawnego wchodzi ugoda jako akt merytorycznie kończący sprawę. Artykuł KPA określa kryteria odmowy zatwierdzenia ugody, wśród nich jest zawarcie ugody z naruszeniem prawa. Naruszenie przepisów prawa obejmuje zarówno naruszenie przepisów prawa materialnego oraz przepisów prawa procesowego. (wyr. WSA w Warszawie z r., VII SA/ Wa 1289/06, Legalis) I. Procedury: cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna 8 A. Świczewska, Procedury (cywilna, karna, administracyjna i sądowoadministracyjna) Zagadnienie cywilnego strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i: osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora, strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację. (art KPC) Skierowanie na mediację: sąd może skierować strony do mediacji: aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, a po zamknięciu tego posiedzenia tylko na zgodny wniosek stron, tylko raz w toku postępowania, postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym, terminy: kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do miesiąca, chyba że strony zgodnie wniosły o wyznaczenie dłuższego terminu na przeprowadzenie mediacji, w trakcie mediacji termin na jej przeprowadzenie może być przedłużony na zgodny wniosek stron przewodniczący wyznacza rozprawę: po upływie wyżej wymienionego terminu a przed jego upływem, jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację, wyznaczenie mediatora: kierując strony do mediacji, sąd wyznacza mediatora, jednakże strony mogą wybrać innego mediatora, na zgodny wniosek stron sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy, mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona: w terminie tygodnia od dnia: a) ogłoszenia lub b) doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji, nie wyraziła zgody na mediację, karnego administracyjnego Organ administracji publicznej utrwala fakt zawarcia ugody: w aktach sprawy, w formie protokołu podpisanego przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody. (art KPA) Zatwierdzenie ugody bądź odmowa zatwierdzenia ugody: ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta, jeżeli ugoda dotyczy kwestii, której rozstrzygnięcie wymaga zajęcia stanowiska przez inny organ, stosuje się odpowiednio przepis art. 106 KPA, organ administracji publicznej odmówi zatwierdzenia ugody: zawartej z naruszeniem prawa, nieuwzględniającej stanowiska organu albo naruszającej: a) interes społeczny bądź b) słuszny interes stron, zatwierdzenie: następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody, gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego: z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu I instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu; łącznie z postanowieniem zatwierdzającym ugodę doręcza się stronom odpis ugody. (art KPA) Wykonalność ugody: ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne,