Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Transkrypt

1 Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 78) Tekst jednolity z dnia 18 lipca 2013 r. (Dz.U. 2013, poz. 1205) (zm.: Dz.U. 2014, poz. 40, poz. 1101; 2015, poz. 200) Spis treści Art. Rozdział 1. Przepisy ogólne b Rozdział 2. Ograniczanie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne a Rozdział 3. Wyłączanie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej Rozdział 4. Zapobieganie degradacji gruntów Rozdział 5. Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów a Rozdział 5a. Dochody związane z wyłączeniem z produkcji gruntów rolnych b 22c Rozdział 6. (uchylony) Rozdział 7. Kontrola wykonania przepisów ustawy Rozdział 8. Przepisy przejściowe i końcowe Wprowadzenie Podstawą realizacji polityki przestrzennej przez właściwe organy 1 jest zasada kształtowania ładu przestrzennego oraz zasada zrównoważonego rozwoju. Są to dwie podstawowe wartości prawne wyrażone w ustawie z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 199) oraz determinanty, które należy uznać za podstawę wszelkich działań odnoszących się do gospodarki przestrzennej, a także główny miernik prawidłowości i legalności wykonywania przepisów tej ustawy w formach w niej 1

2 Przed Art. 1 Ustawa o ochronie gruntów rolnych... 2 przewidzianych [Z. Niewiadomski (red.), Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Warszawa 2013, s. 10; T. Bąkowski, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Kraków 2004, s ; podobnie np. w wyr. WSA we Wrocławiu z r., II SA/Wr 122/10, Legalis]. Zrównoważony rozwój w zagospodarowaniu przestrzennym wymaga uwzględnienia różnorodnych interesów, których pogodzenie musi wywoływać problemy. Z rozwojem gospodarczym i społecznym łączy się ściśle zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na inne cele. Realizując procedurę planowania i zagospodarowania przestrzennego i wyłączania gruntów rolnych i leśnych z produkcji, należy mieć na względzie, że zagospodarowanie terenów nie jest kwestią aksjologicznie obojętną, uzależnioną wyłącznie od woli właściciela gruntu, mimo iż art. 1 ust. 2 ZagospPrzU wymienia prawo własności jako wartość, którą uwzględnić należy w planowaniu przestrzennym. Nie może być ona jednak traktowana w sposób wyłączny czy dominujący. Należy wziąć pod uwagę ograniczony wymiar przestrzeni do zagospodarowania, względnie trwały charakter zabudowy, a w odniesieniu do gruntów rolnych i leśnych ograniczenie areału takich powierzchni. Ta ostatnia okoliczność powinna być rozpatrywana w aspekcie społecznym, nie tylko z uwagi na prawo do zdrowej i bezpiecznej żywności, ale także ze względu na uszczuplenie takich dóbr publicznych [dobra publiczne w klasycznym ekonomicznym ujęciu to dobra, które charakteryzują się niemożnością wyłączenia ich z konsumpcji (nie ma możliwości wykluczenia kogoś od używania danego dobra) oraz brakiem konkurencyjności w konsumpcji (dostępność dla każdego bez możliwości wyczerpania się dobra), por. Dobra publiczne i publiczny system interwencji. Raport analityczny. Paneuropejski przegląd podejścia państw członkowskich do dostarczania środowiskowych i społecznych dóbr publicznych w programach rozwoju obszarów wiejskich na lata , dostępny na stronie jak krajobrazy wiejskie o wysokich wartościach przyrodniczych, bioróżnorodność, jakość i dostępność wody, funkcjonalność gleb, stabilność klimatu, jakość powietrza. Zrównoważony rozwój wymaga bowiem pogodzenia wymogów rolnictwa ze zwiększonymi potrzebami inwestycyjnymi w przemyśle, budownictwie mieszkaniowym, ale także z wymogami ochrony środowiska (w 2012 r. 49,8% powierzchni gruntów wyłączonych z produkcji rolnej przeznaczono na tereny osiedlowe, a 21,6% na użytki kopalne, dane według: Rocznik Statystyczny Rolnictwa, 2

3 Ustawa o ochronie gruntów rolnych... Przed Art. 1 GUS, Warszawa 2013, s. 89). Jest to również źródło konfliktów interesów indywidualnych, jak i konfliktów interesów indywidualnych z interesem publicznym, którego ochrona pozostaje w gestii organów władzy publicznej (na aspekt ten uwagę zwraca I. Bogucka, Zagospodarowanie terenów rolniczych w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, SIA 2012, t. X, s. 142 i n.). Jedną z podstawowych funkcji obszarów wiejskich i rolnictwa 3 staje się szeroko rozumiane dostarczanie usług związanych z ochroną środowiska i krajobrazem kulturowym. Rolnictwo nie ma bowiem obecnie charakteru monofunkcyjnego, ukierunkowywanego wyłącznie na produkcję rolną prowadzoną w gospodarstwach rolnych, ale ma wymiar wielofunkcyjny, polegający na uwzględnieniu funkcji środowiskowej i społecznej obszarów wiejskich. Realizacja tych nowych funkcji, pojmowanych właśnie jako dobra publiczne, powoduje konieczność godzenia interesów podmiotów zamierzających te funkcje realizować. Rolnik nadal jest producentem żywności, ale jednocześnie dostarcza dóbr publicznych, które przynoszą korzyści wszystkim członkom społeczeństwa i które powinny się spotkać z odpłatą ze strony państwa (na temat wielofunkcyjności rolnictwa, zob. J. Martinez, Pojęcie obszar wiejski jako odpowiedź na wielofunkcyjność przyszłej działalności rolniczej, Przegląd Prawa Rolnego 2010, Nr 2, s. 47 i n.; zob. też Dobra publiczne i publiczny system interwencji. Raport analityczny, por. też T. Cooper, K. Hart, D. Baldock, Provision of Public Goods through Agriculture in the European Union, -goods/report en.pdf; zob. też A. Bernaciak, Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Poznań 2001, s ). Przejście do rolnictwa zrównoważonego oraz globalizacja stawiają 4 w nowym świetle rachunek ekonomiczny rolnictwa, zaś dostarczenie wyżej wspomnianych usług powinno być w tym rachunku uwzględnione. Dobra takie, jak czyste środowisko, funkcjonalna gleba, zachowanie naturalnego krajobrazu, zachowanie dziedzictwa kulturowego obszarów wiejskich, zachowanie i rozwój żywotności ekonomicznej obszarów wiejskich, z pewnością warte są wsparcia. Elementem polityki państwa w tym zakresie jest prawna ochrona 5 gruntów rolnych, która została pomyślana jako wyodrębniona ochrona kompleksowa, powiązana z planowaniem przestrzennym, której celem jest ochrona ziemi, jako środka produkcji [tak m.in. T. Kurowska, Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich, w: P. Czechowski (red.), 3

4 Przed Art. 1 Ustawa o ochronie gruntów rolnych Prawo rolne, Warszawa 2013, s. 277 i n.]. Ochrona gruntów rolnych i leśnych dotyczy więc z jednej strony ochrony produkcyjności rolnictwa i ochrony podstawowego środka produkcyjnego, jakim są grunty rolne. Z drugiej strony, dostrzec należy, że w rozwiązaniach prawnych dotyczących omawianej ochrony pojawia się coraz więcej elementów środowiskowych. Wpisuje to ochronę gruntów rolnych i leśnych w rozwiązania dotyczące ochrony środowiska (M. A. Król, Wpływ regulacji prawno-rolnej na zakres korzystania z gruntu rolnego, SPE 2005, t. LXXII, s ; Autorka zwraca uwagę, że reglamentacja korzystania z gruntu rolnego zawarta jest zarówno w prawie ochrony środowiska, jak i w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych, przy czym prawo ochrony środowiska wprowadza regulacje chroniące powierzchnię ziemi niezależnie od pełnionej funkcji, a ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych dotyczy ochrony powierzchni ziemi pełniącej funkcję produkcyjną w rolnictwie i leśnictwie). Ochrona gruntów rolnych i leśnych polega na zapobieganiu przeznaczaniu tychże gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, a także na zabezpieczeniu tych gruntów przed szkodliwym oddziaływaniem przedsięwzięć, dla których ustanawia się obszary ograniczonego użytkowania, tereny górnicze oraz w związku z podejmowaniem na gruntach rolnych i leśnych inwestycji infrastrukturalnych [w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych ustawodawca wskazuje ogólnie (art. 1), że ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów; brak jest jednak wyjaśnienia, w jakim celu ochrona gruntów rolnych jest prowadzona]. Celem takiej polityki powinno być m.in. zachowanie zasad zrównoważonego rozwoju, tzn. kierowanie się prostymi wskazaniami, takimi jak nieodwracalność procesów urbanizacji, uprzemysłowienia, niemożność powiększenia areału. Konieczność określonych regulacji ochronnych nie podlega dziś zatem dyskusji. Rozwiązania prawne w zakresie ochrony gruntów rolnych i leśnych przed niekontrolowaną zmianą ich przeznaczenia (ochrona ilościowa) oraz przed ich degradacją i dewastacją (ochrona jakościowa) są obecnie uregulowane w ustawie z r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.; szerzej o historii regulacji prawnych dotyczących ochrony gruntów rolnych i leśnych zob. A. Majewski, Ewolucja prawnej ochrony gruntów rolnych w Polsce, GSP 2006, t. XV, s. 433 i n.; zob. również W. Radecki, Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Komentarz, Warszawa 4

5 Ustawa o ochronie gruntów rolnych... Przed Art , s ). W pierwotnym brzmieniu ustawa ta przewidywała kompleksową ochronę gruntów rolnych, przewidując jedynie drobne wyłączenia dla gruntów klas V i VI pochodzenia innego niż organiczne oraz niewielkie wyłączenia dla gruntów klas wyższych. Od r. został znacznie ograniczony zakres przedmiotowy 8 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ustawą z r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 237, poz. 1657) zniesiono praktycznie całkowicie ochronę gruntów rolnych klas IV, V i VI, natomiast przeznaczenie gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I III na cele nierolnicze i nieleśne wymagało uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi tylko w sytuacji, gdy zwarty obszar tych gruntów przekraczał powierzchnię 0,5 ha. Ponadto, wyłączono stosowanie przepisów ustawy w odniesieniu do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast (art. 5b: Przepisów ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast ). Na skutek tej zmiany, w przypadku gruntów rolnych położonych w miastach nie ma zastosowania tryb zmiany przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze przewidziany w ustawie. Grunty rolne położone na terenie miast nie przestają być gruntami rolnymi, ale w ich przypadku nie stosuje się przewidzianego w ustawie trybu wyłączania z produkcji oraz związanych z tym trybem ograniczeń administracyjnych i obciążeń finansowych. Wprowadzone zmiany stwarzały zagrożenie niekontrolowanego uszczuplenia zasobu powierzchni rolnej i uczyniły ochronę gruntów rolnych iluzoryczną. W celu ograniczenia zjawiska podziałów przez inwestorów więk- 9 szych nieruchomości w sposób prowadzący do wydzielenia działek o powierzchni mniejszej niż 0,5 ha każda, w dniu r. kolejna nowelizacja ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 503) wprowadziła obowiązek uzyskiwania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi na każdą zmianę przeznaczenia gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I III. W konsekwencji dokonana zmiana przepisów uniemożliwiła wszelką pozarolniczą działalność inwestycyjną na takich użytkach, bez uprzedniego uchwalenia m.p.z.p. i uzyskania w ramach procedury planistycznej zgody właściwego ministra na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych. W dniu r. weszła w życie kolejna nowelizacja ustawy 10 [ustawa z r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1101) w art. 3 5

6 Przed Art. 1 Ustawa o ochronie gruntów rolnych pkt 2 wprowadziła nowy art. 10a w brzmieniu: Przepisów rozdziału 2 nie stosuje się do gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. Regulacja ta obowiązuje od r. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy, zmiana brzmienia art. 5b ma na celu rozszerzenie katalogu gruntów, o których mowa w art. 2 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, do których przepisów ustawy się nie stosuje. Obecne zawężenie jedynie do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne powoduje szereg komplikacji w stosowaniu przepisów tej ustawy do gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. Ponadto podstawowym celem zmiany przepisu jest przywrócenie stosowania przepisów zobowiązujących do zapobiegania degradacji gruntów oraz rekultywacji gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. Druk sejmowy Nr 2162, cz. 1, Warszawa, r., w której wyłączenie określone zostało w art. 10a. Zgodnie z nową regulacją tylko przepisów rozdziału 2 nie stosuje się do gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. W związku z tym, z powrotem grunty położone w obrębie miast włączono do regulacji ustawowej, choć jedynie częściowo. Kwestia ta stała się powtórnie elementem treści planu zagospodarowania przestrzennego na obszarach miejskich. W szczególności istotne znaczenie ma przywrócenie stosowania przepisów zobowiązujących do zapobiegania degradacji gruntów oraz rekultywacji gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. W dniu oddawania komentarza do druku kształt obecnie przygotowywanej nowelizacji ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych jest nadal nieostateczny. Należy jednak zasygnalizować, że znosi on konieczność uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego po uprzednim uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I III w przypadkach, gdy planowana inwestycja prowadzi do uzupełnienia istniejącej, gęstej zabudowy. Z oceną projektowanych rozwiązań należy jednak poczekać do wejścia w życia znowelizowanych przepisów. 6

7 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 2 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres regulacji] Ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów. 1. Zakres regulacji ustawy. Artykuł 1 OchrGruntU określa jej 1 przedmiot oraz trzy zasadnicze grupy regulowanych zagadnień: 1) ochronę gruntów rolnych i leśnych; 2) rekultywację gruntów; 3) poprawianie wartości użytkowych gruntów. Pojęcia te nie są rozłączne. Zgodnie z art. 3 OchrGruntU ochrona gruntów polega również na rekultywacji gruntów (art. 3 pkt 3). Art. 2. [Definicje] 1. Gruntami rolnymi, w rozumieniu ustawy, są grunty: 1) określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne; 2) pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi, służącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa; 3) pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno- -spożywczemu; 4) pod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio do produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych; 5) parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi; 6) 1 rodzinnych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych; 7) pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi; 1 Art. 2 ust. 1 pkt 6 w brzmieniu ustawy z dnia r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 40), która wchodzi w życie r. 7

8 Art. 2 Rozdział 1. Przepisy ogólne 8) zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa; 9) torfowisk i oczek wodnych; 10) pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych. 2. Gruntami leśnymi, w rozumieniu ustawy, są grunty: 1) określone jako lasy w przepisach o lasach; 2) zrekultywowane dla potrzeb gospodarki leśnej; 3) pod drogami dojazdowymi do gruntów leśnych. 3. Nie uważa się za grunty rolne gruntów znajdujących się pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestru zabytków. 8 Spis treści Nb 1. Pojęcie gruntu rolnego Enumeratywne wyliczenie Pojęcie użytków rolnych Kategorie użytków gruntowych Podział gruntów rolnych Cechy gruntów decydujące o zaliczeniu do danej kategorii 6 7. Znaczenie danych z ewidencji gruntów Ewidencja gruntów a opodatkowanie podatkiem rolnym Faktyczne wykorzystywanie gruntu Wiążący charakter danych z ewidencji gruntów Gleboznawcza klasyfikacja gruntów Grunty pod stawami i rowami Grunty pod budynkami Działalność rolnicza Budowle rolnicze Grunty pod budynkami mieszkalnymi Obiekty służące produkcji rolnej Rozbudowa budynku gospodarczego Budynki mieszkalne i inne budynki i urządzenia Definicje gospodarstwa rolnego Więź ekonomiczna budynków mieszkalnych z gospodarstwem Grunty pod budynkami innymi niż mieszkalne Grunty pod budynkami służącymi do działów specjalnych produkcji rolnej Działy specjalne produkcji rolnej Wyłączenia z działów specjalnych produkcji rolnej Tabela z ustawy z określeniem wielkości upraw, hodowli, od których zaczyna się działalność w ramach działów specjalnych produkcji rolnej Grunty parków wiejskich

9 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Pojęcie parku gminnego Wyłączenie terenów przeznaczonych na zieleń Rodzinne ogrody działkowe Ogrody botaniczne Ochrona ogrodów botanicznych Grunty pod urządzeniami wodnymi Grunty zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa Grunty torfowisk Grunty oczek wodnych Grunty pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych Drogi dojazdowe w orzecznictwie Grunty leśne Wyłączenie gruntów pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestru zabytków Formy ochrony zabytków Pojęcie gruntu rolnego. W komentowanym artykule zdefinio- 1 wano podstawowe dla ustawy pojęcie gruntu rolnego. Definicja gruntu rolnego zawarta w art. 2 ust. 1 ma charakter autonomiczny, niezależny od innych spotykanych w prawie definicji (tak wyr. NSA w Warszawie z r., I OSK 96/08, Legalis; zob. też A. Zieliński, Orzecznictwo sądowoadministracyjne w sprawach odrolnienia gruntów, ZNSA 2010, Nr 5 6, s. 499), takich jak np. zawarta w art KC [zgodnie z art KC, nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej]. 2. Enumeratywne wyliczenie. Wyliczenie zawarte w art. 2 ust. 1 2 należy traktować ściśle. Tylko rodzaje gruntów tam wymienionych są gruntami rolnymi w rozumieniu OchrGruntU. Zgodzić się należy z M. Karpiukiem (M. Karpiuk, Normatywne aspekty ograniczenia przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, SIL 2013, Nr 20, s. 71), który pisząc o art. 3 OchrGruntU, stwierdził, iż powyższy przepis w znacznym stopniu ingeruje w prawo własności, dlatego też nie powinien być interpretowany przy zastosowaniu wykładni rozszerzającej, pomimo że idea ochrony gruntów rolnych (leśnych) ze swej natury jest słuszna, pozytywnie oddziałująca na środowisko naturalne. Podobnie stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z r. (II SA/Kr 757/06, Legalis): uznanie, że podstawowym przeznaczeniem gruntów mogą 9

10 Art. 2 Rozdział 1. Przepisy ogólne być «różnorodne formy zieleni niskiej» oraz «zieleń o charakterze parkowym» sugeruje, że grunty te nie mają rolniczego przeznaczenia. Przepis art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych w sposób enumeratywny określa, jakiego rodzaju grunty są gruntami rolnymi i absolutnie do gruntów tych nie zalicza różnorodnych form zieleni niskiej oraz zieleni o charakterze parkowym Pojęcie użytków rolnych. Ustęp 1 pkt 1 komentowanego artykułu określa jako grunty rolne w rozumieniu ustawy grunty określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne. Dla ustalenia zakresu pojęcia użytków rolnych zasadnicze znaczenie ma zawartość ewidencji gruntów. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz ze zm.), ewidencja gruntów i budynków obejmuje informacje dotyczące: 1) gruntów ich położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków gruntowych oraz ich klas bonitacyjnych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zostały założone dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty; budynków ich położenia, przeznaczenia, funkcji użytkowych i ogólnych danych technicznych; 2) lokali ich położenia, funkcji użytkowych oraz powierzchni użytkowej. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu, grunty rolne i leśne obejmuje się gleboznawczą klasyfikacją gruntów, przeprowadzaną w sposób jednolity dla całego kraju, na podstawie urzędowej tabeli klas gruntów Kategorie użytków gruntowych. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych opiera się na sformalizowanym pojęciu użytków rolnych. O tym, czy dany grunt jest użytkiem rolnym, decyduje ewidencja gruntów. Zgodnie z 67 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. Nr 38, poz. 454 ze zm.), użytki gruntowe wykazywane w ewidencji dzielą się na następujące grupy: 1) grunty rolne, 2) grunty leśne, 3) grunty zabudowane i zurbanizowane, 4) użytki ekologiczne, oznaczone symbolem złożonym z litery E oraz symbolu odpowiedniego użytku gruntowego określającego sposób zagospodarowania lub użytkowania terenu, np. E-Ws, E-Wp, E-Ls, E-Lz, E-N, E-Ps, E-R, 10