Warszawa, dnia 5 grudnia 2012 r. Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Transkrypt

1 Warszawa, dnia 5 grudnia 2012 r. Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 Regulaminu Sejmu, niżej podpisani posłowie wnoszą projekt ustawy: o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upoważniamy posła Łukasza Gibałę.

2 PROJEKT USTAWA z dnia 2012 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Art. 1. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U Nr 137 poz. 887 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 6 ust. 1 uchyla się pkt 5; 2) w art. 6 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: 1a. Obowiązkowo ubezpieczeniom rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. ; 3) art. 8 ust. 11 otrzymuje brzmienie: 11. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 6 ust. 1a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. ; Strona 1

3 4) art. 9 ust. 1c otrzymuje brzmienie: 1c. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 8 i 10, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów. ; 5) w art. 9 po ust. 1d dodaje się ust. 1e w brzmieniu: 1e. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1a, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów. ; 6) art. 9 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi jednocześnie lub rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 6, 10 oraz art. 6 ust. 1a jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 7. ; Strona 2

4 7) w art. 9 po ust. 2b dodaje się ust. 2c w brzmieniu: Osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1a, zgodnie z art. 9 ust 2, w przypadku spełnienia warunków do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, z takiego kolejnego tytułu jest objęta już tylko ubezpieczeniem emerytalnym. 8) w art. 9 ust. 3 otrzymuje brzmienie: 3. Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności. ; 9) w art. 9 uchyla się ust. 4c; 10) art. 11 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 8 i 10 oraz w art. 6 ust. 1a. ; 11) w art. 12 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom rentowym.; 12) dotychczasowe brzmienie art. 13 oznacza się jako ust. 1 i dodaje się po nim ust. 2 w brzmieniu: 2. Obowiązkowo ubezpieczeniom rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne wymienione w art. 6 ust. 1a w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, Strona 3

5 z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. ; 13) w art. 13 (wedle nowego brzmienia art. 13 ust. 1) uchyla się pkt 4; 14) w art. 18 ust. 7 otrzymuje brzmienie: 7. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, oraz ubezpieczonych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom, o których mowa w art. 6 ust. 1a oraz w art. 7 stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3, 8, 9 i 10. ; 15) art. 18 ust. 8 otrzymuje brzmienie: 8. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1a oraz na ich dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. ; 16) w art. 36 ust.1 otrzymuje brzmienie: 1a. Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. ; 17) w art. 36 ust. 3 otrzymuje brzmienie: Strona 4

6 3. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10 oraz ust. 1a, z zastrzeżeniem ust. 2, należy do tych osób. ; 18) w art. 36a ust. 1 otrzymuje brzmienie: 1. Ubezpieczenie rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą jest dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. ; 19) w art. 43 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10, oraz osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 6 ust. 1a, wyłącznie zobowiązane do opłacania składek na własne ubezpieczenia, dokonują zgłoszenia płatnika składek łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych.. Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2014 r. Strona 5

7 UZASADNIENIE 1. Cele projektu. Bezpośrednim celem niniejszego projektu jest zniesienie obowiązku podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu, a co za tym idzie opłacania składki emerytalnej, przede wszystkim przez przedsiębiorców ale także przez inne osoby zaliczane przez nowelizowaną ustawę do kategorii osób prowadzących pozarolniczą działalność, a więc wszystkie osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, twórców i artystów, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólników jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej i partnerskiej, osoby prowadzące niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty, a także przez osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolnicza działalność. W ten sposób w/w osoby podlegać będą ubezpieczeniu emerytalnemu na zasadach dobrowolności, a więc tylko w przypadku złożenia stosownego wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Takie rozwiązanie ma zatem za zadanie stworzenie osobom pracującym na własny rachunek możliwości dokonania świadomego i odpowiedzialnego wyboru w zakresie zabezpieczenia finansowego swojej starości. Osoby takie będą mogły decydować, czy chcą korzystać z publicznego systemu emerytalnego, czy licznych, istniejących na rynku wyspecjalizowanych produktów oferowanych przez banki i inne instytucje finansowe, czy też po prostu odkładać pieniądze na oprocentowanych rachunkach lub lokatach albo w inny sposób inwestować. Chodzi też przy tym o to aby mogły one, przynajmniej w początkowej fazie prowadzenia działalności, obniżyć w ten sposób koszty funkcjonowania i utrzymać się na rynku licząc, że po trudnym okresie, przyjdą lepsze lata, które pozwolą sfinansować im emeryturę. Także za cel projekt niniejszy obiera sobie również obniżenie kosztów pracy w Polsce. 2. Rzeczywisty stan w dziedzinie stanowiącej przedmiot regulacji. Obecnie, ustanowiony w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. obowiązek podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu rozciąga się Strona 6

8 bardzo szeroko. Podlega mu szereg osób fizycznych wymienionych w art. 6 ust. 1 tej ustawy, takich jak pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę czy osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia i wiele innych. W szczególności norma zawarta w tym artykule nie pozostawia wyboru w przedmiotowym zakresie kategorii osób określonych mianem osób prowadzących pozarolniczą działalność a także osobom z nimi współpracującym. Art. 8 ust. 6 wskazuje kogo ustawa zalicza do owych osób prowadzących pozarolnicza działalność. I tak zgodnie z tym przepisem, należą do nich: 1) osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisach szczególnych; 2) twórcy i artyści; 3) osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, zarówno w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, jak i prowadzące taką działalność, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; 4) wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej; 5) osoby prowadzące niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty. Tak zakreślony obowiązek rodzi po stronie w/w osób bardzo poważne skutki finansowe, gdyż muszą one bezwzględnie, co miesiąc, odprowadzać składkę emerytalną, która w przypadku zadeklarowania minimalnej kwoty na jaką zezwala ustawa, jako podstawy jej wymiaru, wynosi obecnie niecałe 413 zł. Nie jest to więc kwota mała i szczególnie w czasach kryzysu może zadecydować o rentowności danego przedsięwzięcia, a co za tym idzie w ogóle o jego prowadzeniu. Odprowadzanie składki emerytalnej w takiej wysokości ma szczególne znaczenie w sytuacji polskich realiów jeśli chodzi o wysokość kosztów pracy w Polsce nasz kraj bije pod tym względem niechlubne rekordy. To właśnie przede wszystkim wysokie, obowiązkowe wydatki na ubezpieczenia społeczne składają się na ogromne opodatkowanie pracy, które jest najbardziej szkodliwym z możliwych podatków, tak z gospodarczego jak i społecznego punktu widzenia. To właśnie dlatego mamy w Polsce Strona 7

9 ponad 2 miliony bezrobotnych, oraz kolejne 2 miliony emigrantów, którzy wyjechali zagranicę właśnie za pracą a obywatele coraz mniej chętnie myślą o zakładaniu własnego biznesu. Warto podkreślić, iż w przeprowadzanych przez nas konsultacjach, wysokie koszty pracy były najczęściej wskazywaną przez przedsiębiorców barierą dla prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazało je aż 93% respondentów. I w związku z tym, działania na rzecz zwiększenia zatrudnienia, w tym samozatrudnienia, w Polsce oraz stworzenia sytuacji sprzyjającej rozwojowi przedsiębiorczości a są to przecież cele nadrzędne należy rozpocząć od obniżenia tych wydatków ponoszonych przez przedsiębiorców i inne osoby pracujące na własny rachunek. 3. Różnica pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym. Projekt niniejszy zakłada przede wszystkim likwidację obowiązku podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu przez kategorię osób zaliczanych przez nowelizowaną ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych do osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących i w tym celu uchyla w art. 6 ust 1 pkt 5. Jako, że intencją projektodawcy nie jest usunięcie analogicznego obowiązku w zakresie ubezpieczeń rentowych, w tym celu konieczne jest dodanie w tym samym artykule ust. 1a, w którym zawarta jest odpowiednia norma. Wskazane powyżej skreślenie (art. 1 pkt 1) oraz dodanie nowego ustępu (art. 1 pkt 2) pociąga konieczność dokonania szeregu innych jeszcze zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Większość podyktowana jest względami natury technicznolegislacyjnej, w szczególności licznymi odesłaniami do usuwanego pkt 5 art. 6 ust. 1 stąd zmiany zaproponowane w art. 1 niniejszego projektu w pkt 3, 4, 6, 10, 17 i 19. Z kolei, nowa redakcja przepisów regulujących zbieg kilku obowiązkowych tytułów do ubezpieczenia, zaproponowana w art. 1 pkt 5, 7, 8 i 9 niniejszej nowelizacji, ma za zadanie dostosować je do nowej sytuacji, polegającej na tym, że zbieg ten w przypadku przedmiotowej kategorii osób fizycznych może nastąpić już tylko w zakresie ubezpieczeń rentowych. Nowe brzmienie art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych postulowane w pkt 11 tego projektu zapobiega ewentualnej wątpliwości, która mogłaby powstać co do tego, kto podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu mają mu podlegać także osoby obowiązkowo objęte ubezpieczeniami rentowymi i jednocześnie nieobjęte ubezpieczeniami emerytalnymi. Natomiast zmiany w art. 13 tej ustawy (art. 1 pkt 12 i 13 projektu) dostosowują jej przepisy ustalające granice czasowe podlegania Strona 8

10 obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W pkt 14 i 15 niniejszy projekt wprowadza, wymuszoną w/w zmianami, korektę stosownej regulacji w zakresie podstawy wymiaru składek. Konieczne okazały się także zmiany przepisów nowelizowanej ustawy ustanawiających obowiązek zgłoszenia objętych ubezpieczeniami (art. 1 pkt 16 projektu) oraz normujących przypadek zawieszenia działalności rolniczej (art. 1 pkt 18 projektu). 4. Przewidywane skutki prawne, gospodarcze i społeczne projektu. Obowiązująca obecnie w przedmiotowym zakresie regulacja narzuca obywatelom, w tym pracującym na tzw. własny rachunek tj. m. in. przedsiębiorcom, przedstawicielom wolnych zawodów, twórcom i artystom oraz wspólnikom niektórych spółek, konieczność uczestniczenia w powszechnym systemie ubezpieczeń emerytalnych. Ustawodawca powodowany chęcią zabezpieczenia Polakom wieku emerytalnego, nakazuje wszystkim odprowadzanie z własnych pieniędzy odpowiednich składek na ten system. Państwo polskie czyni to, co prawda nie pozostawiając swoim obywatelom wyboru w tym zakresie, ale robi dla ich dobra, aby w przyszłości nie zostali oni bez środków do życia. Nie każdy bowiem pomyślał o takich działaniach już na początku swojej drogi zawodowej, a jest to przecież niezbędne by zgromadzić dostateczną ilość pieniędzy na ten cel. Jakkolwiek zorganizowanie systemu emerytalnego właśnie w taki sposób opiera się na słusznych założeniach, to jednak zasada odprowadzania obowiązkowych składek winna doznawać pewnych wyjątków. Istnieją bowiem kategorie osób, które wykazują się ponadstandardową zaradnością życiową. Należą do nich przede wszystkim przedsiębiorcy, ale także przedstawiciele wolnych zawodów, czy wspólnicy spółek. Osoby te, z jednej strony mogą mieć inne pomysły na sfinansowanie swojej starości. Mogą chcieć pieniądze przeznaczone na składki odkładać w inny sposób np. wykupując wyspecjalizowane produkty finansowe oferowane przez banki lub inne instytucje, czy też inwestując je w inny jeszcze sposób. Z drugiej zaś, są w stanie zgromadzić niezbędną ilość środków w krótszym czasie niż zakłada system powszechnych ubezpieczeń i dzięki temu początkowo przeznaczać większą ilość kapitału na rozwój własny i własnych przedsięwzięć, co jeszcze dodatkowo zwiększy prawdopodobieństwo powodzenia tych ostatnich. Dlatego nie ma powodu by nie pozwolić tym ludziom robić z należącymi do nich pieniędzmi to, co uważają za stosowne. Przede wszystkim skutkiem projektu będzie więc wzrost wśród przedsiębiorców zaufania i szacunku do państwa polskiego, a także ich poczucia wolności, samodzielności, Strona 9

11 niezależności i nieskrępowania mechanizmami państwa etatystycznego tam gdzie nie jest to absolutnie konieczne nie ma potrzeby żeby aparat państwowy mieszał się w sprawy przedsiębiorców i decydował za nich. Innym skutkiem projektu będzie wtłoczenie ogromnej ilości środków uwolnionych z obowiązkowego systemu ubezpieczeń emerytalnych na rynek finansowy i pobudzenie tego sektora gospodarki w Polsce, co szczególnie w czasach kryzysu jest szczególnie wskazane. Wprowadzone zmiany służyć też będą obniżeniu i uelastycznieniu kosztów pracy w Polsce, które jak wskazano powyżej należą do najwyższych na świecie. Odtąd osoby samozatrudnione będą mogły reagować w zależności od rentowności ich przedsięwzięcia i w zależności od potrzeb obniżyć jego koszty. W wielu przypadkach rezygnacja z odprowadzania składki emerytalnej może uratować osobę prowadzącą pozarolniczą działalność przed bankructwem i koniecznością usunięcia się z rynku. Pozwoli jej to przetrwać pierwsze miesiące tej działalności, czy chwilowy, trudniejszy okres i odrobić w przyszłości swoje straty w zakresie zabezpieczenia emerytalnego. Późniejszy dochód połączony z efektywniejszym zarządzaniem zgromadzonym kapitałem może zagwarantować tym osobom spokojną starość. 5. Przewidywane skutki finansowe projektu. W pierwszym roku po uchwaleniu niniejszego projektu i wejściu tej nowelizacji w życie negatywne skutki finansowe dla budżetu państwa będą znaczne i mogą sięgnąć nawet kwoty 8,5 mld zł. Szacunek ten poczyniony został jednak przy najbardziej pesymistycznym dla budżetu założeniu, że wszyscy samozatrudnieni natychmiast, kiedy ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych im na to pozwoli, zrezygnują z odprowadzania składek emerytalnych. Taki scenariusz jest jednak mało prawdopodobny i w rzeczywistości należy spodziewać się znacznie mniejszego ubytku w budżecie państwa. Należy nadto zwrócić uwagę, że przyjęcie projektowanej regulacji powinno jak wykazano w punkcie 4 uzasadnienia przyczynić się do wzrostu zatrudnienia, do wzrostu ilości firm w Polsce i do ożywienia gospodarczego, co w oczywisty sposób będzie skutkować wzrostem wpływów do budżetu, które zrównoważą przewidywany ubytek środków w budżecie państwa. Dodać należy, że w dalszej perspektywie, przewidzieć można także, znaczącą obniżkę wydatków ZUS związanych z wypłatą świadczeń emerytalnych (ze względu na Strona 10

12 liczbę osób pobierających emerytury w ramach obowiązkowego systemu ubezpieczeń społecznych). 6. Zgodność regulacji z prawem Unii Europejskiej. Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Strona 11