nr 61, wiosna 2012 ISSN Wystąpili także Ewelina Rajchel i Piotr Kałużny

Transkrypt

1 nr 61, wiosna 2012 ISSN Wystąpili także Ewelina Rajchel i Piotr Kałużny

2 TITAN CLUB ROMA IN COLLABORAZIONE DELL` ASSOCIAZIONE NIEMEN E ASSOCIAZIONE MUSICALE BRZMIENIA INVITA PER LA SERATA DEDICATA ALLA MEMORIA DELL`ARTISTA, CHE TEMPO FA CANTAVA QUI CZESLAW JULIUSZ NIEMEN WYDRZYCKI CANTANO E SUONANO: NATALIA JANOWSKA, JAROSŁAW KRÓLIKOWSKI, GRZEGORZ KUPCZYK, JÓZEF SKRZEK E RACCONTANO DELL`ARTISTA DECEDUTO: EUGENIUSZ SZPAKOWSKI, TADEUSZ SKLINSKI, KRZYSZTOF WODNICZAK, ROMUALD JULIUSZ WYDRZYCKI CONDUCE IL CONCERTO BOGUMILA KISZKIS IL 1 APRILE 2012, ORE 18 CLUB TITAN VENDITA DEI BIGLIETTI PRIMA DEL CONCERTO ORGANIZZATORI VIA DELLA MELORIA 46 TEL

3 Słowa wstępnie pisane Żyję pod ciągłym napięciem i pod presją sprawy sądowej i wszystkich jej emanacji. Czuję się znieważony, poszkodowany, szkalowany a nawet osaczony. Wśród niegodziwców pojawia się tylko moje nazwisko.moje dobre imię próbuje szargać się tylko dlatego,że twórczość Przyjaciela staram się ocalić od zapomnienia. Pani Małgorzata Wydrzycka nie życzy sobie bowiem, aby rozpowszechniać utwory skomponowane przez jej męża. Nie wyraziła ona również zgody na nazwanie studium aktorskiego imieniem Niemena. Pamięć tego Artysty,Jego utworów, Jego osiągnięć, Jego twórczości powoli odchodzi w zapomnienie. I stosownie do swoich wyobrażeń oskarżyła mnie, a ja jestem bezbronny wobec uzbrojonych przez paragrafy prawników. Czuję się pogrążon y wobec tych działań. Działania Pani Małgorzaty Wydrzyckiej wobec mojej osoby to NAGRODA za to, że przekazując m.in kontakt firmie Solar chciałem pomóc jej zarobić. I zarobiła wtedy. Bezklasowość niektórych emocjonalnych wybuchów i wypowiadanych w sali sądowej najlepiej oddają przemyślaną tezę tego procesu, którego nikt z rozsądnie myślących nie jest w stanie pojąć. Wypowiedzi córki Eleonory były także dziwne: Ojciec nie pisał fortepianówek (a w ZAIKSie jest zgłoszonych 97 Jego utworów -). I że jako 12-latka pamięta jak powstawała Musica magica, a przecież w wywiadach twierdziła, że twórczość ojca wcale jej nie interesowała. Córka Artysty myliła tytuły np. Sen o Warszawie wymieniała jako Warszawski dzień etc. Z kolei świadek p. Kinga Kosińska powiedziała niezgodnie z prawdą,że Farida nie jest znana we Włoszech. Co Pani Gangi mogłaby uznać za pewną obrazę dot. swej osoby.nie wiedziała też p. Kosińska, że sprawa w której zeznaje nie toczy się o sławę Faridy.Wstydziła się też wspomnieć o ojcu Jerzym Kosińskim, który znany był w środowisku z niecnych dokonań. To on podkupił zespół Rhythm and Blues z gdańskiego Żaka obiecując muzykom załatwienie matur i odroczenie ze służby wojskowej. Także dzięki Niemu jeden z dyrektorów Pagartu przekazując Mu znaczną zaliczkę(w dolarach) na sprowadzenie na koncerty do Polski zespół Marino Martiniego został zwolniony i musiał te pieniądze zwrócić. W okresie mojego studiowania mówiono, że niedaleko pada jabol od jabłoni. Nie będę mówił tu o wszelkich zakazach i działaniach p. Małgorzaty zmierzających do unicestwienia pamięci Czesława, które wydała nie tylko w Polsce, ale i zagranicą. Rok ubiegły był obchodzony jako 30 lecie tragicznej śmierci kolegi Niemena z zespołu Niebiesko Czarni- Krzysztofa Klenczona. Obserwując to wszystko mam pytanie, na które nikt nie zna jeszcze odpowiedzi. Co będzie za 22 lat kiedy nastąpi 30 rocznica śmierci Niemena-Wydrzyckiego? Czy Niemen wtenczas będzie kojarzony tylko z nazwą rzeki lub bądź też z pociągiem ekspresowym na trasie Warszawa - Białystok? Czy nic istotnie się do tego czasu nie zmieni? Czy będziemy tonąć, samodegenerować się w konflikcie nienawiści i beznadziejności, a jej udawanie skrzywdzonej, że jest ofiarą odepchnięcia są li tylko wymyślonym wybiegiem? Bo jak wytłumaczyć fakt, że wdowa po Artyście jest również uprawniona do praw ochronnych do słownego znaku towarowego Niemen oraz słownego znaku towarowego Czesław Niemen. To dwie wykluczające się sytuacje na propagowanie twórczości Czesława Juliusza Niemena Wydrzyckiego (będę wszędzie używał takiego sformułowania, gdyż taka zbitka dwóch imion, pseudonimu i nazwiska nie jest pod ochroną - jeszcze!) Może nie tworzę jeszcze żadnej wartości danej, raczej - zdaniem wdowy - rozbijam, atomizuję już i tak rozbite środowisko. Krzysztof Wodniczak W numerze: Musica MAGICA 4 tak słyszałem 8 Płytoteka PatleWICZA 10 Niemen nad modrym DunajeM 14 Al Di MeOLA 16 RAWA BLUES FESTIVAL 21 Uchem ADAMA 20 Kraftwerk fetowany w Nowym Jorku 23 KARMAKANIC 22 Krzysztof Komeda 24 VITAS W WARSZAWIE 27 Małgorzata Niemen-Wydrzycka kontra Brzmienia 28 koncert Leszka Cichońskiego w Blue Note 30 Pepe Deluxé: Królowie FAL 32 ROBERT GLASPER EXPERIMENT BLACK RADIO 34 Piąty element 37 Norah Jones little broken hearts 38 Avant - groove Ery Jazzu 41 Dwanaście godzin czystej gry 43 Irena jarocka 44 Powrót Cole a PorteRA 48 Magazyn Muzyczny Założony w 1990 roku przez Czesława Niemena Wydrzyckiego i Krzysztofa Wodniczaka Wydawca: VODNIX, Adres redakcji: ul. Turkusowa 3/130, Poznań, tel Redaguje zespół: Krzysztof Wodniczak (redaktor naczelny) wodniczak@poczta.onet.pl, Dominik Górny, Andrzej Patlewicz, Krzysztof Styszyński, Leszek Szambelan, Andrzej Wilowski, Andrzej Wilak.

4 FARIDA Z NIEMENOWYM AKCENTEM W zimowy,niedzielny wieczór obfitujący w ostry mróz wybrałam się na koncert do zupełnie mi nieznanego dotąd miejsca.była nim nowa sala w niedawno wybudowanym budynku:centrum Kongresowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.Znam chyba wszystkie sale koncertowe, sceniczne,teatralne, etc. w Poznaniu.Z tą się spotkałam jednak po raz pierwszy z racji niedawnego jej wybudowania. Koncert miał się składać z 2 zasadniczych części: występu Piotr Kałużny i Ewelina Rejchel będącej jakby wstępem do obszerniejszej i właściwie najbardziej oczekiwanej przez widownię części. W tej drugiej - dłuższej części uczestniczył główny gość programu,który przybył z Włoch.Była nim Farida,a właściwie Concetta Gangi-niegdysiejsza bliska Niemenowi osoba. Pierwszą znacznie krótszą część zawartą w 3 piosenkach wykonywał duet :śpiew wraz z akompaniamentem instrumentu klawiszowego. Farida miała podobno możliwość wyboru zespołu poprzedzającego jej występ i niejako wprowadzającego w atmosferę jej prezentacji.z kilku zaproponowanych wybrała duet- Piotr Kałużny i Ewelina Rajchel.Powodem takowego jej wyboru mogło być to,iż zaprezentowali oni 3 piosenki,z czego dwie zaśpiewane były przez Rajchel po włosku. Najpierw usłyszeliśmy Mai si zipetera... napisana razem przez Ewelinę i Piotra (muz. Piotra Kałużnego z tekstem Eweliny Rajchel).I potem dwa następne utwory autorstwa Niemena czyli Oggi forse o,me Domani kompozycji w całości Niemena i Italiam,Italiam z muzyką Niemena z tekstem Cypriana Kamila Norwida. Wszystkie zagrane przez ten duet utwory były przedstawione w stonowanych, spokojnych raczej rytmach i dość statycznie wykonane.ewelinę Rajchel przyznam się szczerze słyszałam po raz pierwszy śpiewającą swoje teksty.natomiast Piotr Kałużny jest mi dobrze znany.nasze dróżki czasami się w Poznaniu przecinały,więc już nieraz poznałam go jako zarówno świetnego przede wszystkim pianistę, jak również i muzyka w całościowym ogólnym tego słowa znaczeniu. Pierwsze dwie piosenki były wykonane po włosku,z racji tego,że p. Ewelina świetnie zna ten język i pisze w nim nawet wiersze.na końcu tego wystąpienia zaśpiewana została Italiam,Italiam,tym razem w języku polskim z pięknym tekstem Norwida.W tej ostatniej towarzyszyły linii śpiewu Eweliny podobnie jak i w innych piosenkach rozłożone akordy głównie w lewej ręce gry Piotra Kałużnego z czasem akordowym podkreśleniem szczególnie ważnych części tekstu.ostatni utwór wykonany już tylko w naszym rodzimym języku o budowie zwrotkowej posiadał zastanawiający tekst o aniołach i nawiązywał do słów tak znanego pozdrowienia : Szczęść Boże. Tym razem raczej następowała jego trawestacja: Szczęść CI Boże. Jakbyśmy i my mieli życzyć również szczęścia samemu Bogu, aby się w jakiś sposób poczuł zadowolony...??? Motyw pływających po powierzchni wody żagli zawartych podkreślanych kilka razy w tekście jeszcze bardziej wprowadza w nastrój wyciszenia. Mało znany tekst Norwida nadał już samą swoją akcentacją utworowi wrażenie płynięcia i przemijania.wspomaga to odczucie zastosowana tu wersyfikacja trocheiczna.spokojna, nastrojowa i chwilami pełna zadumy piosenka, w przerwach między zwrotkami jazzowo trochę potraktowana w przez Piotra Kałużnego z elementami improwizacji i z celowym chwilowym odejściem w inną tonację.które zresztą bardzo wtedy mi się spodobało.jednakże całość tej piosenki pod względem wykonawczym odebrałam porównując z oryginalnym jako bardzo ugrzecznione przekazanie pierwowzoru. Jakże inne było to wykonanie, niż znane mi Italiam z charakterystycznym,ochrypłym głosem, pełnym ozdobników w linii melodycznej śpiewane przez Niemena! Tamto było znacznie bardziej emocjonalne i naładowane ekspresją. Zawierało końcowe niesamowite, wirtuozerskie solo na klawiszach i powtarzane kilkanaście razy w codzie : Płyń wspomnieniem,płyń wspomnieniem, płyń wspomnieniem... Wykonanie tego małego dziełka należącego autorsko zarówno do Norwida, jak i przecież Wydrzyckiego było jakiś czas w PRL -u zabronione.może dlatego jest ono tak mało znane? Całość pierwszej części wykonanej w tym duecie później odebrałam, jako specjalnie stonowaną,przyciszoną, spokojną i wyważoną prezentację przeciwstawiającą się całkowicie w swym charakterze żywiołowej, wulkanicznej i rozsadzanej energią osobie Faridy. W krótkiej przerwie między obydwiema częściami zgasło oświetlenie sali.sądziłam,że to jest chwilowa przerwa w dostawie prądu,ponieważ były w ten dzień siarczyste mrozy.tymczasem wtedy na scenę niewidoczna dla publiczności weszła Farida.Ukryta pod płaszczem ciemności stała na scenie i zaskoczyła nas swoją obecnością,gdy zaświeciło światło.wykonała na początek piosenkę swojego autorstwa poświęconą Niemenowi.Darzy go bowiem ta diwa szczególnym sentymentem,ponieważ jak wiemy kiedyś łączyła ich nie tylko muzyka... 2

5 Concetta wykonała ten utwór z towarzyszeniem półplaybecku,chcąc wykorzystać brzmienie orkiestry znakomicie nagranej we Włoszech, a prowadzonej przez jej męża Amerigo Colaptrisco wraz z synem.farida szokowała już przy wykonaniu pierwszej piosenki swoją ruchliwością i to nie tylko głosu, lecz i całego ciała.pełna południowej energii unikała statycznego śpiewania. Ruchem aktorskim podkreślała niuanse zawarte w tekście.głos jej o dość ciemnym zabarwieniu o rozległej skali mezzosopranu miał zdolność przechodzenia,w różne sposoby ekspresji jak szept, prawie płacz,ostre zabarwienie, staccato,glissando przechodzące w krzyk.w jakimś stopniu była to prezentacja możliwości głosowych artystki.z Faridą miałam okazję spotkać się po raz pierwszy na żywo i jej wysłuchać.więc zaskoczyła mnie pod wieloma względami wtedy już w tym pierwszym utworze.zaintrygował mnie jej głos,z którym potrafiła robić to, co chciała.zastanowił mnie też ekspresyjny sposób wykonania na scenie,pełny żywiołowości i aktorskiego ruchu.gość z Italii bowiem nie jest taki młody, a wygląd i sposób wykonania zupełnie nie pasował do metrykalnego wieku,,jakim podobno legitymuje się Farida. Lecz kobiety o wiek się nie pyta i tu to przysłowie ma w jak najbardziej szerokim zakresie zastosowanie.całość utworu poświęconego Czesławowi (Intro Le Mie Radici co można przetłumaczyć:wstęp- Moje korzenie -ewentualnie pochodzenie ) została w sposób delikatny i subtelny zgrana z widowiskową zmianą oświetlenia.chylę tu więc czoła przed wiedzą i wyczuciem operatora oświetlenia i dźwięku. Potem nastąpiło wykonanie przez śpiewaczkę drugiej pozycji, czyli hitu nad hitami! Znany wszystkim choćby z Sopot 70 : Vedrai, Vedrai. A od tego momentu do prawie samego końca koncertu Faridzie w większości piosenkach towarzyszył w akompaniamencie duet: Piotr Kałużny (klawisze)i młoda wiolonczelistka Magdalena Pernal. Partia wiolonczeli w subtelny sposób podkreślała linię melodyczną śpiewaną przez Gangi.Na szczególną uwagę zasługiwał akompaniament Piotra Kałużnego,odchodzący czasami od pierwowzoru utworów i w subtelny sposób traktujący improwizacyjnie niektóre fragmenty piosenek.nie traciły one przy tym wcale na wartości i urodzie,lecz uzyskiwały wymiar w pewnym sensie osobisty wprowadzając pewny element niepowtarzalności i oryginalności. Vedrai,Vedrai to hicior znany zwłaszcza doskonale mojemu pokoleniu.pamiętam lata mojego dzieciństwa,gdy nawet nastolatki chodziły po ulicach nucąc refren: Vedrai, Vedrai... Pozornie prosta melodyjka zyskała status przeboju na kilka sezonów.a zaczęło się wszystko od wykonania piosenki przez Faridę podczas festiwalu w Sopocie w 1970 r.i wtenczas to otrzymała ona Nagrodę Dziennikarzy.Jakże inaczej był wtedy przez nią zaśpiewany ten znany hit! Tam gwiazda operuje znacznie spokojniejszym i o mniejszej ekspresji głosem.w Poznaniu nie uchyla się Farida od bardzo emocjonalnego i ukazującego jej wielkie możliwości artykulacyjne głosu wykonania.dotyczy to zarówno linii melodycznej,którą moduluje ona i zmienia w zależności od dramatyzmu i emocji zawartych w tekście, jak i gry aktorsko -ruchowej,podkreślającej przekaz słowny.concetta rusza palcami, rusza rękami,zmienia odpowiednio mimikę twarzy,wykonuje obroty wokół siebie, czasami wręcz biega po scenie.klaszcze,klęka, siada, a nawet się kładzie na deskach estrady.w zmianach artykulacyjnych głosu można się dopatrzyć i domyśleć wpływu Niemena,który podobnie jak Farida wyrażał w śpiewie złość, gniew, nadzieję,krzyk etc. Po ukończonej piosence diwa mówi do zgromadzonej na widowni publiczności- Kocham cię po polsku. To też wpływ Czesława!!! Przed wykonaniem następnej pozycji wyszła tłumaczka i powiedziała, iż ten wkrótce wykonany utwór został poświęcony przez Faridę Niemenowi i posiada tekst niedawno napisany przez nią.ponieważ za bardzo ona nie zdążyła się go nauczyć na pamięć,będzie go śpiewać z kartki.po raz pierwszy zresztą Concetta ustawiła sobie stojak i korzystała z niego.było to w rzeczywistości muzycznie nieco przerobione Adagio na smyczki i organy Tomaso Albinioniego( tak naprawdę autorem tegoż jest Remo Giazotto w 1949r.)dostosowane w linii melodycznej do potrzeb tekstu i możliwości głosowych.towarzyszył śpiewaczce sam Piotr Kałużny na klawiszach i wyjątkowo podczas grania tego utworu wiolonczela milczy.na początku we wstępie Farida zaczęła cicho śpiewać,później w miarę trwania utworu,coraz głośniej.niektóre wersy podkreślała ona naśladowaniem łkania i następowało powoli narastające crescendo, wkrótce po zmianie tonacji przechodzące w dramatyczny krzyk.akompaniujący na klawiszach Kałużny bardzo delikatnie i odpowiednio dostroił się do narastającego natężenia dźwięku.utwór ten jest mi doskonale znany,wielokrotnie wykonywałam go na pogrzebach (organy).również właściwie większość ze względu na smutnawy charakter linii melodycznej kojarzy go się z uroczystościami pogrzebowymi i ostatecznymi w naszym życiu, podczas których rzeczywiście jest często i chętnie grany.odczułam to wykonanie, mimo towarzyszącej mu bariery językowej jako śpiew wykonawczyni smutnej po stracie i śmierci bliskiej jej osoby. Do tego momentu koncertu Farida wykonała 9 piosenek, z których opisałam te moim zdaniem najbardziej znane i lubiane przez polskich słuchaczy. Lecz zaśpiewała ona też podczas poznańskiego koncertu i inne znane w Polsce hity,,jak: Io per Lui, L istrione, Io donna, Mister Uomo.Zwłaszcza Io per Lui zrobiło na mnie wrażenie swym dramatyzmem wykonania i siłą wyrażanych emocji.artystka wyrażała mimiką swój smutek, ból i rozpacz,a także podkreślała te uczucia swoim głębokim głosem, wykorzystując jego możliwości artykulacyjne. 3

6 I na koniec z półplaybecku, bez towarzyszenia Piotra i wiolonczeli wykonane zostało: Io Senza Lei ( Ja bez Niego )niejako zamykające jak klamra koncert wykonany przez Faridę. Dzięki temu czuło się w całym wystąpieniu artystki ducha twórcy i nasze myśli krążące wokół osoby Niemena.W sali koncertowej była wręcz odczuwana Niewidzialna Jego Obecność, jak się dalej dziwi: Dziwny jest ten świat. Wprawdzie zamiast słynnego wstępu organów, jak jest to w oryginalnym autorskim nagraniu, zaczął się utwór innym wstępem. Jest nim poszum wiatru,a potem wokaliza zakończona westchnieniami.i nagle usłyszeliśmy : Io Senza Lei (!!!),co jak możemy się domyśleć oznacza : Ja bez Ciebie wykrzyczany po włosku! Concetta ruchowo podkreślała w sposób aktorski znaczenie słów.które i tak większość z nas zna po polsku, co tym bardziej ułatwiało zrozumienie tego,co chce nam przekazać gwiazda-.a ona chciała wręcz wyrzucić z siebie, wykrzyczeć na całą salę, a może i dalej..: Jak naprawdę trudna jest nasza miłość.?! Właściwie było to najlepsze wykonanie tego utworu, jakie słyszałam przez te wszystkie lata oprócz tego,wykonanego naturalnie w oryginale przez samego autora, czyli Czesława Niemena.Zaśpiewany przez Faridę wykazał znakomitą znajomość intencji,ale i też osobowości twórcy.obserwując nawet ekspresję i żarliwość samego wykonania tego małego dziełka (bo tak myślę można tę pieśń nazwać) przez gościa wieczoru mogliśmy się domyśleć,że kiedyś znakomicie w czasie swojej znajomości się rozumieli,a muzyka była dla nich ważnym aspektem życia.rzeczywiście wtenczas dla nich dziwnie i niespodziewanie to wszystko się ułożyło... A zaprawdę dla Concetty jest dziwny nawet i teraz ten świat! Kiedy to zabroniono jej wykonywać utwór napisany specjalnie dla niej i podarowany jej przez kochającego Czesława jako prezent od serca.autorką tekstu zawartego w Musica Magica jest też sama Farida.Była więc tak naprawdę to ich wspólna piosenka! Lecz prawo o decydowaniu jego rozpowszechniania posiadają obecnie decyzją sądu spadkobierczynie.. Dziwny jest ten świat. Mniszka Brudnica fot. Andrzej Wilak, Wiktor Franczyszyn FARIDA w sądzie nie zaśpiewała Nie było wyroku w procesie o naruszenie praw autorskich, który Małgorzata Wydrzycka-Niemen wytoczyła Stowarzyszeniu Muzycznemu Brzmienia, i jego prezesowi Krzysztofowi Wodniczakowi. Sąd postanowił powołać biegłego, który sporządzi opinię na temat praw majątkowych stron do spornego utworu. Wdowa domaga się 50 tys. złotych zadośćuczynienia i odszkodowania. Poza pieniędzmi żąda wydania zakazu wykorzystywania jednej z kompozycji Czesława Niemena. Proces w tej sprawie ruszył w marcu ubiegłego roku. Wdowa twierdzi,że w lutym 2009 roku, podczas koncertu poświęconemu pamięci Czesława Niemena w Poznaniu, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Muzyczne Brzmienia, włoska piosenkarka Farida wykonała utwór Musica magica, do którego muzykę skomponował Niemen. - Ten utwór był darem Niemena dla Faridy i dlatego mogła ona tym nagraniem dysponować, a mam od niej pismo, że ja mogę ten utwór wykorzystać i multiplikować w ograniczonym zakresie - mówił w sądzie Krzysztof Wodniczak. Zresztą Farida utwór zarejestrowała we włoskim odpowiedniku naszego ZAiKS. Podczas rozprawy sąd ponownie przesłuchał raz jeszcze Krzysztofa Wodniczaka i Małgorzatę Wydrzycką-Niemen nie przychylił się jednak do wniosku, aby swoje zeznania uzupełniła Farida. Zamiast tego zdecydowała o powołaniu biegłego, który przygotuje opinię na temat praw autorskich do utworu Niemena. Dopiero po jej sporządzeniu sąd wyznaczy termin kolejnej rozprawy. Kazimierz Brzezicki 4

7 Musica agica Fascynująca» Musica Magica «jest jednym z najbardziej tajemniczych i najmniej znanych szerszej publiczności utworów muzycznych Czesława Niemena. Autorką tekstu jest Concitta Gangi ~ Farida. Tak kompletny utwór o niebywałej sile artystycznego wyrazu musiał być świadectwem uczuć jego autorów. Istotnie,» Musica Magica «należy do NIEMENA i do MNIE, do nas dwojga ~ mówi współautorka w kontekście sporu sądowego z Małgorzatą Niemen o spadek autorskich praw majątkowych do spuścizny artystycznej Czesława. Farida i Czesław podarowali sobie nawzajem składniki tego dzieła. Taka to magia słów, muzyki i uczuć. A słowami Faridy jest to dar serca, i.e. darowizna spełniona, która wedle prawa autorskiego włoskiego i polskiego jest ważna nawet wówczas, gdy nie ma zapisu notarialnego. Tylko tyle i aż tyle ~ pisze Romuald Juliusz Wydrzycki, najbliższy krewny Czesława. Trzeba to wiedzieć, gdy po latach Farida przyjeżdża na koncerty do Polski ~ ojczyzny tego, który był i zawsze będzie dla mnie jedną z osób najbliższych sercu ~ jak sama mówi w wywiadach. I dodaje gdybym mogła cofnąć czas, nie pozwoliłabym Niemenowi odejść, krzyczałabym za nim z całych sił, że nie potrafię bez niego żyć! I chyba dlatego» Musica Magica «działa również na słuchacza z niebywałą siłą. Sam jej doświadczyłem, gdy w lutym roku 2009, na 70-lecie urodzin Czesława usłyszałem po raz pierwszy ten utwór w Poznaniu ze sceny w wyjątkowym duecie ~ Faridy na żywo i Czesława z playbacku, bo nie było go już wśród żywych. Ilustracyjny obraz włoskiego koncertu sprzed lat, odtwarzany na scenie z zapisu archiwalnego, dawał ułudę współobecności obojga. Vitrual i real w jednym ~ coś niesamowitego. Na tym tle faktograficznym pretensje pani Małgorzaty są małostkowością lub interesownością, bądź swoistym miksem tych dwóch ludzkich skądinąd emocji i postaw. Zaś o sile prawdy i pozytywnych ludzkich cech świadczy aktywność Krzysztofa Wodniczaka, zasłużonego dla kultury prezesa Stowarzyszenia Muzycznego Brzmienia, a zarazem ostatniego menedżera Niemena. Krzysztof jest spiritus movens koncertów upamiętniających twórcę, które organizuje wbrew stawianym przeszkodom, za to również dla świadka pamięci o Czesławie ~ Concitty Gangi o pseudonimie artystycznym Farida. Pamięć o wspólnych losach i życiowym dramacie obojga skłania tę Sycylijkę do wizyt w chłodnym klimatycznie kraju pólnocy ~ ojczyźnie Czesława. Na melodię Dziwny jest ten świat zaśpiewała Jesteś tylko mój pomimo 39-stopniowej gorączki podczas swego jesiennego koncertu. Słowa prowadzących koncert Eweliny Rajchel i Piotra Kałużnego były ciepłym, kameralnym do niego wprowadzeniem w języku słonecznej zazwyczaj Italii. Zrządzeniem losu i/lub Dobrego Boga (jak kto woli) jest to również język Amora. Ewelina Rajchel jest italianistką, piosenkarką, autorką tekstów i muzyki, absolwentką Studium Wokalnego imienia Czesława Niemena w Poznaniu. Piotr Kałużny jest wykładowcą Akademii muzycznych w Poznaniu i Wrocławiu, jazzmenem i twórcą muzyki teatralnej, filmowej, kameralnej i symfonicznej. Warszawa, którą Czesław słowami piosenki nazwał tak samo jak Ty ~ miasto moje (a dodam, że również tak samo jak ja) pamiętała o tym, w zwycięskim plebiscycie uczniów uznając go za patrona Gimnazjum przy ulicy Zwycięzców na Saskiej Kępie. Istotnie, Historia żyje ~ to słowa Cypriana Kamila Norwida, którego Czesław rozumiał i przybliżał współczesnym, tworząc wyjątkowe nagranie między innymi Bema pamięci rapsodu żałobnego w swym nowatorskim i prekursorskim wykonaniu. Jerzy Ryll fot. Andrzej Wilak, Wiktor Franczyszyn 5

8 Niezwykły koncert Jedni wyczekiwali w napięciu wietrząc sensację, drudzy czekali na ulubione przeboje, ale byli i tacy, którzy liczyli na wpadkę Artystki-skandalistki, o której ostatnio głośniej bywało w prasie niż na scenie. Jednak pierwsze akordy w wypełnionej Auli Uniwersytetu Medycznego rozwiały wątpliwości. Zagrało muzycznie, lirycznie, po prostu, z klasą! Piotr Kałużny - fortepian i Magda Plorer - wiolonczela tworząc akompaniament partii instrumentalnych (podporządkowane intonacyjnie i rytmicznie) partii głosowej Faridy, polegającej na ozdabianiu melodii wokalnej za pomocą duetu instrumentalistów. Wszyscy oczekiwaliśmy na akcent niemenowski. Oczywiście, na zakończenie koncertu. Była kompozycja Niemena. Dziwny jest ten świat Farida zaśpiewała po swojemu i po włosku, jako: Ja bez Niego-.W interpretacji Faridy ten utwór dłuższej wartości rytmicznej, metrycznego ugrupowania dźwięków, nieznacznego wydłużenia dźwięku.w zależności od położenia w obrębie taktu wyróżnia się nadto akcent muzyczny regularnie przypadający zawsze na określone części taktu (pierwszą i trzecią ćwierćnutę w metrum).często stosowanym sposobem uzyskiwania efektu głębszego wyrażania emocji jest dodanie do dźwięku akcentowanego figury ozdobnikowej. Dla uzyskania odpowiedniego artystycznego wyrazu artystka stosuje akcydencje, czyli znaki chromatyczne powodujące w obrębie jednego głosu i jednego taktu zmianę chromatyczną notowanego dźwięku. Farida brawurowo w tym utworze zastosowała pionową linię lub klamrę łączącą wszystkie położone nad sobą pięciolinie. Po tak znakomitym, acz wyczerpującym wykonaniu Dziwnego świata po włosku i wzruszeniu Faridy nie sposób było, nie wypadało wręcz prosić Faridę do wykonania bisu. Czuło się, że musiało tak zostać i koniec. Zaśpiewany przez Faridę utwór Adagio Tommasa Albinioniego (a właściwie Remo Giazotto)charakteryzuje się wolniejszym tempem niż np. andante. Concetta śpiewa go traktując swobodnie jego linię melodyczną, wprowadzając dowolne tempo w zaimprowizowanej kadencji solowej w formie określonej (cadenza ad libitum).(kadencja wirtuozowska potraktowana w sposób dowolny.przejmująca interpretacja Faridy odzwierciedla konkretne jednostkowe afekty(emocje) przez odpowiedni dobór elementów muzycznych (rytmu, tempa, harmonii).cała ta jej muzyczna estetyka to typowe affetti w celu podkreślenia emocjonalnego wyrazu kompozycji. W części utworów wykonywanych przez artystkę niekiedy bywa zastosowana też forma ABA - trzyczęściowa, dość luźno potraktowana budowa ABA.ew.ABA1,formy zwrotkowe I to dość ścisłe z refrenem.swoboda do taktu oznaczającego powrót do tempa pierwotnego, które uległo chwilowej zmianie, ale zawsze zastosowuje accentato (akcentu z naciskiem). Muzyka jaką preferuje Farida to wykorzystane kompozycyjne skale pentatoniczne i wykorzystywanie tonów harmonicznych pentatonizmów. Farida śpiewa zupełnie w systemie dur- moll tylko czasami od tego odchodzi. Pentatoniki tam raczej nie było, tylko pewnego rodzaju improwizacja, traktowanie w sposób dość luźny linii melodycznej.pewną monotonię melodyki rekompensuje zróżnicowana rytmika oraz ogromne poczucie harmonii.melodyka jest wyraźnie podporządkowana zasadom współbrzmień i rytmice.artystka wykonuje wielorakie kombinacje podziału i zestawień wartości rytmicznych. Raz śpiewa z łatwością, biegle, przyjemnie i miło, innym razem burzliwie i z niepokojem, ale zawsze jako element pierwszoplanowy wykazuje przewagę wartości interpretacyjnych nad melodycznymi i rytmicznymi. Do tego Jej taniec z niewidocznym partnerem wiadomo z Którym. Ukazany w powolnym tempie i polegający na harmonicznym szeregowaniu póz. Płynność i maestria wykonania jego przez Faridę to nic innego, jak monodram muzyczny z jakim się po raz pierwszy zetknąłem. W czasie koncertu i potem długo wszystko grało i gra? Do zobaczenia więc znowu, za niedługo! Krzysztof Wodniczak, fot. Andrzej Wilak, Wiktor Franczyszyn 6

9 O TYM JAK KOBIETA ODGADUJE DUSZĘ NIEMENA Pierwszą motywacją spotkania powinno być umiłowanie sztuki ta zaś spełnia się w najbardziej wiarygodny sposób w imieniu muzyki i słowa poetyckiego dowodem tego są kompozycje wykonywane niegdyś przez Czesława Wydrzyckiego Niemena. Echo tej właśnie myśli stało się pierwszą nutą spotkania Concetti Gangi Faridy i Grażyny Łobaszewskiej, która włoską piosenkarkę określiła największą inspiracją Niemena. Ze względów artystycznych Farida przybyła do Polski na koncert, który odbył się w Sali Centrum Kongresowo-Dydaktycznego w Poznaniu 28 stycznia br. Dzień później Grażyna Łobaszewska wyśpiewała duszę Niemena, w recitalu jemu w dużej mierze poświęconym. Piosenkarki, w rozmowach zakulisowych, a przecież rozśpiewanych na scenie przeżyć godnych odgadnięcia duszy Rzeki Niemen, podzieliły się wzruszeniami myśli i serca, jakie stały się udziałem ich samych, a także ich, choć przecież tak bardzo Niemenowej publiczności. I choć czas jak rzeka, jak rzeka płynie przyjaciele Niemena pozostają wraz z nim i z jego sztuką, aż do dziś, jak można było wywnioskować z tonu zamyślenia m.in. Krzysztofa Wodniczaka, ostatniego menedżera Niemena. W muzyce ważne jest to, by taka muzyka pozostała właśnie, niezależnie od nut, które podpowiada realny nurt życia. Dominik Górny Nie potrzeba innego świtu niż słowo przyrzeczone miłości co nie jest wichrem pewności takiej nadziei co nie zapytuje czy mnie jeszcze pamiętasz Pieśń którą w sobie nosisz posłyszysz jak dedykację jedyną i pierwszą słowiańskość dziwna jak ten świat i południk tego co włoskie wzajemności wyznaniem UMOWA SPISANA RYTMEM SERCA Concettcie Gangi Faridzie dedykuję autor wiersza: Dominik Górny Odgadujesz krajobraz który jest spotkaniem zmierzasz w stronę którą wierność podpowiada Dojdziesz nim przyjdzie wiosna zanim Sen o Warszawie zbudzi to co większe od świata jaki w serca obecności skryłaś Otwierasz dłonie linie papilarne ciepłe nurty rzeki w której ufność nie swoją zanurzasz szczęście też nie Twoje echo głosu Niemena co uśmiechał muzykę pełni A jednak trwasz Wystarczy jeden oddech i ujawnisz że modlitwa ma duszę kobiety ustami prawdy ją wymawiasz

10 tak słyszałem andrzej chylewski Chaplin znów wygrał Filharmonia Poznańska kontynuuje wyborny cykl wykonywanej na żywo muzyki do słynnych filmów Charliego Chaplina. Wyborny, bo wyborne są filmy geniusza rodem z Londynu, który nie tylko pisał do nich scenariusze, reżyserował i sam w nich grał, ale jeszcze do tego komponował muzykę i śpiewał. Wyborny jednak w naszych poznańskich realiach przede wszystkim dlatego, że przy jego - cyklu - realizacji spotkały się dwa przekonane o sensie przedsięwzięcia swoiście rozumiane temperamenty. Pierwszy to niemiecki pasjonat filmowy i dyrygent Frank Strobel, doskonale znany już i lubiany w Poznaniu. Także przez drugi temperament, jaki prezentuje w wykonaniach Orkiestra Filharmonii Poznańskiej. Wszelcy instrumentatorzy melodycznych i rytmicznych pomysłów wstępnych Chaplina musieli mieć dużo przyjemności tworząc pełne partytury ścieżek dźwiękowych jego filmów, bo muzyka ta jest wspaniałym dopełnieniem obrazów na filmowej taśmie. Pełna ekspresji, pełna wpadających w ucho motywów i doskonale spleciona z dynamiką akcji. Doskonale oddają to dwa pokazane w piątek w Auli UAM filmy: krótkometrażowy Jak robi się filmy? i pełnometrażowy, prześmieszny Cyrk. I jeżeli w trakcie oglądania po raz nie wiadomo już który tych starych filmów widz zapomina o muzyce, to może to świadczyć jedynie o tym, że wykonywana na żywo przez muzyków i dyrygenta doskonale zastąpiła tę znaną z kinowych oryginałów. Prawdziwy, najwyższy komplement! Niebanalnie o banale Gdyby w naszym kraju zapytać kogokolwiek mającego minimalny lub nawet żaden związek z muzyką operową o najsłynniejszą polską operę i najsłynniejszego kompozytora polskiego piszącego opery to odpowiedź byłaby banalna, choć dla niektórych z pewnością wcale nie banalnie łatwa. Takich banałów w polskiej kulturze muzycznej jest i było sporo. Wystarczy wspomnieć choćby dzieło Józefa Władysława Reissa o tytule Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska. Na szczęście jest też w Polsce człowiek, który potrafi owe krążące w świecie muzyki klasycznej banały przekuwać w fascynujące opowieści pełne wiedzy - wcale nie za trudnej jak się okazuje, pełne humoru i wartkiego tempa, a także - co ważne dla efektu końcowego - co najmniej bardzo dobrze wykonane w aspekcie partyturowym.już sam plakat zapowiadający koncert zatytułowany Oj, Halino skrzy się dowcipem - korpus (kobiety?) w halce z głową Moniuszki. Równie wiele dowcipu było w tekstach Marcina Sompolińskiego, mówiącego o Moniuszce, o Halce i... dwutakcie. I wcale nie chodziło tutaj o kontakty Moniuszki z NRD i jej samochodem Trabantem... W przeważającej mierze młodzieżowa publiczność spotkania w Auli UAM mogła nie tylko chłonąć wiedzę, ale i oklaskiwać najwyższej miary wykonania muzyki Moniuszki prowadzone przez dyrygenta Sompolińskiego i jego studenta Jakuba Rompczyka (orkiestra Collegium F). Wspaniałymi głosami i jakże trudnymi bez sztafażu scenicznego interpretacjami popisywali się Katarzyna Hołysz - sopran i Paweł Skałuba - tenor z Gdańska. Nie mogło też zabraknąć wybornego Chóru Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu. Już wkrótce kolejny speaking concert poświęcony Czarodziejskiemu fletowi Mozarta. Strawiński według Tero Saarinena WPoznaniu zakończył się VII Festiwal Wiosny. Od sześciu lat poświęcony jest w zasadzie jednemu genialnemu dziełu, jakim niewątpliwie jest od stu lat Swięto wiosny Igora Strawińskiego. Okazuje się jednak, że nie wyłącznie, czego dowodem był finałowy wieczór festiwalu, w którym miłośnicy tańca mogli także usłyszeć i obejrzeć inny przebój rosyjskiego kompozytora, czyli Pietruszkę. A wszystko za sprawą światowej sławy fińskiego tancerza i choreografa Tero Saarinena i jego Tero Saarinen Company, założonej w 1996 roku. Balet Pietruszka w rozumieniu Saarinena jest bardzo kameralny, głównie obsadowo, choć ekspresją i kolorami aż kipi. Fabuła ograniczona jest wyłącznie do postaci Pietruszki, Baleriny i Maura. Mocno barwnych, choć już po kilkunastu taktach jednostajnych i jawnych w relacjach istniejących pomiędzy nimi. Niesamowita sprawność tancerzy imponuje, ale nie wciąga tak jak rewelacyjna w swej inności muzyka, z fortepianowej przełożona na dwa akordeony i takoż wspaniale zinterpretowana muzycznie i aktorsko przez Jamesa Crabba i Geira Draugsvolla. Święto wiosny, w spektaklu zatytułowanym HUNT, łączy z Pietruszką problem ofiary i związanych z tym pojęciem aspektów. Tero Saarinen tańczy solo całą ogromną muzykę, wspomagany przez oświetlenie Mikkiego Kunttu, a zwłaszcza multimedialne czary Marity Liulli. Otrzymujemy w ten sposób niesłychanie fascynujący wizualnie, ale i merytorycznie obraz ukazujący składanie ofiary z siebie, tancerza, ale i człowieka. Istoty chętnej do ofiary w imię sztuki, ale i niechętnie poddającej się (lub nie!) agresji cywilizacji. Jakżeż pojemna jest zatem - nie tylko wszak brzmieniowo - muzyka Igora Strawińskiego! 8

11 uniwersytet i Cyganie Koncerty noworoczne przygotowywane w początkowych dniach stycznia przez zespoły artystyczne uczelni dla jej społeczności to już wieloletnia tradycja. Od szeregu lat koncerty te opierają się na dorobku Chóru Akademickiego UAM (wkroczył w 46. rok działalności), Chóru Kameralnego UAM (właśnie zainaugurował dwudziestolecie działalności) i Orkiestry Kameralnej UAM (za kilka lat dotrą - mam nadzieję - do dziesięciolecia pracy artystycznej). Dwa pierwsze zespoły od wielu już lat sławią polską kulturę, a UAM w szczególności, na kilku kontynentach. I co roku w koncertach noworocznych prezentują nowe zaskakujące pomysły. Absolutnie sfeminizowana - 16 urodziwych dziewczyn! - orkiestra Aleksandra Grefa krok po kroku przekonuje, że można. Ot, wykonać choćby pięć kompozycji spod znaku Astora Piazzolli ( Violentango ). Może za parę lat będą mogły (a może mogli?) wykonać którąś z serenad lub divertiment na przykład Mozarta? Przyznam, że nie tylko mnie zawiódł nieco występ Chóru Akademickiego, od ubiegłego roku prowadzonego przez Beatę Bielską. Z jednej strony bardzo staranne przygotowanie repertuaru, ładne brzmienie, zwłaszcza głosów męskich, sporo zabawy, ale... Może pewna przypadkowość doboru repertuaru, a może brak pomysłu na dalszy, nowy krok w rozwoju zespołu po odejściu Jacka Sykulskiego? Kolejny pomysł Krzysztofa Szydzisza, szefa kameralistów, zaowocował chyba dość zaskakująco nawet dla autora pomysłu. Po szantach, Starszych Panach i Piazzolli przyszła kolej na muzykę cygańską. Zespołu chóralnego, jak się okazało, było w tym wszystkim raczej mało, choć udanie. Za to w głównej roli wystąpił Zespół Tatra Roma. Były więc i czardasze i słynny - dzięki Mary Hopkin z pomocą Paula McCartneya, a w Polsce dzięki Halinie Kunickiej - przebój To były piękne dni Borisa Fomina. Były też tańce cygańskie, lecz przede wszystkim instrumentalne popisy rewelacyjnego, namaszczonego przez Yehudiego Menuhina i Stephane- a Grapellego, skrzypka Miklosza Dekiego Czurei (na przykład w słynnej melodii Ciukorlija, czyli Słowik ) oraz jego córki Sary (rocznik 1991), fenomenalnie grającej na profesjonalnych cymbałach i tańczącej. Koniec i początek Miniony piątek upłynął w Poznaniu pod znakiem skrajnych nastrojów. W ten bardzo słoneczny piątek tłumy żegnały na Cmentarzu Junikowskim profesor Jadwigę Kaliszewską. W Auli Nova jej studenci oraz inni pedagodzy akuratną muzyką skrzypcową spontanicznie uczcili to, co najbardziej kochała. Jakże symbolicznie a rewelacyjnie w warstwie wykonawczej zabrzmiał Kwartet nr 14 d-moll Śmierć i dziewczyna Franza Schuberta zagrany przez Meccorre String Quartet (Wojciech Koprowski, Aleksandra Bryła, Michał Bryła, Karol Marianowski) w finale koncertu. Zgoła inny nastrój towarzyszył inauguracyjnemu koncertowi 41. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej Poznańska Wiosna Muzyczna, który odbył się w pobliskiej Auli UAM. Rozpoczął go premierowy, napisany na zamówienie Filharmonii Poznańskiej, niebanalny utwór Artura Cieślaka, zatytułowany Ekspresje na orkiestrę symfoniczną. Ale bardzo szybko okazało się, że kluczowym dziełem wieczoru zostało Aile du songe (Skrzydło snu) znakomitej fińskiej kompozytorki Kaiji Saariaho na flet i orkiestrę. Czarodziejskie piękno kompozycji uwypukliła wspaniała interpretacja czołowego polskiego flecisty Łukasza Długosza oraz dobra dyspozycja poznańskich filharmoników, w tej części wieczoru prowadzonych przez młodego dyrygenta Jakuba Chrenowicza. Drugą część wieczoru wypełniły kompozycje uznanych, już nieżyjących polskich twórców Jana Astriaba i Kazimierza Serockiego. Metamorfozy poznańskiego twórcy wciąż zachowują świeżość języka muzycznego, co podkreśliła interpretacja utworu prowadzona przez Jerzego Salwarowskiego, skądinąd wychowawcy utalentowanego Chrenowicza. Dramatic story Serockiego, po ponad czterdziestu latach od powstania, już nie wydaje się tak nowoczesna, ale wciąż pozostaje w kręgu zainteresowań muzyków i melomanów. Wieczór jednak z gwiazdą Niejeden bywalec Auli UAM przed minionym piątkiem był zapewne rozczarowany zawartością przedkoncertowego plakatu. Zaledwie dwie kompozycje, żadnego solisty i nieznany dyrygent. Liczni poznańscy miłośnicy muzyki dawnej wiedzieli jednak, że ów nieznany Francuz Jérémie Rhorer, wespół ze skrzypkiem Julienem Chauvinem, założył w 2005 roku orkiestrę Le Cercle de l Harmonie, grającą na instrumentach z epoki i specjalizującą się w interpretacjach dzieł XVIII wieku. Tenże Rhorer ze swą orkiestrą rok później dał się poznać muzycznemu światu wykonaniem opery Idomeneo Mozarta na Festival International d Opéra Baroque w Beaune. Po piątkowym koncercie z zaledwie dwiema kompozycjami - sądząc po reakcji publiczności - jej grono dyrygenckich ulubieńców zapewne powiększy się o 39-letniego paryżanina. Jérémie Rhorer jest niewątpliwie bardzo muzykalnym i wrażliwym artystą batuty. Pomaga mu w tym wykształcenie klawesynisty i kompozytora oraz wiedza teoretyczna (Konserwatorium Paryskie). Prezentuje też iście francuską elegancję gestu. II Symfonia D-dur op. 73 Johannesa Brahmsa pod jego batutą okazała się muzykalną analizą struktury i taneczności dzieła. Ale kulminacją wieczoru okazały się 1. i 2. Suita Dafnis i Chloé Maurice a Ravela. Kalejdoskopowa zmienność barw, pulsów i ekspresji oraz imponująca sprawność poznańskich filharmoników z rewelacyjnym flecistą Romanem Szczepaniakiem na czele. Brawo! Andrzej Chylewski 9

12 Płytoteka Patlewicza KsiązKi KEITH RICHARDS Autobiografia Życie Jego życiowa pasja do poznawania coraz to nowych uroczych panienek, miłość i pociąg do używania narkotyków stawiały go przez wiele lat na czele listy tych, którzy mieli przenieść się na tamten świat. Na szczęście Keith Richards żyje i ma się dobrze. Przez lata nie stronił od trunków najbardziej lubi pić kukurydzianą whisky pijąc prosto z butelki i od chuligańskich wybryków. Wielokrotnie oskarżany za posiadanie i sprzedaż narkotyków o mały włos skazano by go na karę wieloletniego więzienia. Jest milionerem, który wynosi przez roztargnienie z hotelowych pokoi popielniczki. Wypalił więcej jointów i wciągnął więcej koki, niż ktokolwiek inny na świecie. Zawsze z papierosem w ustach także na scenie niczym Serge Gainsbourg wypalał 4 5 paczek dziennie. To zaledwie część obfitującej biografii charyzmatycznego gitarzysty The Rolling Stones, który po latach zdecydował się przedstawić na 568 stronach historię swojego życia. Zrobił to bardzo profesjonalnie, szczerze i z dużym poczuciem humoru. Keith Richards bez którego nie wyobrażamy sobie Stonesów opowiada o drodze, jaką przeszedł z ubogiego podlondyńskiego Dartford na szczyt światowego showbiznesu. Opisuje jak obsesyjnie słuchał płyt Chucka Berry ego i Muddy ego Watersa, gdy dorastał w hrabstwie Kent i kiedy sięgał po raz pierwszy za gitarę i kiedy wraz z Mickiem Jaggerem i Brianem Jonesem zakładał kapelę niegrzecznych chłopców, którą nazwali The Rolling Stones. Wspólnie z pozostałymi członkami zespołu, Richards stworzył niepowtarzalne riffy, teksty i muzykę do fantastycznych piosenek, które podbiły świat m.in. Jumpin Jack Flash, Street Fighting Man czy Honky Tonk Woman. Zapytany przez dziennikarza tygodnika Record Mirror co by robił, gdyby Stonsi nigdy nie zaistnieli powiedział: Umiem trochę rysować i gdyby wszystko potoczyłoby się zwyczajnie zapewne wylądowałbym w jakieś agencji reklamowej. Odkrywa swoje burzliwe życie prywatne, przyznaje się z usług prostytutek oraz z innymi kobietami opisuje śmierć Briana Jonesa. Uciekł z Anglii przed podatkami do Francji. Opisuje szalone trasy koncertowe po Stanach Zjednoczonych, rosnącą sławę, alienację i uzależnienie od narkotyków. Przez 10 lat był na czele listy gwiazd rocka, których śmierć była najbardziej prawdopodobna. Odnajdziemy w tej przepastnej książce pojednanie z Mickiem Jaggerem, małżeństwo z Patti Hansen oraz solowe dokonania z zespołem X-Pensive Winos i niekończące się pasmo sukcesów. Zza maski łobuza uważanego za gbura wyłania się wrażliwy człowiek, który lubi szokować otoczenie, mimo wszystko jest czułym ojcem i ceni jego wartość. Podziwem dla niego jest Douglas Bader ( ur zm ) angielski as myśliwski, który stracił dwie nogi i nie poddał się kalectwu biorąc udział jako pilot w bitwie o Anglię. Urozmaiceniem burzliwego życia Keitha Richardsa w tej Autobiografii są dodatkowo wypowiedzi członków rodziny, przyjaciół i muzyków, z którymi pracował przez długie lata. Ta Autobiografia wydana przez wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, po- kazuje obraz genialnego gitarzysty i miłośnika muzyki bluesowej od której zaczynał swoją przygodę z rockiem. URBANIAK Ja, Urbanator - Awantury Muzyka Jazzowego wydawnictwo: Agora Michał Urbaniak co, by nie powiedzieć wielkim artystą jest i jed- nym z najwybitniejszych skrzypków jazzowych. Przez wiele lat otwarty na nowości i nowe możliwości nagraniowe oswajając no- watorskie technologie wprowadził go w wiek XXI. Dzięki swoje- mu talentowi stał się prominentnym stylistą, klasykiem fusion jazzu, kompozytorem o własnym stylu i oryginalnym skrzypkiem o rozpoznawalnym brzmieniu. Stał się rozpoznawalnym również muzykiem dzięki swojej ekstrawaganckiej scenicznej garderobie. Urbaniak dał się poznać również przez lata jako muzyk wielu zespołów, lider własnych formacji i szef klanu groźnych muzykantów z których rekrutował obsady swoich kolejnych produkcji. Jako pierwszy biały muzyk w Nowym Jorku sięgnął po czarny rap grając go na jazzowo. Wyłowił z Nowojorskiej ulicy tak fantastycznych muzyków jak : Kenny Kirkland, Marcus Miller czy Tom Brown. Przez maga trąbki Milesa Davisa zaproszony został kilka lat później na sesję nagraniową płyty Tutu a po wielu latach oddał hołd Davisowi na swoim podwójnym albumie Miles of Blue. Na 376 stronach znajdziemy przebieg całej kariery Urbaniaka, kiedy to jeszcze jako 19 latek wyjechał z zespołem Andrzeja Trzaskowskiego do Stanów a po wielu latach powrócił tam ponownie z Urszulą Dudziak z bagażem doświadczeń i kilkoma już zrealizowanymi pod własnym nazwiskiem albumami. Prawdziwy obraz Michała Urbaniaka jako sześciolatka rozpieszczanego przez swoją matkę szwaczkę z zawodu i ojca tkacza z miasta Łodzi przybliża jego przyjaciel autor książki Andrzej Makowiecki. Cały ten jazz nie byłby cały, gdyby nie właśnie Michał Urbaniak. Bo jazz to nie tylko muzyka. To również wszystko pomiędzy. I o tym właśnie jest ta książka. Dzięki niej czytelnicy mogą się przekonać jak przebiegała jego kariera pełna wzlotów i upadków, wyjazdów, koncertów, sesji nagraniowych i nor- 10

13 malnych spotkań kończących się na rauszu. Mimo tych czasami skandalicznych scen i opowieści Michał Urbaniak nadal niezmiennie dostarcza najwyższej satysfakcji swoim fanom. JAGGER Buntownik, Rockman, Włóczęga, Drań wydawnictwo: Pascal Znany dziennikarz muzyczny Marc Spitz zajął się ikoną kultury, jedną z najbardziej znanych i niezrozumianych postaci w historii rock and rolla. Udało mu się połączyć biografię muzyka z kronikarskim opisem wydarzeń kulturalnych sprawiając, że czyta się tę pasjonującą książkę liczą- cą 310 stron z ogromną przyjem- nością. Obfituje ona w szczegóły, oparta jest na starannie zebra- nym materiale źródłowym. Spitz sięga do relacji imponującej licz- by sławnych rockanów, filmow- ców, pisarzy, radykałów i współ- czesnych artystów, którzy przy- znają się do inspiracji dokonania- mi Micka Jaggera i The Rolling Stones. Autor opisuje fascynują- cą i skomplikowaną relację miło- ści i nienawiści między Jaggerem a Keithem Richardsem. Spitz analizuje rozmaite odgrywane przez Micka Jaggera role: autentycznego bluesmana, wpływowego komentatora wydarzeń społecznych, rewolucjonisty obyczajowego, gwiazdy kina niezależnego aż po zręcznego biznesmena. Jako obraz szaleństwa, upadku, zdrady i żądzy jaką w Performance pokazał Jagger nie ma sobie równych. Mick pokazał tam samego siebie ze swymi mięsistymi wargami, bladą skórą i ciemnymi włosami. Choć jego kariera aktorska miała już nigdy nie rozbłysnąć takim blaskiem, ten pierwszy raz naprawdę mu się udał. Książkę wzbogacają archiwalne zdjęcia, również z pamiętnego pierwszego koncertu Rolling Stonesów w Polsce z 13 kwietnia 1967 roku. To niesamowite za rok Mick będzie świętował ze Stonesami 50 lecie istnienia zespołu. Początki powstania tego legendarnego zespołu znaleźć można także w tej książce. Płyty LESZEK CICHOŃSKI Sobą gram wydawnictwo: Luna Music Tak aktywnych i twórczych muzyków na polskiej scenie bluesowej już dawno nie było. Swoją niebywałą aktywnością mógłby obdarować dziesiątki innych artystów. Bo to nie tylko granie na gitarze, komponowanie, śpiewanie, ale też udział w licznych warsztatach a od wielu lat także pomysłodawca Gitarowego Rekordu Guinnessa. Ta pracowitość Leszka procentuje i daje niezłe wyniki a najlepszym przykładem jest jego najnowsza płyta, którą przekornie zatytułował Sobą gram. Album otrzymał nominację do Nagrody Fryderyka w kategorii blues, choć tak naprawdę krążek przesiąknięty jest amerykańskim stylem grania w którym odnajdujemy i funk, rock oraz elementy muzyki soulowej. Melodyjne kompozycje trochę nawiązujące do stylu Derecka Uważana jest za jedną z ciekawszych postaci współczesnego bluesa. Jeszcze 30 lat temu rozkochała się w muzyce soulowej, kiedy nagrywała dla anglo-amerykańskiej firmy Chrysalis płytę Intoxication (Oszołomienie). Z muzyką jest związana od dzieciństwa. Ojciec prowadził w nowojorskiej dzielnicy Greenwich Village otwarty sklep muzyczny, gdzie odbywały się liczne jam sessions z udziałem Boba Dylana, Johna Sebastiana i Marii Muldaur. To pozwoliło, iż zetknęła się bliżej z wykonawcami śpiewającymi w stylu blues i soul. Zafascynował ją zwłaszcza soul w jego najciekawszej czarnej odmianie. Dziś sama stara się śpiewać w podobnym naturalnym stylu w którym coraz więcej jest elementów bluesa. Tak przynajmniej dzieje się na najnowszej płycie Shake Em On Down na której znalazło się 12 kompozycji osadzonych w nurcie country i bluesa nawiązujących do tradycji spod znaku Son House- a, Mississippi John a Hurt a, Skip a James a czy Bukka White a. Całość otwiera Steady Freddy za którym podążają kolejne bluesowe kawałki Mississippi Man, Kokoma Blues, What s The Matter Now?, Shake Em On Down, Worried Mind, The Man That I m Lovin, The Breadline, Wake Up This Morning.Ten stary blues czuje się, kiedy śpiewa i jak śpiewa. Dedykując ten al- Trucksa ze świetnymi solówkami gitarowymi Leszka Cichońskiego przykuwają uwagę od pierwszego utworu Co masz w głowie. To jeden z 11 świetnych kawałów napisanych przez gitarzystę, który potrafi pisać nie tylko świetne kawałki, ale też udaje mu się zadbać o aranżacyjne smaczki. Wystarczy wsłuchać się w Twój czas, Mam już dość, Właśnie teraz, Kot i pies, Sobą gram, Kim jestem, Znajdziemy siebie, Słońca wschód, Wracam do domu. Nie tylko pokazuje się w tych utworach jako wytrawny śpiewający gitarzysta, ale także jako autor udanych refleksyjnych momentami tekstów. W swoim muzycznym życiu grał z największymi amerykańskim bluesmanami, ale też zapraszał do współpracy naszych czołowych instrumentalistów m.in. Wojciecha Karolaka, który uważa Leszka Cichońskiego za jed- nego z najlepszych jazzmanów wśród polskich bluesmanów. To rozpoznawalne brzmienie orga- nów Hammonda Wojciecha Ka- rolaka słychać w instrumental- nej kompozycji Allman Brother- hood. Utwór ten zamyka album będący zarazem nawiązaniem do słynnej amerykańskiej formacji The Allman Brothers Band pod wrażeniem której są obaj muzycy od lat. Nie byłoby tej płyty gdyby nie udział licznych muzyków ( Tomasza Grabowego, Roberta Jarmużka, Łukasza Sobolaka oraz licznej rzeszy wokalistów: Łukasza Łyczakowskiego, Alicji Janosz, Jorgosa Skoliasa, Mateusza Krautwursta, Kasi Mirowskiej, Asi Kwaśnik. A na dodatek znakomita produkcja. RORY BLOCK Shake m On Down a Tribute to Mississippi Fred Mc Dowell wydawnictwo: Stony Plain Records 11

14 bum legendarnemu Fred owi McDowell owi nie zapomniała o jego największych wartościach. W przepiękny sposób zamyka płytę utworem Write Me A Few of Your Lines w którym śpiewa o przemijających rzeczach. Rory Block nie tylko ciekawie śpiewa, ale sama sobie akompaniuje na wielu instrumentach. Zauroczyła swoją urodą, ale również nieprawdopodobnym darem pisania przepięknych piosenek, które wywołały przed laty duży rezonans w kręgach muzycznych USA. TORD GUSTAVSEN QUARTET The Well wydawnictwo: ECM/ Universal Music Polska Należy do najciekawszych wokalistek jazzowych na polskiej scenie jazzowej. Poza stricte jazzem coraz częściej jej głos można usłyszeć w popowym repertuarze. Podobnie dzieje się na jej najnowszej płycie wypełnionej utworami kanadyjskiego poety i pieśniarza Leonarda Cohena. Utwory tego znakomitego artysty rozkochanego przez polską publiczność mają uniwersalny wymiar. Duża w tym zasługa popularyzatora jego twórczości nieodżałowanego Macieja Zembatego. Lora Szafran sięgnęła do nieco starszego repertuaru Cohena wybierając utwory pod kątem nieco innych tłumaczeń m.in. Daniela Wyszogrodzkiego czy Pawła Orkisza. Do tego drugiego autora należy tłumaczenie utworu Gdzieś na sercu dnie, który przepięknie wyśpiewuje Lora Szafran. Płytę na której znalazło się 12 utworów otwiera Goście a zaraz po nim pojawia się słynna Zuzanna. Wokalistka podchodzi do każdego z utworów: ( Zamglone życie, Tańcz mnie po miłości kres:, Kto w płomieniach, Jeśli wola twa, Oto jest, :Odchodzi Aleksandra )z wielkim dystansem wywołując niebywałe emocje. Lora Szafran śpiewa a właściwie melorecytuje utwory Leonarda Cohena, które mimo iż brzmią nowocześnie to nie zmieniły swej harmonii. Wzbogacone zostały o aranżację i instrumentarium ( puzon, trąbkę, saksofon sopranowy, klarnet, klarnet basowy a nawet harfę). Promujący teledysk do utworu Na tysiąc pieszczot w głąb to zupełne inne podejście estetyczne Lory Szafran. Wokalistka przygotowując materiał na ten album nie zapomniała o dwóch największych przebojach Leonarda Cohena ( Słynny niebieski prochowiec oraz Alleluja zmniejszając formę tych piose- Po fantastycznym przyjęciu płyty Restored, Returned i wyczerpującej trasie koncertowej norweski pianista Tord Gustavsen i jego kwartet po dwóch latach znów raczą nas wyśmienitym krążkiem na którym znalazło się 11 znakomitych autorskich kompozycji Gustavsena zarejestrowanych w słynnym Rainbow Studio w Oslo. Na krążek złożyły się zarówno pojedyncze kompozycje lidera napisane specjalnie na ten album, jak również kompozycje specjalnie napisane na dwa europejskie festiwale jazzowe. Dzięki otwartości umysłu i wrażliwości lidera początek albumu otwiera Prelude za którym podąża- ją Playing, Suite, Commu- nion, Circling, Glasgow In- tro, On Every Corner, The Well, Communion,var, Intu- ition. Dźwięk fortepianu Gusta- vsena przywołuje znane i charak- terystyczne dla siebie ciepło i de- likatną barwę. Już po tych dźwię- kowych smaczkach dostrzec moż- na wyśmienitą grę tenorzysty,tore Brunborga. Melodyjność jego gry łączy się z głębokim brzmieniem w którym odnaleźć można również bluesowe korzenie. Fenomenalnie wspierają go dwaj inni zdyscyplinowani muzycy: perkusista Jarle Vespestad i kontrabasista Mats Eilertsen. Oni też na sam koniec serwują fanom jazzu Inside w którym napotykamy na niezwykle, świeże odczucie przebywania w nordyckiej, pełnej i nieskazitelnej przestrzeni. Ta płyta po raz kolejny pokazuje, iż Artysta rozwinął swoje umiejętności i skrystalizował swój muzyczny styl, styl rozpoznawalny od pierwszego dźwięku. Tak zdarza się tylko nielicznym. THE PUPPINI SISTERS Hollywood wydawnictwo: Verte/ Universal Music Polska Moda na odkurzanie stareńkich przebojów z lat 30. i 40. nie maleje. Amerykańskie gwiazdy muzyki popularnej, co rusz wplatają do swojego repertuaru utwory z dawnych lat, kiedy dominował swing. Wielobarwna muzyka retro przewija się w wielu produkcjach filmowych, które powstały w studiach Hollywood. Fascynacja wielkimi gwiazdami Hollywood spowodowała, iż trójka urokliwych dziewcząt ( Stephanie O Brien, Marcela Puppini i Kate Mullins) wniosła do muzyki rozrywkowej zupełnie coś nowego. Już sam utwór tytułowy Hollywood otwierający ich najnowszy album mówi za siebie. Nieśmiertelny przebój Marilyn Monroe Diamonds Are A Girl s Best Friend dzięki The Puppini Sisters zyskał nowego wyrazu. Gershwinowski I Got Rhythm, który grany był w niezliczonych wersjach odświeżony został z niebywałą kreatywnością podobnie jak Moi Je Joue. Wokalistki zmierzyły się z nieśmiertelnymi przebojami jak: Moon River Henry ego Manciniego czy September Song spopularyzowanego przez Franka Sinatrę. Ich wersje sławnych standardów przykuwają uwagę od pierwszej chwili. Kiedy chwytają się za I Feel Pretty zdradzają swoje fascynacje burleską i zachłystywaniem się obrazem Trio z Belleville. Umiejętność łączenia trójgłosu to wielka sztuka wokalna, która udała się The Manhattan Transfer i New York Voices. Teraz prym wiodą Angielki z The Puppini Sisters, które choć nie są siostrami jak amerykańskie The Andrews Sisters, to znakomicie się dogadują wokalnie. Muzyka daje im radość podobnie jak słuchaczom. Kiedy płyta się kończy utworem Parle Plus Bas powracamy znów do Hollywood i tych niezapomnianych filmowych przebojów wylansowanych niegdyś przez braci Dorsey i inne wielkie orkiestry nagrywające w filmowych studiach Los Angeles. LORA SZAFRAN Sekrety Życia według Leonarda Cohena wydawnictwo: Sony Music Poland 12

15 nek zachowując przy tym pełny tekst jakże ważny w warstwie muzycznej. Mimo iż znamy setki wersji piosenki Alleluja to ta jest zupełnie inna.utwory Leonarda Cohena pisane z męskiej perspektywy wokalistka śpiewa tak jak czuje i to chyba jest najważniejsze. JOANNA KONDRAT Samosie wydawnictwo: Moderna Już dawno nie pojawiła się na polskiej scenie muzycznej taka wokalistka, która spełnia oczekiwania miłośników niebanalnych tekstów, ciepłego głosu oraz dobrej aranżacji i wykonawstwa. O kim mowa o Joannie Konrad wokalistce, która w ten sposób traktuje swoją sztukę wokalną. Nie jest to jednak debiutantka. Już swego czasu doceniona została głównymi nagrodami na największych festiwalach piosenki autorskiej. Teraz, kiedy muzyka otwiera się na inne dziedziny sztuki artystka odważyła się połączyć te klimatyczne fascynacje z pulsującym jazzem. Jak wyszło?. Znakomicie!!! To połączenie różnych temperamentów i oczekiwań muzycznych twórców albumu m.in.( Marcina Kiełbasy czy Krzysztofa Napiórkowskiego). Tego drugiego muzyka nic a nic nie łączy z gitarzystą Markiem Napiórkowskim ( mimo iż swego czasu obaj panowie po- dali sobie rękę). Zestaw muzyków przebogaty a wśród nich Trio pia- nisty Macieja Tubisa. Wokalist- ka świadomie i odważnie czerpie z doświadczenia wybitnych i roz- poznawalnych stylistycznie mu- zyków, jak Paweł Bzim Zarecki, Robert Szydło czy Przemek Pa- can. Każdy z 11 utworów na płycie ( Kawa, Będę obok, Sny, Twierdza, Jezioro, Samosia, Jeszcze nie teraz, Jasny, Gruba skóra, Może lepiej, Ptaki ) to osobiste i dojrzałe wyznania Joanny Konrad a zarazem trudne do sklasyfikowania poprzez jej wyjątkową otwartość. Album znakomicie łączy różne gatunki muzyczne, czego wyrazem jest świetne brzmienie. Otwarte aranżacje wokalne i instrumentalne zadowolą miłośników jazzu, a osobiste teksty Joanny Konrad z pewnością dotrą do wymagających miłośników piosenki autorskiej. Cudowna płyta, od której trudno będzie się uwolnić. CZESŁAW MOZIL Czesław Śpiewa Miłosza wydawnictwo: Mystic Production Imiennik Miłosza po licznych reinterpretacjach wierszy przez innych polskich artystów ( Stanisława Sojki, Agi Zaryan) nie chcąc być gorszy od nich nagrał płytę, gdzie interpretuje po swojemu lirykę wielkiego polskiego wieszcza. Wykorzystuje swój wokal i instrumentarium, które na poprzednich albumach doskonale charakteryzowały jego talent. Akustyczne dźwięki kontrabasu, pianina i trąbki mieszają się tu z nietuzinkową muzyką Mozila. Słychać wyraźne delikatne akcenty barokowych skrzypiec i harfy, które przeplatają się z fragmentami jazzu, walca i teatralnego popu. Unikalna oprawa albumu to cykl obrazów indywidualnie namalowanych do każdego z 10 utworów, który otwiera Słońce. Tęsknota łączy się z namiętnością, co wyraźnie słychać w kilku innych utworach ( Poeta, Droga, Walc ). Odnajdujemy ciekawe interpretacje muzyczno- wokalne, jak choćby Do Laury oraz zabawny, pomysłowy utwór Do polityka. Album wieńczy znakomity finał a to za sprawą dwóch utworów: One i Postój zimowy, które są nieprzeciętnej urody. Poprzez nowe wersje wierszy Miłosza w wykonaniu Czesława Mozila młodzi słuchacze odkrywają kolejne oblicza poety, interpretują fragmenty wierszy i wczuwają się w poetycki nastrój, który stworzył Mozil na potrzeby tego albumu. Mimo iż w pewnym stopniu stracił przy tym pewien polot, świeżość, co dobitnie charakteryzowały jego poprzednie albumy ( Debiut i Pop ) to na tym krążku pokazał się z nieco innej strony odsłaniając swoją liryczną naturę. Ideą albumu jest pokazanie wierszy Miłosza w nieco inny sposób przez pryzmat normalnego człowieka, którego słowa są bliskie i dostępne dla wszystkich. Mozil szukał w tej poezji czegoś bliskiego także dla siebie znajdując jak słyszymy własny rys. FOREIGNER Acoustique wydawnictwo: Edel/ Mysic Production W latach 80. zespół wylansował świetny przebój Urgent, który uplasował się na amerykańskiej liście tygodnika Billboard. W tamtych też okresie świetnie sprzedawały się ich albumy a sam zespół zdobywał ogromną popularność na całym świecie. Po wielu latach z oryginalnego dawnego zespołu pozostał jedynie gitarzysta Mick Jones. Pozostali muzycy tworzący grupę to: Kelly Hansen ( śpiew, instr. perkusyjne),jeff Pilon (gitara akustyczna),tom Gimbel (gitara akustyczna, saksofon, flet), Michael Bluestein (fortepian), Mark Schulman (instr. perkusyjne) i Gilmar Gomes ( instr. perkusyjne). W tym składzie muzycy weszli do studia Sear Sound w Nowym Jorku aby dokonać nagrań w wersji unppluged. Tym samym zainicjowali pierwszy w historii zespołu album w wersji akustycznej zawierający wszystkie klasyczne kompozycje znane z repertuaru Foreigner. Nowy wokalista Kelly Hansen świetnie operuje głosem począwszy od otwierającego krążek utworu Long, Long Way From Home poprzez Cold As Ice, The Flame Still Burns, Double Vision, Fool For You Anyway, Say You Will, Starrider, Waiting For A Girl Like You, Feels Like the First Time aż po zamykający That s All Right znany z interpretacji Elvisa Presleya. Tymi piosenkami sprzed lat Kelly Hansen potrafił zbliżyć się do dawnych utworów wyśpiewanych przez pierwszego wokalistę Lou Gramma. Do- datkowo producent Jeff Pilon i Mick Jones raczą fanów grupy Fo- reigner bonusowymi kawałkami z którym trzy znalazły się na tym krążku m.in. Save Me (New Song 2011), I Want To Know What Love Is (2011 Version) i When It Comes To Love. Utwory wyraź- nie trzymają się pierwowzorów i tylko nieliczne smaczki aranżacyj- ne naprowadzają słuchacza na nowe ich opracowania. Najnowsze wydawnictwo Foreigner (Cudzoziemców) pokazuje w jakiej znako- mitej jest formie zespół i jak wiele im zawdzięczamy. Kto jeszcze do tej pory nie zetknął się z muzyką tej grupy powinien sięgnąć po ten album pełen akustycznych przebojów. Andrzej Patlewicz 13

16 Ostatni akcent muzyczny w Klubie utopia Niemen nad modrym Dunajem W niedzielny wieczór 4 marca w wiedeńskim klubie Utopia rozbrzmiały zgoła inne dźwięki niż kojarzące się z tym miastem walce Straussa. Za sprawą Krzysztofa Wodniczaka i Ewy Paprotnej Wiedeńczycy usłyszeli największe przeboje Czesława Niemena. Pracownicy wiedeńskiego kluba Utopia byli mocno zaskoczeni, gdy klub wypełnił się ponad dwustoma widzami. Zazwyczaj w niedzielne wieczory mało kto tu zagląda. Tą niespodziankę sprawiła wiedeńska Polonia wraz z konsulem RP w Austrii Tadeuszem Olewińskim. Ale okazja była niezwykła 73. rocznica urodzin Czesława Niemena. Koncert przypominający różnorodną twórczość artysty prowadzili Romuald Juliusz Wydrzyki i Krzysztof Wodniczak. Dzięki nim widzowie poznali wiele nowych faktów z życia Natalia janowska wokal, jarosław Królikowski wokal, Romuald Andrzejewski keaybord i Krzysztof Wodniczak gitara Czesława Niemena. Ale oczywiście najważniejsza była jego muzyka. Ogromne wrażenia na widzach zrobił Romuald Andrzejewski, który na instrumentach klawiszowych wykonał utwory inspirowane kompozycjami Niemena z okresu el muzyki. Podwójne instrumenty klawiszowe wybrzmiały w pełni, a instrumentalista zadbał o wyrazistość wypowiedzi i należycie zrozumiał wypełnienie przestrzeni, podobnie jak to robił Czesław. Natomiast Grzegorz Kupczyk wraz z muzykami z zespołu CETI w hołdzie Niemenowi zaśpiewał piosenki Pamiętam ten dzień, Ptaszek i Com uczynił. Nie zabrakło także innych piosenek z wczesnego okresu piosenkarza. Natalia Janowska przypomniała zgromadzonej publiczności Domek bez adresu, Płonącą stodołę, Obok nas i Zabawę w Ciuciubabkę. Największe wrażenie na widzach zrobił tenor Opery Wrocławskiej Jarosław Królikowski, który przy akompaniamencie Romualda Andrzejewskiego dał niezwykły recital. Polacy mieszkający w Wiedniu zupełnie nie słyszeli wcześniej tego wokalisty - a trzeba dodać, że jeszcze za życia Niemen namaścił go jako autoryzowanego wykonawcę swoich piosenek. Jego głos chwilami do złudzenia przypominał głos Czesława. Na początek zaśpiewał piosenkę z filmu Czarny Orfeusz, czyli utwór który Niemen zaprezentował podczas Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie. Następnie Królikowski zaprezentował wiedeńskiej Polonii Wspomnienie, Sukces i Włóczęgę. A już w towarzystwie muzyków z zespołu CETI Fantasmagorię, Pod Papugami, Dziwny jest ten świat oraz Sen o Warszawie. W finale koncertu wszyscy wykonawcy zaśpiewali po jednej zwrotce piosenki Jednego serca. W licznych rozmowach kuluarowych, jakie odbyły się koncercie nasi rodacy wyrażali zdumienie istnieniem w Polsce tak wspaniałych wykonawców, gdyż na co dzień karmieni są jedynie komercyjną papką jaką pokazują polskie telewizje z TVP na czele. Jerzy Jernas Fot.Mariusz Michalski i Michał Wloch 14

17 Znowu zdobyty! N owa Polonijna Agencja Artystyczna VIP i jej szefowa Ewa Paprotna postanowiła zainaugurować działalność koncertem dedykowanym Czesławowi Niemenowi Wydrzyckiemu. Dzięki Romanowi Szmeterlingowi,bratu Anny Jantar, mieszkającemu od ponad 30. lat w Wiedniu, postanowili odnaleźć Krzysztofa Wodniczaka, ostatniego menedżera Zmarłego Artysty, prosząc o zaproponowanie odpowiednich wykonawców. To Wodniczak wybrał takich, a nie innych sprawdzonych muzyków na wielu koncertach i tematycznych imprezach i... udało się! Klub Utopia w Wiedniu Koncert dla około 200 osób, z udziałem konsula Tadeusza Oliwińskiego, bardzo serdecznie powitanego przez Ewę Paprotną szefową Agencji VIP. Okazało się także wokalistkę śpiewającą ciepło " To ty mój anioł" (kompozycja Jarosława Kukulskiego). Zaprosiła ona na estradę Romualda Juliusza Wydrzyckiego i Krzysztofa, którzy od tego momentu stali się gospodarzami. Ten duet wniósł wiele ożywienia przedstawiając mniej znane fakty biografii Niemena-Wydrzyckiego. Potem na scenie pojawił się Romuald Andrzejewski, znany multiinstrumentalista, grający muzykę improwizowaną inspirowaną kompozycjami z okresu el muzyki. Podwójne instrumenty klawiszowe wybrzmiały w pełni, a muzyk zadbał o wyrazistość i wypełnienie przestrzeni,podobnie jak robił to dawniej Czesław. Kolejnym wykonawcą był Jarosław Królikowski na przyciemnionym wejściu zaśpiewał a capella wokalizę dedykowaną Czesławowi Niemenowi Wydrzyckiemu. Następnie zaśpiewał utwór wykonywany w Szczecinie na Festiwalu Młodych Talentów z filmu "Czarny Orfeusz". Śpiewał także Wspomnienie, Sukces i Włóczęgę. Rodzynkiem W polskim ansamblu była wokalistka Natalia Janowska. Wykonała dwa utwory: Obok nas i Zabawę w Ciuciubabkę. Wodniczak i Wydrzycki zapowiadając Grzegorza Kupczyka i muzyków z GRUPY CETI. wspomnieli o nagraniu płyty Czarna Róża i udziału w nim Czesława Niemena Wydrzyckiego. Kupczyk śpiewał Pamiętam ten dzień, Ptaszek, Com uczynił oraz swoją standarową kompozycję Dorosłe Dzieci Po przerwie zaproszono Natalię Janowską, która wykonała Domek bez adresu i Płonącą stodołę. Po czym zagrał instrumentalny mix w wykonaniu R. Andrzejewskiego, gitarzysty Janusza Musielaka i J. Królikowskiego. Zespół przedstawił kilka utworów: Fantasmagorię, Pod Papugami, Dziwny jest ten świat, Sen o Warszawie. Kibice Legii Obecni w klubie śpiewali najgłośniej dając wyraz, że to ich hymn i nikt im tego nie odbierze! Na finał. weszli na estradę wokaliści i muzycy i po jednej zwrotce zaśpiewali symbolicznie Jednego serca. To utwór kończący koncert. Były bisy I chóralne śpiewy. Po koncercie spotkanie z organizatorami, przedstawicielami mediów polonijnych, sympatykami.rozmowy i wspomnienia potwierdziły, że czas upłynął, ale nie przemija. Jest zawsze wiele wspólnych wrażeń, niezapomnianych koncertów, płyt i imprez, które łączą pokolenia. Można nieskromnie podsumować - Wiedeń znowu zdobyty! Andrzej Sikorka Starci Panowie Dwaj Romuald juliusz Wydrzycki i Krzysztof Wodniczak 15

18 Al Di Meola Obowiązkiem recenzenta jest pozbawione emocji, obiektywne i odpowiedzialne zaprezentowanie swojej opinii. W przypadku tego muzycznego giganta, który grał z największymi i za największego jest uznawany, bardzo trudno jest emocje opanować. Dla mnie jest to zadanie tym trudniejsze, że jego twórczość wywarła bez wątpienia swój wpływ na moją wrażliwość muzyczną, a Elegant Gypsy czy Splendido Hotel słuchałem z wypiekami na twarzy z czarnych krążków jeszcze ciepłych (jak to się teraz mówi, z pierwszego tłoczenia ), przywiezionych przez mojego przyjaciela Bogdana P. zza oceanu (Bogdan, pozdrawiam i dziękuję). Al Di Meola jest instrumentalistą błyskotliwie sprawnym, wszechstronnym i jednocześnie kompozytorem i producentem muzycznym gruntownie wykształconym. Rozpoczynając swoją karierę muzyczną współpracą z największymi tego świata jazzu (pierwsza płyta z legendarną grupą Return to forever w 1974, a następne w kolejnych latach) i ambitnej muzyki popularnej (współpraca ze Stevie Winwoodem, Lenny Whitem, Paulem Simonem, czy Carlosem Santaną) i utrzymując się przez ostatnie czterdzieści lat na absolutnym top ie, osiągnął w świecie muzycznym pozycję, która pozwala mu grać, co chce i z kim chce. Artysta swobodnie i bez ograniczeń poddaje się klimatom muzyki śródziemnomorskiej, tak bardzo z nim kojarzonej przez pamięć dla Śródziemnomorskiego tańca słońca, jak i utworów wcześniejszych z płyty Elegant Gipsy, harmoniom i rytmikom flamenco, jak i jazzowym eksperymentom jazz fussion. Świeże i pasjonujące przygody z gitarą akustyczną przeplata porywającymi mi elektrycznymi. Al. Di Meola jest Obywatelem Świata w pełnym tego słowa znaczeniu. Jest niezwykle aktywny muzycznie, przemieszcza się z kontynentu na kontynent i tworzy muzykę w której, jak w tyglu łącza się różnych kontynentów (doskonałe przykłady takiej wszechstronności znajdują się na początku i na końcu płyty Orange and Blue z 1994 r.). Jego oficjalna strona internetowa informuje, że zagra w Wiedniu, w Mediolanie, w Lublanie, w Hamburgu, w Gandawie, w Reims itd. Komponowanie muzyki będącej odbiciem jego wrażliwości muzycznej i prezentowanie jej w ramach programów World Sinfonia jest chyba największa i nieprzemijającą jego pasją, a dla słuchaczy muzyczną ucztą powracająca co dekadę (premiera pierwszej World Sinfonia to 1991 r., kolejnej rok 2000 i wreszcie ta, której byliśmy świadkami, zapoczątkowaną koncertami New World Sinfonia w 2008 r. i realizowana w aktualnym składzie od połowy 2011 r. ). Płyta Pursuit of Radical Rhapsody (2011) powstała z udziałem muzyków towarzyszących artyście w trasie koncertowej. Na warszawskim koncercie zaprezentowano przede wszystkim niektóre utwory zamieszczone na płycie, uzupełniając repertuar utworami starszymi. Koncert miał charakter w pełni akustyczny (Mistrz oczywiście korzystał z elektroniki modulującej brzmienie gitary, jednak czynił to z właściwym sobie umiarem). Program koncertu był w pełni spójny, a miłość artysty do rytmicznych brzmień perkusji i instrumentów perkusyjnych, której tak wielokrotnie dawał znać np. na płycie Orange and Blue (1994), gdzie gra na perkusji i instrumentach perkusyjnych obok Steve Gadda, Manu Katche i Petera Erskine, tu także dała o sobie znać, gdy wszyscy muzycy grali na swoich instrumentach, jak na instrumentach perkusyjnych. Tu także, znalazły się partie wokalne wykonane przez Fausto Bacalossiego,, w których głos akordeonisty traktowany jest jak instrument równorzędny innym instrumentom (podobnie jak na płycie Orange and blue). Towarzyszący artyście muzycy dłużej współpracujący z nim, perkusista Peter Kaszas oraz akordeonista Fausto Baccalossi z oczywistych względów mieli więcej okazji do zademonstrowania swojego wirtuozowskiego mistrzostwa, niż drugi gitarzysta Kevin Seddiki. Częstym gościem towarzyszącym koncertom World Sinfonii (niestety, nieobecnym na polskich koncertach) jest pianista Gonzalo Rubalcaba, który uczestniczył w nagraniu płyty Pursuit of Radical Rhapsody. Al. Di Meola ma wśród instrumentalistów i wokalistów muzyków, do współpracy z którymi lubi powracać. Należą do nich np. Steve Gadd, który gra na płytach: Tour de Force Live (1982) i Orange and Blue (1994), czy George Dalaras: Latin (1987), Orange and Blue (1994), The Running Roads (2001) itd. Oczywiście, trudno sobie wyobrazić inne zakończenie koncertu, niż wykonanie utworu Mediterranean Sundance z płyty Friday Night in San Francisco(1980) będącej ogromnym suk- 16

19 cesem artystycznym i bodajże największym sukcesem komercyjnym. Trudno sobie również wyobrazić inne przyjęcie tego zakończenia koncertu niż standing ovation. Artysta z bliżej nieznanych powodów wydaje się darzyć nasz kraj szczególnymi względami, ku ogromnej radości jego fanów odwiedzając go dosyć często. Nie odważyłem się zapytać Go o te powody, by pozostawać w błogim przeświadczeniu, że są nimi sprawny management i odwzajemnianie sympatii, której uczestnicy koncertów nie kryją. Al. Di Meola to wielki artysta i spełniony człowiek (co widać po sposobie bycia na scenie i po koncercie). Jest luźny i uśmiechnięty. Mimo tego, że zapewne był zmęczony po koncercie i wcześniejszej dalekiej podróży, wyszedł do hallu, by podpisać płyty i zamienić kilka zdań z uczestnikami koncertu oraz zrobić pamiątkowe zdjęcia. Nigdzie się nie spieszył i było widać, że dobrze się tu czuje... Pokazał klasę i napewno zdobył serca nowych fanów! tekst i zdjęcia Janusz Stankiewicz ERA TANGA Aulę Uniwersytetu Medycznego wypełniła publiczność. Panie w kreacjach, panowie wygarniturowani, wszak szyld The World Sinfonia zobowiązuje.tymczasem na estradę wkroczyło czterech dżentelmenów w dżinsach i tiszertach. W ciągu dwudziestu lat Al Di Meola odwiedza polskie sceny po raz czwarty i zawsze zaskakuje. Al Di Meola debiutował w zespole Chica Corei Return to forever w 1974 roku, by po dwu latach się usamodzielnić. Albumy Elegant gypsy, Cassino, Splendido hotel, Land of the midnight Sun, Electric rendezvous, sprawiły, że stał się najpopularniejszym gitarzystą jazzrockowym, przedstawicielem latin jazzu, dorównującym sławą Carlosowi Santanie. Niezwykła melodyjność i inwencja, ale też rozpoznawalne po kilku taktach brzmienie gitary, mimo stosowania rozmaitych efektów, były źródłem sukcesu. Kiedy artysta coraz bardziej zbliżał się do popu, zwłaszcza na płycie Vocal Rendezvous (nawiązanie do wcześniejszej płyty nie przypadkowe) zaczął tracić fanów. W latach dziewięćdziesiątych nastąpił zwrot w twórczości Al Di Meoli. Rezygnuje z elektrycznego efekciarstwa i świadomie zwraca się w stronę jazzu, muzyki bardziej kameralnej i akustycznej. Zwrotem było nagranie dwu albumów z orkiestrą symfoniczną. Nie mały wpływ na to miało 12 lat temu spotkanie z orkiestrą kameralną Agnieszki Duczmal Artysta w dorobku ma ponad 30 płyt. Al Di Meola dla miłośników jazzu był zbyt elektryczny i przearanżowany, dla wyznawców innych gatunków muzycznych zbyt eklektyczny, ani jednoznacznie rockowy, bluesowy, czy tangowy. Od pierwszych albumów wszystko mieszał i łączył, co wprowadzało jego płyty na listy bestsellerów. Dziś pasma radiowe są sformatowane przez producentów i prezenterów, muzycy mieszają i szukają, a przemysł muzyczny na wszystko nakleja etykietki, choć już nikt nie wie, co się pod nimi kryje. Dawniej te podziały były mało ważne i trudno sobie wyobrazić, że Weather Report, Chick Corea, i nasz bohater trafiali na listy przebojów. Al Di Meola grał rockowo i funkowo, akustycznie i symfonicznie, aż dojrzał do The World Sinfonia. Pod tym szyldem kryje się międzynarodowy kwartet; włoski akordeonista Fausto Beccalossi, francuski gitarzysta Kevin Seddiki, węgierski perkusista Peter Kaszás, (nieobecny był basista Victor Miranda). Więc co tu symfonicznie? Jego mistrz Astor Piazzolla tango z tawern wprowadził do filharmonii, światowe jest to, że każdy muzyk ma korzenie w innej kulturze. Niczym żeglarze, przybyli do kolejnego portu z różnych stron świata i spotkać się mogą przy tangu, uniwersalnej formie muzycznej. Jeszcze nie tak dawno, uniwersalną formą muzyczną w jazzie był blues, dziś w epoce poszukiwań rozmaitych inspiracji etnicznych w jazzie taką formą staje się tango. Tango w swej formie, określonej przez Astora jako tango nuevo jest formą niezwykłą, dającą muzykowi wiele możliwości. Schemat rytmiczny związany z tańcem, powtarzanie frazy niczym kolejne zwrotki piosenki, ale z przekształceniami. W jednym utworze można łączyć różne klimaty i nastroje. Ta forma często posługuje się cytatem, albo łączy dwa, lub więcej tematów muzycznych, podobnie jak w romantycznym rondzie, przenikają się, transformują i powracają odmienione. Od nostalgii do euforii, od tanecznej zmysłowości, do balladowej liryczności i nigdy nie wiadomo, jak się utwór rozwinie. Al Di Meola zaczął od suity złożonej z kilku tematów niemal klasycznych Astora Piazzolli. Po raz pierwszy nagrał je na albumie poświęconym klasykowi gatunku w 1990 roku. Dalej przypomniał pozostałe tematy mistrza ze swej najnowszej płyty Pursuit of Radical Rhapsody. W drugiej odsłonie rzecz się trochę skomplikowała, bo obok własnych kompozycji inspirowanych Piazzollą, przypomniał standardy, w tym kompozycje Somewhere Over The Rainbow oraz Strawberry Fields The Beatles. W trzeciej części bisowej, nie mogło zabraknąć Mediterraneanean sundanse, po raz pierwszy zarejestrowany w albumie Elegant gypsy. Ten sam temat otwierał słynne spotkanie trzech wirtuozów gitary w San Francisco; Paco de Lucia, Johna McLaughlina, i Al Di Meoli w roku Komplikacja polega też i na tym, że Al Di Meola sięga po rozmaite konwencje, od flamenco, po tango, od funky, po kubańską rumbę, od bossanovy, po cygańskie tańce, choć tango dominuje. Jeśli Dionizy Piątkowski dalej będzie poszukiwał takich niezwykłych fuzji, być może będzie musiał zmienić szyld, z Ery jazzu, na Era tanga. Muzyczna podróż od Argentyny, poprzez Kubę, do Hiszpanii i Włoch dostarczyła wielu emocji. Nie zawsze towarzyszący muzycy nadążali za gitarą Meoli, jedynie czasem akordeonista nawiązywał z nią dialog. Jednak nie można mieć pretensji, skoro ma się do czynienia z takim wirtuozem. Mimo wszystko mam pretensje do maestro, że nadużywa procesora efektów do akustycznej gitary dodaje pogłos z fortepianową barwą. Wolałbym, gdyby The World Sinfonia była konsekwentnie akustyczna, tak jak jest etniczna. Dobrze, że na koncercie nie było ministra Rostowskiego, bo zauważyłby, że grali ponad dwie godziny, a maestro nawet się nie spocił, gra z pasją i radością prawie czterdzieści lat i na emeryturę wcale się nie wybiera. Andrzej Wilowski 17

20 Z archiwum sopockiego pasjonata stycznia minęła 8. już rocznica śmierci Czesława Niemena. Ten nietuzinkowy artysta pozostawił po sobie rów- 17 nież liczne sopockie ślady i tropy, po których chciałbym dziś poprowadzić czytelników Riwiery. Na początku lat 60-tych Czesław Juliusz Wydrzycki (bo artystyczny pseudonim Niemen, pochodzący od nazwy rzeki jego dzieciństwa i dzieciństwa spędzonego na ówczesnych polskich Kresach, przyjął znacznie później) zarabiał na swoje utrzymanie, śpiewając w Żaku, w studenckim kabarecie To tu. W roku 1962 wystąpił jako solista w finale I Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie i wtedy zaczęła się jego przygoda z zespołem Niebiesko-Czarni, z którym występował później w sopockim Non-Stopie. Żak i Błękitne Pończochy Pomieszkuje wtedy w kotłowni klubu Żak, później Tadeusz Chyła przygarnia go do swojej sopockiej pracowni przy ul. Obrońców Westerplatte. Na początku stycznia 1963 roku przenosi się do swojego przyjaciela, jazzowego - muzyka, Helmuta Nadolskiego, z którym dzieli wynajmowany pokój w mieszkaniu przy małej, cichej sopockiej uliczce Chodowieckiego 3. Kwaterę te podnajmował im świeżo upieczony student wyższej Szkoły Muzycznej w Sopocie Zdzisław Miodoński, który grał później w kilku zespołach jazzowych, a w roku 1976 został kierownikiem Wydziału Kultury Urzędu Miasta w Sopocie. Był też jednym z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Sopotu i inicjatorem odbywających się od 30 lat (!) koncertów czwartkowych w Dworku Sierakowskich. W tym sopockim lokum Niemen mieszkał ponad dwa lat, odbywały się też tam liczne muzyczne próby (m.in. z chórkiem Błękitne Pończochy, w którym śpiewała Ada Rusowicz, z którą Niemen przez jakiś czas tworzył parę). Tam właśnie zabrzmiała też po raz pierwszy piosenka Zabawa w ciuciubabkę, która szybko stała się przebojem i tam powstała pierwsza samodzielna kompozycja artysty piosenka Wiem, że nie wrócisz, do której słowa napisał ojciec chrzestny polskiego big-beatu i pierwszy menedżer Niemena, Franciszek Walicki, kilka lat temu uhonorowany nagrodą Sopockiej Muzy z okazji 50-lecia polskiego rock n rolla. To Walicki był też pomysłodawcą i organizatorem legendarnej sopockiej sceny muzycznej Non-Stopu, gdzie w roku 1963 usłyszał jego piosenkę reżyser Andrzej Kondratiuk, kręcący akurat w Sopocie swój film Kobiela na plaży, zrealizowany techniką ukrytej kamery. W ten sposób Wiem, że nie wrócisz trafiło do tego filmu, jako końcowa ilustracja muzyczna i stało się kolejnym przebojem Niemena. I stał się Niemen W roku 1965 występuje po raz pierwszy jako Niemen (pseudonim wymyśliła mu żona Franciszka Walickiego) wraz Niebiesko- Czarnymi na V Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Operze Leśnej w Sopocie. Rok później opuszcza na stałe Trójmiasto, zakładając w Warszawie własną grupę Akwarele. W roku 1970, kiedy ukazuje się album Niemen Enigmatic, uznany wiele lat później polską płytą rockową wszechczasów, jedną z nagród na sopockim festiwalu przyznano zachwycającą nie tylko oryginalnym głosem, ale urodą (pochodziła z Algierii), młodej piosenkarce, reprezentującej Włochy, Faradzie. Głośno było wtedy o burzliwym romansie Niemena, który podczas pobytu w Sopocie nie odstępował Faridy o krok. Helmut Nadolski wspominał, jak ukrywali się oni wtedy przed wścibskimi dziennikarzami i fanami, zamknięci godzinami w jego sopockim mieszkaniu. Jerzy Gruza, długoletni reżyser sopockich festiwali, wspomina też nieco ekstrawaganckie, zarówno prywatne, jak i estradowe, stroje Niemena: Zawsze był inny, kolorowy, niecodzienny. Do tego trzeba było niezmiernej odwagi. Kiedy przyszedł do Opery Leśnej z zakochaną w nim do nieprzytomności Faridą, miał na głowie sombrero, którym współtworzył jakiś pozaustrojowy świat. Przy nim nie czuło się PRL-u. Po sopockim festiwalu ta oryginalna para rusza w trasę koncertową po Polsce pod hasłem Niemen przedstawia Faridę. Po burzliwym, krótkotrwałym związku artysta pozostawił piosenkarce kilka utworów, które później wykonywała podczas solowej kariery. Sopockie gwiazdowanie Niemen zaś powraca do Opery Leśnej w roku 1974 już jako wielka festiwalowa gwiazda (z własnym nowym zespołem Aerolit ), występując poza konkursem na sopockiej scenie m.in. obok popularnej wtedy grupy Middle of the Road. Kilka dni po zakończeniu festiwalu, 27 sierpnia 1974 roku w sopockim kościele św. Jerzego, ma miejsce niecodzienny koncert. Niemen występuje w nim, jako instrumentalista podczas utrwalania na płytę niecodziennego wydarzenia koncertowego, którego motorem był kontrabasista i długoletni przyjaciel, Helmut Nadolski. Wypełniony po brzegi kościół był świadkiem koncertu muzyki niełatwej, wymagającej skupienia, ale wyjątkowo pięknej, która została utrwalona na czarnej płycie długogrającej Medytacje. Jej bohaterem był Nadolski (teksty, muzyka, kontrabas), a towarzyszyli mu właśnie Niemen, grający na morgu, Andrzej 18