Nadzorcze normy ostrożnościowe wg znowelizowanej ustawy Prawo bankowe na tle regulacji Unii Europejskiej (aspekty prawne)

Transkrypt

1 Arkadiusz Kawulski Bernard Smykla Nadzorcze normy ostrożnościowe wg znowelizowanej ustawy Prawo bankowe na tle regulacji Unii Europejskiej (aspekty prawne) 1

2 Wykaz skrótów * KNB - Komisja Nadzoru Bankowego * u.pr.b - ustawa z dnia 29 sierpnia - Prawo bankowe * Dyrektywa 2000/12 - Dyrektywa nr 2000/12/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, * Dyrektywa CAD - Dyrektywa z 15 marca 1993 r. w sprawie adekwatności kapitału firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych, * Uchwała 5/2001 uchwała KNB nr 5/2001 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym z tytułu przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, z uwzględnieniem powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu i sposobu ich wyznaczania. * Uchwała 6/ uchwała Komisji Nadzoru Bankowego Nr 6/2001 z dnia 12 grudnia 2001r. w sprawie określenia szczegółowych zasad ustalania wysokości funduszy własnych banków należących do bankowej grupy kapitałowej dla potrzeb stosowania norm i granic określonych ustawą - Prawo bankowe, wysokości, szczegółowego zakresu i warunków pomniejszania funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających banku, wysokości i warunków ich zaliczania, innych pomniejszeń funduszy własnych banku, wysokości i warunków pomniejszania o nie funduszy własnych oraz uwzględniania powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu przy określaniu sposobu obliczania funduszy własnych. * Uchwała 7/ Uchwała nr 7/2001 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania wierzytelności oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych przy ustalaniu przestrzegania limitów koncentracji wierzytelności, określenia innych wierzytelności i udzielonych zobowiązań pozabilansowych, wobec których nie stosuje się przepisów dotyczących limitów koncentracji wierzytelności oraz uwzględniania powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu w rachunku koncentracji wierzytelności. 2

3 Wprowadzenie Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe 1 (u.pr.b.) - regulacja mające podstawowe znaczenie dla działalności polskiego systemu bankowego - zmieniana była już kilkanaście razy. W znakomitej większości zmiany u.pr.b. wprowadzane były niejako "przy okazji" uchwalenia innych ustaw, były bowiem wymuszane główną materią ustawy zmieniającej i miały na celu dostosowanie Prawa bankowego do owej materii. Sporadycznie ustawodawca starał się też usunąć zauważone w praktyce wady i usterki, utrudniające stosowanie tej ustawy. Jakościowo inny charakter mają zmiany, które do u.pr.b. wprowadziła ustawa z dnia 23 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz o zmianie innych ustaw 2. Ustawa z 23 sierpnia 2001r. (.) jest wynikiem prac nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe, przesłanym do Sejmu 8 stycznia 2001r. 3. Jak wynika z uzasadnienia do owego projektu, celem głównym jego autorów było wprowadzenie do u.pr.b. zmian, które zapewnić miały jej pełne dostosowanie do regulacji Unii Europejskiej (UE). W dążeniu do owego pełnego dostosowania autorzy projektu wzorowali się przede wszystkim na Dyrektywie nr 2000/12/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, która zastąpiła kilka dyrektyw bankowych, wcześniej regulujących różne obszary działalności instytucji kredytowych na obszarze UE. 4 Szczególne miejsce wśród przepisów zmienionych nowelizacją u.pr.b., zajmują unormowania regulujące tzw. nadzorcze normy ostrożnościowe, nazywane także parametrycznymi instrumentami nadzoru bankowego. Określają one minimalne wymagania ustanawiane w celu ograniczenia podejmowania nadmiernego ryzyka i podwyższenia poziomu bezpieczeństwa systemu bankowego. Mogą mieć charakter ilościowy lub jakościowy. Regulacje jakościowe koncentrują się na wskazywaniu obowiązującego trybu, zasad, czy też procedur postępowania, pozostawiając określenie skali aktywności banku samym zainteresowanym. Natomiast normy ilościowe limitują działalność banków poprzez wyrażone liczbowo parametry lub proporcje pomiędzy poszczególnymi pozycjami bilansu. Podstawowe nadzorcze normy ostrożnościowe obowiązujące polskie banki to normy o charakterze ilościowym w postaci wyrażonych liczbowo parametrów opartych o fundusze 1 Dz.U. z 2002r. Nr 72, poz. 665, Nr 126, poz. 1070, Nr 141, poz i Nr 144, poz Dz.U. Nr 111 poz Druk sejmowy nr Directive 2000/12/EC of the European Parliament and of the Council of 20 March 2000 relating to the taking up and pursuit of the business of credit institutions. 3

4 własne. Ustawową konstrukcję tych norm ustaloną przepisami u.pr.b. uzupełniają unormowania zawarte w aktach wykonawczych do tej ustawy. Nowelizacja u.pr.b. ustaliła nowe brzmienie przepisów określających fundusze własne i kreujących oparte o te fundusze nadzorcze normy ostrożnościowe. W obowiązującym stanie prawnym normy te tworzą limity zaangażowania kredytowego (nazywane także normami koncentracji kredytowej) określone w art. 71 i 79 u.pr.b. oraz normy adekwatności kapitałowej określone w art. 128 u.pr.b. Fundusze własne uregulowane zostały w ustawie 127 u.pr.b oraz w wydanycb na podstawie ustawy aktach wykonawczych Nowelizacja zachowała przepisy upoważniające Komisję Nadzoru Bankowego (KNB) do uszczegółowienia ustawowo określonych norm ostrożnościowych wiążącymi banki normami płynności oraz innymi normami dopuszczalnego ryzyka w działalności banków. Przed wejściem w życie przepisów nowelizacji nadzorcze normy ostrożnościowe regulowane były w zasadzie w odniesieniu do banku podlegającemu nadzorowi indywidualnemu, tj. na bazie nieskonsolidowanej (ang solo basis, unconsolidated basis)- Tym niemniej w ramach szeroko rozumianego prawa bankowego (obejmującego ogół aktów prawnych regulujących funkcjonowanie banków w naszym kraju) znalazły się przepisy, które - kreując pewne struktury organizacyjne łączące banki - nakazują stosowanie nadzorczych norm ostrożnościowych wobec owych struktur tak jakby owe struktury stanowiły jeden bankiem. Struktury te to: grupy bankowe, uregulowane w ustawie z dnia 14 czerwca 1996r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej 5 oraz bankowe grupy kapitałowe, unormowane w art u.pr.b. Po likwidacji Grupy Banku PeKaO S.A. na rynku nie występują tego rodzaju struktury. Nowe, ustalone nowelizacją u.pr.b., brzmienie przepisów kreujących przywołane wyżej art. 71, art. 127 i art. 128 u.pr.b. uzupełnione zostało nieznanymi dotychczas rozwiązaniami w ramach regulacji określających podmiotowy zakres stosowania wspomnianych norm. Nadal podstawowa regulacja nadzorczych norm ostrożnościowych odnosi się do banku nadzorowanego indywidualnie. Utrzymane zostały przepisy dotyczące grup bankowych i bankowych grup kapitałowych. Jakościowo nowa sytuacja wynika jednak z tego, że KNB upoważniona została do uwzględnienia powiązań banków z innymi podmiotami uczestniczącymi w strukturach holdingowych podlegających nadzorowi skonsolidowanemu, przy określeniu sposobu obliczania funduszy własnych i opartych na nich norm ostrożnościowych. Upoważnienie to zostało przez KNB wykorzystane w uchwałach wykonawczych, wydanych przez KNB, uzupełniających ustawową regulację funduszy własnych i nadzorczych norm 5 Dz.U. Nr 90, poz. 406, Nr 156, poz. 775 oraz z 1997 r. Nr 121, poz. 770 i Nr 140, poz

5 ostrożnościowych. Tym samym w stanie prawnym, ustalonym nowelizacją u.pr.b., nadzorcze normy ostrożnościowe uregulowane zostały zarówno w ujęciu indywidualnym (regulacja podstawowa) jak i na bazie skonsolidowanej (on consolidated basis). Nadzorcze normy ostrożnościowe uregulowane w u.pr.b. i w aktach wykonawczych do tej ustawy obowiązują banki uniwersalne. Należy mieć na uwadze, że w polskim systemie bankowym oprócz banków uniwersalnych działają także banki specjalistyczne w postaci banków hipotecznych. 6 Ustawa ta zawiera regulacje kreujące szczególne normy ostrożnościowe dla banków hipotecznych. Normy ostrożnościowe ustalone w u.pr.b. uzupełniając te szczególne normy tworzą razem z nimi szerszy pakiet regulacji ostrożnościowych, które muszą przestrzegać banki hipoteczne. Niniejsze opracowanie zawiera prezentację nadzorczych norm ostrożnościowych ustalonych w u.pr.b.. Prezentacja ta dokonana zostanie przy zastosowaniu podziału na regulację podstawową tych norm i regulację w ujęciu skonsolidowanym, z uwzględnieniem dotychczasowego stanu prawnego i stanu aktualnie obowiązującego.. Rozwiązania obowiązujące polskie banki przedstawione zostaną na tle regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej. Jest to o tyle istotne, iż w grudniu 2002 r. nastąpiło zakończenie negocjacji z Unię Europejską, co obejmuje także obszar Swoboda świadczenia usług, w ramach którego zawiera się omawiana problematyka. Opracowanie uwzględnia stan prawny na dzień r. 6 Regulacją ustrojową dla tych banków jest ustawa z dnia 29 sierpnia o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. Nr 140, poz. 940 ze zm.). 5

6 Cz. I. Nadzorcze normy ostrożnościowe w ujęciu indywidualnym I. Fundusze własne 1. Wymogi dotyczące funduszy własnych zawarte w Dyrektywie 2000/12 Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, iż fundusze własne banku spełniają dwie podstawowe funkcje: * pierwotnego źródła finansowania jego działalności, * praktycznie jedynego źródła pokrywania ewentualnych strat. Wysokość funduszy własnych banku determinuje więc rozmiary jego działalności i określa poziom jego stabilności, a tym samym wpływa na zakres ochrony deponentów. Szczególnie druga funkcja przesądziła o tym, że fundusze własne stały się podstawą wyliczania norm ostrożnościowych. Ich właściwe określenie jest więc warunkiem sine qua non odpowiedniego funkcjonowania tych norm. Fundusze własne banków stanowią więc podstawową kategorię ostrożnościową. Najważniejszą dyrektywą odnoszącą się do instytucji kredytowych w zakresie ich funduszy własnych była Dyrektywa Rady z dnia 17 kwietnia 1989 r. w sprawie funduszy własnych instytucji kredytowych, nowelizowana dyrektywami z 1991 i 1992 r. 7 Postanowienia tej Dyrektywy zostały włączone do Dyrektywy 2000/12. W Dyrektywie 2000/12 funduszom własnym poświęcone są art Dyrektywa powyższa wprowadziła podział funduszy własnych instytucji kredytowych na podstawowe i uzupełniające, definiując ich poszczególne składniki, a także określiła pozycje podlegające potrąceniu przy wyliczaniu funduszy własnych. Fundusze własne podstawowe (core capital) instytucji kredytowych powinny się składać z następujących pozycji: 1. wpłacony kapitał (akcyjny lub udziałowy), łącznie z premią emisyjną, lecz z wyłączeniem akcji uprzywilejowanych kumulacyjnych. 2. fundusze rezerwowe oraz niepodzielony zysk i niepokryta strata z lat ubiegłych, a za zgodą państw członkowskich także zysk w trakcie zatwierdzania 8 3. fundusz ogólnego ryzyka bankowego. 7 Council Directive of 17 April 1989 on the own funds of credit institutions - 89/299/EEC + 91/633/EEC + 92/16/EEC - OJ L OJ L OJ L Państwa Członkowskie mogą zezwolić na włączanie do funduszy podstawowych zysku bieżącego okresu jedynie wówczas, gdy zysk ten został zweryfikowany przez osoby odpowiedzialne za badanie sprawozdań finansowych, a zostało wykazane, w sposób zadowalający dla kompetentnych władz, iż kwota zysku została wyliczona zgodnie z zasadami określonymi w Dyrektywie 86/635/EEC i podana w ujęciu netto, pomniejszonym o wszelkie dające się przewidzieć obciążenia lub dywidendy. 6

7 Natomiast do funduszy własnych uzupełniających (supplementary capital) instytucji kredytowej Dyrektywa zalicza: 1. różnice z wyceny majątku trwałego (rezerwy rewaluacyjne) 2. korekty wyceny aktywów 3. zobowiązania członków instytucji kredytowych utworzonych w formie spółdzielni i zobowiązania solidarne kredytobiorców pewnych instytucji utworzonych w formie funduszy, 4. akcje uprzywilejowane kumulacyjne o określonym terminie wymagalności oraz zobowiązania podporządkowane, po spełnieniu określonych warunków. 5. inne pozycje Instytucja kredytowa musi mieć możliwość nieograniczonego i bezzwłocznego wykorzystania wszystkich pozycji funduszy podstawowych (pkt 1-3) i części funduszy uzupełniających (pkt 1-2) do pokrycia ryzyka lub strat, gdy tylko one wystąpią. Kwota tych pozycji musi być podana w ujęciu netto, pomniejszonym o wszelkie dające się przewidzieć w chwili wyliczania obciążenia podatkowe, bądź też musi być stosownie skorygowana, o ile takie obciążenia podatkowe obniżają kwotę, którą można wykorzystać na pokrycie ryzyka lub strat. Niektóre z pozycji funduszy uzupełniających wymagają szerszego omówienia W odniesieniu do zobowiązań podporządkowanych (pkt 4) obowiązują następujące warunki: - w przypadku upadłości lub likwidacji instytucji kredytowej, pożyczkodawcy zajmą miejsce po wszystkich innych wierzycielach instytucji, a ich wierzytelności nie zostaną spłacone dopóty, dopóki nie zostaną uregulowane wszystkie inne długi instytucji niespłacone w tym momencie, - uwzględniane są jedynie środki w pełni wpłacone, - umowa pożyczki nie może zawierać żadnych klauzul stanowiących o tym, że w określonych okolicznościach innych od likwidacji instytucji zobowiązanie takie stanie się wymagalnym przed terminem umownym, - zaciągnięte zobowiązania mają termin wymagalności powyżej 5 lat, a wielkość, którą można zaliczać do funduszy musi być stopniowo zmniejszana w ciągu co najmniej ostatnich pięciu lat od terminu wymagalności. 9 9 O ile zobowiązania te nie mają określonego terminu wymagalności, podlegają spłacie jedynie po pięcioletnim wypowiedzeniu pożyczki, chyba że pożyczka ta nie jest już zakwalifikowana do funduszy własnych lub istnieje wyraźny wymóg uzyskania uprzedniej zgody kompetentnych władz na dokonanie wcześniejszej spłaty danej pożyczki. Kompetentne władze mogą udzielać zgody na wcześniejszą spłatę takich pożyczek wówczas, gdy 7

8 Państwa członkowskie mogą zaliczać do funduszy uzupełniających instytucji kredytowych inne pozycje (pkt 5), o ile - instytucja kredytowa może je swobodnie wykorzystywać na pokrycie normalnego ryzyka bankowego, - są ujęte w księgach rachunkowych instytucji, a ich kwotę ustala zarząd instytucji i weryfikują biegli rewidenci, - kwota ta jest następnie zgłaszana władzom nadzorczym i podlega ich nadzorowi. Na określonych w Dyrektywie 2000/12 zasadach jako inne pozycje funduszy uzupełniających mogą być także zaliczane papiery wartościowe o nieokreślonym terminie wymagalności i inne instrumenty. 10 Dyrektywa wprowadziła zasadę, zgodnie z którą fundusze własne uzupełniające nie mogą przekraczać 100% funduszy własnych podstawowych pomniejszonych o akcje własne, wartości niematerialne i prawne oraz straty bieżące. Natomiast suma zobowiązań członków instytucji kredytowych utworzonych w formie spółdzielni oraz akcji uprzywilejowanych kumulacyjnych i zobowiązań podporządkowanych nie może przekraczać 50 % funduszy własnych podstawowych, pomniejszonych o odpowiednie pozycje. Następujące pozycje pomniejszają fundusze własne podstawowe: - akcje własne posiadane przez instytucję kredytową, według wartości księgowej; - wartości niematerialne i prawne w rozumieniu art. 4 ust. 9 ( Aktywa ) Dyrektywy 86/635/EEC 11 ; - straty o istotnym znaczeniu poniesione w bieżącym roku obrotowym; Ponadto sumę łączną funduszy własnych pomniejsza się o: wniosek o taką zgodę został złożony z inicjatywy remitenta, a spłata nie wpłynie ujemnie na wypłacalność danej instytucji kredytowej. 10 Papiery wartościowe o nieokreślonym terminie wykupu oraz inne instrumenty można zaliczać do innych pozycji funduszy własnych, gdy spełniają one następujące warunki: nie mogą one podlegać spłacie na wniosek okaziciela lub bez uprzedniej zgody kompetentnych władz; umowa długu musi przyznać instytucji kredytowej możliwość odroczenia spłaty odsetek z tytułu tego długu; roszczenia pożyczkodawcy wobec instytucji kredytowej muszą być w pełni podporządkowane roszczeniom wierzycieli niepodporządkowanych; dokumenty określające warunki emisji papierów wartościowych muszą zapewnić, że kwota długu wraz z odsetkami niespłaconymi pozwoli instytucji kredytowej pokryć straty przy zachowaniu kondycji finansowej umożliwiającej dalszą działalność; uwzględniane są jedynie kwoty w pełni wpłacone. 11 Jest to Dyrektywa Rady w sprawie sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych (Council Directive of 8 December 1986 on the annual accounts and consolidated accounts of banks and other financial institutions - 86/635/EEC/ OJ L 372, ). 8

9 - akcje i udziały w innych instytucjach kredytowych i finansowych stanowiące powyżej 10% kapitału tych instytucji, jak również należności podporządkowane oraz instrumenty, gdy odnoszą się one do innych instytucji kredytowych i finansowych, w których dana instytucja kredytowa w każdym przypadku posiada akcje i udziały stanowiące powyżej 10% kapitału. W przypadku, gdy akcje i udziały w innej instytucji kredytowej lub finansowej są posiadane tymczasowo z tytułu podjętego programu pomocy mającego na celu restrukturyzację finansową i uratowanie takiej instytucji, władze nadzorcze mogą odstąpić od tego wymogu; - akcje i udziały w innych instytucjach kredytowych i finansowych stanowiące do 10% kapitału tych instytucji, jak również należności podporządkowane oraz instrumenty, gdy odnoszą się one do instytucji kredytowych i finansowych innych pod względem sumy posiadanych w nich akcji i udziałów od tych, o których mowa wyżej, a także należności podporządkowane i instrumenty, które przekraczają kwotę 10% funduszy własnych danej instytucji kredytowej, wyliczonych przed pomniejszeniem tych funduszy o powyższe pozycje. Opisane w Dyrektywie 2000/12 pojęcie funduszy własnych obejmuje maksymalny zakres składników i maksymalne kwoty. Stosowanie tych składników i określanie niższych pułapów tych kwot, jak również pomniejszanie funduszy własnych o pozycje inne od tych wyszczególnionych w Dyrektywie 2000/12 pozostawia się do decyzji państw członkowskich według ich własnego uznania, niemniej Państwa członkowskie mają obowiązek rozważania możliwości większego zbliżenia swoich przepisów do przepisów Dyrektywy 2000/12 celem dochodzenia do wspólnej definicji funduszy własnych. Państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do wdrożenia do swojego ustawodawstwa regulacji o funduszach własnych do dnia 1 stycznia 1993 r. Powyższe zasady odnoszą się do obliczania funduszy własnych instytucji kredytowych w ujęciu indywidualnym. Wyliczanie funduszy własnych na bazie skonsolidowanej będzie przedstawione w dalszej części opracowania. 2. Regulacje polskie 2.1. Stan prawny przed 1 stycznia 2002 r. Obowiązująca od 1 stycznia 1998 r. u.pr.b. eksponuje szczególnie funkcję funduszy własnych jako elementu stabilizującego sytuację banku, stanowiąc w art. 126, iż w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego banki są obowiązane posiadać fundusze własne, 9

10 dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności. W u.pr.b. wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym podstawowa regulacja funduszy własnych znalazła się w jej art Przepisy art. 127 uzupełniały postanowienia uchwały wykonawczej KNB. Wg pierwotnego brzmienia art. 127 fundusze własne podzielone zostały na dwie kategorie: 1) fundusze podstawowe, 2) fundusze uzupełniające. Funduszami podstawowymi były: 1) w zależności od formy prawnej banku: a) dla banku państwowego - fundusz statutowy, b) dla banku w formie spółki akcyjnej - wpłacony i zarejestrowany kapitał akcyjny, c) dla banku spółdzielczego - fundusz udziałowy, fundusz zasobowy 2) inne fundusze (kapitały) tworzone z zysku po opodatkowaniu, z nadwyżek osiągniętych przy wydawaniu akcji powyżej ich wartości nominalnej i uiszczanych przez akcjonariuszy dopłat, które zgodnie z ustawą i statutem mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie strat bilansowych banku, 3) fundusz ogólnego ryzyka na nie zidentyfikowane ryzyka działalności bankowej. Funduszami uzupełniającymi banku mogły być, za zgodą KNB, w szczególności: 1) tzw. zobowiązania (pasywa) podporządkowane, czyli przyjęte przez bank na okres co najmniej 5 lat środki pieniężne, które zgodnie z umową nie mogły być wcześniej wycofane z banku i w razie upadłości banku lub jego likwidacji miały podlegać zwrotowi w ostatniej kolejności, przy czym uwzględniona kwota nie mogła być wyższa niż 50% funduszy podstawowych i w ciągu ostatnich 5 lat trwania umowy być corocznie pomniejszana o 20% jej wartości początkowej; w przypadku przyjęcia środków w walucie obcej były one przeliczone na złote, według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, w dniu zawarcia umowy, 2) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego dokonywanej na podstawie odrębnych przepisów. Odrębne przepisy to ustawa o rachunkowości. 12 Ponadto KNB mogła zaliczyć do funduszy uzupełniających banków spółdzielczych określoną część dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków, nie więcej niż 50% kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających Jest to ustawa z dnia 29 września 1994 r.(dz.u. Nr 121, poz. 591 z późn. zm.). 13 Dz. U. Nr 119, poz i z 2001 r. Nr 111, poz Wcześniej tę kwestie regulował art. 7 ust. 2 ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ, który brzmiał identycznie jak aktualny art. 10 ust. 2 ustawy o 10

11 Ustawa wprowadziła także zasadę, iż fundusze przydzielone oddziałowi banku zagranicznego w kraju powinny być zgodne z wymaganiami wynikającymi z przepisów ustawy (art. 127). Ustawa określała podstawowe proporcje pomiędzy poszczególnymi elementami funduszy własnych. I tak zobowiązania (pasywa) podporządkowane i część dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków zaliczona do funduszy własnych nie mogły łącznie przekraczać 50% funduszy podstawowych, natomiast fundusze uzupełniające nie mogły stanowić więcej niż 50% funduszy własnych banku - czyli nie mogły być większe od funduszy podstawowych. Upoważnienia ustawowe wynikające z art. 127 u.pr.b. KNB wykonała w: Uchwale Nr 12/98 z dnia 2 grudnia 1998r. w sprawie trybu i warunków zaliczenia do funduszy uzupełniających banków spółdzielczych części dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków 14, Uchwale Nr 8/98 z dnia 5 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości funduszy własnych banków należących do bankowej grupy kapitałowej lub grupy bankowej dla potrzeb stosowania norm i granic określonych ustawą - Prawo bankowe, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających banku oraz warunków i trybu ich zaliczenia, a także pozycji bilansu banku podlegających potrąceniu przy wyliczaniu jego funduszy własnych 15 Zgodnie z pierwszą z przywołanych wyżej uchwał zaliczenie do funduszy uzupełniających części dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków mogło nastąpić na wniosek zainteresowanego banku spółdzielczego złożony za pośrednictwem banku regionalnego lub banku zrzeszającego po spełnieniu szeregu warunków. Warunki te to uchwała walnego zgromadzenia w sprawie podniesienia odpowiedzialności członków banku spółdzielczego, zmiana statutu banku uwzględniająca zmienione zasady odpowiedzialności członków, pisemne zobowiązanie każdego członka do uczestnictwa w pokrywaniu strat banku do podwójnej wysokości posiadanych udziałów, zabezpieczenie tego zobowiązania wekslem in blanco zdeponowanym w banku regionalnym lub banku zrzeszającym, pełne pokrycie przez członków banku wszystkich zadeklarowanych udziałów. Uchwała Nr 8/98 KNB wydana została nie tylko na podstawie delegacji zawartych w funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Zgodnie z tym przepisem za straty powstałe w banku spółdzielczym jego udziałowcy odpowiadają do wysokości posiadanych udziałów; odpowiedzialność ta może zostać jednak podniesiona w statucie banku do podwójnej wysokości wniesionych udziałów. 14 Dz. Urz. NBP Nr 26, poz. 60. Uchwała ta obowiązywała od 26 grudnia 1998 r. 15 Dz. Urz. NBP Nr 19, poz. 44. Uchwała ta obowiązywała od 1 stycznia 1999 r. 11

12 art. 127 u.pr.b., ale także art. 114 ust. 4 tej ustawy oraz art. 10 ust. 4 ustawy o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej, upoważniających KNB do ustalenia zasad wyliczania funduszy własnych bankowych grup kapitałowych i grup bankowych. Uchwała ta regulowała zasady ustalania funduszy własnych banku w ujęciu indywidualnym oraz dla grupy bankowej i bankowej grupy kapitałowej traktowanych tak jakby były pojedynczymi bankami. W ujęciu indywidualnym uchwała zawierała rozwiązania, uzupełniające postanowienia art. 127 u.pr.b.. Uzupełnienia te polegały na: * określeniu innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, * określeniu proporcji pomiędzy funduszami uzupełniającymi, * określeniu pozycji, o które należy pomniejszyć fundusze podstawowe, * określeniu pozycji, o które należy pomniejszyć sumę funduszy podstawowych (po ich wcześniejszym pomniejszeniu) i funduszy uzupełniających. Uchwała upoważniała także KNB do udzielania zezwoleń na nieuwzględnianie pomniejszeń poszczególnych składników funduszy własnych banków realizujących programy postępowania naprawczego lub banków przejmujących banki zagrożone upadłością bądź likwidacją ze względu na złą sytuację ekonomiczną. Przepisy przejściowe w zawarte w u.pr.b. wprowadziły dla banków dość krótkie okresy dostosowawcze. Banki, które w dniu jej wejścia w życie (tzn. 1 stycznia 1998r.), nie spełniły przewidzianych w niej wymagań dotyczących wielkości funduszy własnych, zostały zobowiązane do uzyskania zwiększenia sumy funduszy własnych do poziomu wymaganego przy tworzeniu banku do dnia 31 grudnia 1998 r.. W uzasadnionych przypadkach KNB mogła przedłużyć ten termin, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia 1999 r Fundusze własne banku po nowelizacji u.pr.b Konstrukcja funduszy własnych Nowelizacja u.pr.b. wprowadziła, obowiązujące od 1 stycznia 2002 r., nowe brzmienie art Nowe brzmienie tego przepisu nie oznacza jednak rewolucyjnych zmian. Główne zasady konstrukcji funduszy własnych zostały utrzymane nadal obowiązuje podział na fundusze podstawowe i uzupełniające. Po nowelizacji art. 127 u.pr.b., tak jak to było dotychczas, pozwala wpływać KNB na wielkość funduszy własnych zarówno poprzez akty indywidualne (np. zgody na zaliczenie do funduszy własnych zobowiązań podporządkowanych, części dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków banku spółdzielczego), jak i generalne wydane na podstawie zawartych w tym przepisie upoważnień do wydania aktów wykonawczych. 12

13 Zgodnie z nowym brzmieniem art. 127 fundusze własne banku obejmują: 1) fundusze podstawowe banku 2) fundusze uzupełniające banku w kwocie nie przewyższającej funduszy podstawowych banku 3) pozycje pomniejszające fundusze własne banku Fundusze podstawowe banku obejmują: - fundusze zasadnicze banku - pozycje dodatkowe funduszy podstawowych - pozycje pomniejszające fundusze podstawowe Fundusze uzupełniające banku obejmują: - kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny majątku trwałego dokonanej na podstawie odrębnych przepisów, - za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego: a) dodatkową kwotę odpowiedzialności członków banku spółdzielczego b) zobowiązania podporządkowane - inne pozycje bilansu banku w części, która zgodnie z odrębnymi przepisami i postanowieniami statutu banku służy wyłącznie pokryciu strat bilansowych banku, określone przez KNB. Pozycje pomniejszające fundusze własne obejmują: a) brakującą kwotę rezerw na ryzyko związane z działalnością banku, rozumianą jako różnica pomiędzy wymaganym odrębnymi przepisami a faktycznym poziomem rezerw celowych banku, b) inne pomniejszenia funduszy własnych banku określone przez KNB. Aby prawidłowo obliczyć fundusze własne, należy najpierw obliczyć fundusze podstawowe. Fundusze podstawowe obliczamy poprzez dodanie funduszy zasadniczych oraz pozycji dodatkowych funduszy podstawowych i odjęcie pozycji pomniejszających fundusze podstawowe. Następnie należy wyliczyć fundusze uzupełniające, które nie mogą przewyższać kwoty funduszy własnych podstawowych, dodatkowo zobowiązania podporządkowane nie mogą przewyższać połowy funduszy podstawowych, zaś w banku spółdzielczym zobowiązania podporządkowane i dodatkowa kwota odpowiedzialności członków nie może przewyższać połowy funduszy podstawowych banku. 13

14 Po zsumowaniu funduszy podstawowych i funduszy uzupełniających od otrzymanej kwoty odejmujemy pozycje pomniejszające fundusze własne. Otrzymana wartość stanowi podstawę do obliczania innych norm ostrożnościowych. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 128a u.pr.b. bank jest obowiązany do udzielenia na żądanie KNB wszelkich informacji dotyczących struktury funduszy własnych. Z uwagi na ogólny charakter art. 127, przepis ten zawiera kilka delegacji ustawowych dla KNB. Na podstawie tych delegacji KNB: 1) określi w drodze uchwały, a) wysokość i warunki zaliczania do funduszy własnych banku spółdzielczego części dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków banku spółdzielczego, b) inne pozycje, o których mowa w art. 127 ust. 2 pkt 2 lit c), ich wysokość i warunki ich zaliczenia do funduszy podstawowych banku państwowego. 2) może określić w drodze uchwały: a) wysokość, szczegółowy zakres i warunki pomniejszania funduszy podstawowych banku o pozycje, o których mowa w art. 127 ust. 2 pkt 3, b) inne pozycje bilansu banku, o których mowa w art. 127 ust. 3 pkt 3, ich wysokość i warunki ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, c) inne pomniejszenia funduszy własnych banku, o których mowa w art. 127 ust. 1 pkt 3 lit. b), ich wysokość i warunki pomniejszania o nie funduszy własnych. Na podstawie wszystkich powyższych fakultatywnych delegacji ustawowych została wydana uchwała Komisji Nadzoru Bankowego Nr 6/2001 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad ustalania wysokości funduszy własnych banków należących do bankowej grupy kapitałowej dla potrzeb stosowania norm i granic określonych ustawą - Prawo bankowe, wysokości, szczegółowego zakresu i warunków pomniejszania funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających banku, wysokości i warunków ich zaliczania, innych pomniejszeń funduszy własnych banku, wysokości i warunków pomniejszania o nie funduszy własnych oraz uwzględniania powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu przy określaniu sposobu obliczania funduszy własnych. 16 Uchwała jest zgodna z wymogami art Dyrektywy 2000/12. W zakresie metodologii obliczania funduszy własnych banku działającego indywidualnie, w stosunku do 16 Dz. Urz. NBP Nr 22, poz. 44. Uchwała weszła w życie w dniu 1 stycznia 2002 r. 14

15 obowiązującej dotychczas uchwały KNB z 1998 r., uchwała wprowadza zmiany wynikające wprost ze postanowień nowelizacji. Natomiast na podstawie delegacji obligatoryjnej została wydana uchwała Komisji Nadzoru Bankowego Nr 8/2001 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wysokości i warunków zaliczania do funduszy własnych banków spółdzielczych określonej części dodatkowej kwoty odpowiedzialności członków. 17 W/w uchwały KNB zostaną omówione w dalszej części opracowania Fundusze podstawowe banku Zgodnie z art. 36 ustawy o rachunkowości kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. Kapitał zakładowy spółek kapitałowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, fundusz udziałowy spółdzielni wykazuje się w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze sądowym. Zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady na poczet kapitału. W skład funduszy podstawowych banku wchodzą m.in. fundusze zasadnicze. Fundusze zasadnicze (w Dyrektywie 2000/12 - core capital) są główną częścią składową funduszy podstawowych banku. Obejmują one, z wyłączeniem akcji i udziałów uprzywilejowanych w zakresie spłaty jakichkolwiek zobowiązań banku z ich tytułu, w zależności od formy prawnej banku: a) w banku państwowym fundusz statutowy, fundusz zapasowy i fundusz rezerwowy, b) w banku w formie spółki akcyjnej wpłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy oraz kapitał zapasowy i kapitały rezerwowe, c) w banku spółdzielczym wpłacony fundusz udziałowy oraz fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy, d) w oddziale banku zagranicznego zarejestrowany kapitał przeznaczony na działalność oddziału banku w kraju, Fundusze zasadnicze banków państwowych są tworzone na podstawie ich statutów. Aktualnie w Polsce działa jeden bank mający status banku państwowego. Jest to Bank Gospodarstwa Krajowego. Fundusze własne Banku Gospodarstwa Krajowego określa 17 Dz. Urz. NBP Nr 22, poz. 46. Uchwała weszła w życie w dniu 7 stycznia 2002 r. 15

16 rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 23 lutego 1999 r. w sprawie nadania statutu Bankowi Gospodarstwa Krajowego. 18 Zgodnie z 29 tego rozporządzenia funduszami podstawowymi BGK są: 1) fundusz statutowy, 2) fundusz zapasowy, 3) fundusz rezerwowy, 4) fundusz ogólnego ryzyka. Fundusz statutowy jest podwyższany: 1) z corocznych odpisów z zysku, w wysokości nie mniejszej niż 10% rocznego zysku netto, 2) z innych źródeł. Fundusz zapasowy jest tworzony z odpisów z rocznego zysku netto, w wysokości nie niższej niż 8% tego zysku, przy czym dokonywania odpisów można zaprzestać, gdy fundusz zapasowy osiągnie wysokość co najmniej 1/3 funduszu statutowego. Fundusz zapasowy jest przeznaczony wyłącznie na pokrycie strat bilansowych. Natomiast fundusz rezerwowy jest tworzony z odpisów z rocznego zysku netto. Fundusz rezerwowy jest przeznaczony na pokrycie strat bilansowych Banku w części nie pokrytej funduszem zapasowym. Fundusze zasadnicze banku w formie spółki akcyjnej są tworzone na zasadach określonych w ustawie o rachunkowości oraz w ustawie z dnia 15 września 2000 r. - kodeks spółek handlowych 19 Zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o rachunkowości w spółkach akcyjnych tworzy się kapitał (fundusz) rezerwowy w wysokości: 1) kwoty odpowiadającej wartości nabytych przez spółkę akcyjną akcji własnych według ceny nabycia tych akcji, 2) kwoty równej wysokości obniżenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej, w przypadkach określonych w art kodeksu spółek handlowych; kwota ta powinna być równa łącznej wartości nominalnej umorzonych akcji. Fundusze zasadnicze banków spółdzielczych tworzone są zgodnie z przepisami ustawy - Prawo spółdzielcze. 20 Zgodnie z art. 78 tej ustawy zasadniczymi funduszami własnymi tworzonymi w spółdzielni są: 1) fundusz udziałowy powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach, 18 Dz.U Nr 21 poz. 188, z 2000 r. Nr 107 poz i z 2001 r. Nr 73 poz Dz.U. Nr 94. Poz oraz z 2001 r. Nr 102 poz Dz.U. Nr 54, poz. 288 z późn. zm. 16

17 2) fundusz zasobowy powstający z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Spółdzielnia tworzy także inne fundusze własne przewidziane w odrębnych przepisach oraz w jej statucie (np. fundusz rezerwowy). Fundusze zasadnicze oddziałów banków zagranicznych w Polsce to zarejestrowany kapitał przeznaczony na działalność oddziału w kraju. Aktualnie w Polsce działa jeden oddział banku zagranicznego. Jest to oddział Societe Generale. Powstaje jednak wątpliwość, w jaki sposób ów kapitał ma być zarejestrowany, skoro ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym 21 i akty wykonawcze do niej nie przewidują wpisu kapitału oddziału zagranicznego przedsiębiorcy w Polsce. Problematyczne może być w tej sytuacji także zastosowanie przepisu art. 40 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo bankowe, zgodnie z którym we wniosku o utworzenie oddziału bank zagraniczny określa wielkość funduszy przydzielonych do dyspozycji oddziału. Natomiast w zezwoleniu na utworzenie oddziału banku zagranicznego KNB ustala m.in. minimalną wysokość funduszy niezbędnych do działalności oddziału. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zgodnie z zasadami jednolitej licencji bankowej oraz nadzoru kraju macierzystego oddziały instytucji kredytowych z UE działające w Polsce nie będą musiały posiadać wydzielonego kapitału (funduszy) przeznaczonych na prowadzenie działalności bankowej w Polsce. Pozycje dodatkowe funduszy podstawowych to: 1) fundusz ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, 2) niepodzielony zysk z lat ubiegłych 3) w bankach państwowych inne pozycje określone przez KNB. Fundusz ogólnego ryzyka przeznacza się na nie zidentyfikowane ryzyka działalności bankowej. Z reguły fundusz ogólnego ryzyka tworzony jest z odpisów z rocznego zysku netto. Tylko w banku państwowym (BGK) jest to fundusz obligatoryjny ma swoje umocowanie w statucie. Natomiast zarówno w bankach w formie spółki akcyjnej, jak i w bankach spółdzielczych tworzenie tego funduszu jest fakultatywne. Fundusz taki jest tworzony, jeżeli przewidują to statuty banku w formie spółki akcyjnej lub banku spółdzielczego. Fundusz ogólnego ryzyka jest związany z rezerwą na ryzyko ogólne, o której mowa w art. 130 ustawy Prawo bankowe. 22 Te dwa pojęcia należy jednak odróżniać od siebie Dz. U. Nr 17, poz. 209 i z 2002 r. Nr 1, poz Banki mogą tworzyć w ciężar kosztów rezerwę na ryzyko ogólne, służącą pokryciu ryzyk związanych z prowadzeniem działalności bankowej. Banki tworzą i wykorzystują tę rezerwę na podstawie dokonywanej oceny 17

18 Powiązanie funduszu ogólnego ryzyka z rezerwą na ryzyko ogólne przejawia się tym, iż kwota odpisu na rezerwę nie może być wyższa niż kwota odpisu dokonywanego w danym roku z zysku za rok poprzedni na fundusz ryzyka ogólnego. Rezerwę na ryzyko ogólne bank rozwiązuje, jeżeli w ocenie banku ustaną okoliczności uzasadniające dalsze jej utrzymywanie, natomiast utrzymywanie funduszu ryzyka ogólnego wzmacnia bazę kapitałową banku i jego bezpieczeństwo. Kryteria określenia niepodzielonego zysku z lat ubiegłych wynikają z przepisów ustawy o rachunkowości. Natomiast do pozycji dodatkowych funduszy podstawowych nie został zaliczony zysk w trakcie zatwierdzania, o którego możliwości zaliczenia stanowi Dyrektywa 2000/12. Nie jest to jednak niezgodne z Dyrektywą 2000/12, która w tym zakresie daje swobodę Państwom Członkowskim. Przepis umożliwiający określenie przez KNB innych pozycji, które mogą być zaliczane do funduszy podstawowych banków obowiązuje od 24 września 2002 r. 24 Owe inne pozycje, ich wysokośc oraz warunki ich zaliczenia do funduszy podstawowych banku państwowego określić ma KNB w drodze uchwały. W praktyce omawiany przepis i uchwała KNB, wydana na jego podstawie będą miały zastosowanie do jedynego obecnie w Polsce banku państwowego, Banku Gospodarstwa Krajowego. Pozycje pomniejszające fundusze podstawowe stanowią: a) akcje własne posiadane przez bank, wycenione według cen nabycia, pomniejszone o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości, b) wartości niematerialne i prawne, c) niepokryta strata z lat ubiegłych, w tym również strata w trakcie zatwierdzania, d) strata na koniec okresu sprawozdawczego, obliczona narastająco od początku roku obrotowego. Pomniejszenie o akcje własne dotyczy tylko banków w formie spółki akcyjnej. Pomniejszenie to jest ujmowane w 100 % wg wartości bilansowej akcji własnych. Nie ma tego ryzyka, uwzględniającej w szczególności wielkość należności oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych nie objętych rezerwami celowymi, utworzonymi zgodnie z odrębnymi przepisami. Wysokość corocznego odpisu na rezerwę na ryzyko ogólne, o której mowa w ust. 1, wynosi maksymalnie 1,5% ustalonej na koniec poszczególnych kwartałów roku obrotowego średniej kwoty nie spłaconych kredytów i pożyczek pieniężnych, pomniejszonej o kwotę kredytów i pożyczek pieniężnych, na które bank zgodnie z odrębnymi przepisami utworzył rezerwy celowe w wysokości 100% tych kredytów i pożyczek. 23 Szerzej o tym A. Jończyk, Rezerwa na ryzyko ogólne a rezerwy celowe i fundusz ogólnego ryzyka, Prawo bankowe 3/ Został on wprowadzony ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 144, poz

19 możliwości zmniejszenia lub zwolnienia banku od obowiązku pomniejszania funduszy o akcje własne. Zgodnie z art. 3 pkt 14 ustawy o rachunkowości za wartości niematerialne i prawne uważa się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności: a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, c) know-how. W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych. Pomniejszenia funduszy podstawowych banku o wartości niematerialne i prawne należy ujmować w następującej wysokości: - w roku % - w roku % - w roku % 25 Taki sposób pomniejszania funduszy podstawowych o wartości niematerialne i prawne został ustalony w negocjacjach Polski z UE w zakresie swobody świadczenia usług. Strona polska wystąpiła w tej sprawie o roczny (do końca 2003 r.) okres przejściowy. Komisja Europejska wyraziła na to zgodę. Niepokryta strata z lat ubiegłych wynika ze zbadanego przez biegłego rewidenta i zatwierdzonego przez walne zgromadzenie sprawozdania finansowego banku, strata w trakcie zatwierdzania jest to strata, która nie została jeszcze zatwierdzona przez biegłego rewidenta. Niepokryta strata pomniejsza fundusze własne w 100 % wg wartości bilansowej. Odliczeniu od funduszy podstawowych podlega także strata na koniec okresu sprawozdawczego. Strata na koniec okresu sprawozdawczego pomniejsza fundusze własne w 100 % wg wartości bilansowej. 25 Wynika to z 2 ust. 1 uchwały KNB Nr 6/

20 Uchwała KNB Nr 6/2001 utrzymała, wprowadzoną uchwałą Nr 5/98 możliwość niepomniejszania w określonym zakresie funduszy podstawowych o stratę z lat ubiegłych i stratę na koniec okresu sprawozdawczego Mianowicie dla celów wyznaczania limitów koncentracji kredytowej i progu koncentracji kapitałowej, Komisja Nadzoru Bankowego, w uzasadnionych przypadkach, może na wniosek banku zezwolić na czasowe nieuwzględnianie w pomniejszeniach funduszy podstawowych banków realizujących programy postępowania naprawczego lub banków przejmujących banki zagrożone upadłością lub likwidacją ze względu na złą sytuację ekonomiczną, całości lub części niepokrytej straty z lat ubiegłych, w tym straty w trakcie zatwierdzania oraz straty na koniec okresu sprawozdawczego, przy czym uwzględniana w pomniejszeniach kwota tych pozycji w danym roku nie może być mniejsza od wielkości ustalonych zgodnie z zasadami ustalonymi dla pomniejszania funduszy podstawowych o wartości niematerialne i prawne (czyli w 2002 r. co najmniej 30 %, w 2003 r. co najmniej 60 % a w 2004 r. 100%). Z powyższego wynika, iż KNB ma jedynie możliwość określania wysokości i okresu stosowania wyłączenia. Ograniczenie stosowania wyłączenia jedynie dla celów limitów koncentracji wierzytelności i progu koncentracji kapitałowej, wynika z założenia, iż wszelkie inne wskaźniki ostrożnościowe (np. współczynnik wypłacalności) powinny przedstawiać rzeczywistą sytuację banku. W szczególności konstrukcja tych wskaźników powinna umożliwiać porównania pomiędzy bankami. KNB powinna natomiast mieć możliwość rozluźnienia, w ściśle określonych sytuacjach, limitów ograniczających zakres prowadzonej działalności Fundusze uzupełniające banku Fundusze uzupełniające (w Dyrektywie 2000/12 - supplementary capital) stanowią dodatkową część funduszy własnych, które muszą jednak spełniać określone warunki. Fundusze uzupełniające banku nie mogą przewyższać funduszy podstawowych banku. Jak to zostało wspomniane wcześniej fundusze uzupełniające banku obejmują: 1) kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny majątku trwałego dokonanej na podstawie odrębnych przepisów, 2) za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego: - dodatkową kwotę odpowiedzialności członków banku spółdzielczego - zobowiązania podporządkowane 26 Pismo Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego do prezesów banków z dnia r. w sprawie nowych regulacji ostrożnościowych dla banków. 20