Stan zadrzewień przydrożnych w wybranych regionach Polski

Transkrypt

1 Stan zadrzewień przydrożnych w wybranych regionach Polski Andrzej OLEKSA Tomasz KLEJDYSZ Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Współautorstwo danych: Robert Gawroński, Marcin Kadej, Adam Malkiewicz, Adrian Smolis

2 Projekt Drogi dla Natury Zapewnienie ciągłości czasowej i przestrzennej alei przydrożnych specyficzne środowiska zadrzewień antropogenicznych ostoje gatunków uzależnionych od świetlistych starodrzewów

3 Odtwarzanie i wzmacnianie ciągłości alei (sadzenie drzew) Inwentaryzacja alei wraz z zasiedlającymi je wybranymi organizmami Działania w ramach Dróg dla Natury

4 Inwentaryzacja Wypracowania optymalnej koncepcji korytarzy ekologicznych dla pachnicy Rozpoznanie specyfiki zadrzewień w zróżnicowanych historycznie i przyrodniczo regionach Polski

5 Zakres terytorialny inwentaryzacji Trzy regiony działania Dolny Śląsk Małopolska Powiśle i Warmia

6 Stanowiska badawcze: fragmenty alei o długości 70 drzew Losowy dobór stanowisk badawczych 291 stanowisk badawczych Liczba stanowisk w regionach proporcjonalna do natężenia prac nasadzeniowych Dolny Śląsk 146 Małopolska 52 Powiśle i Warmia 94 Metody prac

7 Badane zmienne Każde badane drzewo scharakteryzowano przy pomocy następujących zmiennych: Stan zdrowotny drzewa Zmienna Charakterystyki drzewa Gatunek drzewa Opis kategoryczna Stopień Opis 1 pień i korona zdrowe 2 obecne dziuple lub martwice, do 25% korony martwej (utracone) Średnica ciągła, cm Stan zdrowotny kategoryczna, od 1 do 6 Dziupla dychotomiczna, 0 lub 1 Dziupla dostęp dychotomiczna, 0 lub 1 Występowanie pachnicy dychotomiczna, 0 lub 1 opisowa: ew. inne informacje Uwagi (np. dodatkowe gatunki) 3 obecne dziuple lub martwice, 25-50% korony martwej (utracone) 4 obecne dziuple lub martwice, 50-75% korony martwej (utracone) 5 obecne dziuple lub martwice, powyżej 75% korony martwej (utracone) 6 pieniek po ściętym drzewie

8 Wyniki skład gatunkowy alei Zpunktu widzenia walorów przyrodniczych szczególnie istotny jest udział 3 rodzajów drzew: Topola Lipa Dąb inne 56% Małopolska topole 14% dęby 12% lipy 18% inne 36% inne 47% Dolny Śląsk lipy 18% topole 1% dęby 9% dęby 11% Powiśle i Warmia topole 35% lipy 43% inne głównie klony i jesiony

9 Udział topoli Kultywary topoli: mało przydatne dla pachnicy i innych zagrożonych gatunków Interpolacja stanu alei pomiędzy punktami: metoda IDW (inverse distance weightening)

10 Udział lipy Najczęściej zasiedlany gatunek drzewa Wyraźna dominacja lipy w alejach Powiśla i Warmii

11 Odporne drewno, dziuple z próchnowiskami powstają dopiero u bardzo starych drzew Udział dębu

12 Wierzby głowiaste: rzadkie w alejach, ale o dużym znaczeniu dla pachnicy WMałopolsce występowanie pachnicy wynikało głównie z obecności wierzby na przydrożach Udział wierzby

13 Wyniki wiek (pierśnice) drzew Najmłodsze (najcieńsze) drzewa w Małopolsce Dolny Śląsk i Powiśle/Warmia zbliżony rozkład grubości drzew liczba drzew Dln. Śląsk Małopolska Powiśle i Warmia pierśnica (cm)

14 Zróżnicowanie pierśnic dębów Na Dolnym Śląsku i Powiślu/Warmi podobny rozkład średnic drzewa były sadzone w tych samych okresach WMałopolsce dęby znacznie młodsze liczba drzew Dln. Śląsk Małopolska Powiśle i Warmia pierśnica (cm)

15 Występowanie pachnicy Stanowiska z pachnicą Udział drzew potencjalnie odpowiednich dla pachnicy (inne niż topole i klony, z obecnądziupląiopierśnicy 70cm)

16 Występowanie pachnicy Udział zasiedlonych stanowisk wykazuje silną korelację dodatnią z udziałem drzew dziuplastych ujemną z udziałem topoli Obydwie powyższe zmienne można zredukować do jednej liczba topoli wpływa negatywnie na liczbę drzew dziuplastych

17 Występowanie pachnicy Na zasiedlenie stanowiska ma wpływ także stan zasiedlenia sąsiednich stanowisk Istnieje autokorelacja przestrzenna pomiędzy stanem zasiedlenia stanowiska a zasiedleniem najbliższych 2-5 stanowisk sąsiednich Obszar Warmia i Powiśle Liczba najbliższych sąsiadujących stanowisk branych pod uwagę (K) Współczynnik autokorelacji przestrzennej I Morana 1 0,1514 0,1 2 0,1888 <0,05 3 0,2139 <0,01 4 0,1106 <0,05 5 0,0956 0,05 p

18 Inne gatunki chrząszczy Kozioróg dębosz i kwietnica okazała tylko na Dolnym Śląsku w części bogatej w aleje dębowe (pn. część) Wepa marmurkowana w każdym regionie, rozmieszczenie podobne jak pachnicy Stwierdzenia wepy marmurkowanej

19 Inne walory przyrodnicze Chronione gatunki porostów badane szczegółowo na Powiślu i Warmii Gradient różnorodności wynikający ze zwiększonej emisji zanieczyszczeń w zachodniej części regionu Liczba morfogatunków porostów chronionych Zatoka Gdańska

20 Podsumowanie Skład gatunkowy alei wykazywał duże zróżnicowanie pomiędzy regionami: na Dolnym Śląsku najliczniej występowały topole (34% wszystkich drzew) oraz jesiony (14%) i dęby (11%); w Małopolsce najliczniejsze były lipy (19%), topole (14%), jesiony (13%) i dęby (12%); na Powiślu i Warmii dominowała lipa (43%), jesion (20%) oraz klon (15%). Struktura wiekowa drzewostanów (której miernikiem jest rozkład pierśnic drzew) była podobna na Dolnym Śląsku oraz Powiślu i Warmii (średnie pierśnice drzew 61 i 62 cm).aleje Małopolski są znacznie młodsze, o czym świadczą mniejsze przeciętne rozmiary pni drzew (średnia 44 cm). Pachnica została odnaleziona ogółem na 51 stanowiskach, z czego największą ich liczbę odnotowano w obszarze Powiśle i Warmia (28 stanowisk, czyli 31% ogólnej liczby badanych stanowisk).w Małopolsce odnotowano 12 zasiedlonych stanowisk (23%), na Dolnym Śląsku 11 stanowisk (7%).

21 Podsumowanie Chrząszcze związane z dziuplami drzew (Osmoderma eremita i Protaetia marmorata) występują znacznie częściej przy drogach wojewódzkich, zaś przeciętne średnice drzew są większe niż w alejach dróg niższej kategorii. Startegia ochrony pachnicy powinna uwzględniać regionalną specyfikę zadrzewień. Na Dolnym Śląsku i w Małopolsce pilnym zadaniem jest przebudowa składu drzewostanu (wymiana topoli na gatunki lepiej sprawdzające się w roli zasobów istotnych dla chronionych gatunków owadów zadrzewień krajobrazów kulturowych).na Powiślu i Warmii, konieczne są nasadzenia drzew służące wzmocnieniu ciągłości zadrzewień, ale przede wszystkim działania zapobiegające dewastacji istniejących alei.

22 Dziękuję za uwagę