Niedokrwistość u kobiet w ciąży

Transkrypt

1

2 Niedokrwistość u kobiet w ciąży Gdańsk 2013

3 Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Justyna Szulc Korekta: Olga Strzelec Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Iwona Łytkowska Seria wydawnicza rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Copyright Via Medica ul. Świętokrzyska 73, Gdańsk tel.: , faks: Wszystkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment poniższej publikacji nie może być kopiowany, przechowywany w jakimkolwiek układzie pamięci i transmitowany elektronicznie, mechanicznie, za pomocą fotokopii, nagrań lub w jakikolwiek inny sposób bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy. Jakkolwiek dołożono wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce, szczególnie na temat dawkowania leków, zostały podane właściwie, ostateczne decyzje dotyczące ich stosowania spoczywają na lekarzu. Zarówno autor, jak i wydawca nie mogą ponosić odpowiedzialności za błędy ani konsekwencji wynikających z zastosowania informacji zawartych w tej książce. Nie uwzględnia się roszczeń prawnych w wypadku leków i substancji chemicznych znajdujących się obecnie w fazie badań klinicznych. ISBN seria: ISBN tom 10: Gdańsk 2013

4 Spis treści 1. Etiologia i etiopatogeneza niedokrwistości u kobiety ciężarnej Definicja i epidemiologia niedokrwistości z niedoboru żelaza Patofizjologia niedokrwistości z niedoboru żelaza Niedokrwistość z niedoboru folianów 4 2. Diagnostyka niedokrwistości ciężarnych Etiologia i podział Niedokrwistości związane z niedoborem żelaza Niedokrwistości megaloblastyczne Wpływ niedokrwistości na ciężarną i płód Niedokrwistość syderopeniczna Niedokrwistość megaloblastyczna Inne rzadkie rodzaje niedokrwistości Niedokrwistość hemolityczna Niedokrwistość aplastyczna Hemoglobinopatie Postępowanie niefarmakologiczne i stosowanie suplementów diety przez kobiety w ciąży z niedokrwistością Niedobór żelaza Niedobór folianów Niedobór witaminy B Charakterystyka preparatów żelaza stosowanych u ciężarnych z niedokrwistością Preparaty stosowane doustnie Preparaty stosowane parenteralnie Kontrowersje związane ze stosowaniem preparatów żelaza u kobiet w ciąży 38

5 6. Leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży Profilaktyka niedokrwistości u kobiet w ciąży Czy niezbędna jest suplementacja żelaza w ciąży? Jaką dawkę żelaza należy przyjmować w profilaktyce niedokrwistości w ciąży? Czy stosować preparaty wielowitaminowe, czy jedynie te z żelazem? Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza Kiedy należy rozpocząć leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży? Leczenie doustnymi preparatami żelaza Leczenie parenteralne preparatami żelaza Leczenie erytropoetyną Leczenie preparatami krwi Leczenie niedokrwistości makrocytarnej Kwas foliowy Witamina B Leczenie niedokrwistości w okresie ciąży u kobiet po przeszczepieniu narządu Diagnostyka Postępowanie Tryb życia i odżywianie Korekcja dawkowania lub eliminacja stosowanych leków wpływających na erytropoezę Eliminacja ognisk zapalnych Leczenie farmakologiczne Leczenie niedokrwistości u kobiet w ciąży z chorobą układu krwiotwórczego Niedokrwistość towarzysząca chorobom rozrostowym Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa Talasemie Niedokrwistość aplastyczna 64

6 Autorzy dr hab. n. med. Grzegorz Władysław Basak 1 dr hab. n. med. Dorota A. Bomba-Opoń 2 dr n. med. Anna Cyganek 2 prof. dr hab. n. med. Andrzej Członkowski 3 lek. Michał Florczak 4 dr n. med. Żaneta Kimber-Trojnar 5 dr n. med. Katarzyna Kosińska-Kaczyńska 2 prof. dr hab. n. med. Bożena Leszczyńska-Gorzelak 5 dr n. med. Beata Marciniak 5 dr hab. n. med. Dagmara Mirowska-Guzel 3 dr hab. n. med. Krzysztof Mucha 4 prof. dr hab. n. med. Jan Oleszczuk 5 dr n. med. Jolanta Patro-Małysza 5 prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek 4 dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak 2 dr n. med. Dorota Szostak-Węgierek 6 lek. Monika Szpotańska-Sikorska 2 lek. Joanna Raczyńska 4 1 Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 3 Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 5 Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie 6 Instytut Żywienia i Żywności w Warszawie

7 1. Etiologia i etiopatogeneza niedokrwistości u kobiety ciężarnej Anna Cyganek, Monika Szpotańska-Sikorska Niedokrwistość definiuje się zwykle jako obniżenie stężenia hemoglobiny o ponad dwa odchylenia standardowe w stosunku do średniej obserwowanej w ogólnej populacji. W niedokrwistości stwierdza się spadek liczby erytrocytów, obniżenie hematokrytu i stężenia hemoglobiny. Może do nich dochodzić w wyniku trzech mechanizmów: utraty krwi, wadliwej erytropoezy lub nadmiernej hemolizy. Powyższa definicja nie odnosi się jednak w pełni do kobiety ciężarnej Definicja i epidemiologia niedokrwistości z niedoboru żelaza Podczas ciąży przebiegającej prawidłowo dochodzi do uaktywnienia i rozrostu linii czerwonokrwinkowej w szpiku kostnym, co skutkuje zwiększeniem masy i liczby krwinek czerwonych. Wskutek nieproporcjonalnego wzrostu objętości osocza, pomimo zwiększenia liczby erytrocytów, dochodzi do hemodylucji i obniżenia hematokrytu. Zjawisko fizjologicznej hemodylucji osiąga najwyższy poziom w tygodniu ciąży, a stężenie hemoglobiny zmienia się wraz z wiekiem ciążowym. Stężenie hemoglobiny obniża się w pierwszym trymestrze ciąży, osiągając najniższy poziom w drugim trymestrze i stopniowo rozpoczyna ponownie wzrastać w trzecim trymestrze. Obecnie Światowa Organizacja Zdrowia zaleca jeden punkt odcięcia dla rozpoznania niedokrwistości ciężarnych i wynosi on 11 g%. Jednakże w drugim trymestrze stwierdza się obniżenie stężenia hemoglobiny o około 5 g/l [1]. Natomiast według Center for Disease Control and Prevention niedokrwistość rozpoznaje się, gdy stężenie hemoglobiny lub poziom hematokrytu spadają poniżej piątego centyla. W pierwszym i trzecim trymestrze ciąży wartości te wynoszą 1