Analiza dotycząca perspektyw współpracy sfery nauki i biznesu w Stalowej Woli w oparciu o doświadczenia niemieckie

Transkrypt

1 Analiza dotycząca perspektyw współpracy sfery nauki i biznesu w Stalowej Woli w oparciu o doświadczenia niemieckie Autorzy opracowania: Kamil Bromski (red.) Aneta Sotoła Izabela Wierzchacz Langner dr Krzysztof Zajko Niniejsza publikacja powstała na potrzeby projektu TRANSFER WIEDZY w zakresie współpracy nauki z biznesem od podmiotów niemieckich do przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, sfery biznesu i nauki ze Stalowej Woli Stalowa Wola, czerwiec 2014 r.

2 2 Spis treści 1. Wstęp. Przedstawienie tematu analizy, celów i metod badawczych...strona 3 2. Proces komercjalizacji wiedzy i współpraca nauki z biznesem w Niemczech. Przedstawienie stosowanego modelu, doświadczeń i dobrych praktyk... strona Charakterystyka niemieckiego modelu innowacyjnego na poziomie rządowym i federalnym. Finansowanie współpracy nauki i biznesu... strona Doświadczenia i dobre praktyki dotyczące sfery nauki... strona Doświadczenia i dobre praktyki dotyczące sfery przedsiębiorstw, jednostek samorządowych i instytucji otoczenia biznesu...strona Współpraca nauki i biznesu w oparciu o regionalny system innowacji, kompetencje i projekty publiczno prywatne... strona Opis perspektyw rozwoju współpracy sfery biznesu z nauką w Stalowej Woli w oparciu o doświadczenia z Niemiec. Przedstawienie możliwości, wpływu oraz potencjalnych korzyści wdrożenia niemieckich dobrych praktyk... strona Możliwości oraz nastawienie uczelni wyższych, instytucji otoczenia biznesu i przedsiębiorstw do współpracy w komercjalizacji wiedzy i technologii. Wyniki badań ankietowych... strona Metodologia badań. strona Wyniki badań wśród uczelni wyższych i instytucji otoczenia biznesu...strona Wyniki badań wśród przedsiębiorstw... strona 49 Załączniki... strona 53

3 3 1. Wstęp. Przedstawienie tematu analizy, celów i metod badawczych Badanie możliwości i efektywności współpracy nauki i biznesu w procesach komercjalizacji wiedzy to zadanie niełatwe i wielowymiarowe. Poziom wdrażania innowacji zależy bowiem od wielu czynników zewnętrznych, jak stopień relacji nauka biznes czy możliwości wsparcia finansowania nowoczesnych rozwiązań, oraz wewnętrznych, odnoszących się przede wszystkim do przygotowania i zaangażowania dostawcy i odbiorcy wdrażanej technologii. Sama komercjalizacja wiedzy z uczelni do biznesu i jej efektywność są zatem wypadkową potencjału i sprawności w funkcjonowaniu jednostek naukowych i ich zespołów badawczych, otwartości na rozwój i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz odpowiednio zbudowanego systemu instytucjonalno prawnego otaczającego i wpływającego na kształt transferu innowacji (w którego skład wchodzą jednostki samorządowe i tzw. instytucje otoczenia biznesu). Tworzy się swego rodzaju trójkąt transferu technologii w układzie nauka biznes otoczenie procesu komercjalizacji, który będzie przedmiotem szczegółowej analizy w niniejszej pracy. Innowacje i ich wdrożenia nie działają w próżni. Dlatego niezwykle istotna dla skutecznego transferu innowacji jest zatem także rzeczywista i efektywna współpraca sektora nauki i biznesu oraz innych instytucji publicznych i prywatnych, która pozwala na pełne wykorzystanie potencjału nauki i biznesu. Od dobrego przygotowania, woli współdziałania i aktywności: uczelni wyższych i instytutów badawczych, przedsiębiorców zainteresowanych nowymi technologiami, ośrodków innowacji, parków technologicznych i przemysłowych oraz funduszy i instytucji wspomagających zależy efekt końcowy w postaci wykreowania, wdrożenia i stosowania innowacji na rynku. Model współpracy i metody stosowane na rzecz komercjalizacji wiedzy i technologii zależą od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych każdego państwa, a także regionu czy nawet danej organizacji. Do niektórych zmiennych determinujących poziom i zakres relacji pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami i efekty tych relacji należą: uwarunkowania prawne i strukturalne, wola i zainteresowanie współpracą, określona pula środków finansowych (publicznych i prywatnych) dedykowana na rozwój i wdrażanie wyników badań czy zdolność poszczególnych podmiotów do rzeczywistego i sprawnego współdziałania. Należy zaznaczyć, iż w krajach wysokorozwiniętych modele współpracy

4 4 nauki i biznesu charakteryzują się największym stopniem efektywności w funkcjonowaniu. Innymi słowy, modele komercjalizacji wiedzy w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii czy Niemczech skupiają w sobie zdecydowaną większość sprawdzonych rozwiązań i dobrych praktyk w tej dziedzinie. Doświadczenia i dobre praktyki Niemiec we współpracy sfery nauki i biznesu, stanowiące podstawę dla niniejszej analizy, obejmują zarówno wykształcenie się i funkcjonowanie całego modelu komercjalizacji wiedzy (zawierającego zasady działania, infrastrukturę techniczną i instytucje), jak i pojedyncze rozwiązania dotyczące zarządzania badaniami naukowymi, metod komunikacji pracowników naukowych z biznesem, sposobów wdrażania technologii i prowadzenia wspólnych projektów. Cel główny niniejszej analizy stanowi przedstawienie i zbadanie możliwości wykorzystania i efektywnego wdrożenia dobrych praktyk we współpracy nauki z biznesem i komercjalizacji wiedzy w Niemczech w obszarze miasta Stalowa Wola. Do głównych zadań szczegółowych zaliczono: zdiagnozowanie i zaprezentowanie najważniejszych dobrych praktyk w zakresie współpracy nauki i biznesu w Niemczech, zbadanie potencjału i możliwości absorpcyjnych Stalowej Woli w zakresie wykorzystania dobrych praktyk niemieckich, komercjalizacji wiedzy i przedsiębiorczości (zbadanie potencjału głównych podmiotów, realizowanych projektów) oraz zbadanie wpływu wdrożenia dobrych praktyk niemieckich na poziom współpracy nauki i biznesu w Stalowej Woli. Dokonaniu kompletnej analizy tematu służyły ponadto pytania badawcze, które pozwoliły na precyzyjne zdiagnozowanie głównych założeń. W pracy próbowano odpowiedzieć na następujące pytania: Jak wyglądają możliwości i perspektywy w Stalowej Woli w zakresie współpracy nauki z biznesem z nastawieniem na komercjalizację wiedzy w oparciu o praktyki niemieckie; Które z niemieckich praktyk są możliwe do wdrożenia i stosowania na obszarze Stalowej Woli?; Za pomocą jakich metod i środków możliwe jest wdrożenie dobrych praktyk niemieckich oraz wykorzystanie wyników badań prowadzonych przez jednostki naukowe w Stalowej Woli w sektorze prywatnym w oparciu o te praktyki?;

5 5 Za pomocą jakich mechanizmów można zwiększyć zainteresowanie przedsiębiorstw w Stalowej Woli do współpracy ze sferą nauki i jak przygotować przedsiębiorstwa do takiej współpracy?; Jakie jest nastawienie i możliwości stosowania przez podmioty naukowe i przedsiębiorstwa dobrych praktyk niemieckich we współpracy na rzecz komercjalizacji wiedzy?; Które dobre praktyki i metody działania będą sprzyjać procesowi komercjalizacji wiedzy w regionie i przyniosą korzyści obu stronom?. Zgodnie ze słownikiem pojęć "Innowacje i transfer technologii" za komercjalizację wiedzy i technologii w niniejszej analizie uznaje się "całokształt działań związanych z przenoszeniem danej wiedzy technicznej lub organizacyjnej i związanego z nią know-how do praktyki gospodarczej. Komercjalizację technologii można określić jako proces zasilania rynku nowymi technologiami. Obejmuje on wszelkiego rodzaju formy dyfuzji innowacji oraz edukacji technicznej 1. Za dobre praktyki przyjęto zasady działania i takie projekty, które prowadzą do dobrych lub bardzo dobrych wyników organizacji. Powinny one również spełniać dodatkowe warunki, takie jak: dobre planowanie, autoewaluacja, możliwość implementacji przez inne organizacje, etyka działania. Dodatkowo mogą też wyróżniać się nowatorstwem w podejściu do rozwiązywania problemów lub w jakimś innym aspekcie działalności 2. Tym samym, za praktykę uznawane będą zarówno szczególne rozwiązania instytucjonalne i prawne, zasady i metody współpracy, ale także kanały komunikacji czy projekty proinnowacyjne. Szczególny nacisk położono w konceptualizacji dobrych praktyk w perspektywie regionalnej, zasadnej dla analizy z punktu widzenia badania współpracy nauki i biznesu w mieście Stalowa Wola, na region Badenii - Wirtembergii, w tym na trzy miasta: Stuttgart, Karlsruhe oraz Freiburg. Wybór tych przypadków jest uzasadniony, po pierwsze, wysokim poziomem innowacyjności i komercjalizacji innowacji w tych miastach, oraz po drugie, szerokim wachlarzem branż charakteryzujących sferę gospodarczą i naukową tego regionu. Badenia - Wirtembergia specjalizuje się w wysoko wyspecjalizowanej produkcji i inżynierii, przemyśle motoryzacyjnym, lotniczym, technologiach ochrony zdrowia czy 1 Matusiak K. B., Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005, s Karwińska A., Wiktor D., Przedsiębiorczość i korzyści społeczne: identyfikacja dobrych praktyk w ekonomii społecznej, Ekonomia Społeczna Teksty 2008, 6/2008, s. 8.

6 6 ochrony środowiska. Na uwagę zasługuje fakt, iż wspólnie z regionem Bawarii, analizowana jednostka terytorialna zajmuje pierwsze miejsce w rankingu największej liczby patentów w Niemczech (ponad 14 tysięcy w 2012 roku) 3. Dobór niemieckich praktyk dotyczących współpracy jednostek naukowych i przedsiębiorstw wynika z analizy danych zastanych, raportów i publikacji wiodących ośrodków innowacji w Republice Federalnej Niemiec (na poziomie rządowym i regionalnym), ale także informacji i doświadczeń z projektów prowadzonych przez instytucje publiczne i prywatne. Należy ponadto zaznaczyć, iż wyselekcjonowany zestaw dobrych praktyk niemieckich odzwierciedla subiektywną ocenę Autorów analizy, którzy kierowali się przede wszystkim kryterium efektywności danych metod oraz możliwości ich całkowitego lub ograniczonego aplikowania w przestrzeni miasta Stalowa Wola. W niniejszej analizie zastosowano badania jakościowe i jakościowo ilościowe, w tym: wykorzystanie technik analizy danych zastanych, dokumentów i raportów, danych statystycznych oraz wykorzystanie techniki obserwacji uczestniczącej. Najistotniejszy wkład badawczy stanowi jednak realizacja wywiadów ankietowych z przedstawicielami jednostek naukowych, instytucji otoczenia biznesu i przedsiębiorstw w Stalowej Woli (badania dotyczące potencjału i nastawienia podmiotów do udziału we współpracy na zasadach praktyk niemieckich). Możliwości oraz wpływ dobrych praktyk na współpracę środowiska nauki i biznesu w Stalowej Woli zostały zmierzone za pomocą wybranych wskaźników, które pozwolą na identyfikację zarówno obszaru, jak i stopnia skuteczności danej praktyki. Do głównych wskaźników zaliczono w analizie: ilość i strukturę podmiotów publicznych i prywatnych reprezentujących sfery nauki i biznesu w Stalowej Woli, mechanizmy i instytucjonalizację współpracy nauki z biznesem, korzyści z komercjalizacji wiedzy, rozwój miasta Stalowa Wola (w tym strategia rozwoju, realizowane projekty, oferta dla przedsiębiorstw, model trójkąta transferu technologii angażujący jednostki samorządu terytorialnego w proces komercjalizacji wiedzy), rozwój i aktywność instytucji otoczenia biznesu w regionie, nastawienie i zainteresowanie współpracą nauki i biznesu (w oparciu o dobre praktyki niemieckie), a także wskaźnik przedsiębiorstw proinnowacyjnych oraz poziom przedsiębiorczości i konkurencyjności firm. 3 Baden-Württemberg Europe s leading Automotive Cluster, Baden - Wurttemberg International, z dnia

7 7 2. Proces komercjalizacji wiedzy i współpraca nauki z biznesem w Niemczech. Przedstawienie stosowanego modelu, doświadczeń i dobrych praktyk 2.1 Charakterystyka niemieckiego modelu innowacyjnego na poziomie rządowym i federalnym. Finansowanie współpracy nauki i biznesu W gospodarce Republiki Federalnej Niemiec już od wielu lat traktuje się w sposób priorytetowy podnoszenie poziomu innowacyjności w oparciu o procesy komercjalizacji wiedzy i technologii z uczelni wyższych i instytutów badawczych do przemysłu i sektora usług 4. Podstawę strategiczną stanowi w tym zakresie w Niemczech tzw. Narodowy System Innowacji (NSI), funkcjonujący w oparciu o bardzo wyraźny udział poszczególnych landów w finansowaniu działalności badawczo - rozwojowej (B+R). Środki dotacyjne pochodzą mniej więcej po połowie ze strony rządu federalnego i ze strony władz regionalnych 5. System innowacji wyznacza określone cele i wskaźniki na poziomie federalnym oraz dostarcza, poza wspomnianymi powyżej funduszami, metod i instrumentów prawnych, organizacyjnych i instytucjonalnych, służących programowaniu i wzmacnianiu współdziałania na linii nauka biznes na poziomie regionalnym i lokalnym (w tym miejskim). Warto zatem zwrócić uwagę, iż polityka innowacyjna, model rozwoju i wdrażania innowacji, a tym samym także model współpracy nauki i biznesu na rzecz komercjalizacji wiedzy stanowią wspólne zadanie rządu federalnego oraz szesnastu landów (rządów federalnych w regionach). Taki system podwójnego działania obejmuje zarówno projektowanie i zarządzanie strategiczne procesami transferu technologii, jak i wspieranie finansowe badań i wdrożeń na uczelniach, wspieranie finansowe i infrastrukturalne przedsiębiorstw oraz funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu i środków przez nie stosowanych 6. Model współpracy nauki i biznesu w Niemczech opiera się na kilku podstawowych zadaniach, zarezerwowanych zarówno dla poziomu regionalnego, jak i poziomu pojedynczych aglomeracji miejskich. Pierwszy komponent stanowią działania prawne i 4 Forschung und Innovation in Deutschland 2006 (red. Ranneck R.), Bundesministerium fur Bildung und Forschung, Bonn Berlin Szajt M., Narodowy System Innowacji w Polsce na tle innych działających w Europie, s New Challenges for Germany in the Innovation Competition. Final Report, Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research, Karlsruhe German Institute of Global and Area Studies, Hamburg Georgia Tech, Technology and Innovation Policy (STIP), 2008, s. 2-4.

8 8 strukturalne, na przykład reformy systemu podatkowego sprzyjającego innowacyjności, redukcja obciążeń administracyjnych i innych. Drugie zadanie dotyczy doskonalenia systemu edukacji i nauki w celu stworzenia wysoko wykwalifikowanej kadry. Ponadto, jak już wcześniej zasygnalizowano, współpraca uczelni z odbiorcami technologii funkcjonuje w ramach rozbudowanego i sprawnie zarządzanego systemu finansowania badań, wdrożeń i wspólnych inicjatyw. 7 W roku 2008 rząd niemiecki przedstawił dokument pod nazwą Strategia na rzecz Umiędzynarodowienia Nauki i Badań (Internationalisierungsstrategie), która zakłada wzmocnienie współpracy niemieckich badaczy i przedsiębiorców z wiodącymi ośrodkami innowacyjnymi na świecie, wykorzystanie przez niemieckie przedsiębiorstwa potencjału współpracy z wiodącymi i tworzącymi się centrami zaawansowanych technologii na świecie, rozszerzenie współpracy w zakresie edukacji, badań i rozwoju z państwami rozwijającymi się 8. Za finansowanie badań i komercjalizacji wiedzy w kontekście współpracy uczelni z sektorem przemysłu odpowiadają główne instytucje rządowe i federalne, w tym Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych (Bundesministerium für Bildung und Forschung), Federalne Ministerstwo Obrony (Bundesministerium der Verteidigung) i Federalne Ministerstwo Finansów (Bundesministerium der Finanzen) 9. Praktycznie wszystkie środki finansowe dystrybuowane są przez odpowiednio skonstruowane funkcjonujące w tym celu fundacje i organizacje wspierające i promujące działalność B+R. Specyfika i znaczenie tych organizacji na poziomie lokalnym zostanie przedstawiona w dalszej części analizy, w tym miejscu należy jednak wymienić główne, do których zalicza się między innymi: Max - Planck Gesellschaft (instytucja zaangażowana głównie w badania podstawowe w wybranych obszarach nauki i sztuki), Fraunhofer Society (instytucja zajmuje sie praktycznym zastosowaniem wyników badań i pośredniczeniem we współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami publicznymi), Deutsche Forschungsgemeinschaft (podmiot oferuje wsparcie finansowe dla projektów badawczych) oraz Arbeitsgemeinschaft industrieller Forschungsvereinigungen (instytucja zrzeszająca organizacje przemysłowe i 7 Gorynia - Pfeffer N., Wybrane aspekty działalności innowacyjnej na przykładzie Niemiec - wnioski dla Polski, Studia Ekonomiczne, Nr , 2012, Ministerstwo Edukacji i Badań, (2008), Deutschlands Rolle in der globalen Wissensgesellschaft stärken. Strategie der Bundesregierung zur Internationalisierung von Wissenschaft und Forschung, Bonn Spielkamp A., Vopel K., National Innovation System and Mapping Innovative Clusters at the Firm Level, Part One: Institutional Mapping, Center for European Economic Research, ZEW, Mannheim 1997, s. 13.

9 9 badawcze celem wspierania badań stosowanych w działalności głownie małych i średnich przedsiębiorstw) 10. Współpraca nauki i biznesu w Niemczech przybiera formę specjalizacji i zarządzania sektorowego (oraz międzysektorowego). Największą skalą wdrożeń cechuje się w Niemczech sektor IT / ICT, przemysł motoryzacyjny i tzw. sektory wyspecjalizowane. Do obszarów o największej dynamice i efektywności współpracy nauki i biznesu we wdrażaniu technologii należą poza tym w Niemczech: przemysł elektryczny i elektroniczny, przemysł kolejowy, sektor energetyczny, logistyka (w tym transport lądowy i lotniczy) 11. Przedsiębiorstwa niemieckie należą do najbardziej innowacyjnych w Europie. Dotyczy to zarówno korporacji międzynarodowych oraz dużych organizacji wewnątrzkrajowych (przykład stanowią Volkswagen czy Siemens), ale także sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) Doświadczenia i dobre praktyki dotyczące sfery nauki Praktyka 1 Przygotowanie uczelni wyższych do komercjalizacji wiedzy poprzez szkolenia, staże i praktyki Ważną rolę pełni także stopień przygotowania uczelni wyższych i pracowników naukowych do komercjalizacji wiedzy i samego współdziałania z odbiorcami technologii. W praktyce w Niemczech, poza ofertą odpowiednich komórek i centrum transferu technologii, sami naukowcy dysponują możliwościami w zakresie poszerzenia swej wiedzy w badanym zakresie, między innymi poprzez cykle szkoleniowe czy praktyki i staże w przedsiębiorstwach 13. Praktyka 2 Procedury podziału korzyści i zobowiązań pomiędzy dostawcami i odbiorcami technologii Dobrą praktykę we współpracy na linii nauka przemysł w odniesieniu do samych wyników badań stanowią procedury podziału korzyści i zobowiązań w trójkącie pracownik naukowy 10 Szajt M., Narodowy System Innowacji w Polsce na tle innych działających w Europie, s Innovation aus Deutschland, Bundesministerium fur Verkher, Bau und Stadtenwicklung. 12 Germany Is Europe's Innovation Incubator, Germany Trade&Invest, German Center for Research and Innovation, z dnia Strona internetowa z dnia

10 10 uczelnia przedsiębiorstwo. Dotyczą one co najmniej kilku sfer wdrażania nowych technologii. Podstawową sferę stanowią kwestie prawne związane z ochroną praw własności intelektualnej i podziałem praw i korzyści do wypracowanego rozwiązania innowacyjnego. Sfera prawna obejmuje zatem wyznaczenie stosunku praw własności do wiedzy i technologii będącej przedmiotem transferu pomiędzy autorem (pracownikiem lub zespołem naukowym) a uczelnią wyższą. Należy w tym miejscu zauważyć, iż uczelnia wyższa jako podmiot w procesie komercjalizacji to organizacja złożona z wielu wewnętrznie funkcjonujących instytucji, do których należą między innymi: władze uczelni, zespoły badawcze, administracja uczelni, przyuczelniane ośrodki transferu technologii, komórki zajmujące się rzecznictwem prawnym i patentowym. Drugą istotną sferę wpływającą na model podziału korzyści i obowiązków stanowi organizacja i funkcjonowanie poszczególnych podmiotów, instrumenty wsparcia procesu komercjalizacji, relacje instytucji partycypujących w procesie i etapy (strategie) dyfuzji innowacji oraz ochrony praw własności. Praktyka 3 Zarządzanie własnością intelektualną w oparciu o zasady i regulaminy Wspomniana sfera prawna w kontekście relacji pracownik naukowy (autor) uczelnia wyższa jest na niemieckich uczelniach wyższych najczęściej określona procedurami zawartymi w tzw. regulaminach ochrony praw własności na uczelniach 14. Regulaminy zarządzania prawa własności intelektualnej to takie, które funkcjonują (powołane lub zaktualizowane) na uczelniach. Istota regulaminów polega na funkcjonowaniu jednego jednolitego dokumentu, który ma jasno określać podział praw i obowiązków pomiędzy twórcą technologii, podmiotem komercjalizującym i uczelnią wyższą. Ponadto regulamin wskazuje na etapy procesu transferu nowych rozwiązań, procedury ochrony własności intelektualnej, możliwości współpracy z podmiotami trzecimi oraz kwestie samej własności patentów czy wzorów przemysłowych. Praktyka 4 Model dualnego systemu kształcenia W zakresie współpracy uczelni wyższych i przedsiębiorstw kluczowe znaczenie pełni kwestia roli edukacji i jej dostosowania do zapotrzebowania rynkowego. Dobrą praktyką jest w tym przypadku edukacja nastawiona na praktykę w uczelniach oparta o tzw. dualny system 14 Der Schutz geistiger Eigentumsrechte in der Welthandelsordnung: Entwicklungspolitischer Reformbedarf für das TRIPS-Abkommen, Deutsches Institut Für Entwicklungspolitik, Analysen und Stellungnahmen (1/2001).

11 11 kształcenia 15. Dualny system kształcenia zakłada połączenie nauki teoretycznej na uczelni z praktyczną nauką zawodu w przedsiębiorstwie, które jest równoprawnym partnerem uczelni w procesie kształcenia. System oparty równolegle o trzyletnią naukę studentów danych kierunków na uczelni i praktyki w zakładzie pracy według programu uzgodnionego przez partnerów tego kształcenia ma gwarantować dostosowanie zdobywanych kwalifikacji do rzeczywistych potrzeb pracodawców. Przykład wdrożenia dualnego modelu kształcenia stanowi Duale Hochschule Baden-Württemberg Mannheim (DHBW), która kształci w systemie dualnym blisko 6 tys. studentów najwięcej spośród tego typu uczelni w Niemczech, gdzie system ten jest powszechnie stosowany. Ponad 90% absolwentów tej uczelni znajduje zatrudnienie w gospodarce niemieckiej, z czego 75% kontynuuje pracę u pracodawcy partnera kształcenia dualnego, u którego odbywały się praktyki 16. Niemiecka praktyka kształcenia zawodowego w modelu dualnym obejmuje ponadto szereg instrumentów uzupełniających, jak prowadzenie badań i monitoringu zawodów i kompetencji kluczowych dla regionu oraz tworzenie nowych, eksperymentalnych kierunków studiów, mogących stanowić przewagę konkurencyjną danej uczelni i regionu w ujęciu gospodarczym (np. bioinformatyka, zarządzanie energią odnawialną etc.). Praktyka 5 Jednostki odpowiedzialne za procesy komercjalizacji wiedzy na uczelniach wyższych na poziomie wydziału / instytutu W modelu niemieckim uczelnie wyższe posiadają wyspecjalizowane komórki zajmujące się przygotowaniem, ochroną prawną i wdrożeniami wyników badań. Do takich komórek należą: centra transferu technologii, akademickie inkubatory, jednostki ds. wdrożeń. Na szczególną uwagę zwraca jednak fakt, iż w wielu przypadkach uczelnie niemieckie dysponują własnymi podmiotami odpowiedzialnymi za pomoc w komercjalizacji i współpracy z biznesem także na poziomie danego wydziału, instytutu, laboratorium (a nie tylko całej uczelni) Spielkamp A., Vopel K., National Innovation System and Mapping Innovative Clusters at the Firm Level, Part One: Institutional Mapping, Center for European Economic Research, ZEW, Mannheim 1997, s Strona internetowa Duale Hochschule Baden-Württemberg Mannheim (DHBW), z dnia Grimpe C., and Fier H., Informal University Technology Transfer: A Comparison Between the United States and Germany, Discussion Paper No , Zentrum fur Europaische Wirtschaftsforschung, ZEW.

12 12 Praktyka 6 Specjalizacja jednostek naukowych w ramach uczelni wyższej i regionu Uczelnie wyższe oraz instytuty badawcze w modelu niemieckim funkcjonują w oparciu o zasadę specjalizacji. Przykładowo Uniwersytet w Stuttgarcie zajmuje się w przeważającej części badaniami z zakresu nauk przyrodniczych oraz inżynieryjnych. Przy Uniwersytecie we Freiburgu działają: BIOSS Centre for Biological Signalling Studies oraz Spemann Graduate School of Biology and Medicine. Co więcej, poszczególne wydziały, instytuty i jednostki międzywydziałowe danych uczelni także podlegają kryterium specjalności. Tak skonstruowana struktura w oparciu o podział kompetencji i zadań pozwala pracownikom naukowym na skupieniu się na wycinku prac badawczych, których uzupełnienie stanowią badania sąsiednich wydziałów. Proces specjalizacji sprzyja współpracy z sektorem biznesu, ponieważ przygotowana oferta innowacyjnych rozwiązań jest odpowiednio sprofilowana i dostosowana do oczekiwań wyselekcjonowanych potencjalnych klientów. Ponadto, specjalizacja podnosi ogólny poziom badań i pozwala danej jednostce samorządowej (czy wężej miejskiej) na określenie swojej przewagi konkurencyjnej w danej dziedzinie 18. Praktyka 7 Dostosowanie systemu finansowania badań i innowacji do profilu jednostek naukowych Kluczową praktyką w niemieckim modelu jest dostosowanie finansowania współpracy i komercjalizacji do potrzeb i możliwości uczelni wyższych i przedsiębiorstw. Klucz do tego rozwiązania stanowią cykliczne konsultacje eksperckie na poziomie regionalnym (landów) oraz lokalnym (miast), w ramach których władze uczelni wyższych i reprezentanci sektora prywatnego (na przykład izby przemysłowo handlowe) dostarczają informacji instytucjom publicznym odpowiedzialnym za tworzenie programów wsparcia o obszarach i zapotrzebowaniu na środki pomocowe. Z drugiej strony, instytuty finansujące naukę i transfer technologii na stałe monitorują zainteresowanie jednostek naukowych i konsorcjów wybranymi projektami. Cały proces skutkuje dobrze dofinansowanymi programami współpracy nauki i biznesu na poziomie krajowym i regionalnym, zorientowanymi na finansowanie badań zaawansowanych, na ich ochronę prawną, programy dla młodych naukowców, ale też dla lokalnych przedsiębiorców (na przykład na tworzenie firm typu start up) Research in Baden - Wurttemberg. A Paradise for Scientific Endeavours, Kettler H., Casper S., Turning good science into successful businesses: The technology transfer systems in the UK and Germany, Journal of Commercial Biotechnology, Vol. 7, 2001, s

13 Doświadczenia i dobre praktyki dotyczące sfery przedsiębiorstw, jednostek samorządowych i instytucji otoczenia biznesu Praktyka 8 Przygotowanie przedsiębiorstw do współpracy z jednostkami naukowymi poprzez strategię innowacji i audyt technologiczny W modelu niemieckim, charakterystycznym dla poziomu całej Unii Europejskiej, istotne znaczenie pełni odpowiednie przygotowanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw do współpracy z uczelniami wyższymi i absorpcji wyników badań. Na szczeblu regionalnym i miejskim do najpowszechniej stosowanych narzędzi zalicza się usługi wsparcia firm poprzez przygotowanie specjalnej strategii innowacji oraz wykonanie audytu technologicznego w przedsiębiorstwie. Strategia innowacji, świadczona przez odpowiednio przygotowanych doradców, instytucje otoczenia biznesu i trenerów obejmuje przygotowanie organizacji do procesu modernizacji i wdrożenia nie tylko nowej wiedzy czy technologii, ale także unowocześnienie przepływu środków i informacji w firmie, podniesienie poziomu kompetencji, implementowanie innowacji organizacyjnych czy marketingowych. Jej zadaniem jest odpowiedzenie na pytania, których mechanizmów użyć aby efektywnie wdrażać nowe technologie, za pomocą jakich kanałów współpracować z uczelniami, jakiego typu projekty i inicjatywy przyniosą organizacji największe korzyści 20. Drugim, powszechnie stosowanym narzędziem stymulującym współpracę nauki i biznesu, jest realizacja audytu technologicznego w przedsiębiorstwie. Audyt pozwala zdiagnozować potencjał i możliwości (prawne, finansowe, kadrowe) przedsiębiorstwa do wdrożenia nowych technologii i stałej współpracy z uczelniami 21. Wskazane mechanizmy decydują więc o odpowiednim przygotowaniu jednostek sektora prywatnego do procesu komercjalizacji wiedzy. Praktyka 9 Nowe kompetencje i zadania dla władz publicznych (jednostek miejskich) Jako osobną dobrą praktykę stosowaną w Niemczech w obszarze współpracy nauki i biznesu należy uznać znaczenie i kompetencje przypisane jednostkom samorządowym (w tym władzom regionalnym i miejskim). Analizując przypadek Stuttgartu czy Karlsruhe, do kluczowych funkcji pełnionych przez urzędy należą: 20 Spielkamp A., Vopel K., National Innovation System and Mapping Innovative Clusters at the Firm Level, Part One: Institutional Mapping, Center for European Economic Research, ZEW, Mannheim 1997, s Überprüfung der technologischen Leistungsfähigkeit, InnoSupport, 2014, z dnia

14 14 dostarczenie podstawowych informacji o możliwościach inwestowania i lokowania w regionie identyfikacja głównych możliwości i atutów miasta w dziedzinie badań i rozwoju przedsiębiorstw przygotowanie odpowiedniej infrastruktury i sieci instytucji odpowiedzialnych za wsparcie współpracy nauki i biznesu przejęcie funkcji głównego pośrednika w kontaktach ze wszystkimi podmiotami wspierającymi gospodarkę, jak również instytucjami branżowymi, regionalnymi inicjatywami klastrowymi i sieciami. Praktyka 10 Koncepcja komunikacji poprzez kontakt. Instytucja konsultanta (specjalisty) i punkt informacyjny Ogromne znaczenie ma w tym przypadku praktyka stałego zatrudnienia i aktywności specjalnie przygotowanych konsultantów w instytucjach na poziomie gminy, miasta czy regionu. Do ich kompetencji w systemie niemieckim należy informowanie lokalnych przedsiębiorców, inwestorów i organizacji branżowych o możliwościach kooperowania z jednostkami naukowymi oraz wsparcie w zakresie możliwości aplikowania o dotacje na rozwój innowacyjnych rozwiązań. Poza samym stanowiskiem konsultanta, władze samorządowe i miejskie w modelu niemieckim dysponują opracowanymi materiałami promocyjnymi i broszurami informacyjnymi dotyczącymi możliwości współpracy na linii nauka biznes. Przykładowo, we Freiburgu oraz Stuttgarcie władze miejskie oferują szereg publikacji (dostępnych bezpłatnie) zawierających pełne zestawienie możliwych do otrzymania programów wsparcia, dotacji i realizowanych projektów, w które uczelnie wyższe, i przedsiębiorstwa mogą się zaangażować. Zastosowany zabieg może ułatwić komunikację nie tylko pomiędzy odbiorcą i dostawcą technologii, ale także przy udziale jednostek samorządu terytorialnego, pełniących w tym przypadku funkcję brokera współpracy. Praktyka 11 Wiedza ekspercka. Model inteligentnego inkubatora technologii Model publiczno - prywatnej współpracy w komercjalizacji wyników badań charakteryzuje się ponadto wysokim poziomem wiedzy eksperckiej zgromadzonej w licznych instytutach federalnych i rejonowych, owocującej tworzeniem i wdrażaniem technologii. Kadra

15 15 zatrudniona w poszczególnych podmiotach (instytucjach samorządowych, inkubatorach, centrach transferu technologii) posiada odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje, podnoszone poprzez system ciągłych szkoleń i praktyk 22. Praktyka 12 Wsparcie współpracy nauki i biznesu ze strony instytucji otoczenia biznesu i administracji publicznej. Promocja transferu technologii Na terenie miast Wirtembergii i Badenii, jako przypadku w niniejszej analizie, występują liczne podmioty publiczne i prywatne dysponujące odpowiednimi zasobami i świadczące określone usługi wsparcia w komercjalizacji wyników badań z uczelni do przedsiębiorstwa. Należą do nich centra transferu technologii, biura patentowe, parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości. Do głównych należą: Technologie Lizenz - Büro der Baden - Württembergischen Hochschulen GmbH oraz the Steinbeis Foundation in Baden- Württemberg 23. Ich główną funkcję stanowi wdrażanie i transfer technologii, pomoc w przygotowaniu innowacyjnych rozwiązań do wdrożenia, ochrona patentowa i prawna własności intelektualnej czy także inne, spotykane zdecydowanie na mniejszą skalę w Polsce, usługi związane z promocją i marketingiem danej wiedzy czy technologii, poszukiwaniem partnerów zagranicznych do współpracy. W praktyce niemieckiej za promocję określonych obszarów nauki i gospodarki w regionie (mieście) oraz pojedynczych rozwiązań technologicznych w dużej mierze odpowiadają jednostki samorządowe i władze miejskie, które na bieżąco publikują i informują potencjalnych inwestorów o dynamicznie rozwijających się badaniach Współpraca nauki i biznesu w oparciu o regionalny system innowacji, kompetencje i projekty publiczno prywatne Praktyka 13 Idea otwartej innowacji (open innovation) W projektowaniu innowacji kluczową rolę w modelu niemieckim, podobnie jak w przypadku wszystkich krajów wysoko rozwiniętych Unii Europejskiej, pełni idea otwartej innowacji (open innovation model). Współpraca nauki i biznesu w ramach otwartej innowacji polega na 22 Masternak - Janus A., Kocanda A., Systemy transferu technologii w Polsce, Irlandii, Finlandii i Niemczech, PM, Zeszyt 1/2010, Szczegółowo na temat poszczególnych organizacji w ujęciu statystycznym patrz: Bundesbericht Forschung und Innovation 2012, Bundesministerium fur Bildung und Forschung, Bonn Berlin Research in Baden - Wurttemberg. A Paradise for Scientific Endeavours, 2013, s

16 16 strategicznym zarządzaniu projektami badawczymi i wdrożeniowymi, zawiązywaniu partnerstw publiczno - prywatnych w wymiarze interregionalnym, dostępie do udziału w procesie komercjalizacji wiedzy wielu partnerów. Przykład zastosowania tego modelu w Niemczech na Uniwersytecie w Stuttgarcie w ramach projektu pt. Hybridsectors Open Innovation in sectors with potential capacity for hybrization (liderem projektu jest Centrum Innowacji i Biznesu w Navarra w Hiszpanii) potwierdza efektywność takiej formy współpracy publiczno - prywatnej 25. Praktyka 14 Regionalny (lokalny) system innowacji na poziomie miasta Zgodnie z zasadami niemieckiej polityki innowacyjności, jednostki samorządowe i władze miejskie są odpowiedzialne za tworzenie warunków dla budowy tzw. regionów i miast jako uczących się. Oznacza to, iż w pierwszej kolejności instytucje decyzyjne przygotowują i monitorują realizację spójnego i efektywnego regionalnego systemu innowacji w formie strategii rozwoju lub innych dokumentów o podobnym charakterze (na poziomie miasta czy regionu). Warto dodać, iż silnie rozwinięty w całych Niemczech poziom dialogu społecznego decyduje o stałym włączaniu w proces programowania współpracy nauki i biznesu formalnych i nieformalnych aktorów społeczeństwa obywatelskiego, partnerów społecznych, koncernów, małych i średnich przedsiębiorstw, dystryktów przemysłowych i innych podmiotów 26. Praktyka 15 Idea specjalizacji badawczej i branżowej miasta / regionu Jak już wcześniej wspomniano, regionalizacja narodowej polityki innowacyjnej w Niemczech zalicza się do podstawowych zasad niemieckiego Narodowego Systemu Innowacji. Przypisanie tej cesze statusu dobrej praktyki spowodowane jest kilkoma czynnikami. Po pierwsze, przeniesienie poziomu ciężkości z poziomu narodowego na szczebel lokalny w Niemczech zadecydowało o konieczności precyzyjnego planowania strategicznego i strukturalnego relacji jednostek naukowych z przemysłem. To z kolei pozwoliło na wykreowanie sieci instytucji, klastrów, linii technologicznych w ramach jednej aglomeracji 25 Embracing Open Innovation In Europe. A Best Practices Guide on Open Innovation Policies, EURIS Project, Spain 2012, 26 Sroka J., Kwieciński L., Ocena wdrażania DSI. Regionalny System Innowacyjny versus Narodowy System Innowacyjny, Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych, Wrocław 2007, s

17 17 miejskiej 27. Rozwijanie i wdrażanie innowacji nie jest zadaniem wyizolowanym. Obejmuje zatem współpracę pomiędzy pracownikiem naukowym a przedsiębiorcą, ale także w wymiarze horyzontalnym współdziałanie wielu jednostek naukowych i przedsiębiorstw w regionie i kraju 28. Po drugie regionalizacja rozwoju gospodarczego landów decyduje o wysokim stopniu specjalizacji w ramach jednego regionu, w którym funkcjonuje kilka ośrodków miejskich opartych o wybrane specjalizacje. W przypadku regionu Badenii Wirtembergii dominującymi branżami są: przemysł samochodowy, lotniczy, sektor IT 29. Samo miasto Karlsruhe charakteryzuje się wysokim poziomem rozwoju w przemyśle informatycznym 30. Specjalizacja branżowa (sektorowa) jest silnie skorelowana z tematyką prowadzonych badań podstawowych i stosowanych, profilem zarejestrowanych przedsiębiorstw i klastrów, co pozwala na ścisłą współpracę nauki i biznesu i decyduje o przewagach konkurencyjnych danych miast i regionów w Niemczech 31. Praktyka 16 Wysoki poziom decentralizacji i podział kompetencyjny w procesie komercjalizacji wiedzy Praktyka 17 Lokalna strategia / katalog zadań i zasad współpracy nauki i biznesu Model współpracy nauki i przemysłu w Niemczech opiera się na silnych podstawach instytucjonalnych i organizacyjnych na szczeblu miasta i regionu. Model niemiecki obejmuje bowiem nie tylko funkcjonowanie instytucji finansujących i wspierających wdrażanie badań na szczeblu rządowym, ale przede wszystkim federalnym, a nawet lokalnym. Kluczowe znaczenie posiada w tym miejscu funkcjonowanie i aktywność sieci podmiotów na szczeblu odpowiedzialnych za finansowanie, tworzenie warunków (klimatu) i wspieranie merytoryczne projektów komercjalizacji, w których stronami są pracownicy naukowi i przedsiębiorstwa. W przedstawianej jako przykład Badenii - Wirtembergii do takich instytucji należą: filie Instytutu Maxa Plancka, Towarzystwa Fraunhofera, centra badawcze oraz inne placówki (na 27 Koschatzky K., The Regionalisation of Innovation Policy in Germany - Theoretical Foundations and Recent Experience, Arbeitspapiere Unternehmen un Region, Working Papers Firms and Region No. R1/2000, Fraunhofer Institute Systems and Innovation Research, Germany Is Europe's Innovation Incubator, Germany Trade&Invest, German Center for Research and Innovation, 29 Baden - Wurttemberg - Germany's attractive location for investment, Baden - Wurttemberg International, 30 Germany Is Europe's Innovation Incubator, Germany Trade&Invest, German Center for Research and Innovation, 31 Kotilainen H., Best practices in innovation policies, Technology Review 177/2005, Helsinki 2005, s

18 18 przykład: oddziały Stowarzyszenia Innowacji Badenii - Wirtembergii) 32. Zadaniem powyższych ośrodków jest uruchamianie i koordynowanie wprowadzanych przez ministerstwa programów w szkołach wyższych, instytutach badawczych i przedsiębiorstwach. Instytucje otoczenia biznesu oferują ponadto przedsiębiorcom wiele dodatkowych usług, jak: ocena użyteczności wynalazku i możliwości patentowych, ocena handlowego potencjału skutków prowadzenia badań, tworzenie strategii komercjalizacji wynalazku, pomoc w wyszukiwaniu partnerów gospodarczych. Stowarzyszenia udzielają szczególnego wsparcia młodym naukowcom, rekomendując ich do pracy w przemyśle, pomagając w zdobyciu staży, w planowaniu ścieżek kariery. Dobrą praktykę w tym zakresie stanowi może nie tyle rozwinięta siatka instytucjonalna (wiele ośrodków publicznych i non-profit), ale bardziej wysoki stopień decentralizacji instytucjonalnej (system filii organizacji regionalnych w większych i mniejszych miastach danego landu) oraz dokładny podział zadań i kompetencji pomiędzy tymi podmiotami. Dobra komunikacja, oparta między innymi o wzajemne raportowanie działań, cykliczne spotkania w formie zespołów roboczych na poziomie miasta czy regionu, decyduje o braku sprzeczności i nakładaniu się kompetencji poszczególnych instytucji 33. Tym samym, aktywności inkubatorów technologicznych, centrum transferu technologii, lokalnych funduszy pożyczkowych i innych organizacji uzupełniają się, oferując komplementarne usługi. Inne podmioty odpowiadają za segment finansowania badań i ich wdrożenia, inne za promocję i koordynację projektów, a jeszcze inne za ochronę prawną czy inkubowanie firm odpryskowych. Dobrym rozwiązaniem zaczerpniętym z modelu niemieckich miast jest w tym miejscu opracowanie lokalnej strategii czy katalogu określającego zadania i kanały współpracy pomiędzy samymi instytucjami otoczenia biznesu 34. Współdziałanie uczelni, instytucji otoczenia biznesu i władz publicznych pozwala na opracowanie lokalnego modelu komercjalizacji wiedzy przy udziale uczelni, inkubatora, centrum transferu technologii oraz jednostek samorządowych (jako inicjatora). Model ten zawierać powinien skorzystanie z metodologii opartej o ocenę potencjału technologicznego, 32 Baden - Wurtemberg - Zentrum des deutschen Maschinenbaus, Baden Wurttemberg International, 33 Patrz: Research in Baden - Wurttemberg. A Paradise for Scientific Endeavours, Przykład w praktyce niemieckiej stanowi miasto Freiburg. Patrz: Technologiezentrum Freiburg Georg Salvamoser (TZF), z dnia

19 19 ścieżki (harmonogramu) przygotowania wyników prac badawczych i transferu technologii, umowy o poufności, umowy ramowe, umowy o wymianie pracowników 35. Praktyka 18 Model konsorcjum i inicjatywy klastrowe jako platformy współpracy nauki i biznesu W kontekście powyżej zaprezentowanej specjalizacji miasta czy regionu, dobrą praktykę w wymiarze sektorowym i instytucjonalnym stanowi w Niemczech budowa różnego typu konsorcjów, inicjatyw klastrowych skupiających podmioty publiczne i prywatne, sektor nauki i przedsiębiorstwa 36. Tworzenie specjalnych klastrów wśród przedsiębiorców nie tylko stanowi pełną formę współpracy uczelni wyższych, instytucji otoczenia biznesu i przedsiębiorstw, ale pozwala również na konsolidację sektorową i międzysektorową. W Niemczech dominują inicjatywy klastrowe z obszaru biotechnologii, nanotechnologii, IT/ICT oraz szeroko rozumianych technologii produkcji 37. W ramach poszczególnych miast Badenii Wirtembergii funkcjonuje szereg tego typu organizacji, z których można wymienić: klaster biotechnologiczny Well-Based and Molecular Medicine in the Metropolitan Region of Rhine-Neckar (BioRN) oraz klaster branży elektronicznej Forum Organic Electronics 38. Praktyka 19 Współpraca poprzez zespoły robocze i wymianę doświadczeń Osobny zestaw dobrych praktyk obejmuje szeroko rozumianą współpracę uczelni wyższych, instytutów badawczych, władz samorządowych i przedsiębiorstw w ramach procesów komercjalizacji wiedzy i technologii. Główne kanały tej współpracy w modelu niemieckim zasadzają się na realizacji (w specjalnie zbudowanych partnerstwach) projektów proinnowacyjnych. Abstrahując od źródeł finansowania tych inicjatyw, należy zauważyć, iż w Niemczech bardzo często stronę inicjującą współrealizowanie projektu reprezentuje jednostka samorządowa, odpowiedzialna za rozwój konkurencyjności gospodarczej i innowacyjność danego regionu. Bardzo ciekawe rozwiązanie w tym zakresie można odnaleźć w regionie Badenii Wirtembergii, gdzie istnieje specjalny zespół roboczy, składający się z przedstawicieli uczelni wyższych, instytucji otoczenia biznesu i reprezentantów sektora 35 Technology transfer. Summary of best practice in the biosciences / biotechnology in England and Wales, 36 Kotilainen H., Best practices in innovation policies, Technology Review 177/2005, Helsinki 2005, s New Challenges for Germany in the Innovation Competition. Final Report, Fraunhofer Institute for Systems and Innovation Research, Karlsruhe German Institute of Global and Area Studies, Hamburg Georgia Tech, Technology and Innovation Policy (STIP), 2008, s Research in Baden - Wurttemberg. A Paradise for Scientific Endeavours, 2013, s

20 20 przemysłu, powołany przez jednostki samorządowe celem wymiany oczekiwań i wspólnego dialogu dot. tematyki i zakresu przyszłych potencjalnych projektów 39. Praktyka 20 Współpraca na styku koncepcji popytowego i podażowego podejścia do wdrażania innowacji Podobnie jak w przypadku pozostałych wysokorozwiniętych systemów europejskich, także model niemiecki obejmuje praktykowanie dwóch podejść do komercjalizacji wiedzy: podejścia podażowego i popytowego na innowacje. W przeciwieństwie jednak do niewielkich i pojedynczych doświadczeń polskich, praktyka niemiecka pozwala, po pierwsze na rozwinięte funkcjonowanie obu podejść, a po drugie, popyt i podaż na innowacyjne rozwiązania jest w tym przypadku odpowiednio skorelowana, przygotowana (mierzona) i zarządzana. Podejście popytowe (demand driven) opiera się na istnieniu w Niemczech krajowych i regionalnych baz umożliwiających przedsiębiorcom i jednostkom samorządowym publikowanie specjalnych ofert zapotrzebowania na daną technologię. Przykład takich zestawień stanowi Rural Universe Network ( Z drugiej strony informacja o ofercie badawczej ze strony jednostek naukowych dostarczana jest za pomocą wielu kanałów i platform tematycznych, między innymi: ( Praktyka 21 Projekt Inicjatywy Transferu Technologii model trójkąta transferu technologii w oparciu o inicjatywę władz miejskich, inteligentnego inkubatora oraz współpracujących uczelni i przedsiębiorstw Dobrą praktykę w przestrzeni komercjalizacji wiedzy w Niemczech stanowi Inicjatywa Transferu Technologii (Technology Transfer Initiative) w regionie i mieście Stuttgart. Urząd miejski pełnią tu rolę inicjatora i strony finansującej przedsięwzięcie. Współpraca uczelni wyższej, inkubatora przedsiębiorczości (w tym laboratoriów) oraz przedsiębiorstw opiera się na sieciowych interakcjach pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w komercjalizację wyników badań. Stworzenie odpowiedniej infrastruktury i bliskość lokalizacyjna uczelni wyższej i laboratoriów badawczych jako dostawcy wyników badań, inkubatora jako 39 Baden - Wurttemberg - Germany's attractive location for investment, Baden - Wurttemberg International, z dnia Shades of Technology Transfer. A compilation of concepts, Technology Transfer through the Clearing - House Mechanism. An Except of a Study from Germany, 2004, s. 5-6.

21 21 pośrednika w kontaktach z biznesem i wspierania wdrożenia powstałej wiedzy czy technologii do przedsiębiorstwa, oraz przedsiębiorstw zainteresowanych wykorzystaniem komercyjnym rozwiązania. System kooperacji w procesach komercjalizacji wiedzy jest w tym przypadku uzupełniany zatrudnieniem i praktykami studentów, stażami pracowników naukowych w firmach i na odwrót oraz wspólnie realizowanymi projektami. Dobrą praktyką jest w tym miejscu także ustanowienie specjalnego wspólnego zespołu interdyscyplinarnego 41, który może stanowić odzwierciedlenie w sferze lokalnej pewnego rodzaju rady trójstronnej zrzeszającej przedstawicieli jednostek samorządowych, instytucji otoczenia biznesu, uczelni i przedstawicieli interesów przedsiębiorstw. Rys. 1 Spis doświadczeń i dobrych praktyk niemieckich we współpracy nauki i biznesu oraz procesach komercjalizacji wiedzy Praktyka 1 Przygotowanie uczelni wyższych do komercjalizacji wiedzy poprzez szkolenia, staże i praktyki Praktyka 2 Procedury podziału korzyści i zobowiązań pomiędzy dostawcami i odbiorcami technologii Praktyka 3 Zarządzanie własnością intelektualną w oparciu o zasady i regulaminy Praktyka 4 Model dualnego systemu kształcenia Praktyka 5 Jednostki odpowiedzialne za procesy komercjalizacji wiedzy na uczelniach wyższych na poziomie wydziału / instytutu Praktyka 6 Specjalizacja jednostek naukowych w ramach uczelni wyższej i regionu Praktyka 7 Dostosowanie systemu finansowania badań i innowacji do profilu jednostek naukowych Praktyka 8 Przygotowanie przedsiębiorstw do współpracy z jednostkami naukowymi poprzez strategię innowacji i audyt technologiczny Praktyka 9 Nowe kompetencje i zadania dla władz publicznych (jednostek miejskich) Praktyka 10 Koncepcja komunikacji poprzez kontakt. Instytucja konsultanta (specjalisty) i punkt informacyjny Praktyka 11 Wiedza ekspercka. Model inteligentnego inkubatora technologii Praktyka 12 Wsparcie współpracy nauki i biznesu ze strony instytucji otoczenia biznesu i administracji publicznej. Promocja transferu technologii Praktyka 13 Idea otwartej innowacji (open innovation) Praktyka 14 Regionalny (lokalny) system innowacji na poziomie miasta Praktyka 15 Idea specjalizacji badawczej i branżowej miasta / regionu Praktyka 16 Wysoki poziom decentralizacji i podział kompetencyjny w procesie komercjalizacji wiedzy Praktyka 17 Lokalna strategia / katalog zadań i zasad współpracy nauki i biznesu Praktyka 18 Model konsorcjum i inicjatywy klastrowe jako platformy współpracy nauki i biznesu Praktyka 19 Współpraca poprzez zespoły robocze i wymianę doświadczeń Praktyka 20 Współpraca na styku koncepcji popytowego i podażowego podejścia do wdrażania innowacji Praktyka 21 Projekt Inicjatywy Transferu Technologii model trójkąta transferu technologii w oparciu o inicjatywę władz miejskich, inteligentnego inkubatora oraz współpracujących uczelni i przedsiębiorstw Źródło: opracowanie własne 41 Inventory of Good Practices on Open Innovation, Technology Transfer Initiative (TTI), Stuttgart, Germany, EURIS.

22 22 3. Opis perspektyw rozwoju współpracy sfery biznesu z nauką w Stalowej Woli w oparciu o doświadczenia z Niemiec. Przedstawienie możliwości, wpływu oraz potencjalnych korzyści wdrożenia niemieckich dobrych praktyk Jednym z niemieckich rozwiązań stosowanych z powodzeniem w zakresie współpracy uczelni z przedsiębiorstwami jest rekomendowana do zaimplementowania Praktyka 1 Przygotowanie uczelni wyższych do komercjalizacji wiedzy poprzez szkolenia, staże i praktyki. Mając na uwadze potencjał Stalowej Woli, obejmujący bazę przedsiębiorstw działających na obszarze Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Wisłosan i w samym mieście, możliwość praktycznego kształcenia studentów i absolwentów jest znacząca. Tymczasem jak wskazują fakty, przedsiębiorstwa prowadzące działalność w Stalowej Woli nie podejmują z uczelniami stałej współpracy w celu przygotowania przyszłych kadr. W tej chwili jedynie sześć przedsiębiorstw produkcyjnych oraz jedno usługowe zawarło z Politechniką Rzeszowską porozumienia w sprawie staży przemysłowych dla pracowników oraz studentów IV roku 42, przy czym, co istotne, żaden z podmiotów nie ma siedziby w Stalowej Woli. Także w ofercie Biura Karier działającego przy Politechnice Rzeszowskiej na dzień powstawania niniejszej publikacji nie znalazła się żadna propozycja praktyk i staży ze Stalowej Woli. Studenci tej uczelni mieli natomiast możliwość odbyć praktyki w stalowowolskim Inkubatorze Technologicznym. Podczas ostatnich wakacji 14 studentów Politechniki Rzeszowskiej miało szansę poszerzyć swoją wiedzę, korzystając z udostępnionego przez ITSTW najnowocześniejszego sprzętu laboratoryjnego 43. Z kolei realizowany na uczelni projekt Kształcenie innowacyjnych kadr GOW w Politechnice Rzeszowskiej umożliwiający odbycie staży, także dla studentów uczących się w Zamiejscowym Ośrodku Dydaktycznym w Stalowej Woli, nie zapewnia ofert od konkretnych pracodawców, ponieważ potencjalni stażyści muszą samodzielnie znaleźć przedsiębiorstwo, które przyjmie ich na staż 44. W lepszej sytuacji, jeśli chodzi o możliwość odbycia praktyk, są studenci Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II Instytut Prawa podpisał porozumienia z kilkoma 42 Strona internetowa Wydziału Budowy Maszyn i Lotnictwa Politechniki Wrocławskiej, z dnia Strona internetowa miasta Stalowa Wola, z dnia Patrz: