Szata roślinna a Polski

Transkrypt

1 Szata roślinna a Polski Współczesna szata kształtowała się głównie przez ostatnie tysięcy lat w wyniku zmian w okresie polodowcowym, a od neolitu pod wpływem działalności człowieka. Flora Polski liczy 2300 gatunków roślin naczyniowych, 600 gatunków mchów, 250 gatunków wątrobowców i około 1200 gatunków porostów. Do najliczniej reprezentowanych naczyniowych należą złożone, trawy, różowate, trędownikowate, krzyżowe, wargowe, jaskrowate. Liczba gatunków drzew w naszej florze jest mała i wynosi 2%, krzewy stanowią ok. 7%. Udział jednorocznych i dwuletnich to 12%, więc najliczniejsze są byliny. Zlodowacenie HOLOCEN - interglacjał Preboreał (okres dość zimny (roślinność tundry i tajgi; sosna jałowiec, brzoza) Boreał Atlantyk optimum klimatyczne (max. temperatur i wilgotności; analiza pyłkowa wykrywa buk, lipę, grab gatunki ciepłolubne, dziś liczniej występujące w Europie Zachodniej z klimatem morskim; od tamtej pory następuje Subboreał Subatlantyk - od till NOW! (dziś więcej Kiedyś nastąpi zlodowacenie (za jakieś lat) sosny i brzozy) ochłodzenie) W czasach prehistorycznych Polska była w 90% pokryta lasami, w których występowały liczne obszary bagien i mokradeł. Lasy porastały góry aż do piętra hal. Na przełomie X i XI wieku powierzchnia lasów w Polsce zajmowała 75%, ale w wieku XVIII już tylko 30,8%. Po pierwszej wojnie światowej tylko 19%, a po drugiej 21%. Naturalny obraz rozmieszczenia zbiorowisk leśnych został silnie zmieniony działalnością człowieka, przy czym w znacznym stopniu nastąpiła zmian lasów wielogatunkowych na jednogatunkowe, a 48% całej powierzchni lasów zajmują drzewostany młode (40 50 letnie) Relikty: Trzeciorzędowe Ostróżka tatrzańska Skalnica tatrzańska Chamedafne północna (Kampinos, Drawieński PN czerwona księga ) Zimoziół północny (Kampinos, Roztoczański PN, Woliński PN) Skalnica torfowa (Białowieski PN) Brzoza karłowata (Polesie Lubelskie, tundra, Poleski PN, Karkonoski PN) okresu borealnego Wierzba lapońska (Sudety, Pojezierze Mazurskie, Poleski PN) borealnego okresu Wierzba borówkolistna (Białowieski PN, Poleski PN) okres borealny Szata roslinna Polski.doc Strona 1 z 5

2 Stepowe Azalia pontyjska (Rzeszów) Wiśnia karłowata Okresu atlantyckiego: Wywłócznik skrętoległy (poleski PN) Wąkrota zwyczajna (poleski PN) Przygiełka brunatna (poleski PN) Rosiczka pośrednia (poleski PN) Jałowiec Sabina (pieniński PN) Endemity Flora Polski uboga jest w endemity, czego przyczyną jest brak barier oddzielających nasz kraj na wschodzie i zachodzie oraz silne zniszczenie flory przez zlodowacenia plejstoceńskie. Endemity należą głównie do neoendemitów, powstałych w okresie polodowcowym. Np. Warzucha polska (między Olkuszem a Pustynią Błędowską) Modrzew polski (Karpaty i Wyżyna Kielecko Sandomierska, Świętokrzyski PN) Brzoza Czarna Złocień zawadzkiego (relikt, Pieniński PN) Ostróżka tatrzańska (paleoendemit! relikt) Okrzyn jeleni (Babiogórski Pn symbol) Urdzik karpacki (Gorczański PN) Pszonak pieniński Gatunki drzew Sosna Dominuje w krajobrazie (monokultury), stanowi ponad 80% lasów, wprowadzana sztucznie, naturalnie powinna występować na Północy Polski, lecz widzimy ją wszędzie; Odporna na zanieczyszczenia SO2, szybko przyrasta na grubość (duże przyrosty roczne) i długość; Świerk Wchodzi do kraju z Północnego wschodu (Pojezierze mazurskie), i z Południa (regiel górny i dolny) Dlatego ma tu granicę Północną i Południowo wschodnią; u nas w Wiączyniu na granicy północnej Jodła Mało odporny gatunek na zanieczyszczenia, w odwrocie, ciepłolubna Występuje w Karpatach, Wyżynach południowej polski np. na kielecczyźnie (bory jodłowe w Świętokrzyskim PN) Przez Łódź przechodzi jej północna granica występowania. Polesie konstantynowskie, Wiączyń, Zabrzeźnia najbardziej na północ wysunięta placówka Jodły, grądy nad Moszczenicą Szata roslinna Polski.doc Strona 2 z 5

3 BUK LIPA GRAB Ciepłolubne gatunki, na zachodzie, na wschodzie klimat jest zbyt kontynentalny Zbiorowiska leśne Bory sosnowe Suche - wykształcone na glebach bielicowych, słabej jakości, piaszczystych, przesuszonych, mają ubogi podszyt, występują w Polsce środkowej, na obszarach sandrowych Polski Północnej pojezierzach, w Borach tucholskich, okolice Augustowa, Puszczy Kampinoskiej Świeże sosny większe, bogatszy podszyt, na glebach brunatnych i lepszej jakości bielicach, na Morenach czołowych Mają słabo rozwinięty podszyt i runo z licznymi porostami i mszakami. Grądy lasy liściaste, wielogatunkowe, w drzewostanie dominują: dąb, grab, lipa, a jako domieszka buk, wiąz, jesion, i klon pospolity. Warstwa krzewów jest dobrze rozwiniętą, dominują tu leszczyna i trzmielina. Mimo znacznego zacienienia, wiosną rozwija się dość bujne runo. Powstają na glebach brunatnych, wilgotnych i żyznych. Niegdyś zajmowały rozległe tereny, lecz obecnie ich siedliska w znaczącym stopniu zostały zajęte pod uprawy rolne. Zachowały się w Polsce Północnej, na Pojezierzu pomorskim, duże kompleksy widzimy w Puszczy Białowieskiej i Kampinoskiej, występuje w Łagiewnikach. Same grądy można podzielić na wysokie (trzcinnik leśny, wiechlina gajowa, perłówka zwisła, kosówka miękka), niskie (nieco podtpione i bardzo żyzne, najciekawsze florystycznie czworolist pospolity, czerniec gronkowy, jaskier kosmaty, pępawa błotna, jarzmianka większa, bluszcz, narecznica samcza, pełnik europejski!, storczyki bezzieleniowe). Typowy - marznaka wonna, groszek wiosenny Dąbrowy kiedyś dominowały w krajobrazie, nieodporne, głównym gatunkiem w drzewostanie jest dąb szypułkowy, towarzyszą mu bezszypułkowy, świerk, brzoza brodawkowata, sporadycznie topola oska i grab. W dąbrowie acidofilnej przylaszczka, groszek wiosenny, wawrzynek wilczełyko, trzcinnik leśny, konwalia majowa W dąbrowie świetlistej runo = pięciornik biały, miodownik melisowaty, naparstnica zwyczajna, ciemiężyk białokwiatowy, orlik pospolity, bukwica zwyczajna, dzwonek brzoskwiniolistny, miodownik melisowaty, jaskier wielkokwiatowy U nas w Dąbrowie grotnickej dąbrowa świetlista. Łęgi drzewa wilgociolubne bliżej nurtu rzeki rosną łęgi wierzbowo topolowe, w głębi z jesionem wyniosłym, jaworem, olchą szarą i czeremchami. Runo wieltlica samicza, pokrzywa, podagrycznik, trybula lśniąca, gwiezdnica gajowa. Porastają brzegi jezior i potoków oraz obszary źródliskowe na żyznych, wilgotnych lub mokrych glebach okresowo podtapianych i zalewanych przez wodę, która nanosi i osadza żyzne muły, ale nie utrzymuje się na powierzchni. Dziś stanowią rzadkość. Uległy przekształceniom i zniszczeniom na skutek melioracji i regulacji rzek. Olsy (olesy, lasy olszowe) olcha czarna, w towarzystwie brzozy omszonej i świerku. Występują na siedliskach bagiennych, na obrzeżach dolin rzecznych, w Szata roslinna Polski.doc Strona 3 z 5

4 zagłębieniach terenu. Cechą charakterystyczną olesów jest kępiasta budowa. U podstaw pni drzew i krzewów występują kępy roślin zielonych. W zagłębieniach, gdzie zwykle stoi woda rosną irysy, niezapominajki i trzcina. Gatunkami zielnymi charakterystycznymi są czarna porzeczka, czermień błotna, psianka słodkogórz, kosaciec żółty i paprocie z Długoszem królewskim na czele. Buczyny najbardziej reprezentatywny typ lasu Europy Środkowej. Ich głównym komponentem jest byk, często w monokulturach. Wskutek zwarcia koron drzew niższe partie są słabo rozwinięte. W runie występują gatunki cieniolubne i wcześnie kwitnące, jeszcze przez kwitnieniem drzew. Lasy z udziałem buka występują w niższych partiach gór oraz na Pomorzu Zachodnim i na zachodzie Pojezierza Mazurskiego, Wyżynie Lubelskie, w Kotlinie Sandomierskiej i w Bieszczadach, u nas rezerwat Wiączyń starodrzew bukowy najstarszy drzewostan pochodzenia naturalnego w regionie łódzkim Bory świerkowe w górach np. Złotych Bory jodłowe - rzadko w górach, czasem w niższych partiach w zespołach jodłowo świerkowych, w Górach Świętokrzyskich Murawy i zarośla kserotermiczne - występują w miejscach suchych i ciepłych. Są to zbiorowiska bogate florystycznie. W podobnych warunakach, na południowych zboczach górskich rozwijają się zbiorowiska typu stepowego. Piaszczyste wydmy b nadmorski i śródlądowe, a także inne tereny piaszczyste porasta roślinność psammofilna (np. Mikołajek nadmorski chroniony) Morskie wybrzeża błotniste porastają zbiorowiska bagienne z halofitami. W miejscach wilgotnych występują torfowiska, a także zbiorowiska roślinności błotnej. W Tatrach, Pieninach można spotkać roślinność naskalną. Regiel dolny Sudety: m. Karpaty: m. Piętra roślinności górskiej Buk, jodła, Świerk, Modrzew, Jawor, Klon, Grab Regiel górny S: m. K: m. Świerk, modrzew, brzoza, jodła, czasem buk Kosodrzewina S: m. K: m. Kosówka, limba, świerk Hale naturalne łąki! Szata roslinna Polski.doc Strona 4 z 5

5 Lesistość kraju 28,5% (przed 39 r < 20%, w średniowieczu ~0%) Europa 33% Szwecja + Finlandia > 50% U nas obecnie tendencja wzrostowa 0 0,2 0,3 % Bibliografia; Wiśniewski H. Biologia AGMEN, Warszawa, 1997 r. Szata roslinna Polski.doc Strona 5 z 5