Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr XXXI/314/13 Rady Powiatu w Krakowie z dnia 29 maja 2013 r. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata

2 Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Opracowanie: FRDL Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji 2

3 Spis treści Wprowadzenie... 5 Opracowanie Strategii... 6 Przesłanki budowy Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Metodologia i harmonogram prac... 8 Organizacja procesu tworzenia Strategii Harmonogram prac Nowy Paradygmat Polityki Rozwoju założenia koncepcyjne Diagnoza podstawowych uwarunkowań rozwojowych Ewaluacja Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Diagnoza podstawowych trendów rozwojowych Powiatu Krakowskiego Sytuacja demograficzna Sytuacja społeczna Sytuacja gospodarcza Analiza SWOT Wizja Powiatu Krakowskiego Obszary strategiczne i kierunki rozwoju OBSZAR 1 GOSPODARKA, EDUKACJA I RYNEK PRACY Cel operacyjny 1.1 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia Cel operacyjny 1.2 Budowa infrastruktury gospodarczej Cel operacyjny 1.3 System edukacji wspierający rozwój kapitału intelektualnego Cel operacyjny 1.4 Rozwój aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców OBSZAR 2 TURYSTYKA I DZIEDZICTWO KULTUROWE Cel operacyjny 2.1 Budowa spójnej oferty turystycznej i kulturowej powiatu Cel operacyjny 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury turystycznej i kulturowej Cel operacyjny 2.3 Ochrona krajobrazu kulturowego i dziedzictwa

4 OBSZAR 3 WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE Cel operacyjny 3.1 Wsparcie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej Powiatu Cel operacyjny 3.2 Rozwój portu lotniczego w Balicach i lotniska w Pobiedniku Cel operacyjny 3.3 Wewnętrzna spójność komunikacyjna Powiatu Cel operacyjny 3.4 Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego OBSZAR 4 ZARZĄDZANIE POWIATEM ORAZ WSPÓŁPRACA W RAMACH KRAKOWSKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO Cel operacyjny 4.1 Współpraca z Miastem Krakowem w zakresie rozwoju transportu, usług i infrastruktury Cel operacyjny 4.2 Współpraca międzygminna i międzysektorowa Cel operacyjny 4.3 Sprawność administracyjna OBSZAR 5 ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH Cel operacyjny 5.1 Poprawa dostępności do usług edukacyjnych na wysokim poziomie Cel operacyjny 5.2 Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno-sportowej Cel operacyjny 5.3 Poprawa dostępności do usług zdrowotnych Cel operacyjny 5.4 Rewitalizacja miast i terenów wiejskich oraz efektywne zarządzanie przestrzenią OBSZAR 6 BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE, EKOLOGICZNE I SPOŁECZNE 96 Cel operacyjny 6.1 Wysokie poczucie bezpieczeństwa publicznego Cel operacyjny 6.2 Sprawna i integrująca polityka społeczna Cel operacyjny 6.3 Dbałość o stan środowiska naturalnego Podsystemy Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata System wdrażania Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata System monitorowania i ewaluacji Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata

5 Wprowadzenie Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu Powiatu, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni Powiatu. Respektując nowatorskie zasady rozwoju regionalnego w Polsce (tzw. nowy paradygmat rozwoju regionalnego), Strategia uwzględnia potrzeby i oczekiwania całej wspólnoty powiatowej, promując współpracę pomiędzy samorządem Powiatu, samorządami gmin, sektorem gospodarczym, organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami, mającymi wpływ na realizację celów i kierunków interwencji. Dlatego w systemie zarządzania polityką rozwoju, Strategia pełni kluczową rolę, jako generalny plan postępowania władz samorządu powiatowego, ale również jako narzędzie współpracy z partnerami samorządowymi, prywatnymi i pozarządowymi. Tworzenie partnerstw na etapie realizacji poszczególnych kierunków interwencji niniejszej Strategii, będzie miało kluczowe znaczenie dla pozyskiwania zewnętrznych zasobów finansowych. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata jest narzędziem wspierania pozytywnych zmian w całej przestrzeni powiatowej oraz niwelowania barier pojawiających się w otoczeniu. W tym kontekście szczególnie ważna jest współpraca z samorządami gminnymi oraz z Miastem Krakowem, z którym Powiat Krakowski tworzy spójny obszar metropolitalny, wymagający efektywnych rozwiązań infrastrukturalnych, gospodarczych i społecznych. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata została przygotowana w wyniku trwających ponad rok prac, prowadzonych przez Zarząd Powiatu Krakowskiego oraz ekspertów FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji. Dokument uwzględnia wnioski i rekomendacje sformułowane w ramach szerokiej debaty publicznej, której elementem były w szczególności sesje z udziałem Konwentu Strategicznego i spotkania konsultacyjne. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata jest spójna z priorytetami i celami dokumentów szczebla krajowego i regionalnego, tj. Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie; Długookresowej 5

6 Strategii Rozwoju Kraju do 2030 r.; Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 r.; Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju do 2020 r.; krajowych strategii sektorowych oraz Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Opracowanie Strategii Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata powstała w ramach realizacji projektu Kompetentny i efektywny urzędnik wizytówką Urzędu działającego zgodnie z zasadami przejrzystości i partycypacji małopolskie partnerstwo na rzecz rozwoju instytucjonalnego samorządu terytorialnego, dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Podziałania Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Projekt jest realizowany przez firmę PM Doradztwo Gospodarcze sp. z o.o. w partnerstwie z 5 jednostkami samorządu terytorialnego: gminami Niepołomice, Olkusz, Tuchów, Żabno oraz Powiatem Krakowskim. Obejmuje on szkolenia merytoryczne dla pracowników samorządowych oraz wdrożenia systemowe, mające na celu zwiększenie kompetencji zarządczych. Przesłanki budowy Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata została przyjęta przez Radę Powiatu w Krakowie dnia 28 grudnia 2007 roku. Dokument zawierał podstawowe wytyczne dla polityki rozwoju prowadzonej przez samorząd Powiatu, a jego realizacja miała zapewnić trwały i zrównoważony rozwój. Strategia odegrała istotną rolę, przede wszystkim jako instrument w procesie pozyskiwania zewnętrznych środków kierowanych do Powiatu oraz jako plan działań natury społecznej i gospodarczej, z powodzeniem realizowany w ostatnich latach. Szereg istotnych dla Powiatu zmian, zarówno w przestrzeni wewnętrznej, jak i w otoczeniu, sprawił, że pojawiła się konieczność dokonania analizy, korekty i uzupełnienia dokumentu strategicznego z roku Opracowanie Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata jest odpowiedzią na dynamikę zmian społeczno-gospodarczych, zachodzących w obrębie Powiatu, jak i w jego otoczeniu (rzeczywiste procesy i zjawiska - natury gospodarczej, społecznej, kulturowej, zarządczej, itp.), a także wynika z nurtu przesłanek formalno-prawnych, uzasadniających potrzebę weryfikacji dokumentów strategicznych wszystkich JST w kraju (konieczność 6

7 przeglądu i weryfikacji Strategii w kontekście dostosowania założeń do wytycznych i rekomendacji, które płyną z dokumentów o charakterze nadrzędnym). Wśród kluczowych czynników, determinujących potrzebę przygotowania Strategii na lata , należy zatem wymienić: 1. Dostosowanie Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego do nowych dokumentów strategicznych szczebla regionalnego i krajowego, w tym uspójnienie horyzontu czasowego Strategii z horyzontem czasowym nowego okresu programowania Unii Europejskiej oraz dokumentów nadrzędnych. Ostatnie lata to okres powstawania nowych i aktualizacji poprzednich wersji dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym szczebla krajowego i regionalnego. Modyfikacjom uległa ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, uchwalona została Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR), wprowadzająca nowy paradygmat polityki regionalnej w Polsce, zaktualizowano dokumenty europejskie (Europa 2020), krajowe (Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2030 r., Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju do 2020 r., Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do 2030 r.) i regionalne, w tym Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Uwzględnienie wytycznych i rekomendacji, płynących z dokumentów nadrzędnych, pozwoliło na skorelowanie Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego z priorytetami rozwojowymi województwa, a w dalszej perspektywie na korzystanie z nowych narzędzi polityki regionalnej (np. kontrakt terytorialny). Horyzont czasowy Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego sięga 2020 roku, czego bezpośrednim uzasadnieniem jest przyjęcie okresu obejmującego w całości kolejną perspektywę finansową Unii Europejskiej (tj ), a także zbieżnego z horyzontem Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego. Ponadto, opracowanie Strategii na lata zapewni spójność z perspektywą przyjętą dla nowej Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. 2. Dostosowywanie polityki rozwoju do zmieniających się uwarunkowań społecznych oraz gospodarczych w powiecie i jego otoczeniu. Powiat to nie tylko wydzielony granicami administracyjnymi obszar, ale przede wszystkim społeczność lokalna, w której na bieżąco ulega zmianie sytuacja demograficzna i gospodarcza. To mieszkańcy Powiatu tworzą z mocy prawa lokalna wspólnotę 7

8 samorządową 1, która funkcjonuje w interakcji z otoczeniem. Szereg poważnych przeobrażeń, jak np.: ogólnoświatowe spowolnienie gospodarcze (i związane z tym mniejsze dochody budżetowe), rosnące dysproporcje w rozwoju JST, deficyt finansów publicznych czy zmiana obserwowanych trendów demograficznych, wpływa w dużym stopniu także na sytuację Powiatu. Nowa Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego winna się zatem opierać na konkretnych założeniach oraz definiować cele oraz kierunki interwencji, służące podnoszeniu konkurencyjności Powiatu oraz przełamywaniu strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych. Są to wyzwania, którym powiat krakowski musi sprostać w dobie postępującego procesu globalizacji, nasilającej się konkurencji, informatyzacji wielu sfer życia i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Realizacja tych wyzwań nierzadko wiąże się z podejmowaniem współpracy z samorządami innych szczebli, instytucjami państwowymi, partnerami społecznymi i prywatnymi. Stąd też Strategia nie obejmuje wyłącznie zadań będących w kompetencjach samorządu powiatowego, ale wskazuje na rozwiązania niezbędne dla stałego i efektywnego rozwoju całej wspólnoty Powiatu. Takie podejście jest zgodne z nowym paradygmatem polityki regionalnej państwa i wieloszczeblowym zarządzaniem Strategią. Metodologia i harmonogram prac Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata kładzie nacisk na zrównoważony rozwój Powiatu (bazujący na zintegrowaniu polityki środowiskowej, gospodarczej, przestrzennej i społeczno-kulturowej) w efekcie prowadzący do poprawy jakości życia mieszkańców. Jej konstrukcję oparto na partycypacyjno-eksperckim modelu budowy planów strategicznych jednostek samorządu terytorialnego, w pełni oddającym oczekiwania krajowych oraz unijnych instytucji wspomagających rozwój terytorialny w Polsce. Strategię opracował Konwent Strategiczny, powołany przez Starostę Krakowskiego. W jego skład weszli m.in. przedstawiciele władz samorządowych Powiatu oraz gmin powiatu, urzędnicy samorządowi, przedstawiciele oświaty, instytucji kultury, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, reprezentanci sfery biznesu, lokalnych organizacji pozarządowych i przedstawiciele instytucji użyteczności publicznej. Prace Konwentu 1 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. 8

9 prowadzili konsultanci FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji. Zespół realizacyjny tworzyli: Jacek Kwiatkowski Dyrektor u Programów i Projektów FRDL MISTiA, Wojciech Odzimek Koordynator Programu Zarządzania Strategicznego FRDL MISTiA, Aldona Okraszewska, Krzysztof Malczyk i Dawid Hoinkis konsultanci w projektach z zakresu planowania i zarządzania strategicznego. Warsztaty z Konwentem Strategicznym prowadzono metodami interaktywnymi z użyciem narzędzi i technik treningowych, pozwalających uczestnikom indywidualnie i grupowo identyfikować, a następnie analizować i proponować możliwe rozwiązania. Rola konsultantów sprowadzała się do prowadzenia procesu tworzenia Strategii oraz proponowania narzędzi i podawania przykładów rozwiązań sprawdzonych w innych jednostkach samorządu terytorialnego. Każde spotkanie warsztatowe prowadzone było urozmaiconymi technikami, m.in. mini wykłady z użyciem prezentacji multimedialnych, techniki kreatywne, prace z formularzem, techniki pracy zespołowej oraz moderowana dyskusja. Tabela 1 Osoby uczestniczące w pracach nad Strategią Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Lp. Osoba Funkcja Zarząd Powiatu 1. Józef Krzyworzeka Starosta Krakowski 2. Urszula Stochel Wicestarosta 3. Adam Wójcik 4. Anna Lewicka Członek Zarządu 5. Alicja Wójcik Członek Zarządu Etatowy Członek Zarządu, Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Porozumienie Podkrakowskie 6. Bogumiła Glica Skarbnik Powiatu 7. Mirosław Golanko Sekretarz Powiatu Rada Powiatu 8. Tadeusz Nabagło Przewodniczący Rady 9. Krzysztof Karczewski Wiceprzewodniczący 10. Władysław Kusiński Wiceprzewodniczący 11. Leszek Dolny Przewodniczący Komisji Bezpieczeństwa Obywateli 12. Janusz Fajto Przewodniczący Komisji Budżetu i Rozwoju 9

10 13. Janina Grela Przewodnicząca Komisji Edukacji Publicznej 14. Wojciech Bosak 15. Wojciech Karwat Przewodniczący komisji Infrastruktury i Gospodarki Komunalnej, Z-ca Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie Przewodniczący Komisji Promocji, Kultury, Turystyki i Sportu 16. Janina Lasoń Przewodnicząca Komisji Rewizyjnej 17. Janusz Cerek Przewodniczący Komisji Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Ochrony Środowiska 18. Anna Chrzanowska Przewodnicząca Komisji Statutowo Regulaminowej 19. Lucjan Goraj Przewodniczący Komisji Zdrowia, Polityki Prorodzinnej i Społecznej 20. Paweł Chochół 21. Piotr Ćwik Radny Powiatu Krakowskiego 22. Piotr Goraj Radny Powiatu Krakowskiego 23. Wojciech Kruk Radny Powiatu Krakowskiego 24. Łukasz Krupa Radny Powiatu Krakowskiego Radny Powiatu Krakowskiego, Prezes Regionalnej Izby Gospodarczej Ziemi Krakowskiej w Krzeszowicach 25. Wanda Kułaj Radna Powiatu Krakowskiego 26. Jarosław Łojek Radny Powiatu Krakowskiego 27. Małgorzata Madeja Radna Powiatu Krakowskiego 28. Włodzimierz Okrajek Radny Powiatu Krakowskiego 29. Wojciech Pałka Radny Powiatu Krakowskiego 30. Marek Piekara Radny Powiatu Krakowskiego 31. Jan Węgrzyn Radny Powiatu Krakowskiego 32. Wiesław Woch Radny Powiatu Krakowskiego Dyrektorzy Jednostek organizacyjnych Powiatu 33. Dorota Niemiec Dyrektor Urzędu Pracy Powiatu Krakowskiego 34. Grażyna Tajs Zielińska Dyrektor Centrum Pomocy Rodzinie 35. Agnieszka Biela Z- ca Dyrektora Centrum Pomocy Rodzinie 36. Władysław Gwiazdowski Dyrektor Zarządu Dróg Powiatu Krakowskiego 37. Alicja Milczarek Dyrektor Liceum Ogólnokształcącego w Krzeszowicach 38. Anna Stec 39. Grażyna Wójcik 40. Anna Jeziorek 41. Stanisława Szumiec Dyrektor Zespołu Szkół Techniczno - Ekonomicznych w Skawinie Dyrektor Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Skawinie Dyrektor Specjalistycznej Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej Powiatu Krakowskiego Dyrektor Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Giebułtowie 10

11 42. Adam Łukasik Dyrektor Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Skawinie Prezesi Izb Gospodarczych 43. Andrzej Tutajewski Prezes Podkrakowskiej Izby Gospodarczej 44. Janusz Pijocha Wiceprezes Podkrakowskiej Izby Gospodarczej 45. Izabela Wróblewska Mółka Dyrektorzy ów i Biur Dyrektor u Architektury, Budownictwa, Inwestycji i Remontów 46. Marian Paszcza Dyrektor u Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego 47. Lidia Pycińska Dyrektor u Edukacji 48. Leszek Wojciech Basta Dyrektor u Geodezji, Kartografii i Katastru 49. Rafał Kopeć Dyrektor u Gospodarki Nieruchomościami 50. Marian Prusik Dyrektor u Komunikacji 51. Piotr Zymon 52. Lucyna Karpała Ostrowska Dyrektor u Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Dyrektor u Organizacyjnego i Spraw Obywatelskich 53. Bolesław Kosior Dyrektor u Techniczno Gospodarczego 54. Małgorzata Zięć Dyrektor Biura Promocji i Współpracy 55. Krzysztof Pelc Dyrektor Biura ds. Rozwoju i Funduszy Strukturalnych 56. Anna Wąsowicz Główny Specjalista ds. Zamówień Publicznych 57. Jerzy Cywicki Dyrektor u Informatyki 58. Olgierd Ślizień Rzecznik Prasowy Pracownicy Biura ds. Rozwoju i Funduszy Strukturalnych 59. Anna Krokosz Podinspektor 60. Dominik Piechno Referent 61. Zbigniew Podolski Dyrektor Pod Centrum Rozwoju Edukacji i Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie Wójtowie i Burmistrzowie Gmin Powiatu Krakowskiego (lub pracownicy) 62. Szymon Łytek Wójt Gminy Czernichów 63. Józef Rysak Wójt Gminy Igołomia Wawrzeńczyce 64. Zbigniew Grzyb Wójt Gminy Iwanowice 65. Łukasz Gliński Pracownik ds. pozyskiwania finansowych środków zewnętrznych i promocji, Gmina Iwanowice 11

12 66. Adam Piaśnik Wójt Gminy Jerzmanowice Przeginia 67. Marek Jamborski Wójt Gminy Kocmyrzów Luborzyca 68. Czesław Bartl Burmistrz Gminy Krzeszowice 69. Jan Bereza Sekretarz Gminy Krzeszowice 70. Wacław Kula Wójt Gminy Liszki 71. Antoni Rumian Wójt Gminy Michałowice 72. Jarosław Sadowski Zastępca Wójta Gminy Michałowice 73. Krzysztof Musiał Wójt Gminy Mogilany 74. Wiesław Sapalski Zastępca Wójta Gminy Mogilany 75. Tadeusz Durłak Burmistrz Miasta i Gminy Skała 76. Adam Najder Burmistrz Miasta i Gminy Skawina 77. Stanisław Żak Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Skawina 78. Paweł Knafel Burmistrz Gminy Słomniki 79. Stanisław Gorajczyk Wójt Gminy Sułoszowa 80. Witold Słomka Burmistrz Miasta i Gminy Świątniki Górne 81. Tadeusz Wójtowicz Wójt Gminy Wielka Wieś 82. Elżbieta Burtan Wójt Gminy Zabierzów 83. Renata Matysik Pracownik Referatu ds. Rozwoju i Promocji Gminy Zabierzów 84. Bogusław Król Wójt Gminy Zielonki Goście Sesji Strategicznych 85. Jacek Krupa Członek Zarządu Województwa Małopolskiego 86. Bogusław Borowski 87. Antoni Łach 88. Tomasz Sądag Dyrektor Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Kierownik Inspektoratu Rejonowego w Krakowie Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Z-ca Dyrektora Regionalnego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie 89. Rafał Rostecki Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie 90. Jadwiga Jeleśniańska - Krzemień 91. Ewa Chwastek Główny specjalista w Wydziale Ocen Oddziaływania na Środowisko Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie Starszy specjalista w Wydziale Ocen Oddziaływania na Środowisko Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie 92. Piotr Adamczuk Prezes Stowarzyszenia Korona Północnego Krakowa 93. Barbara Kawa Wiceprezes Stowarzyszenia Korona Północnego Krakowa 12

13 94. Marta Żak Zastępca Dyrektora u Strategii i Rozwoju Miasta, Urząd Miasta Krakowa 95. Julian Pilszczek Prezes Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego SA w Krakowie 96. Adrian Obuchowicz 97. Jan Pamuła 98. Andrzej Kaim 99. Katarzyna Skimina 100. Artur Szopa Kierownik Działu Projektowania Przewozów i Analiz Eksploatacyjnych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego SA w Krakowie Prezes Zarządu Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. Kierownik Działu Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. Pracownik Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. Pracownik Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o Dariusz Pocięgiel Komendant Powiatowy Policji w Krakowie 102. Marek Korzonek Rzecznik Prasowy Komendy Powiatowej Policji w Krakowie, podinspektor 103. Ryszard Gaczoł Komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie 104. Stanisław Nowak Zastępca Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie 105. Rudolf Suchanek Dyrektor Ojcowskiego Parku Narodowego 106. Józef Partyka Zastępca Dyrektora Ojcowskiego Parku Narodowego Dzięki zaangażowaniu w proces budowy dokumentu przedstawicieli samorządu, organizacji publicznych, przedsiębiorców i lokalnych liderów życia społecznego, Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego stanowi nie tylko element prowadzenia polityki rozwoju lokalnego i regionalnego, ale również syntezę świadomych wyborów i rekomendacji przedstawicieli różnych społeczności tworzących wspólnotę samorządową. Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego nie ogranicza się w swych zapisach wyłącznie do obowiązków realizowanych bezpośrednio przez władze samorządowe, ale stanowi wyzwanie dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na części, bądź całości obszaru jednostki, poprzez budowę i rozwijanie sieci aktywnej współpracy partnerstw lokalnych. Tak rozumiana oraz realizowana zasada partnerstwa i współpracy stanowi jeden z fundamentalnych elementów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Powiązana z ideą subsydiarności, promującą podejmowanie decyzji na szczeblu możliwie najniższym, a tym samym najbardziej kompetentnym do ich wykonania, tworzy podstawę wdrażania europejskiej polityki spójności. 13

14 Organizacja procesu tworzenia Strategii Zarządzanie strategiczne to kierowanie rozwojem w długim czasie czasu, dzięki wykorzystaniu rzetelnej wiedzy do analizy i oceny bieżącej oraz przyszłej sytuacji JST, a także dzięki przewidywaniu zmian w otoczeniu. Zgodnie z tymi założeniami, proces budowy Strategii Rozwoju przebiegał wieloetapowo, począwszy od planowania wstępnego (plan for planning, organizacja procesu), poprzez analizy statystyczne i strategiczne (diagnoza sytuacji), określenie wizji i misji oraz wybór obszarów priorytetowych i celów strategicznych, po budowę planu operacyjnego i wdrażanie Strategii wraz z systemem jej monitoringu. 1. Obraz środowiska lokalnego diagnoza społeczno-gospodarcza. Planowanie strategiczne opiera się na możliwie obiektywnej ocenie sytuacji społecznogospodarczej oraz potencjału JST, uwzględniającej jej powiązanie z otoczeniem. Celem pozyskania takiej oceny, przeprowadzona została diagnoza społeczno-gospodarcza powiatu w układzie dynamicznym (kilkuletnim) i porównawczym (benchmarkingowym). Efektem prac było powstanie raportu diagnostycznego, opisującego podstawowe uwarunkowania rozwojowe Powiatu - materiał analityczny, charakteryzujący stan istniejący oraz tendencje społeczno-gospodarcze zachodzące w powiecie w latach /11. Dokument opracowany został przede wszystkim w oparciu o materiały i dane Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Lokalnych). Wnioski z diagnozy społecznogospodarczej stały się materiałem wyjściowym do analizy zasobów własnych i otoczenia (analiza SWOT) podczas warsztatów z Konwentem Strategicznym, powołanym przez Starostę Krakowskiego. 2. Analiza strategiczna uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych metodą SWOT. Raport diagnostyczny, charakteryzujący podstawowe uwarunkowania rozwojowe powiatu, posłużył jako impuls do dyskusji dotyczącej zasobów wewnętrznych Powiatu oraz wpływu otoczenia zewnętrznego. W trakcie prac warsztatowych z Konwentem Strategicznym dokonano oceny i analizy potencjału Powiatu oraz szans i zagrożeń dla jego dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym celu przeprowadzono analizę SWOT. Pracę usystematyzowano poprzez określenie bloków tematycznych, wynikających z 14

15 przeprowadzonej wcześniej, eksperckiej diagnozy. Analiza prowadzona była wg następujących obszarów: edukacja, gospodarka, rynek pracy; turystyka, dziedzictwo kulturowe, gospodarka, lokalne centra usług i infrastruktury (edukacja, kultura, sport, rekreacja, zdrowie); wewnętrzne i zewnętrzne powiązania komunikacyjne; powiązania z miastem Krakowem i współpraca międzygminna; infrastruktura ochrony środowiska, pomoc społeczna, zmiany demograficzne, bezpieczeństwo publiczne. Zamieszczona w niniejszej Strategii analiza SWOT, stała się podstawą do sformułowania podstawowych wyzwań i zagadnień strategicznych. 3. Identyfikacja głównych kierunków rozwoju Powiatu i sformułowanie planu operacyjnego. Przedmiotem kolejnych prac warsztatowych stał się wybór obszarów priorytetowych i celów strategicznych oraz budowa planu operacyjnego Strategii. W oparciu o wyniki diagnozy społeczno-gospodarczej oraz analizy SWOT, uczestnicy Konwentu Strategicznego, wspierani przez ekspertów MISTiA, dokonali identyfikacji obszarów priorytetowych (kierunków rozwoju) dla powiatu, czyli takich, które odzwierciedlają zasadnicze pola działań w zakresie intensyfikowania rozwoju. Szeroka dyskusja na temat głównych kierunków rozwoju Powiatu, dająca uczestnikom szansę na pracę indywidualną, w zespołach i na sesji plenarnej, umożliwiło całościową, głęboką refleksję nad perspektywami rozwoju powiatu. W efekcie prac zdefiniowano 6 obszarów strategicznych: OBSZAR 1. GOSPODARKA, EDUKACJA I RYNEK PRACY; OBSZAR 2. TURYSTYKA I DZIEDZICTO KULTUROWE; OBSZAR 3. WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE; OBSZAR 4. ZARZĄDZANIE POWIATEM ORAZ WSPÓŁPRACA W RAMACH KRAKOWSKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO; 15

16 OBSZAR 5. ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH; OBSZAR 6. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE, EKOLOGICZNE I SPOŁECZNE. Kolejnym etapem prac warsztatowych z udziałem Konwentu Strategicznego, była weryfikacja zaproponowanego przez ekspertów FRDL MISTiA planu operacyjnego Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego. Plan powstał na bazie dokonanych wcześniej analiz i opracowań, wytycznych i założeń zawartych w dokumentach wyższego rzędu (konsultanci MISTiA dokonali analizy pod kątem zgodności z priorytetami dokumentów szczebla krajowego i regionalnego, jak Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego Małopolska 2020 czy Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego), a także z uwzględnieniem wniosków płynących z opracowanej uprzednio analizy SWOT i postulatów zgłaszanych przez członków Konwentu Strategicznego po jej uzupełnieniu. Dla ukazania hierarchii powiązań łączących poszczególne elementy planu operacyjnego, zaprojektowano go w następującym układzie: strategiczne obszary rozwoju główne kierunki rozwoju; cele strategiczne długookresowe; cele operacyjne średniookresowe; kierunki interwencji (kluczowe zadania). W trakcie prac warsztatowych określono także ramy logistyczne realizacji kierunków interwencji jednostka realizująca zadanie, jednostka monitorująca zadanie, partnerzy realizacyjni, mierniki realizacji celów. Plan operacyjny został poddany szczegółowej dyskusji i niezbędnym uzupełnieniom, czym zwieńczono pracę merytoryczną nad przygotowaniem Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Ostateczna wersja Strategii jest dokumentem perspektywicznym i długofalowym, a jednocześnie wskazującym priorytety i narzędzia realizacji, które na najbliższe lata wydają się stwarzać najwięcej możliwości dla rozwoju społeczno-gospodarczego całej wspólnoty samorządowej. Z biegiem czasu, na etapie wdrażania, Strategia ulegać będzie modyfikacjom i aktualizacjom w taki sposób, aby jej realizacja dostosowana była do bieżących potrzeb i aspiracji społeczności lokalnej. Harmonogram prac Prace nad opracowaniem Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata przebiegały zgodnie z prezentowanym harmonogramem: 16

17 Etap I: Prace przygotowawcze 1. Spotkanie konsultantów FRDL MISTiA z przedstawicielstwem Powiatu Krakowskiego o charakterze wprowadzającym; 2. Prezentacja zakresu prac warsztatowych planowanych w powiecie oraz zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów zaangażowanych w proces tworzenia Strategii Rozwoju; 3. Ustalenie składu osobowego Konwentu Strategicznego wraz z określeniem terminów prac i spotkań; 4. Zebranie danych statystycznych i informacji niezbędnych do opracowania raportu diagnostycznego. Etap II: Opracowanie raportu diagnostycznego, opisującego podstawowe uwarunkowania rozwojowe powiatu 1. Diagnoza stanu zasobów powiatu oraz tendencji rozwojowych zachodzących w latach /11 w sferze przestrzenno-przyrodniczej, społecznejkulturowej i gospodarczo-finansowej. Etap III Analiza strategiczna Powiatu i budowa planu operacyjnego Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata I warsztat strategiczny z udziałem Konwentu Strategicznego Cele warsztatu: Omówienie metodyki procesu budowania strategii rozwoju metodą partnerską oraz znaczenia partycypacji społecznej w planowaniu strategicznym; Prezentacja wniosków płynących z diagnozy społeczno-gospodarczej stanu zasobów powiatu oraz tendencji rozwojowych zachodzących w latach /11; Przeprowadzenie analizy silnych i słabych stron powiatu oraz identyfikacja szans i zagrożeń płynących z otoczenia zewnętrznego analiza SWOT; 2. II warsztat strategiczny z udziałem Konwentu Strategicznego 10 października 2012 r. 17

18 Cele warsztatu: Weryfikacja wyników analizy SWOT powiatu ; Kwalifikacja czynników w ramach analizy SWOT na skali liczb naturalnych wg wartości ich rang metoda rangowania; Weryfikacja obszarów priorytetowych dla Powiatu i zagadnień strategicznych w poszczególnych obszarach; Formułowanie celów strategicznych, celów operacyjnych oraz kierunków interwencji. 3. III warsztat strategiczny z udziałem Konwentu Strategicznego 14 listopada 2012 r. Cele warsztatu: Formułowanie kierunków interwencji w poszczególnych obszarach priorytetowych; Określenie założeń organizacyjnych dla poszczególnych kierunków interwencji (instytucja monitorująca, partnerzy, mierniki realizacji) oraz powiązanie zapisów strategii z priorytetami i działaniami Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Etap IV: Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata opracowanie dokumentu końcowego 1. Zapewnienie zgodności Strategii z dokumentami strategicznymi wyższego praca ekspercka. 2. Konsultacje wersji roboczej Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego ze środowiskami lokalnymi. 3. Opracowanie dokumentu końcowego Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata

19 Autorzy opracowania pragną podziękować wszystkim uczestnikom prac warsztatowych za poświęcony czas, odpowiedzialność w podejściu do spraw publicznych oraz merytoryczne zaangażowanie w procesie budowania Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Składamy również specjalne podziękowania na ręce Starosty Krakowskiego Pana Józefa Krzyworzeki, Wicestarosty Pani Urszuli Stochel, Przewodniczącego Rady Powiatu w Krakowie Pana Tadeusza Nabagło, Członków Zarządu Powiatu Krakowskiego Pani Alicji Wójcik, Pani Anny Lewickiej i Pana Adama Wójcika, Sekretarza Powiatu Krakowskiego Pana Mirosława Golanko, a także Dyrektora Biura ds. Rozwoju i Funduszy Strukturalnych w Krakowie Pana Krzysztofa Pelca. 19

20 Nowy Paradygmat Polityki Rozwoju założenia koncepcyjne Strategia rozwoju Powiatu jest dokumentem planistycznym wyznaczającym najważniejsze kierunki rozwoju, zadania oraz metody weryfikacji osiąganych na etapie wdrażania rezultatów. Strategia rozwoju Powiatu jest przy tym najważniejszym dokumentem wspólnoty samorządowej i wyrazem polityki rozwoju przyjętej w drodze uzgodnień i debaty publicznej. Dobra, czyli skuteczna strategia, nie tylko jest dokumentem przygotowanym w poprawny metodologicznie sposób, ale przede wszystkim jest dokumentem nie oderwanym od rzeczywistości jest zatem dokumentem wpisującym się w system zarządzania Powiatem, regionem i krajem. To jest nowe podejście do realizacji polityk publicznych, przygotowujących Polskę do kreowania zrównoważonego, trwałego i intensywnego rozwoju z racjonalnym wykorzystaniem w pierwszej kolejności endogenicznych potencjałów (zasobów) i wsparciem środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej w nowym okresie programowania. Nowy model zarządzania strategicznego rozwojem wynika z delegacji prawnych zapisanych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Art.2 ustawy mówi, że polityka rozwoju jest zespołem wzajemnie powiązanych działań, które mają na celu: trwały i zrównoważony rozwój kraju spójność społeczno gospodarczą, regionalną i przestrzenną, jak również podnoszenie konkurencyjności gospodarki oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Art.3 ustawy mówi, że politykę rozwoju prowadzą Rada Ministrów na obszarze całego kraju i w zakresie zadań ogólnopolskich, samorząd regionalny w skali regionalnej oraz samorząd powiatowy i gminny w zakresie wspólnot samorządowych powiatu i gminy. Jak mówi art. 4 ustawy, politykę rozwoju prowadzi się na podstawie strategii rozwoju, strategii sektorowych, programów operacyjnych i planów wykonawczych oraz można ją prowadzić na podstawie innych instrumentów prawnych i finansowych określonych w odrębnych przepisach. Przy czym zobligowani do przygotowania i wdrażania strategii rozwoju są Rada Ministrów i samorząd regionalny, natomiast samorząd powiatowy i gminny może prowadzić politykę rozwoju za pośrednictwem fakultatywnie przygotowanych strategii rozwoju. Ustawa określa również zasady konsultowania, uzgadniania i zatwierdzania zgodności strategii i innych dokumentów planistycznych ze Strategią Rozwoju Kraju. 20

21 Na podstawie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Rada Ministrów przyjęła w dniu 27 kwietnia 2009 roku Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. Dokument ten określa wyzwania i zasady funkcjonowania systemu zarządzania strategicznego rozwojem kraju. Zgodnie z ustaleniami tego dokumentu, polityka rozwoju musi być spójna. Musi zatem wyznaczać węzłowe obszary tematyczne i jasno określać cele realizacyjne. Jednocześnie zapewnić należy integrację wymiaru społeczno-gospodarczego i terytorialnego strategii. Dokument Rady Ministrów zaleca również zapewnienie spójności wszystkich polityk sektorowych, dziedzinowych i regionalnych, w tym również tworzonych i realizowanych na poziomie lokalnym. Istotne znaczenie w realizacji polityk rozwojowych nadaje się polityce regionalnej. Głównym wyzwaniem tej polityki jest wzrost konkurencyjności województw i wyrównywanie szans rozwojowych, jak również uwzględnienie nowych elementów jakim jest zindywidualizowane podejście do obszarów strategicznej interwencji (w tym np. obszarów metropolitalnych i obszarów zurbanizowanych). Niezmiernie ważnym w realizacji nowego podejścia w zarządzaniu strategicznym kraju jest wypracowanie nowej typologii dokumentów strategicznych, określenie ich roli w procesie programowania rozwoju oraz hierarchii i zakresu zależności między poszczególnymi typami dokumentów. Dlatego też dla właściwej koordynacji realizacji polityk publicznych na wszystkich szczeblach zarządzania rozwojem, kluczowe jest wprowadzenie ściślejszego powiązania kompleksowych dokumentów strategicznych (długookresowa i średniookresowa strategia rozwoju kraju) z innymi dokumentami strategicznymi (strategie rozwojowe o zasięgu ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym oraz różnorodne programy) tworzonymi dla poszczególnych dziedzin lub dla sektorów gospodarki. Powiązanie to powinno być tworzone na poziomie metodologicznym (struktura dokumentu, zarządzanie przez cele, monitoring, ewaluacja, itp.) oraz współzależności celów. Takie podejście wzmocni koordynację działań rozwojowych i poprzez synergię przyniesie większe efekty w wymiarze społeczno-gospodarczym, regionalnym i przestrzennym. Ważny przy tym jest ustalenie jednego ośrodka koordynacyjnego realizacje wszystkich polityk publicznych, jakim jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Realizacja nowego podejścia do zarządzania strategicznego krajem zakłada wdrażanie jednej, wspólnej polityki określającej odniesieniu do terytorium cele dla wszystkich podmiotów (publicznych, społecznych i prywatnych). Wszystko to w celu stymulowania konkurencyjności w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej oraz zwiększania spójności terytorialnej poprzez wspomaganie rozprzestrzeniania się procesów rozwoju z 21

22 ośrodków (obszarów) najszybciej rozwijających się na pozostałe obszary. Nowe podejście zakłada koncentrację interwencji wszelkich polityk publicznych na wybranych obszarach tematycznych i przestrzennych (tzw. Obszarach strategicznej interwencji). Oznacza to wzmacnianie strategicznego wymiaru realizacji polityk publicznych, czyli doprowadzenie do stanu koncentracji na tych tematach i na tych terytoriach, które albo mają silny potencjał rozwojowy, albo wymagają interwencji publicznej w celu rozwiązania zidentyfikowanych problemów (likwidacji barier rozwojowych). Istotne przy tym jest sieciowanie powiązań instytucjonalnych i funkcjonalnych wszelkich podmiotów (szczególnie publicznych) włączonych w realizację polityk publicznych. Warunkiem skuteczności jest stała poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi i wzmocnienie koordynacji wertykalnej (pomiędzy różnymi szczeblami struktury zarządzania państwem) i horyzontalnej (pomiędzy różnymi obszarami tematycznymi) wszelkich polityk publicznych służących zdefiniowanemu rozwojowi lokalnemu, regionalnemu i kraju. Założenia realizacji nowego podejścia do polityk publicznych wskazują na kilka zasadniczych kwestii, z których najważniejsze to: Zwiększenie efektywności polityk publicznych m.in. poprzez wprowadzenie zasady warunkowości i konkurencji w dostępie do środków publicznych w oparciu o realizację założonych wskaźników rzeczowych, Wprowadzenie nowego instrumentu partnerstwa i koordynacji działań ukierunkowanych terytorialnie, jakim jest kontrakt terytorialny, Racjonalizacja systemu zarządzania i finansowania polityk publicznych przez określenie najbardziej efektywnego poziomu dostarczania usług publicznych. Wśród narzędzi realizacji nowego podejścia do polityk publicznych należy wymienić następujące: Spójność i komplementarność różnych dokumentów strategicznych Hierarchizacja dokumentów strategicznych i ich standaryzacja metodologiczna (diagnoza, programowanie, wdrażanie, monitoring i ewaluacja w oparciu jednolity ogólnopolski system wskaźników kluczowych) Koncentracja procesu realizacji działań pro rozwojowych na osiąganiu rezultatów oznacza to warunkowe przekazywanie środków finansowych i szersze wykorzystywanie rezerw efektywnościowych) 22

23 Kontrakt terytorialny, czyli umowa o charakterze cywilno-prawnym na realizację i finansowanie ze środków publicznych (krajowych i europejskich) tych zadań i przedsięwzięć, które mają wymiar strategiczny dla zdefiniowanego rozwoju obszaru strategicznej interwencji, subregionu, regionu i kraju Terytorializacja systemu dystrybucji środków oparta na ocenie efektywności podejmowanych działań, mechanizmów dystrybucyjnych oraz instrumentów finansowych stosowanych przez samorządy i inne podmioty publiczne Obserwatoria rozwoju terytorialnego system stałego monitorowania i ewaluacji procesów rozwoju i efektów polityk publicznych Certyfikacja instytucji wdrożeniowych (np. w przypadku strategii regionalnych i programów operacyjnych) Wymiana informacji i dobrych praktyk Popieranie innowacyjnych rozwiązań służących realizacji polityk publicznych Stałe podnoszenie kwalifikacji administracji publicznej urząd jako organizacja samoucząca się. Strukturę dokumentów w nowym podejściu do strategicznego rozwoju kraju ilustruje poniższa tabela. Szczebel programowania I II Kategoria dokumentu Horyzont czasu Nazwy dokumentu Horyzontalne strategie długookresowe Horyzontalne strategie średniookresowe Co najmniej 15 lat Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 4-10 lat Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego III Inne strategie rozwoju Strategie opracowywane przez administrację rządową szczebla centralnego na okres 4-10 lat, ale nie dłużej niż horyzont ŚSRK, chyba że dłuższy horyzont czasowy wynika ze Narodowa Strategia Spójności Dokumenty, które powinny bezpośrednio korespondować z priorytetami zawartymi w ŚSRK 23

24 specyfiki rozwojowej w danym obszarze, np. transport, ochrona środowiska, itp. (strategie sektorowe, dziedzinowe, ponadregionalne). Strategie sporządzane przez jednostki samorządu terytorialnego wydzielony okres niewykraczający poza okres objęty aktualnie obowiązującą ŚSRK (w tym strategie wojewódzkie) Programy (operacyjne 1 rok-kilka lat, ale nie Dokumenty będące i krajowe) dłużej niż horyzont narzędziami realizacji IV ŚSRK lub adekwatnych strategii odpowiedniej rozwoju strategii rozwoju Źródło: Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski, Dokument przyjęty na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 27 kwietnia 2009 r., str.25 24

25 Obowiązujący system wdrażania nowego podejścia do realizacji polityk publicznych zakłada integrację, koordynacje i spójność wszelkich dokumentów strategicznych. Poniższy schemat obrazuje funkcjonowanie sytemu na poziomie kraju. Źródło: Polityka rozwoju w zintegrowanym podejściu, publikacja Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wydana w ramach projektu systemowego POKL Zarządzanie strategiczne rozwojem poprawa jakości rządzenia w Polsce. Strategicznie dla rozwoju, str.9. 25

26 Koordynację polityk publicznych ma zapewnić określony system ich spójności. Ilustruje to poniższy schemat. Długookreso wa Strategia Rozwoju Kraju Sredniookresowa Strategia Rozwoju Kraju Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 9 zintegrowanych strategii rozwoju Programy operacyjne Strategie rozwoju regionalnego i plany zagospodarowania przestrzennego województw Regionalne programy operacyjne Strategie rozwoju lokalnego i plany zagospdoarowania przestrzennego Opracowanie własne. 26

27 Diagnoza podstawowych uwarunkowań rozwojowych Ewaluacja Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Dotychczasowa Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego skonstruowana została w podziale na 3 pola aktywności (Rozwój Gospodarczy, Rozwój Społeczny, Rozwój Instytucjonalny), w ramach których wyspecyfikowano 14 celów strategicznych, dzielących się w dalszej kolejności na 52 cele szczegółowe. Tak przedstawiona struktura była przejrzysta i zrozumiała, z drugiej strony można jej było zarzucić nadmierne rozbudowanie. Mnogość celów strategicznych oznaczała jednocześnie brak precyzyjnie zdefiniowanych priorytetów rozwojowych. Ewaluacja dotychczasowej Strategii była prowadzona w oparciu raporty kwartalne, przedstawiające wskaźniki realizacji działań strategicznych. Wielość prezentowanych wskaźników utrudnia jednak wyciągnięcie jednoznacznych i kwantyfikowalnych wniosków. Dodatkowym mankamentem jest także stosowana, często rozbudowana forma opisowa lub problemy z uzyskaniem aktualnych danych. Konkluzją tak przeprowadzonej oceny powinno być zatem opracowanie nowego systemu wskaźników monitoringu i ewaluacji Strategii, pozwalającego jednoznacznie określać stopień realizacji zakładanych celów. Diagnoza podstawowych trendów rozwojowych Powiatu Krakowskiego Pierwszą częścią prac nad opracowaniem Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata było przygotowanie przez konsultantów FRDL MISTiA oddzielnego raportu Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego diagnoza podstawowych uwarunkowań rozwojowych, stanowiącego wieloaspektową analizę statystyczną procesów zachodzących w powiecie. W niniejszym dokumencie zamieszczamy streszczenie wyników przeprowadzonych badań, w podziale na 3 płaszczyzny: demograficzną, społeczną i gospodarczą. 27

28 Sytuacja demograficzna Liczba mieszkańców Powiatu Krakowskiego w latach wzrosła o około 4,2%, to jest w tempie zdecydowanie wyższym niż w całym województwie małopolskim, gdzie wskaźnik ten wynosił 1,2% (średnia ogólnopolska 0,2%). Tempo przyrostu ludności wiejskiej jest zdecydowanie szybsze niż zmiany liczby ludności zamieszkałej w miastach. Jest to cechą charakterystyczną obszarów podmiejskich największych miast wojewódzkich. W ostatnich latach utrzymywał się dość wysoki poziom przyrostu naturalnego. Przede wszystkim był on wynikiem wysokiego poziomu urodzeń, co wiązało się z wejściem w okres najwyższej rozrodczości roczników wyżu demograficznego lat osiemdziesiątych. Dodatnie i wysokie saldo migracji na pobyt stały wskazuje na rosnącą atrakcyjność osadniczą terenów Powiatu. W 2010 r. został utrzymany najwyższy w ostatnich latach poziom salda migracji. Liczba zawieranych małżeństw oraz dokonywanych rozwodów wskazuje, że procesy demograficzne przebiegają w sposób umiarkowany, nieodbiegający w sposób istotny od średniej krajowej. Przeważa zatem tradycyjny model rodziny. W perspektywie 2030 r. szacuje się znaczący przyrost liczby mieszkańców Powiatu Krakowskiego. Przeciętne tempo wynoszące 7,7% jest zdecydowanie wyższe od prognoz dla Małopolski, gdzie oczekuje się wzrostu liczby mieszkańców na poziomie 1,3%. Przyrost liczby ludności prognozowany jest jedynie na terenach wiejskich (przeciętnie o 10,5%). W miastach oczekuje się ponad 6% spadku liczby mieszkańców. Zwraca to uwagę na potrzebę w zakresie kształtowania silnych lokalnych centrów usług w ośrodkach miejskich Powiatu, co może przyczynić się do odwrócenia tej niekorzystnej tendencji. Szacowane zmiany struktury ludności Powiatu wskazują na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. Uwidacznia się to poprzez spadający udział osób w wieku przedprodukcyjnym i rosnący wskaźnik osób w wieku emerytalnym, co powinno 28

29 znaleźć odzwierciedlenie w kreowaniu przede wszystkim polityk: edukacyjnej oraz opieki społecznej. Sytuacja społeczna Rok 2011 przyniósł wyhamowanie wzrostu stopy bezrobocia, co uznać można za oznakę wychodzenia z kryzysu gospodarczego. Spadek stopy bezrobocia wyniósł 6,7%, stanowiąc drugi co do wielkości wynik spośród powiatów Małopolski. W strukturze bezrobotnych istotnemu spadkowi uległa liczba osób pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy. Długotrwale bezrobotni stanowili 36,7% ogółu zarejestrowanych w rejestrze Urzędu Pracy Powiatu Krakowskiego. Jednocześnie w 2011 r. obniżeniu uległ limit środków przekazanych z Funduszu Pracy na aktywizację zawodową bezrobotnych. Oznaczało to spadek liczby ofert subsydiowanych form wsparcia. W 2010 r. z sieci kanalizacyjnej korzystało 88 tys. mieszkańców, tj. jedynie jedna trzecia ludności Powiatu Krakowskiego. Na przestrzeni ostatnich 5 lat obserwuje się stałą tendencję wzrostową w długości sieci wodociągowej (przyrost o 6,8%) oraz kanalizacyjnej (przyrost o 50%). Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej wzrosła w tym czasie o 7,9%, natomiast z sieci kanalizacyjnej o 21,4%. Długość rozdzielczej sieci gazowej wzrosła od 2006 r. o około 3%, natomiast liczba korzystających z niej gospodarstw domowych zwiększyła się o 10% (8% ludności). Infrastruktura energetyczna wymaga ciągłej i systematycznej modernizacji w celu zapewnienia mieszkańcom Powiatu bezpieczeństwa energetycznego, niezależnie od warunków atmosferycznych. Powiat Krakowski charakteryzuje się wysoką dynamiką przyrostu zasobów mieszkaniowych, w ciągu ostatnich 5 lat przekraczającą 8,5%. Powierzchnia użytkowa lokali wzrosła w tym okresie o 15%. Statystyczny mieszkaniec Powiatu Krakowskiego miał w końcu 2010 r. do dyspozycji 29,2 m 2 mieszkania. 29

30 Mimo kryzysu w branży budowlanej powyższe dane wskazują na wysoki popyt na lokale mieszkalne, potwierdzający atrakcyjność osadniczą terenów Powiatu Krakowskiego. Zmniejszanie się ogólnej liczby uczniów w korelacji z niekorzystnymi prognozami demograficznymi będzie skłaniać jednostki prowadzące placówki oświatowe do zmian w sieci szkół. Rosnąca w ostatnich latach liczba uczniów techników oraz zasadniczych szkół zawodowych wskazuje na stopniową odbudowę kształcenia zawodowego na terenie Powiatu. Płynące ze strony kandydatów, a przede wszystkim rynku pracy, zapotrzebowanie na kształcenie zawodowe wymagać będzie modernizacji i wzrostu jakości tej formy edukacji. W ciągu ostatnich 5 lat liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym wzrosła o ponad 20 pp. Jednak względnie niski wskaźnik na obszarach wiejskich wskazuje, że oferta z zakresu wychowania przedszkolnego nie zaspokaja w pełni zapotrzebowania mieszkańców wsi. Wskaźniki dotyczące liczby łóżek szpitalnych oraz dostępności personelu medycznego w Powiecie Krakowskim znacznie odbiegają od średnich wartości obserwowanych w województwie oraz kraju. Świadczy to o przesunięciu ciężaru sprawowania opieki zdrowotnej z obszaru Powiatu na teren stolicy województwa. Lepszy stan infrastruktury medycznej w mieście Krakowie, jak i dostępność specjalistów decydują o wysokiej jakości oferowanych usług medycznych. Jednak w celu pełnego wykorzystania potencjału Krakowa zadbać należy o likwidację barier komunikacyjnych między stolicą województwa a terenami Powiatu. Odsetek osób korzystających z różnych form pomocy społecznej w powiecie krakowskim w 2010 r. wyniósł 4,83% ogółu mieszkańców i był zdecydowanie niższy zarówno od średniej wojewódzkiej wynoszącej 8%, jak i przeciętnej dla kraju wynoszącej około 10%. 30

31 Najczęstszym powodem udzielania wsparcia było ubóstwo (55% beneficjentów). Innymi głównymi motywami udzielania wsparcia były: długotrwała choroba (44%), bezrobocie (35%), niepełnosprawność (31%), bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych (25%) czy potrzeba ochrony macierzyństwa (16%) Zmiany polityki województwa w zakresie polityki społecznej w perspektywie 2020 r. skupiać się będą na wybranych priorytetach ujmujących przede wszystkim przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu wśród dzieci, wsparcie osób niepełnosprawnych oraz starszych. Ważne jest wyszczególnienie tych obszarów w ramach programowania działań na szczeblu powiatowym. Ostatnie lata przyniosły ograniczenie oferty kulturalnej na terenie Powiatu Krakowskiego, o czym świadczy malejąca liczba organizowanych imprez kulturalnych, a także spadające wskaźniki uczestnictwa w kulturze. Mieszkańcy Powiatu mają możliwość skorzystania z szerokiej i rozwijającej się oferty kulturalnej miasta Krakowa, w szczególności dotyczącej tzw. kultury wysokiej. Mimo korzystnych wskaźników czytelnictwa na terenie Powiatu, tendencją spadkową charakteryzuje się liczba korzystających z bibliotek. Nie powinno to prowadzić do ograniczania dostępności tej podstawowej formy kontaktu z kulturą. Bardziej zasadne wydaje się wykorzystanie istniejącego potencjału dla rozwoju usług informacyjnych i edukacyjnych, w tym digitalizacji dóbr kultury. Sytuacja gospodarcza W zakresie gospodarki wodno-ściekowej wystąpił spadek poboru wody do celów komunalnych i przemysłowych. Ponadto zaobserwowano wzrost ilości oczyszczanych ścieków, przy czym na wysokim poziomie utrzymuje się odsetek ścieków nieoczyszczonych wśród wymagających oczyszczenia. W ciągu ostatnich 5 lat ilość wytwarzanych odpadów systematycznie malała (wzrost w 2011 r.), przy jednocześnie spadającym wskaźniku ilości odpadów poddanych odzyskowi. Konsekwentnie spada emisja zanieczyszczeń oraz emisja gazów cieplarnianych z zakładów przemysłowych. Problemem - charakterystycznym dla całego województwa 31