PANSTWO A RYNEK WE WSPOŁCZESNEJ GOSPODARCE

Transkrypt

1

2 , PANSTWO A RYNEK, WE WSPOŁCZESNEJ GOSPODARCE Wybrane problemy pod redakcją Zofii Dach POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE Kraków 2008

3 Autorzy Zofia Dach - rozdz. 1 Czesława Pilarska - rozdz. 3 Bogusława Puzio- Wacławik - rozdz. 2 Krystyna Przybylska - rozdz. 6 A drian Solek - rozdz. 4 Tomasz Tylec - rozdz. 5 Grzegorz Wałego - rozdz. 7 -Recenzent Elżbieta Mqczynska Koordynacja Artur Pollok wydania Projekt okładki i stron tytułowych Mirosław Krzyszkowski Opracowanie redakcyjne i korekta Agnieszka Penarska Wydanie książki finansowane przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2008 ISBN Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Krakowie ul. Lubelska 21, Kraków tel.: , fax: http.z/ krakow@pte.pl

4 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 1 KONTROWERSJE WOKÓŁ ROLI PAŃSTWA WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE RYNKOWEJ 1.1. Wprowadzenie II l.2. Potrzeba aktywnej roli państwa w gospodarce rynkowej Rola państwa w epoce globalizacji Społeczny aspekt w oddziaływaniu państwa na rynek 18 l.5. Rola państwa w transformacji systemowej gospodarki polskiej Uwagi końcowe 24 2 POLITYKA PAŃSTWA NA POLSKIM RYNKU PRACY 2.1. Wprowadzenie Rola państwa na rynku pracy w Polsce - uwarunkowania instytucjonalne Działalność instytucji rynku pracy w Polsce Rezultaty aktywnej polityki rynku pracy w Polsce Realizacja aktywnej polityki rynku pracy w Polsce Efekty "Krajowego planu działań na rzecz zatrudnienia na 2006 r." Uwagi końcowe 50 3 SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE JAKO INSTRUMENT POLITYKI EKONOMICZNEJ PAŃSTWA 3.1. Wprowadzenie Podstawy prawne regulujące działalność specjalnych stref ekonomicznych w Polsce 54

5 Efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce 58 3 A. Specjalne strefy ekonomiczne jako zachęta dla inwestorów zagranicznych i zalążek tworzenia klastrów Uwagi końcowe 76 4 PAŃSTWO NA RYNKU USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH 4.1. Wprowadzenie Przesłanki i cele regulacji sektora telekomunikacyjnego Niezależność organu regulacyjnego 85 4A. Dostęp operatorów telekomunikacyjnych do rynku Łączenie sieci Regulacja cen Zapobieganie praktykom monopolistycznym Polityka powszechności Uwagi końcowe EKONOMICZNA ROLA PAŃSTWA W PROCESIE TRANSFORMACJI SEKTORA ELEKTROENERGETYCZNEGO 5.1. Wprowadzenie Kierunki przemian w zakresie regulacji w sektorze elektroenergetycznym Regulacja struktury rynku 119 SA. Regulacja sieci przesyłu i dystrybucji Rynki hurtowe i detaliczne Prywatyzacja sektora elektroenergetycznego Uwagi końcowe POLITYKA EKONOMICZNA W ZAKRESIE ROZWOJU KLASTRÓW 6.1. Wprowadzenie Polityka rozwoju oparta na klastrach Rola władz publicznych w polityce rozwoju klastrów 140 6A. Klastry w polityce ekonomicznej Unii Europejskiej Polityka wspierania rozwoju klastrów w Polsce Uwagi końcowe REGULACYJNA ROLA PAŃSTWA NA RYNKU KREDYTÓW KONSUMPCYJNYCH W POLSCE 7.1. Wprowadzenie Pojęcie i klasyfikacja kredytu konsumpcyjnego 159

6 Rynek kredytów konsumpcyjnych w Polsce Przyczyny zawodności rynku kredytów i rola państwa Przegląd wybranych rozwiązań normatywnych regulujących rynek kredytów konsumpcyjnych w Polsce w kontekście ustawodawstwa europejskiego Ustawa o kredycie konsumenckim Ograniczenie maksymalnej wysokości odsetek Pożyczki w systemie konsorcyjnym (argentyńskim) Wymiana informacji o zobowiązaniach kredytowych konsumentów Instytucjonalne aspekty ochrony konsumenta na rynku kredytów konsumpcyjnych Uwagi końcowe 179 LITERATURA 182

7 WSTĘP Kwestia roli państwa i rynku stanowi w ekonomii główny temat dyskusji i sporów. Współczesna ewolucja systemu gospodarki rynkowej doprowadziła w nauce światowej do wniosku, że mechanizm rynkowy, niezbędny dla efektywności gospodarki, nie może być pozostawiony sam sobie, gdyż nie jest w stanie w zadowalający sposób rozwiązać wielu problemów gospodarczych i społecznych. Potrzebne jest więc aktywne działanie wspomagające i korygujące ze strony państwa. Idea ta znalazła wyraz w koncepcji strategii trwałego rozwoju, przyjętej w 2001 r. w programie Unii Europejskiej, która stanowi rozwinięcie strategii lizbońskiej. Wskazuje ona na konieczność racjonalnego oddziaływania państwa na procesy rozwoju w zakresie polityki gospodarczej, społecznej i ekologicznej. W obecnej dobie rewolucyjny rozwój nauki i techniki wprowadził świat w epokę cywilizacji informacyjnej. Nowe wymagania stawiane gospodarce przez otoczenie zewnętrzne stwarzają potrzebę sterującego oddziaływania państwa na rozwój gospodarczy w celu neutralizowania sprzeczności i osłabiania negatywnych tendencji. Dyskusja wokół kształtu i zakresu działania państwa w nowych realiach gospodarczych, wynikających z postępującego procesu informatyzacj i i globalizacji, nie ominęła również Polski. Jednak w przypadku naszego kraju (podobnie jak w wielu krajach postsocjalistycznych) na ogólnoświatowe tendencje globalizacyjne nałożyły się dodatkowo dwa inne procesy: transformacji systemowej i integracji w ramach Unii Europejskiej. Każdy z nich powoduje zjawiska zarówno pozytywne, jak i negatywne, wobec których państwo musi zająć zdecydowane stanowisko. Sytuacja wymusza więc zmiany tradycyjnych funkcji państwa i konieczność sprostania nowym wyzwaniom. Przedmiotem analizy w niniejszej pracy są wybrane problemy dotyczące roli państwa w transformującej się gospodarce polskiej. Praca obejmuje zarówno wątki teoretyczne, jak i empiryczne. Odnoszą się one do ważkich zagadnień z zakresu polityki mikro- i makroekonomicznej.

8 10 W rozdziale l omówione zostały determinanty roli państwa we współczesnej gospodarce rynkowej. Szczególną uwagę zwrócono na powiązanie ekonomicznych funkcji państwa z funkcjami społecznymi oraz rolę państwa w epoce globalizacji. Jednym z ważnych problemów społeczno-gospodarczych, zjakim boryka się nasza gospodarka, jest nadal wysoki stan bezrobocia. Niemałą rolę w rozwiązywaniu tego nabrzmiałego zjawiska odgrywa aktywna polityka państwa. Temu zagadnieniu poświęcony jest rozdział 2 pracy. W rozdziale 3 omówiono zagadnienia związane z funkcjonowaniem specjalnych stref ekonomicznych w Polsce. Starano się w nim odpowiedzieć na pytanie, czy strefy te okazały się wystarczająco skutecznym narzędziem polityki ekonomicznej państwa w kontekście zmniejszania bezrobocia w gospodarce, podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej regionów słabiej rozwiniętych oraz przyciągania inwestorów zagranicznych. Przedmiotem rozważań w dwóch kolejnych rozdziałach jest rola państwa na rynku usług telekomunikacyjnych (rozdział 4) oraz w reformowaniu sektora elektroenergetycznego (rozdział 5). Podkreślono w nich konieczność aktywnej ingerencji państwa w trzech procesach: prywatyzacji, deregulacji oraz liberalizacji wejścia na rynek. Wobec nasilającej się konkurencji globalnej oraz w celu zapewnienia przedsiębiorstwom lepszej pozycji na rynku dochodzi do ich przestrzennej koncentracji i współpracy w ramach określonych regionów. Jedną z jej form są klastry. O polityce państwa w zakresie stymulowania rozwoju kiastrów traktuje rozdział 6. Nie mniej ważne zagadnienie porusza ostatni rozdział. Dotyczy on systemu ochrony konsumentów na rynku kredytów konsumpcyjnych w Polsce. Wostatnich latach, po wejściu Polski do struktur europejskich, dokonano wielu zmian legislacyjnych regulujących ten rynek, zbliżających unormowania krajowe do rozwiązań wspólnotowych. Zofia Dach

9