Jan Siekierski B Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie Kraków 2010

Transkrypt

1 A Jan Siekierski D D B Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie Kraków 2010

2 Spis treści Wstęp 15 Słowo od recenzenta 19 Rozdział I Rolnictwo i wieś przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej Przemiany strukturalne w rolnictwie polskim w latach Wstęp, Strategie i programy rozwoju a polityka rolna i przemiany strukturalne w rolnictwie Przemiany strukturalne w rolnictwie polskim w okresie transformacji i integracji Zakończenie Integracja polskiego sektora rolno-żywnościowego ze strukturami Unii Europejskiej Sytuacja ekonomiczna polskiego sektora rolno-żywnościowego przed akcesją do UE Wdrożenie unijnych programów pomocowych dla polskiego sektora rolno-żywnościowego w okresie stowarzyszeniowym Polski sektor rolno-żywnościowy w Unii Europejskiej Przyszłość i perspektywy rozwoju polskiego sektora rolno-żywnościowego w Unii Europejskiej Procesy globalizacyjne w polskim agrobiznesie Wstęp Teoretyczne zagadnienia globalizacji i ich odniesienia do światowego agrobiznesu Wpływ procesów globalizacji na polskie rolnictwo Polski przemysł rolno-spożywczy w procesie globalizacji Liberalizacja handlu polskimi artykułami rolno-żywnościowymi Podsumowanie 53

3 Spis treści 4. Konkurencyjność a procesy dostosowania rolnictwa i wsi do wymogów Unii Europejskiej Wstęp Konkurencyjność polskiego rolnictwa i polityka rolna Konkurencyjność rolnictwa w świetle analizy SWOT Procesy dostosowawcze i instrumenty polityki rolnej dotyczące rozwoju wsi i rolnictwa Zakończenie Zrównoważony rozwój rolnictwa i wsi w świetle Narodowego Planu Rozwoju i Traktatu Akcesyjnego Wstęp Strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polski Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w świetle założeń i zadań zawartych w NPR na lata Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w świetle Traktatu Akcesyjnego Zakończenie Kontrowersje wokół programu SAPARD Wstęp Ogólne założenia Specjalnego Programu Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Kierunki działań i struktura wydatków Organizacja i rozwiązania instytucjonalne Kontrowersje wokół programu SAPARD Zakończenie Rola liderów wiejskich w absorpcji finansowych środków unijnych dla rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Wstęp Przywództwo i jego znaczenie dla rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Instytucje i organizacje wspierające liderów i rozwój przedsiębiorczości Doświadczenia i nowe projekty unijne w zakresie inicjatyw liderów wiejskich Zakończenie Prognozowanie koniunktury w rolnictwie polskim Wstęp Metodologiczne aspekty badania koniunktury i prognozowania w rolnictwie Sytuacja produkcyjno-ekonomiczna w rolnictwie Koniunktura w rolnictwie i jej prognozy Zakończenie Ważniejsze tendencje rozwojowe turystyki wiejskiej na przełomie wieków Wstęp Turystyka a rozwój regionalny i lokalny obszarów wiejskich 91

4 Spis treści Agroturystyka - podstawowy segment turystyki wiejskiej Ekoturystyka i zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Główne tendencje rozwojowe turystyki wiejskiej Zakończenie 98 Rozdział II Rolnictwo i obszary wiejskie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Sytuacja w rolnictwie i na wsi po akcesji Polski do Unii Europejskiej Wstęp Sytuacja w rolnictwie i na wsi w okresie stowarzyszeniowym z Unią Europejską Sytuacja w rolnictwie i na wsi po akcesji do Unii Europejskiej Użytkowanie ziemi rolniczej, struktura agrarna, gospodarstwa ekologiczne, cena ziemi rolniczej, pracujący w rolnictwie i inwestycje Poziom, wartość i zmienność produkcji rolniczej w latach Wspólny rynek Unii Europejskiej a Wspólna Polityka Rolna Finansowanie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich ze środków unijnych i krajowych w latach Program przedakcesyjny SAPARD Krajowe środki finansowe dla wsi i rolnictwa Płatności bezpośrednie Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" Prospektywne spojrzenie na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w latach Rozwój wsi i rolnictwa w założeniach projektu NPR i w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia na lata : Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwa w świetle projektu NSRR Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa (SROWiR) Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata Zakończenie Wpływ instytucji na przemiany agrarne w Polsce Wstęp Przemiany agrarne w świetle teorii ekonomii instytucjonalnej Polityka rolna, jej ewolucja i zadania w przemianach agrarnych Instrumenty instytucjonalne przemian agrarnych Wpływ instytucji rządowych na przemiany agrarne w okresie transformacji rynkowej 127

5 Spis treści Wpływ instytucji pozarządowych na przemiany agrarne w okresie transformacji rynkowej Zakończenie Globalne uwarunkowania rynku rolnego w Polsce Wstęp Globalizacja a światowy rynek towarowy Integracja europejska a jednolity rynek wewnętrzny Globalne uwarunkowania rynku rolnego Wpływ procesu globalizacji na rynki rolne Polityka handlowa liberalizacji wymiany na rynku produktów rolno- -spożywczych Polityka konkurencji a zdolność adaptacji do procesu i wymogów globalizacji Polityka rolno-żywnościowa i sytuacja na rynku rolnym Wpływ koniunktury światowej i krajowej na rynek rolny Wpływ handlu zagranicznego na rynki rolne Zakończenie Innowacyjność w sektorze rolno-spożywczym Wstęp Innowatyka, innowacyjność, strategia i polityka innowacyjna Stopień innowacyjności polskiej gospodarki Innowacyjność w sektorze rolno-spożywczym i na obszarach wiejskich Zakończenie Wspieranie przedsiębiorczości w Unii Europejskiej Wstęp Pojęcie i znaczenie przedsiębiorczości w gospodarce rynkowej Przedsiębiorczość a innowacyjność Przedsiębiorczość a transformacja Przedsiębiorczość a wzrost gospodarczy i dobrobyt społeczny Przedsiębiorczość szansą rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Wspieranie przedsiębiorczości w krajach Unii Europejskiej Wspieranie przedsiębiorczości w Polsce Zakończenie Scenariusze zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Wstęp Teoretyczne aspekty zrównoważonego rozwoju Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich w Polsce Podsumowanie Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwa w perspektywie planistycznej Wstęp Rozwój wsi i rolnictwa w założeniach projektu NPR i Wspólnej Polityki Rolnej UE Rozwój obszarów wiejskich i rolnictwa w świetle projektu NSRR 190

6 Spis treści Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa (SROWiR) Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata Zakończenie 193 Rozdział III Efektywność i konkurencyjność w rolnictwie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w świetle badań rankingowych Efektywność ekonomiczna przedsiębiorstw rolnych jako podstawowe kryterium konkurencyjności Wstęp Konkurencj a i strategie konkurencyjne przedsiębiorstw Polityka konkurencji i system jej ochrony w UE i Polsce Konkurencja w agrobiznesie a efektywność ekonomiczna przedsiębiorstw rolnych Zakończenie Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstw działających w agrobiznesie Wstęp Efektywność a pozycja konkurencyjna przedsiębiorstw w agrobiznesie Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstw w agrobiznesie w latach Zyski brutto i eksport a pozycje konkurencyjne przedsiębiorstw w agrobiznesie Zakończenie Sytuacja ekonomiczno-finansowa rolniczych spółdzielni produkcyjnych w latach w świetle badań rankingowych Wstęp Aktualny stan rolniczych spółdzielni produkcyjnych w Polsce Ceny skupu płodów rolnych a dochodowość gospodarstw rolnych Sytuacja ekonomiczno-finansowa RSP w latach Ukierunkowanie produkcyjne a efektywność spółdzielni rolniczych Ranking 10 najlepszych RSP według sytuacji ekonomiczno- -finansowej w 2005 r Zakończenie 227 Rozdział IV Rozwój regionalny i lokalny w warunkach integracji europejskiej na przykładzie Małopolski Nowe aspekty planowania i polityki przestrzenno-regionalnej Wstęp Planowanie i polityka przestrzenno-regionalna w warunkach polskiej transformacji Nowe aspekty planowania i zagospodarowania przestrzennego w świetle aktualnych uregulowań prawnych Planowanie przestrzenne w gminie 235

7 10 Spis treści Planowanie przestrzenne w województwie Planowanie przestrzenne na szczeblu krajowym Dyskusja o przyjętych rozwiązaniach prawnych Współpraca transgraniczna jako element polityki przestrzenno- -regionalnej i integracyjnej w UE Planowanie przestrzenne i polityka regionalna w Unii Europejskiej Zakończenie Problemy rozwoju regionalnego i lokalnego w województwie małopolskim Wstęp Teoretyczne ujęcie rozwoju regionalnego i lokalnego Znaczenie samorządu terytorialnego w rozwoju regionalnym i lokalnym Samorząd gminny a rozwój lokalny w mikroregionie Samorząd powiatowy a rozwój lokalny w subregionie Samorząd wojewódzki a rozwój regionalny Rozwój regionalny województwa małopolskiego Rozwój lokalny na poziomie subregionów w województwie małopolskim Rozwój lokalny na poziomie mikroregionów w województwie małopolskim Gmina Brzesko Gmina Myślenice Zakończenie Rozwój Małopolski w świetle Kontraktu Wojewódzkiego Wstęp Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa małopolskiego Środki finansowe w Kontrakcie na rozwój województwa małopolskiego Strategia rozwoju regionu Małopolski Zakończenie Strategia rozwoju wsi i rolnictwa Małopolski w świetle Kontraktu Wojewódzkiego Wstęp Ogólne założenia finansowe kontraktów wojewódzkich Strategia rozwoju i priorytety dla województwa małopolskiego Strategia rozwoju i priorytety dla rolnictwa i obszarów wiejskich województwa małopolskiego Podsumowanie Realizacja programu SAPARD w województwie małopolskim Wstęp ARiMR jako agencja wdrożeniowa i płatnicza funduszu przedakcesyjnego SAPARD 272

8 Spis treści Główne kierunki przemian w rolnictwie i rozwój obszarów wiejskich w województwie małopolskim Aktualny stan wdrożenia programu SAPARD w województwie małopolskim Realizacja Działania Realizacja Działania Realizacja Działania Realizacja Działania Zakończenie Rozwój lokalny w województwie małopolskim Wstęp Niektóre aspekty teoretyczno-aplikacyjne rozwoju lokalnego Rozwój lokalny na poziomie subregionów w województwie małopolskim Rozwój lokalny na poziomie mikroregionów w województwie małopolskim Kwestia rozwoju gmin problemowych w województwie małopolskim Zakończenie Sytuacja rolnictwa w województwie małopolskim w latach Wstęp Ludność i pracujący w rolnictwie Użytkowanie gruntów i struktura agrarna Struktura zasiewów i plony ziemiopłodów Stan i obsada pogłowia zwierząt gospodarskich Nawożenie, melioracje, siła pociągowa, inwestycje Globalna, końcowa i towarowa produkcja rolnicza Zakończenie Problemy rozwoju regionalnego i lokalnego w świetle Narodowego Planu Rozwoju na lata Wstęp Projekt Narodowego Planu Rozwoju i jego kompatybilność z polityką UE Projekt Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata Polityka interregionalna państwa Uwarunkowania rozwoju regionalnego w Polsce Priorytety rozwoju regionalnego Zakończenie 311 Rozdział V Wybrane problemy z teorii i metodologii badań w naukach ekonomicznych i ekonomiczno-rolniczych Współczesna nauka i naukoznawstwo Wstęp 315

9 12 Spis treści 1.2. Współczesna nauka i jej osiągnięcia Naukoznawstwo jako dyscyplina naukowa Nauki ekonomiczne i metodologia ekonomii Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Zakończenie Kierunki rozwoju współczesnej ekonomii i główne kwestie metodologiczne Wstęp Geneza i rozwój współczesnej ekonomii Neokeynesizm, postkeynesizm i nowa ekonomia keynesowska Monetaryzm, nowa ekonomia klasyczna i szkoła neoaustriacka Nowa ekonomia polityczna i neoinstytucjonalizm Ekonomia podaży Niektóre ważniejsze kwestie metodologiczne współczesnej ekonomii Zakończenie Metodologia ekonomii i jej zastosowanie w badaniach ekonomiczno- -rolniczych Wstęp Metodologia ekonomii w świetle struktury wiedzy o gospodarce Współczesny rozwój metodologii ekonomii i jej osiągnięcia Zastosowanie metodologii w badaniach ekonomiczno-rolniczych Zakończenie Behawioralne aspekty zachowań aktywizujących w gospodarce rynkowej Wstęp Teoria racjonalnych zachowań rynkowych Behawioryzm a podejmowanie racjonalnych i aktywizujących decyzji rynkowych Niektóre formy zachowań aktywizujących działalność gospodarczą Wnioski Ład przestrzenny i lokalizacja w teorii ekonomii a konkurencyjność regionów Wstęp Przestrzeń ekonomiczno-społeczna i ład przestrzenny a teorie lokalizacji Przestrzeń i lokalizacja w teorii ekonomii konwencjonalnej i przestrzennej Współczesne teoretyczne spojrzenie na przestrzeń i lokalizację Zakończenie Zrównoważony rozwój jako koncepcja w naukach ekonomicznych Wprowadzenie Istota zrównoważonego rozwoju Podstawowe pojęcia związane ze zrównoważonym rozwojem (Raport Brundtland) Zrównoważony rozwój w naukach ekonomicznych Ekonomia ekologiczna 364

10 Spis treści Ekonomia środowiska Nauki ekonomiczno-społeczne Podsumowanie Wkład laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w rozwój nauk ekonomiczno-rolniczych Wstęp Wpływ fizjokratyzmu, ekonomii klasycznej i neoklasycznej oraz współczesnej ekonomii na rozwój nauk ekonomiczno-rolniczych Rozwój nauk ekonomiczno-rolniczych w świecie i Polsce Wkład noblistów w dziedzinie ekonomii w rozwój nauk ekonomiczno- -rolniczych Zakończenie Metody ilościowe w badaniach laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Wstęp Główne obszary badawcze Badania metodologiczne i ich zastosowanie Ekonometria i metoda modelowa Analiza nakładów i wyników Programowanie liniowe Teoria gier i metody badań empirycznych Badania ekonomiczno-rolnicze Zakończenie Zarządzanie jakością kształcenia na kierunkach ekonomicznych uczelni rolniczych w Polsce Wstęp Zmiany rynku edukacji ekonomicznej w Polsce w latach Problemy jakości kształcenia ekonomistów na uczelniach rolniczych Uwarunkowania, czynniki i narzędzia kształtowania jakości nauczania Zakończenie 394 Podsumowanie 397 Wykaz referatów na konferencje i publikacji naukowych autora w latach Recapitulation 407 Contents 413