REDAKCJA NAUKOWA MICHAŁ GABRIEL WOŹNIAK, YIKTOR IVANOVYCH CHUZHYKOV, DMYTRO GRYGOROWH LUKIANENKO UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE

Transkrypt

1 REDAKCJA NAUKOWA MICHAŁ GABRIEL WOŹNIAK, YIKTOR IVANOVYCH CHUZHYKOV, DMYTRO GRYGOROWH LUKIANENKO UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE Kraków 2009

2 SPIS TREŚCI Słowo wstępne Rektora Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 13 Słowo wstępne Rektora Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Ekonomicznego 15 Wstęp 17 Rozdział 1 TEORETYCZNE I EMPIRYCZNE PODSTAWY NARODOWYCH MODELI KONWERGENCJI W WARUNKACH GLOBALIZACJI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ 1.1. Istota i główne cechy ewolucji krajowych modeli ekonomicznych na przełomie XX i XXI wieku, Wprowadzenie Paradygmatyczna próżnia krajowych modeli.' Transformacyjne modele krajów Europy Środkowej i Wschodniej Wnioski pod adresem konwergencji modeli krajowych Kryteria oceny sprawności systemów ekonomicznych Wprowadzenie Kryterium wzrostu gospodarczego Kryterium równowagi Kryterium stabilizacji Kryterium efektywności ekonomicznej Kryterium równości społecznej Teoretyczne kwestie konwergencji ekonomicznej Wprowadzenie Jak ujmowana jest konwergencja Mierniki konwergencji ekonomicznej Dylematy pomiaru procesu zbieżności Czynniki i bariery odrabiania dystansu rozwojowego w teorii ekonomii Ewolucja polityki odrabiania dystansu rozwojowego Wnioski pod adresem krajów posocjalistycznych Ogólna ocena reform gospodarczych w Europie Środkowej i Wschodniej oraz Wspólnocie Niepodległych Państw Wprowadzenie Sposoby realizacji procesu urynkowienia i ich komponenty Liberalizacja i stabilizacja Zmiany stosunków własnościowych Reformy instytucjonalne Reformy polityki społecznej 80

3 Konkluzje Zewnętrzne uwarunkowania konwergencji gospodarek narodowych Wprowadzenie Globalizacja Regionalizacja Kierunki polityki Unii Europejskiej Społeczno-kulturowe determinanty konwergencji Wnioski dla Ukrainy Analiza zbieżności gospodarki polskiej i ukraińskiej według zmian produktywności pracy Wprowadzenie Kapitał jako syntetyczny miernik wzrostu ekonomicznego Kapitał ludzki i adekwatne koszty pracy Nieparametryczna funkcja produkcji i model wzrostu gospodarki Produktywność pracy a równanie wymiany pieniędzy na produkty Porównanie produktywności pracy i PKB przy zastosowaniu kursu walutowego Doskonalenie teorii kursu walutowego Uwagi podsumowujące i wnioski Rola kapitału społecznego w konwergencji ekonomicznej Wprowadzenie Natura i funkcje kapitału społecznego Problem deprecjacji kapitału społecznego Wnioski dla krajów transformujących się Paradoksy rozwoju kapitału ludzkiego a konwergencja ekonomiczna Wprowadzenie Co ustaliła teoria wzrostu endogenicznego Problemy pomiaru kapitału ludzkiego Paradoksy dostosowań ilościowych i strukturalnych kapitału ludzkiego w gospodarce posocjalistycznej Specyficzne paradoksy dostosowań jakościowych kapitału ludzkiego w krajach posocjalistycznych Co wynika z.europejskiego programu rozwoju kapitału ludzkiego Wnioski :}. 161 Rozdział 2 EWOLUCJA MODELU GOSPODARCZEGO W POLSCE 2.1. Cele i sposoby realizacji transformacji systemu ekonomicznego Treść i składniki transformacji systemu ekonomicznego Transformacja ekonomiczna a ład polityczny Cele transformacji systemu ekonomicznego Błędy popełniane w realizacji urynkowienia Wady gradualistycznej koncepcji transformacji Przyczyny wyboru szokowej koncepcji zmian systemowych Wady podejścia szokowego Deregulacja działalności gospodarczej Istota i przesłanki deregulacji w krajach postsocjalistycznych Sfery deregulacji Ograniczenia deregulacji 181

4 Deregulacja rynków towarowych Deregulacja rynku pracy Deregulacja na rynkach finansowych Deregulacja i decentralizacja sfery budżetowej Reforma systemu emerytalnego Reforma służby zdrowia Demonopolizacja gospodarki Specyfika monopolu w gospodarce nierynkowej Kontrowersje wokół przedsięwzięć demonopolizacyjnych Rola prawa i polityki antymonopolowej Przebieg procesu demonopolizacji w Polsce Wnioski A,.,., 218 : 2.4. Transformacja stosunków własnościowych Przesłanki przyspieszenia prywatyzacji Prywatyzacja a partycypacja pracownicza i samorządność Denacjonalizacja Prywatyzacja zarządzania Specyfika dziedzictwa własnościowego i podstawy prawne stosunków własnościowych Rozwój sektora prywatnego w latach Wnioski Ewolucja makroekonomicznej polityki stabilizacyjnej Fazy wzrostu gospodarczego Determinanty recesji transformacyjnej ' Czynniki i bariery wzrostu gospodarczego w okresie przełomu recesji transformacyjnej Uwarunkowania i następstwa przyspieszonego wzrostu gospodarczego w latach Tendencje i mechanizmy stagnacyjne w latach Od polityki propodażowej do naprawy finansów publicznych Odkładane kwestie spójności społeczno-ekonomicznej Restrukturyzacja gospodarki Wprowadzenie Czynniki przemian strukturalnych w warunkach transformacji systemowej Ewolucja podmiotowej struktury gospodarki Polski w latach Przeobrażenie sektorowej struktury tworzenia dochodu narodowego i asortymentowej struktury produkcji Innowacje i dyfuzja technologii w procesie modernizacji gospodarki Problemy przestrzennego zróżnicowania rozwoju polskiej gospodarki Problemy rynku pracy jako konsekwencja przemian strukturalnych Konkluzje 288 Rozdział 3, EWOLUCJA MODELU GOSPODARCZEGO NA UKRAINIE 3.1. Cele rozwoju gospodarczego Ukrainy Wprowadzenie Ogólna charakterystyka celów rozwoju gospodarczego i ich klasyfikacja Koncepcje uzasadniania celów rozwoju gospodarczego Ukrainy Prawne podstawy ustalania celów rozwoju gospodarczego Ukrainy 294

5 Matryca modelu celów rozwoju gospodarczego Ukrainy Makroekonomiczne cele Ukrainy Przesłanki i osobliwości transformacji rynkowej Wprowadzenie Specyfika uwarunkowań transformacji Polityka gospodarcza okresu transformacji na Ukrainie Transformacja gospodarki Ukrainy w świetle rankingów międzynarodowych Wnioski Model kompensacyjnego wzrostu gospodarki Ukrainy Wprowadzenie Specyfika wzrostu kompensacyjnego Ukrainy Determinanty wzrostu kompensacyjnego Podsumowanie Tendencje i perspektywy jakościowego wzrostu gospodarczego Ukrainy Podstawy teoretyczne jakościowego wzrostu gospodarczego Kierunki modernizacji gospodarki Ukrainy Wnioski Współczesna polityka handlowa Ukrainy Wprowadzenie Dostosowania wynikające z akcesji do WTO Ochrona producentów krajowych Ochrona własności intelektualnej i standaryzacja Wnioski Kształtowanie pozycji Ukrainy w gospodarce europejskiej Wprowadzenie Implikacje odziedziczonej struktury rzeczowej gospodarki Implikacje zmian struktury podmiotowej gospodarki Implikacje międzynarodowych przepływów kapitału Implikacje nierównowagi zewnętrznej Wnioski pod adresem strategii gospodarczej 382 Rozdział 4 MECHANIZMY I INsf RUMENTY KONWERGENCJI GOSPODAREK NARODOWYCH *.' POLSKI I UKRAINY 4.1. Polska - Ukraina: możliwości współpracy w świetle procesów realnych Wprowadzenie Założenia wyjściowe Efekty transformacji Gospodarka i jej struktura Jaka przyszłość? Ukraińsko-polskie partnerstwo strategiczne oraz bilateralne stosunki gospodarcze Wprowadzenie Asymetria ukraińsko-polskiej współpracy handlowej oraz mechanizmy jej rozwiązania Dywersyfikacja ukraińsko-polskiej współpracy inwestycyjno-produkcyjnej Sektorowe priorytety konwergencji społeczno-gospodarczej Wprowadzenie Instytucjonalne instrumenty współpracy dwustronnej Czynniki i bariery współpracy sektorowej 425

6 Zwiastuny konwergencji sektorowej Wnioski Acąuise Communautaire i Strategia Lizbońska Rodowód i narzędzia acąuise communautaire Zasady ustrojowe Systemowe i ogólne zasady prawa Strukturalne zasady ekonomiczno-społeczne Swoboda przepływu kapitału Swoboda przepływu osób Wspólnotowe prawo konkurencji Strategia Lizbońska jako wyznacznik konwergencji ekonomicznej i społecznej Instrumenty polityki handlowej Wprowadzenie Instrumenty polityki handlowej stosowane przez Polskę Instrumenty polityki handlowej Ukrainy Polska i Ukraina - analiza porównawcza Podsumowanie Dyplomacja handlowa w stosunkach bilateralnych Wprowadzenie Organizacje międzynarodowej działalności gospodarczej Ukrainy i ich zadania Formy, metody i rezultaty ukraińskiej dyplomacji handlowej : Wnioski na przyszłość Mechanizmy i instrumenty finansowe Wprowadzenie \ Modele rozwoju systemu bankowego w Polsce i na Ukrainie i ich etapy Funkcje centralnych instytucji systemu bankowego i mechanizmów polityki pieniężnej na Ukrainie Charakterystyka sektora banków komercyjnych na Ukrainie Instrumenty finansowe Pozostałe instytucje finansowe na Ukrainie Próba ogólnej diagnozy stabilności mechanizmów finansowych na Ukrainie i w Polsce w kontekście kryzysu finansowego Podsumowanie Instrumenty polityki fiskalnej Ogólna charakterystyka podatków na Ukrainie Prawo podatkoweiw Polsce Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek od wartości dodanej Akcyza Inne podatki Problem harmonizacji podatków Wnioski : Mechanizmy i instrumenty rozwoju kapitału ludzkiego i innowacyjności Innowacyjność jako wyzwanie rozwojowe i kryterium sprawności współczesnej gospodarki Mechanizmy koordynacji innowacyjności podmiotów gospodarujących Rozwój kapitału ludzkiego i innowacyjności w świetle charakterystyk GOW Potencjał innowacyjny i jego wyniki 542

7 Podsumowanie Informacyjne determinanty konwergencji gospodarek Ukrainy i Polski Wprowadzenie Wyzwania informacyjne pod adresem społeczeństwa i gospodarki Ukrainy Bariery rozwoju informatycznego gospodarki i społeczeństwa Ukrainy Wnioski Współczesne problemy reform edukacyjnych na Ukrainie i w Polsce Wprowadzenie Podstawy prawne reform edukacyjnych Dywersyfikacja źródeł finansowania edukacji Przeobrażenia w strukturze kształcenia Wnioski Dywersyfikacja współpracy euroregionalnej Wprowadzenie Podstawy teoretyczne współpracy transgranicznej Zwiastuny współpracy transgranicznej Polski i Ukrainy Wnioski na przyszłość Modele rozwoju turystyki na Ukrainie i w Polsce Makroekonomiczne czynniki rozwoju turystyki Modele rozwoju agroturystyki Polski i Ukrainy Perspektywy rozwoju agroturystyki Wnioski Konwergencja gospodarcza Polski i Ukrainy w świetle procesów realnych i regulacyjnych : Wprowadzenie Dynamika podstawowych zmiennych makroekonomicznych w Polsce i na Ukrainie na tle krajów UE-15, UE-7 oraz WNP Efekt konwergencji Konwergencja w sferze regulacji w Polsce i na Ukrainie na tle wybranych grup krajów europejskich Konkurencyjność gospodarek Polski i Ukrainy Podsumowanie Transformacyjne ożywienie wzrostu gospodarczego - czy wystarczający jest minimalny poziomjreform? Wprowadzenie Szybki wzrost krajów WNP - konwencjonalne wyjaśnienie, czy szczególny przypadek? Alternatywne objaśnienia dużej fali wzrostu w krajach WNP od 2000 r Objaśnienia wznowionego wzrostu Kluczowe kwestie roli instytucji we wzroście gospodarczym Bieżąca ścieżka i kolejność rozwijanych instytucji w okresie transformacji Podsumowanie 648 ZAMIAST PODSUMOWANIA CZYLI LEKCJE Z DOŚWIADCZEŃ ZMIANY INSTYTUCJONALNEJ W POLSCE I. Wprowadzenie 651 II. Problemy identyfikacji i pomiaru instytucji 652 III. Instytucje sprzyjające wzrostowi gospodarczemu

8 IV. Wnioski z doświadczeń Polski 656 V. Liberalizm kontra strategiczna kooperacja a niesprawiedliwe nierówności 661 VI. Konkluzje 664 Bibliografia 667 Spis tablic 696 Spis wykresów 700 Spis rysunków 702 Spis aneksów 703 Wykaz skrótów 705 Indeks nazwisk 709 Nota o autorach i