OD REDAKCJI. Katarzyna Drobik. Redaktor Naczelny

Transkrypt

1

2

3 OD REDAKCJI SPIS TREŚCI WIADOMOŚCI Z branży przemysłowej...4 Indeksy...7 Wydarzenia i trendy...8 TEMAT NUMERU Łożyska w Polsce rynek, produkty, eksploatacja...8 EDUKACJA I ROZWÓJ Wykorzystanie aplikacji komputerowych w procesie projektowania obrabiarek...10 OPINIE IT dla Biznesu: trendy w modelowaniu rozwiązań informatycznych Część I...13 Wielki Brat w branży przemysłowej...15 ZARZĄDZANIE W PRZEMYŚLE Oświetlenie ma znaczenie. Jak zadbać o bezpieczeństwo w magazynach?...17 Flota twarda jak stal...20 NIE TYLKO PRZEMYSŁ Organizacja Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników od A do Z w praktyce...22 RAPORT Epicor. System ERP na miarę potrzeb...24 KALENDARIUM...24 Katarzyna Drobik Redaktor Naczelny Szanowni Państwo Ubiegły rok pokazał nam jak kryzys weryfikował w krajach wysokorozwiniętych dotychczasowe źródła wzrostu gospodarczego. Czy szykuje nam się kolejny trudny rok w globalnej gospodarce, który zafunduje nam niełatwy egzamin z zarządzania? Według danych podanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w 2013 r. Europa Środkowo-Wschodnia i Południowa z trudem radzić sobie będzie z recesją, zaś największe rynki Europy: Niemcy, Wielka Brytania i Francja czeka nieznaczny wzrost i koniunkturalne ożywienie. Na tle tych krajów póki, co Polska wyróżniała się w miarę stabilnym tempem rozwoju. Czy w 2013 r. uda nam się pozostać zieloną wyspą na morzu globalnego kryzysu? Może to być trudne, a zakładany wzrost gospodarczy o 2,2 proc, jak na realne potrzeby Polski jest dość mały. Takie słabe tempo z dużym prawdopodobieństwem dotknie rynek pracy, którego stopa bezrobocia w lutym była na poziomie 14,4 proc. Mało optymistyczne są również dane GUS, z których wynika, iż w 17 z 34 sekcji w lutym wystąpiły spadki w produkcji przemysłowej, szczególnie w tych z większym udziałem eksportu. Największe spadki widoczne były w produkcji maszyn urządzeń (-13,2 proc.), metali (-8,2 proc.), samochodów (-5,9 proc.). Warunki atmosferyczne również nie rozpieszczają polskiej gospodarki. Długa i mroźna zima z pewnością będzie miała wpływ na infl ację oraz kształtowanie się cen, a przede wszystkim na wyniki produkcji budowlano-montażowej w następnych miesiącach roku. Co będzie, czas pokaże. Na razie pozostaje tylko czekać i obserwować gospodarczą rzeczywistość, która potrzebuje stabilnych, długofalowych perspektyw rozwoju. Właśnie tych sprzyjających warunków wzrostu i funkcjonowania z okazji nadchodzących Świąt Wielkanocnych serdecznie Państwu życzę! Wesołego Alleluja! Katarzyna Drobik REDAKCJA Redaktor naczelny: Katarzyna Drobik, redakcja@osprzemyslu.pl Współpraca: CORE PR Prenumerata: prenumerata@osprzemyslu.pl Reklama: reklama@osprzemyslu.pl DTP, druk i oprawa: 101 Studio DTP T. Tęgi i spółka Sp. z o.o. Wydawca: ConnectON Sp. z o.o. ul. Śmigłego Rydza Łódź Projekt okładki: Artur Borowiak Zdjęcie na okładce: własność COMPLEX IQ Kwartalnik OŚ Przemysłu wydawany jest w formie elektronicznej (e-gazeta). E-wydanie OŚ Przemysłu to: aktualne wydanie Gazety dostępne raz na kwartał na ekranie Twojego komputera oraz urządzeniach mobilnych atrakcyjne warunki zamieszczania reklam fi rmy lub ogłoszeń reklamowych łatwy i szybki dostęp do aktualnego numeru i numerów archiwalnych o każdej i morze i w każdym miejscu możliwość archiwizacji wszystkich numerów na dysku komputera Jeżeli życzylibyście sobie Państwo regularnie otrzymywać e-wydanie gazety, prosimy o kontakt mailowy z Działem Prenumeraty adres prenumerata@osprzemyslu.pl Zapraszamy do współpracy. OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013 3

4 WIADOMOŚCI Nowości z branży przemysłowej Nowy młot udarowy CELMA potężna siła o niedużej masie CELMA wprowadziła do swojej oferty młot wyburzeniowy PRWg 3C przeznaczony dla profesjonalistów. Urządzenie posiada pneumatyczny, wysokowydajny mechanizm udarowy, dzięki czemu jest wytrzymałe, a przy tym gwarantuje siłę udaru o mocy 12.5 J. Ergonomiczny uchwyt oraz niewielka masa zapewniają łatwość jego użytkowania. CELMA SA, jedyny polski producent narzędzi oraz elektronarzędzi, systematycznie poszerza asortyment swoich produktów. Tym razem oferta została wzbogacona o bardzo wytrzymały młot udarowy PRWg 3C. Główną zaletą urządzenia, w porównaniu z produktami konkurencji, jest relatywnie niska waga względem posiadanej mocy i siły udaru, dzięki czemu zapewniony jest wysoki komfort pracy. Młot waży tylko 5 kilogramów, natomiast siła udaru osiąga 12.5 J, przy mocy wyjściowej 1050 W. Elektronarzędzie osiąga prędkość bez obciążeń do max obr/min. Urządzenie jest bardzo wygodne w instalacji oraz użytkowaniu. Posiada szybko mocujący uchwyt SDS-MAX, a w zależności od rodzaju powierzchni można skorzystać z 12 pozycji mocowania dłuta. Z kolei miękka, antypoślizgowa rękojeść amortyzuje drgania, których niski poziom, podobnie jak i hałasu, to efekt m.in. zainstalowanego niezwykle wydajnego mechanizmu tłumiącego. Młot posiada włącznik z blokadą, która umożliwia wygodną pracę w trybie ciągłym, natomiast wysoki poziom bezpieczeństwa gwarantuje specjalna osłona. Na tle konkurencji wyróżnia go także niska cena detaliczna, która wynosi 1280 zł netto. Produkt można nabyć w wybranych sklepach na terenie całego kraju. Wprowadzony na rynek młot CELMY został pozytywnie przyjęty przez klientów. Źródło: RX i żadna praca nie ciąży Seria RX 70 firmy STILL ma nową głowę rodziny. Najnowszy model o udźwigu od 6 do 8 ton imponująco łączy wydajność człowieka i maszyny. Seria RX 70 to idealne narzędzie pracy w każdych warunkach, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz hal magazynowych. Do niedawna w skład serii wchodziły wózki o udźwigu od 1,6 do 3,5 tony. Teraz swoją premierę ma nowy model o udźwigu od 6 do 8 ton. Pojazd jest łatwy w obsłudze i zwrotny, pozwalając operatorowi na wykonywanie najtrudniejszych zadań związanych z transportem i przeładunkiem towarów. Dzięki swoim kompaktowym rozmiarom może poruszać się w wąskich korytarzach magazynowych. Dzięki temu poradzi sobie w najtrudniejszych przypadkach w przemyśle papierniczym, spożywczym i drzewnym lub podczas załadunku i rozładunku samochodów ciężarowych. Nowy model jest unikalną kompilacją potężnego przemysłowego silnika Diesla z szybkością pracy i niskim zużyciem paliwa. Zastosowany w wózku napęd spalinowo-elektryczny pozwala na odzyskiwanie energii i precyzyjne przenoszenie mocy. Sprzęt standardowo posiada także program optymalizacji zużycia paliwa Blue-Q, który można aktywować za pomocą jednego przycisku. Maszyna podczas użytkowania wyłącza zbędne odbiorniki prądu, co generuje do 10% oszczędności energii. Kolejną proekologiczną zaletą modelu jest inteligentna technologia napędu. Podczas przyspieszania pojazdu następuje elektroniczny przeskok na kolejny bieg. Dochodzi wtedy do zmniejszenia prędkości obrotowej silnika o 25% przy zachowaniu tej samej prędkości jazdy. Ta zorientowana na przyszłość technologia zmniejsza zużycie paliwa, a w połączeniu z opcjonalnym tempomatem zapewnia komfort nawet na długich dystansach. RX 70-60/80 posiada system generujący o wiele niższą ilość spalin niż ustanowiono w dyrektywie Unii Europejskiej 97/68/EG etap IIIB. W stosunku do poprzednich modeli katalizator utleniania wchodzący w skład RX 70-60/80 w połączeniu z fi ltrem cząstek sadzy, zmniejsza emisję tlenków azotu o około 50%. Emisja sadzy fi ltrów cząsteczkowych również jest zredukowana i to o 97%. Warto przy tym dodać, że proces wypalania sadzy odbywa się całkowicie automatycznie a sam układ jest bezobsługowy. RX 70-60/80 został zaprojektowany z myślą o bezpieczeństwie użytkowników. Doskonałą widoczność w każdym kierunku zapewnia wysoka pozycja fotelu operatora, panoramiczny maszt, szeroka szyba oraz kabina umieszczona z lewej strony względem osi wózka. Maksymalną stabilność pojazdu na zakrętach gwarantuje niski środek ciężkości oraz wahliwie zawieszona oś kierująca. RX 70-60/80 może być wyposażony w system STILL ProActive, który informuje o ewentualnych usterkach. Wady urządzenia przekazywane są w postaci kodów błędów bezpośrednio z pojazdu do serwisu STILL Twórcy duży nacisk położyli na ergonomię i funkcjonalny design sprzętu. Kabinę operatora można dostosować do jego indywidualnych potrzeb. Zwiększony obszar roboczy zapewnia swobodę ruchów. Wózek wyposażony jest w sprzęt pokładowy obniżający poziom wibracji i pochłaniający hałas. Żeby zapewnić komfort pracy funkcje hydrauliczne obsługuje się za pomocą minidźwigni. Dodatkowo model posiada predefi niowane tryby jazdy. Operator ma możliwość wygenerowania 5 programów, z których każdy posiada indywidualne ustawienia prędkości, przyspieszenia i hamowania. Podczas pracy kierujący wybiera program, który automatycznie steruje charakterystyką pracy wózka. Udogodnieniem dla operatora może być także możliwość przyspieszania i hamowania za pomocą jednego pedału. Gdy kierujący zdejmuje nogę z gazu, pojazd spowalnia bez użycia hamulca eksploatacyjnego. Funkcja ta zapobiega niekontrolowanemu zjazdowi wózka widłowego na wyboistej powierzchni. Źródło: 4 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

5 WIADOMOŚCI Nowości z branży przemysłowej Nextrema LED ekstremalnie wytrzymała oprawa fot. Trilux Trwała, wydajna i bezpieczna to cechy diodowej oprawy oświetleniowej Nextrema LED firmy Trilux. Rozwiązanie do montażu sufitowego, ściennego oraz podwieszanego przeznaczone jest do pomieszczeń przemysłowych o wysokiej wilgotności powietrza i sprawdzi się nawet w najtrudniejszych warunkach. Wysoka szczelność oprawy oświetleniowej Nextrema LED (IP66) gwarantuje zabezpieczenie przed silnym zapyleniem i kurzem, wysoką wilgotnością powietrza, a także wahaniami temperatur nawet od -25 C do +35 C. Dzięki solidnej konstrukcji rozwiązanie można stosować zarówno do montażu sufi towego lub ściennego, jak i podwieszanego w chłodniach, pomieszczeniach przemysłowych czy na parkingach. Oprawę dodatkowo charakteryzuje wysoka wydajność 73 lm/w. Źródło światła stanowi system składający się z 24 diod wysokiej mocy, które zapewniają strumień świetlny emitujący 4000 lumenów. Natomiast osłona z poliwęglanu gwarantuje rozproszenie i równomierne rozłożenie światła. Ekologiczna i energooszczędna Nextrema LED jest energooszczędna i ekonomiczna w eksploatacji dzięki wbudowanemu czujnikowi wysokiej częstotliwości, który zapewnia oszczędność energii na poziomie 35%. Pozwala on wyłączyć światło lub ściemnić je do poziomu zdefi niowanego przez użytkownika w momencie, gdy wnętrze jest puste lub wystarczająco oświetlone w trakcie pracy. Zastosowanie technologii diodowej zapewnia oprawie żywotność ponad 50 tysięcy roboczogodzin oraz natychmiastowe jasne światło bez fazy rozgrzewania (nawet po chwilowym braku dopływu prądu). Oprawa nie wymaga wysokich nakładów konserwacyjnych. Jest ekologiczna, ponieważ nie zawiera rtęci i jest wykonana z materiałów nadających się do recyklingu. Źródło: MT-W-17S Przekaźnik czasowy z wyświetlaczem LED i cyfrowymi nastawami Relpol S.A. oferuje nowy, elektroniczny przekaźnik czasowy MT-W-17S z wyświetlaczem LED oraz z cyfrowymi nastawami czasów T1, T2 i T3. nowym przekaźniku czas nastawiany jest w bardzo W szybki i prosty sposób z dokładnością do 0,1 s. W zdecydowanej większości, producenci oferują elektroniczne przekaźniki czasowe z analogowymi nastawami, które obarczone są nawet kilkuprocentowym błędem. Powoduje to problemy w tych aplikacjach elektrycznych, w których wymagane jest dokładne nastawienie czasu. Problemy są potęgowane tam, gdzie nastawiany czas jest bardzo długi, a kilkuprocentowy błąd powoduje nawet kilkugodzinne odchylenie. Poza tym, dokładne nastawienie czasów jest bardzo czasochłonne. Programowanie funkcji i czasów odbywa się w bardzo prosty, intuicyjny sposób, tylko przy pomocy wyświetlacza oraz dwóch przycisków ( OK i F/T ). Duży dwucyfrowy wyświetlacz umożliwia: wyświetlanie nastawianej funkcji i nastawianych czasów, podgląd nastaw (nr funkcji i czas), podgląd upływu czasu w % (dla ustawień powyżej 60 s). Przekaźnik posiada szeroki zakres napięcia zasilania: od 12 do 240 V AC/DC i może być uruchamiany przez załączenie napięcia zasilania lub przez zewnętrzny sygnał wyzwalający (zestyk sterujący S). Przekaźnik, poprzez wyświetlacz i zestaw diod LED pozwala na uzyskanie pełnej informacji o stanie pracy przekaźnika: sygnalizacja zasilania U (zielona dioda LED świecenie ciągłe), OPIS PANELU CZOŁOWEGO PRZEKAŻNIKA CZASOWEGO MT-W-17S Sygnalizacja zasilania Wskaźniki nastawianego czasu (godziny, minuty, sekundy) Sygnalizacja wyboru czasu T2 Sygnalizacja pracy czasu T3 Sygnalizacja położenia styków wyjściowych Przycisk wyboru funkcji Przycisk zatwierdzający sygnalizacja położenia styków wyjściowych R (żółta dioda LED świeci ciągle, gdy zestyk zwierny jest zamknięty), sygnalizacja odmierzania czasu T1 i T2 (dla T1 na wyświetlaczu para segmentów LED wiruje w prawo, dla T2 wiruje w lewo), sygnalizacja odmierzania czasu T3 odbywa się przez pulsowanie zielonej diody LED T3, sygnalizacja zakończenia funkcji na wyświetlaczu pojawiają się kolejno litery E, n, d. Przekaźnik udostępnia 20 funkcji czasowych, w tym dwie dla tzw. trybów serwisowych: F0 OFF Serwisowe stałe wyłączenie; F1 ON Serwisowe stałe załączenie. Czasy T1, T2, T3 nastawiane są oddzielnie, a każdy można nastawić na wartość z zakresu od 0,1 s do 99 h 59 min 59,9 s. Przekaźnik MT-W-.. na wyjściu ma 1 zestyk przełączny 1P o obciążalności znamionowej 10 A / 250 V AC (kat. AC1). Liczba dostępnych w przekaźniku funkcji czasowych, możliwe do nastawienia czasy, uniwersalne napięcie zasilania, modułowa obudowa przekaźnika o szerokości 17,5 mm, w połączeniu z wysoką dokładnością nastaw czasu, szybkim i prostym programowaniem czynią ten przekaźnik wyjątkowo przydatnym do zastosowań w różnych aplikacjach, np. w automatyce przemysłowej, w automatyce budynkowej, w systemach zabezpieczeń, w systemach alarmowych, w systemach klimatyzacji i wentylacji oraz w wielu innych zastosowaniach. Źródło: OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013 5

6 WIADOMOŚCI INNOWACJE Nowości W z PRZEMYŚLE branży przemysłowej Tokarka kołowa typu UBF 112 W nieco ponad pół roku RAFAMET wyprodukuje i dostarczy tokarkę kołową typu UBF 112 N firmie PESA Bydgoszcz. Obrabiarka dla lidera branży tramwajowej Zamówiona maszyna to tokarka kołowa obrabiarka specjalna, wolnostojąca, umożliwiająca obróbkę zestawów kołowych, w tym akurat przypadku, o dwóch rozstawach kół standardowego 1435 mm i szerokiego, tzw. rosyjskiego 1520 mm. Obrabiarka, zgodnie z życzeniem klienta, wyposażona jest w kilka dodatkowych urządzeń, poszerzających jej funkcjonalność technologiczną. Ponadto cała maszyna zabudowana jest specjalnymi osłonami typu kiosk, o zwartej i sztywnej konstrukcji, znacznie poprawiającymi przede wszystkim bezpieczeństwo pracy a także samą estetykę urządzenia. Swoim kształtem, poprzez zastosowanie osłon, mimo swojej specyfi ki, sprawia wrażenie centrum obróbkowego. Poza tym, na wyposażeniu obrabiarki jest kruszarka wiórów poprawiająca ich ewakuację jak i inne dodatkowe podzespoły mówi Rajmund Jarosz, Sales Manager w RAFAMET S.A. Warto dodać, że w Bydgoszczy pracują już cztery obrabiarki wyprodukowane przez RAFAMET S.A. Są to jednak instalacje z dawnych lat i nadszedł moment by jedną z nich właśnie wymienić na nową. Nasz klient jest dostawcą szerokiej gamy pojazdów szynowych, stąd też maszyna w swojej funkcjonalności musi uwzględniać tę różnorodność konstrukcji jak i wprowadzone przez PESĘ rozwiązania techniczne, zastosowane w zestawach kołowych. RAFAMET to fi rma z dużym doświadczeniem. Poradzi sobie nawet z najbardziej niekonwencjonalnymi rozwiązaniami zapewnia Rajmund Jarosz. Maszyna ma trafi ć do klienta w sześć i pół miesiąca od daty podpisania kontraktu. Jest to termin bardzo krótki jak na dostawę obrabiarek specjalnych. Jednak możliwy do dotrzymania z uwagi na duże zaawansowanie produkcyjne tego typu maszyn. Zawarty na początku roku kontrakt dotyczy dostawy maszyny, jej instalacji, uruchomienia na miejscu, a także przekazania jej do eksploatacji i przeszkolenia pracowników. W RAFAMECIE mają nadzieję na dalszą współpracę. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że udało nam się zdobyć ten kontrakt. Pokonaliśmy w tym momencie naszą konkurencję, nie tylko lokalną ale i zagraniczną (...). To się udało i liczymy na dalszą współpracę, gdyż PESA to ważny i strategiczny klient (...) podsumowuje Rajmund Jarosz. Źródło: Dwusekcyjna pompa zębata w ofercie ZHS Zakłady Hydrauliki Siłowej z siedzibą w Łodzi systematycznie rozszerzają swój asortyment produktów. W ofercie spółki, wchodzącej w skład Grupy Kapitałowej Complex, jest już dostępna dwusekcyjna pompa zębata PZ 115. Nowe urządzenie cechuje się unikalną budową oraz szeroki spektrum jej zastosowania. Dwusekcyjna pompa zębata PZ 115 to nowa pozycja w ofercie spółki ZHS. Urządzenie umożliwia wytworzenie dwóch niezależnych strumieni oleju. Pierwsza sekcja o wydatku 53 cm 3 /obrotów przeznaczona jest do zasilania obiegu przekładni hydrokinetycznej i zasilania sterowania skrzynią biegów w układzie napędowym maszyny. Natomiast druga sekcja o wydatku 8,1 cm 3 /obrotów, przeznaczona jest do odsysania oleju przeciekowego z zamkniętej przestrzeni pomiędzy silnikiem spalinowym, a przekładnią hydrokinetyczną. Pompa PZ 115 może być również wykorzystywana do innych celów, np. jako źródło zasilania innych odbiorników na maszynie roboczej. Cechą, która ją wyróżnia na tle konkurencji, to unikalna budowa. Gabaryty nowego modelu PZ pozwalają na zabudowanie go w korpusie przekładni hydrokinetycznej, dzięki czemu wymiar przekładni jest minimalny. Jest to jedyne tego typu urządzenie dostępne na polskim rynku. Nowy model z powodzeniem może być wykorzystywany w maszynach górniczych, wiertniczych, budowlanych np. ładowarkach, prasach, maszynach rolniczych, obrabiarkach i wielu innych. Produkt objęty jest 12 miesięczną gwarancją. Źródło: 6 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

7 WIADOMOŚCI Wydarzenia i trendy Cztery nowe kombajny chodnikowe Famuru dla JSW FAMUR SA wiodący producent maszyn i urządzeń dla górnictwa zawarł w okresie od 6 lutego do 12 marca 2013 roku szereg umów jednostkowych z Jastrzębską Spółką Węglową (JSW) na łączną kwotę 61,1 mln zł. Kontrakt o największej wartości opiewający na 43,1 mln zł dotyczy dostawy czterech kombajnów chodnikowych REMAG R-2000 do zakładu wydobywczego Borynia Zofiówka Jastrzębie. Są to kolejne umowy z JSW w tym roku. W lutym FAMUR jako lider konsorcjum poinformował o zawarciu kontraktu na dostawę przenośników taśmowych do zakładu wydobywczego Krupiński. W ramach umowy FAMUR odpowiedzialny jest za dostarczenie dwóch urządzeń PIOMA o wartości 16,6 mln zł. Kombajn chodnikowy REMAG R-2000 Jastrzębska Spółka Węglowa należy do kluczowych odbiorców Famuru. Od 20 lipca 2012 roku do chwili obecnej spółki podpisały kontrakty na łączną kwotę 151 mln złotych. FAMUR regularnie dostarcza do polskich i zagranicznych kopalń szeroki asortyment maszyn i urządzeń do wydobycia węgla i robót przygotowawczych, takich jak: kombajny ścianowe, zmechanizowane obudowy ścianowe, przenośniki zgrzebłowe i taśmowe oraz kombajny chodnikowe. Konsekwentnie podpisywane kontrakty na dostawę kolejnych kombajnów chodnikowych REMAG są potwierdzeniem, że rozszerzenie portfolio Famuru o te urządzenia w styczniu 2011 roku było słusznym krokiem. Dzięki kombajnom chodnikowym stworzyliśmy kompleksową ofertę, dostosowaną do indywidualnych potrzeb klientów z branży wydobywczej. Efekty działań zapoczątkowanych dwa lata temu są coraz bardziej widoczne. Tylko w ubiegłym roku wyprodukowaliśmy 102 maszyny Remagu, a przychody segmentu kompleksów chodnikowych przekroczyły 200 milionów złotych powiedział Ireneusz Tomecki, wiceprezes zarządu FAMUR SA. Kombajn REMAG R-2000 przeznaczony jest do pracy w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Charakteryzuje się możliwością zmechanizowanego urabiania skał o jednostkowej wytrzymałości na ściskanie do 110 MPa. Kombajn posiada możliwość załadunku urobku na urządzenie odstawcze. Jego układ hydrauliczny pracuje w systemie oszczędnościowym zależnym od obciążenia tzw. LOAD-SENSING. Roboty przygotowawcze w kopalniach charakteryzują się dużym zagrożeniem zapłonu, a bezpieczeństwo jest podstawowym wyznacznikiem w procesie projektowania i produkcji maszyn FAMUR, dlatego kombajn REMAG R-2000 wyposażony jest w nowoczesny, wodno-powietrzny system zraszania, pomocny w gaszeniu iskier powstających w trakcie eksploatacji. Rozwiązanie to pozwala również w znacznym stopniu zmniejszyć zapylenie powstałe w wyniku pracy organu urabiającego. Urządzenie jest dostosowywane do rosnących wymogów kopalni i konsekwentnie unowocześniane, zachowując jednocześnie cenione przez operatorów: prostotę konstrukcji, dużą szybkość przemieszczania, zwrotność, łatwość manewrową i mały nacisk jednostkowy na spąg. Famur SA...rozpoczyna się drugi etap prac rozpoznawczych na obszarze koncesyjnym Niecka Grodziecka Dzięki pozytywnym wynikom pierwszych odwiertów możliwe jest zaplanowanie kolejnych etapów i dalsze rozwijanie projektu w okolicach Bolesławca. Wstępne wyniki są bardzo interesujące. W wykonanych w pierwszym etapie dziewięciu otworach wiertniczych średnia zawartość miedzi wynosiła ok. 1,4%, a zawartość srebra 50 gramów w tonie rudy. Na początku października 2012 roku KGHM Polska Miedź S. A. uzyskała stosowną decyzję Ministra Środowiska, dzięki czemu otwarta została droga do realizacji drugiego etapu prac geologicznych na obszarze Niecki Grodzieckiej. W najbliższym czasie rozpoczęta zostanie realizacja kolejnych sześciu otworów wiertniczych, które powinny być wykonane w ciągu pół roku. Równolegle prowadzone będą prace związane z określeniem sytuacji hydrogeologicznej na obszarze złoża, która ma istotny wpływ na przyszłe zagospodarowanie złoża i wydobycie. Zakres zaplanowanych do realizacji prac geologicznych, badań i analiz projektowo- -technicznych pozwoli wykonać wstępne studium wykonalności projektu, które będzie dla zarządu podstawą do podjęcia decyzji inwestycyjnej o budowie kopalni i wystąpienia o koncesje na eksploatację górniczą. Celem działań spółki jest udokumentowanie ok. 1,5 mln ton miedzi ekwiwalentnej w rozpoznawanym złożu mówi Herbert Wirth, prezes KGHM Polska Miedź S.A. Warto podkreślić, że opracowany przez Micon International Ltd. niezależny raport opublikowany 11 lutego 2013 roku w pełni potwierdził wielkość i jakość polskich zasobów miedzi i srebra należących do KGHM Polska Miedź S.A. Jak wynika z raportu, zasoby eksploatacyjne istniejących kopalń oraz obszaru Głogów Głęboki Przemysłowy pozwalają na utrzymanie obecnego poziomu wydobycia (29-30 mln t/rok) nawet przez okres następnych 40 lat. W międzyczasie spółka pracuje nad projektami w bezpośrednim sąsiedztwie dzisiejszej eksploatacji i planuje kolejne, które mogą powiększyć zasoby KGHM o ok. 987 mln ton rudy miedzi zawierającej ok.17 mln ton miedzi. Spółka prowadzi prace rozpoznawcze na obszarze koncesyjnym Niecka Grodziecka od 2011 roku. Teren badań położony jest w bezpośredniej bliskości tzw. Starego Zagłębia, gdzie funkcjonowały kopalnie Lena, Nowy Kościół i Konrad. Ta ostatnia do początku lat 90-tych. KGHM Polska Miedź S.A. OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013 7

8 TEMAT NUMERU Łożyska w Polsce rynek, produkty, eksploatacja Lena Lewandowska Wiceprezes Zarządu COMPLEX IQ Sp. z o.o. Polski rynek łożysk jest obecnie ukształtowany, czego dowodem są ostatnie lata, w których - bez względu na panującą koniunkturę nie nastąpiły znaczące zmiany w jego strukturze. Konkurencja jest bardzo duża, a przy tym wiele firm oferuje produkty o bardzo niskiej jakości, bez gwarancji czy odpowiednich certyfikatów, licząc na szybki zysk. Klienci końcowi są więc narażeni na ryzyko uszkodzenia maszyn, a w skrajnych przypadkach nawet na długotrwałe zatrzymania produkcji. Dystrybucja łożysk w Polsce jest w dużym stopniu rozdrobniona. Istnieje wiele małych podmiotów, które prowadzą sprzedaż głównie w segmencie łożysk z niższej półki cenowej. Sytuacja gospodarcza ma bezpośredni wpływ na rynek łożysk, a trzeba przyznać, że wskaźniki sprzedaży w ostatnich kwartałach nie napawały optymizmem. W 2013 roku duże zakłady produkcyjne mogą więc odczuć pewien spadek produkcji. Pozytywnym sygnałem w tej sytuacji jest wzrost produkcji łożysk do wykorzystania w sektorze rolniczym, głównie z uwagi na otrzymane przez firmy z tej branży dotacje z Unii Europejskiej. Kryteria wyboru nabywców łożysk Głównymi odbiorcami łożysk są m.in. firmy remontowe i produkcyjne, przemysł ciężki, huty, kopalnie oraz przemysł rolniczy. Przemysłowe łożyska używa się w tych maszynach, w których istnieje potrzeba przenoszenia napędu i zmniejszenia oporów ruchu. Tak więc dotyczy to automatycznie parku maszynowego większości zakładów przemysłowych. Główne kryterium wyboru łożysk przemysłowych, zwłaszcza w dobie pogarszającej się koniunktury gospodarczej, to przede wszystkim cena, a w dalszej kolejności dostępność produktów czy czas realizacji zlecenia. Jakość poparta certyfi katami i gwarancją producenta, to obecnie kwestia drugorzędna. Korzystając z produktów niezweryfi kowanego dostawcy, fi r- ma wystawiona jest na ryzyko poniesienie dużych strat fi nansowych na skutek eksploatacji łożysk, pochodzących z nieznanego źródła. Ich krótki okres użytkowania, to efekt zastosowania do produkcji stali o znacznie niższej jakości, np. węglowej, skrócenia procesu obróbki cieplnej, a także wykorzystania mniejszej ilości elementów tocznych bardzo niskiej jakości. Niska cena oznacza więc większe ryzyko szybkiego zużycia produktu i tym samym zwiększoną awaryjność. 8 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

9 TEMAT NUMERU Przykładowo łożyska Complex IQ to jedyne produkty w swoim segmencie jakościowo-cenowym, które objęte są 3-letnią gwarancją oraz posiadają międzynarodowe certyfikaty jakościowe. Są one zgodne z normą PN-EN ISO/IEC : 2005 i systematycznie kontrolowane przez niezależne laboratoria. Dużą zaletą w obecnej niestabilnej sytuacji rynkowej jest współpraca z dostawcami, którzy posiadają szeroki asortyment, dostępny w każdym momencie oraz możliwość produkcji elementów pod indywidualny projekt klienta. Największym popytem na rynku nadal cieszą się łożyska toczne różnych rodzajów (kulkowe, stożkowe, baryłkowe). Zauważalną tendencją w ostatnich latach jest rosnąca liczba zapytań dotyczących produkcji łożysk z innych niż stal materiałów, np. łożysk ślizgowych z tworzyw sztucznych czy ceramicznych. Nowością są dostępne na rynku łożyska magnetyczne wykorzystujące zjawisko lewitacji magnetycznej, w których nie występują elementy toczne. Łożyskowanie odbywa się w tym przypadku bez fizycznego kontaktu obydwu bieżni, eliminując tarcie i zużycie materiału łożyska. Dzięki łożysku magnetycznemu możliwa jest praca z wysokimi prędkościami obrotowymi wałów, największymi spośród wszelkich możliwych typów łożyskowania. Odpowiedni wybór nie jest łatwy Charakterystyczne właściwości każdego rodzaju łożysk tocznych powodują, że ich konstrukcja jest szczególnie przydatna do stosowania w określonych łożyskowaniach. Sformułowanie ogólnych zasad wyboru rodzaju łożyska nie jest do końca możliwe, gdyż w trakcie wyboru produktu należy wziąć pod uwagę wiele czynników i porównać je ze sobą. Podstawowe elementy, które należy rozważyć podczas projektowania węzła łożyskowego lub przy doborze łożyska do stosowanego już rozwiązania konstrukcyjnego, to m.in. dostępna przestrzeń zabudowy łożyskowania, wartości i kierunki mogących wystąpić obciążeń, dopuszczalne prędkości obrotowe oraz zmiana kierunku obrotów, niwelowanie błędów współosiowości, dokładność wykonania, jak również wymagany poziom cichobieżności i sztywność łożyskowania. Odpowiedni rodzaj łożyska a obciążenia Do łożyskowania niewielkich wałów, osiągających duże prędkości obrotowe, stosowane są zazwyczaj łożyska kulkowe. Przy zwiększonym luzie promieniowym, mogą również przejmować w pewnym stopniu obciążenia osiowe. Jeśli średnica wału jest duża, a w związku z tym wzrastają obciążenia, zastosowanie znajdują łożyska walcowe, jednak tylko przy obciążeniach promieniowych. Im bardziej złożone obciążenia, tym częściej pojawia się konieczność zastosowania łożysk o specyficznych właściwościach, przykładowo kulkowych wahliwych lub baryłkowych. W erze miniaturyzacji rośnie znaczenie coraz szerzej stosowanych odmian łożysk igiełkowych, używanych w niewielkich przestrzeniach zabudowy. Pomimo prostej konstrukcji, potrafi ą one przenosić znaczące obciążenia przy zachowaniu dużej sztywności łożyskowania. Ponieważ najczęściej mamy do czynienia z tzw. obciążeniami złożonymi, co w efekcie oznacza konieczność równoczesnego przenoszenia obciążeń promieniowych i osiowych (nawet w obu kierunkach) występuje konieczność zastosowania łożysk, które sprostają takim wymaganiom. Dlatego między innymi, w zależności od kąta wykonania bieżni, łożyska kulkowe skośne czy łożyska stożkowe mogą przenosić dowolne kombinacje wypadkowych sił. Aby spełnić złożone wymagania konstrukcyjne w jednym układzie, często stosuje się łożyska różnych typów, które ściśle ze sobą współpracują. Podobny efekt, jednak przy sporej oszczędności miejsca, można uzyskać stosując gotowe do zabudowy łożyska kombinowane. Rozpoznanie warunków pracy łożyska to ważny aspekt, który należy rozważyć przed przystąpieniem do jego projektowania. Warto zacząć od poznania warunków pracy i otoczenia, dalej przejść do wyboru łożyska i jego konfi guracji, a następnie dobrać łożysko pod względem obciążenia, jakie będzie musiało unieść. W następnej kolejności dokonujemy wyboru luzów wewnętrznych łożyska, a potem dopiero wybieramy materiał i typ koszyka. Po tych operacjach dobierany jest środek smarujący, metoda smarowania oraz uszczelniania. Na koniec dokonuje się zabudowy łożyskowania. Odpowiednia pielęgnacja Właściwa pielęgnacja łożysk przedłuża ich trwałość. Ważnym i kluczowym czynnikiem warunkującym trwałość łożyskowania jest odpowiednie smarowanie. Dobór środka smarnego powinien uwzględniać kilka głównych parametrów: temperaturę pracy, oczekiwane prędkości obrotowe, zewnętrzne czynniki (środowisko pracy), rodzaj i wielkość obciążeń. Należy także pamiętać, że w trakcie eksploatacji większość łożysk będzie wymagała stałego powtarzania smarowania. Niezwykle ważnym elementem jest także dobór właściwego uszczelnienia, od którego zależy ewentualne zanieczyszczenie smaru. Natomiast w przechowywaniu łożysk istotne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza. Łożyska są szczególnie wrażliwe na duże różnice temperatur i związaną z tym kondensację pary, co często staje się przyczyną występowania korozji. Odpowiedni wybór łożyska jest bardzo skomplikowaną czynnością. Firmy mogą obecnie przebierać w ofertach i szukać dla siebie optymalnych rozwiązań. Trudna sytuacja rynkowa sprawia, że każdy producent czy dystrybutor łożysk chce być konkurencyjny i oferować jak najlepsze warunki współpracy. Ważne, aby pamiętać, że poza pozorną dbałością o firmowe fi nanse, równie ważne jest bezpieczeństwo produkcji, na które ma bezpośredni wpływ jakość stosowanych produktów oraz wsparcie serwisowe specjalistów. COMPLEX IQ jest jednym z liderów produkcji i dystrybucji łożysk i części maszyn. W stałej ofercie posiada ponad 40 tys. produktów CX dla wszystkich gałęzi Przemysłu. Spółka zarówno na rynku polskim, jak i światowym posiada ugruntowaną i stabilną pozycję, wynikającą między innymi z wysokiej jakości produktów, obsługi Klienta, a także z nowoczesnych systemów dystrybucji. OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013 9

10 EDUKACJA I ROZWÓJ Wykorzystanie aplikacji komputerowych w procesie projektowania obrabiarek wyrobu można znacznie zmniejszyć, jeżeli rozwiązanie konstrukcyjne zapewnia efektywny montaż, tzn. gdy miejsca połączeń są łatwo dostępne oraz możliwe jest łatwe zamocowanie części. Podczas planowania montażu elementów maszyny, wizualizacja procesu montażu ułatwia ustalenie kolejności montowanych części i zespołów. W fazie sporządzania dokumentacji technicznej trójwymiarowy model maszyny może posłużyć także do przygotowania dokumentacji 2D. Moduły przeznaczone do przeprowadzania badań symulacyjnych umożliwiają wykonanie obliczeń i na tej podstawie przewidywanie zachowania konstruowanej maszyny w warunkach rzeczywistego obciążenia. Analityczne moduły programów CAD umożliwiają przeprowadzenie badań statycznej i dynamicznej sztywności cyfrowych prototypów oraz kinematycznej analizy wirtualnego modelu maszyny. W wyniku przeprowadzenia analizy statycznej obiektu można otrzymać m.in. naprężenia zredukowane, odkształcenie i współczynnik bezpieczeństwa dotyczący naprężeń dopuszczalnych. Natomiast przeprowadzając dynamiczną analizę sztywności otrzymuje się model modalny w postaci zbioru częstotliwości drgań własnych, współczynników tłumienia oraz postaci drgań. Na podstawie modelu modalnego można przewidzieć zachowanie się obiektu w sytuacjach, w których na badany mechanizm oddziałują dynamiczne obciążenia [5], [6], [7]. Modelowanie kinematyczne jest stosowane w celu symulowania działania mechanizmu podczas wykonywania przez niego założonego cyklu pracy [1]. Na podstawie modelowania kinematycznego konstruktor ma możliwość analizy współpracy poszczególnych elementów ze sobą jeszcze w fazie opracowywania koncepcji mechanizmu. Wyniki symulacji dynamicznej podczas projektowania maszyn mogą być pomocne np. przy doborze siły lub momentu obrotowego silnika napędowego, określeniu siły potrzebnej do utrzymania mechanizmu w statycznej równowadze (podczas projektowania przeciwwagi lub sprężyn), doboru odpowiedniej charakterystyki sztywności sprężyny lub tłumika w celu otrzymania określonej płynności ruchu podczas nawrotów stołu, doboru zarysu krzywki i wielu innych zadań. Moduły analityczne zamieszczone w programach CAD są również niezbędne podczas optymalizacji i oceny różnych wariantów konstrukcji w celu wyboru najlepszego rozwiązania. Podczas badań statycznej i dynamicznej sztywności cyfrowych prototypów, użytkownik może przeprowadzić obliczenia dla jednego wariantu modelu (wszystkie wymiary modelu mają niezmienną wartość podczas symulacji komputerowej) lub dokonać optymalizacji konstrukcji poprzez wykonanie obliczeń dla kilku różnych wariantów (warianty są tworzo- mgr inż. Sebastian dr hab. inż. Bojanowski Witold Pawłowski Instytut Obrabiarek i Technologii Budowy Maszyn, Politechnika Łódzka Rozwój techniki zapoczątkował miniaturyzację układów elektronicznych i stworzenie scalonych układów półprzewodnikowych. Dzięki temu cena i gabaryty współczesnych komputerów znacznie się zmniejszyły, a komputer stał się łatwo dostępnym towarem na rynku. W tym samym czasie powstało wiele różnych programów i aplikacji komputerowych, które uczyniły z komputerów efektywne i niezastąpione narzędzie wykorzystywane w niemal każdej dziedzinie życia. Komputery i specjalistyczne oprogramowanie są nieustannie wykorzystywane w przemyśle i ośrodkach naukowo-badawczych do zdobywania nowej wiedzy, usprawniania technologii oraz zgłębiania wcześniej poznanych zjawisk. Jedną z dziedzin, w której komputery są powszechnie używane jest projektowanie i wytwarzanie maszyn. Konstruktorzy mogą posłużyć się wieloma aplikacjami komputerowymi w celu stworzenia nowoczesnych produktów spełniających wymagania klienta. Wykorzystanie oprogramowania w procesie budowy maszyn zależy m.in. od etapu wytwarzania i sposobu produkcji. Podczas projektowania produktów wytwarzanych seryjnie można wyróżnić następujące etapy: uzasadnienie potrzeby skonstruowania maszyny, sformułowanie założeń konstrukcyjnych, sporządzenie wstępnego oraz wykonawczego projektu, wykonanie prototypu, przeprowadzenie badań prototypu, wykonanie dokumentacji technicznej dla serii próbnej, wykonanie serii próbnej, eksploatacja i badanie serii próbnej, sporządzenie dokumentacji technicznej dla produkcji seryjnej, produkcja seryjna, eksploatacja [3], [8]. Specjalistyczne programy wykorzystane podczas tworzenia nowych maszyn pozwalają m.in. skrócić czas procesu projektowania, obniżyć cenę gotowego wyrobu oraz zmniejszyć ryzyko popełnienia błędu. Wykorzystanie programów CAD Współczesne programy CAD dają użytkownikowi możliwość wykorzystania ich niemal we wszystkich etapach projektowania maszyny. Składają się z modułów, które pozwalają wykonać szereg różnorodnych operacji budowania i analizy przestrzennego modelu. Są to m.in. moduły tworzenia trójwymiarowych modeli części, wykonywania złożeń, dokumentacji technicznej, wizualizacji wyrobu, przeprowadzania specjalistycznych badań i symulacji. Moduły tworzenia trójwymiarowych modeli i wykonywania złożeń są najczęściej wykorzystywane na etapie wstępnego oraz wykonawczego sporządzenia projektu. Na etapie tworzenia złożeń maszyny konstruktor może skorzystać z biblioteki elementów znormalizowanych, modułu tworzenia konstrukcji spawanych oraz podsystemu tworzenia mocowań, ram, sprężyn i elementów przeniesienia napędu. Trójwymiarowy model produktu ułatwia ocenę końcowego wyrobu m.in. pod względem technologiczności konstrukcji. Użytkownik ma również możliwość wykrycia błędów konstrukcyjnych we wczesnym etapie projektowania, co może mieć wpływ na pracochłonność oraz koszty budowy i montażu rzeczywistego prototypu. Czas wykonania 10 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

11 EDUKACJA I ROZWÓJ ne przez wskazanie zmiennych wymiarów modelu - wymiarów parametrycznych oraz zdefiniowanie zakresu, w którym wartość wymiaru może się zmieniać). Proces optymalizacji konstrukcji pozwala obniżyć cenę jednostkową oraz podnieść jakość produktu poprzez zwiększenie sprawności, trwałości, niezawodności i cech użytkowych konstrukcji. Obniżenie ceny gotowego wyrobu można osiągnąć zmniejszając zużycie materiałów, przy wykorzystaniu tych samych surowców i technologii wytwarzania. Ograniczenie wykorzystania materiałów można otrzymać przez odpowiednie ukształtowanie i właściwe dostosowanie wymiarów elementów do istniejącego obciążenia. Zwiększenie sprawności urządzenia można uzyskać m.in. przez redukcję masy elementów ruchomych. Wśród zalet redukcji masy elementów maszyn można wskazać zmniejszenie momentów bezwładności tych elementów [3]. Zmniejszenie bezwładności ruchomych elementów pozwala na zastosowanie silników o mniejszej mocy oraz mniejsze rozmiary elementów zespołu przeniesienia napędu. Mniejsza moc silników napędowych i zmniejszone rozmiary ruchomych elementów powodują obniżenie zużycia energii i wzrost sprawności urządzenia. Małe momenty bezwładności ruchomych elementów powodują niższe obciążenia dynamiczne podczas hamowania i rozruchu, co może mieć wpływ na trwałość oraz rozmiar łożysk i prowadnic. Zmniejszenie obciążeń dynamicznych ma również wpływ na sztywność konstrukcji i rozmiar przekrojów poprzecznych elementów przenoszących obciążenia. Programy CAD stają się coraz popularniejszymi aplikacjami wspomagającymi pracę projektantów i konstruktorów. Programy te przyspieszają proces projektowania i pozwalają przewidzieć zachowanie konstrukcji maszyny po wykonaniu różnych symulacji w modułach analitycznych. Analityczne moduły programów CAD są uzupełniane co roku o kolejne narzędzia umożliwiające prowadzenie teoretycznych badań i symulacji komputerowych. Dlatego w swoich kolejnych publikacjach autorzy artykułu przedstawią dokładny opis narzędzi przeznaczonych do teoretycznych badań cyfrowych prototypów. Zostaną zaprezentowane m.in. możliwości badania cyfrowych prototypów maszyn w analitycznych modułach programów CAD oraz wykorzystanie programów CAD w procesie optymalizacji. W artykułach zostaną również zamieszczone przykładowe wyniki teoretycznych badań wirtualnego prototypu szlifierki do otworów SOH-10. Metoda Elementów Skończonych MES Metoda Elementów Skończonych (MES) jest powszechnie stosowanym narzędziem w obliczeniach numerycznych. Pozwala na rozwiązanie wielu problemów inżynierskich pojawiających się podczas opracowania i optymalizacji konstrukcji. Polega ona na zastąpieniu ciągłej konstrukcji modelem dyskretnym (modelem złożonym ze skończonej liczby małych elementów połączonych w węzłach). Do najbardziej znanych systemów wykorzystujących metodę elementów skończonych w mechanice konstrukcji należą ANSYS, NASTRAN, ABAQUS, MARC [9]. Wielu producentów programów CAD umieściło w swoich produktach różne moduły analityczne, dzięki którym użytkownik ma możliwość przeprowadzenia profesjonalnych obliczeń numerycznych bez opuszczania środowiska projektowania wirtualnego prototypu urządzenia. Dzięki wbudowanym modułom analitycznym biuro konstrukcyjne nie musi posiadać specjalistycznych programów do obliczeń MES, a użytkownik nie musi uczyć się obsługi nowych systemów. Aby uzyskać wysoką zbieżność wyników podczas symulacji MES z rzeczywistym zachowaniem konstrukcji należy przeprowadzić procedurę dostrajania modelu numerycznego do rzeczywistego prototypu maszyny. Dostrajanie numerycznego modelu może zostać wykonane m.in. poprzez wprowadzanie zmian i modyfikacji parametrów fizycznych elementów badanej maszyny (tj. moduł Younga, gęstość masowa, sztywność węzłów lub podpór), na podstawie wyników porównania odpowiedzi konstrukcji otrzymanej w wyniku obliczeń analitycznych oraz odpowiedzi pomierzonej doświadczalnie na podstawie konstrukcji rzeczywistej lub jej modelu laboratoryjnego [2]. Teoretyczne badania MES mogą być alternatywną i uzupełniającą metodą badań w stosunku do prowadzonych badań eksperymentalnych. W fazie modyfikacji konstrukcji, dostrojony wirtualny model maszyny może dostarczyć wielu istotnych informacji na temat zachowania badanego obiektu i stanowić podstawę do zmian konstrukcji. Statyczne i dynamiczne właściwości wirtualnej maszyny po wprowadzeniu modyfikacji mogą zostać ponownie sprawdzone na podstawie symulacji. Ostateczną decyzję, dotyczącą podjęcia produkcji zaprojektowanej obrabiarki należy poprzedzić weryfikacją doświadczalną, wymagającą zbudowania rzeczywistego prototypu maszyny. Procedura badań na podstawie cyfrowych prototypów ma na celu skrócenie czasu i zmniejszenie kosztów procesu projektowania poprzez zmniejszenie liczby rzeczywistych prototypów koniecznych do wykonania przed uruchomieniem produkcji [6]. Badania prototypów obrabiarek Badania prototypu są bardzo ważnym etapem projektowania, gdyż pozwalają zweryfikować zachowanie nowej maszyny w rzeczywistych warunkach pracy. Przed podjęciem decyzji o produkcji nowego produktu należy zbudować rzeczywisty prototyp i przeprowadzić badania eksperymentalne. Prototyp pozwala wykryć błędy konstrukcyjne, zdobyć nowe informacje o badanym obiekcie oraz sprawdzić, czy konstrukcja nowej maszyny spełnia wszystkie założenia konstrukcyjne. Podczas prób należy zbadać warunki pracy maszyny w odniesieniu do wydajności, trwałości urządzenia lub bezpieczeństwa pracy. Jednak w tym celu trzeba wykonać bardzo duży zakres badań eksperymentalnych po to, aby uwzględnić jak najszerszy przedział zmienności warunków pracy i określić ich wpływ na zachowanie dynamiczne obiektu. Dlatego, aby dokonać opisu zachowań konstrukcji mechanicznej w szerokim zakresie wymuszeń, należy zbudować model dynamiczny badanego urządzenia. Poprawnie zbudowany model zapewnia możliwość przeprowadzenia szeregu eksperymentów teoretycznych i określenia sposobu dynamicznych zachowań badanego obiektu bez konieczności przeprowadzania ogromnej liczby doświadczeń [4]. Do budowy teoretycznego modelu można wykorzystać program Matlab Simulink. Program ten pozwala budować modele symulacyjne przy pomocy interfejsu graficznego i tzw. bloków. Środowisko Matlab-Simulink umożliwia przeprowadzanie symulacji z czasem dyskretnym jak i ciągłym. Podczas tworzenia teoretycznego modelu należy wziąć pod uwagę m.in. wzajemne oddziaływania procesu skrawania, parametrów obróbki, geometrii obrabianej powierzchni oraz konstrukcji obrabiarki. Aby uwzględnić te wszystkie zależności należy w jednym modelu umieścić zjawiska związane z dynamiką konstrukcji maszyny oraz procesem obróbki. Podsumowanie Podczas procesu projektowania maszyn komputer z odpowiednim oprogramowaniem stał się niezastąpionym narzędziem w rękach konstruktora. Współczesne aplikacje komputerowe pozwalają na wykorzystanie ich niemal we wszystkich etapach wytwarzania maszyn. Powstanie nowego produktu jest ściśle związane z zapotrzebowaniem OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/

12 EDUKACJA I ROZWÓJ rynku na określony towar dlatego często motorem działań producentów maszyn są rosnące wymagania klientów. Stworzenie innowacyjnych produktów i rozwiązań technicznych wymaga szczegółowego poznania określonych zjawisk, procesów oraz mechanizmów działania w danej dziedzinie, a następnie określeniu najlepszego rozwiązania problemu. Na etapie uzasadnienia potrzeby skonstruowania maszyn i sformułowaniu założeń konstrukcyjnych projektant może posłużyć się nowoczesnym sprzętem laboratoryjnym i naukowym do wykonania teoretycznych i doświadczalnych badań w celu lepszego poznania tych zjawisk. Do sporządzenia wstępnego i wykonawczego projektu konstruktor może posłużyć się oprogramowaniem do wykonania trójwymiarowego modelu maszyny oraz programami do wykonania teoretycznych symulacji na podstawie trójwymiarowego modelu maszyny. W fazie wykonania prototypu trójwymiarowe modele elementów maszyny wykonane w programach CAD mogą stać się podstawą do stworzenia dokumentacji płaskiej oraz wygenerowania programów sterujących pracą obrabiarek CNC (obrabiarek sterowanych numerycznie) w programach CAM. Czas wykonania eksperymentalnych badań warunków pracy maszyny na etapie analizy rzeczywistego prototypu można ograniczyć przez stworzenie dynamicznego modelu testowanego urządzenia i przeprowadzenie komputerowej symulacji z czasem ciągłym lub dyskretnym w programie Matlab-Simulink. W procesie optymalizacji konstrukcji wykorzystanie symulacji komputerowych metodą elementów skończonych umożliwia najlepsze dostosowanie konstrukcji obrabiarki do określonych warunków pracy i założeń konstrukcyjnych. Nowoczesne aplikacje komputerowe umożliwiają producentom maszyn stworzenie innowacyjnych produktów zaspokajających oczekiwania klientów oraz pozwalają skrócić czas projektowania, zmniejszyć koszty wytworzenia maszyny i poprawić właściwości produktów. Literatura: [1] Lee K.: Principles of CAD/CAM/CAE. Addison-Wesley Longman Inc [2] Miller B.: Dostrajanie modelu matematycznego konstrukcji do modelu fizycznego, praca doktorska, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza, Rzeszów, [3] Osiński Z.: Podstawy konstrukcji maszyn wydanie drugie. PWN Warszawa [4] Pawłowski W.: Wibracyjne szlifowanie wgłębne wałków, rozprawa habilitacyjna, Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej Nr 1068, Rozprawy Naukowe, Z. 393, Łódź, [5] Pawłowski W.: Badanie właściwości dynamicznych cyfrowego modelu zespołu wrzeciennika szlifierki do wałków. Mechanik 5-6/2009 s [6] Pawłowski W., Bojanowski S.: Teoretyczna analiza modalna zespołu wrzeciennika przedmiotu szlifierki do otworów. Mechanik 11/2011 s [7] Pawłowski W., Bojanowski S.: Możliwości zmian konstrukcji i montażu wrzeciennika przedmiotu szlifierki do otworów na podstawie teoretycznej analizy modalnej. Technologia i Automatyzacja Montażu nr (75) s [8] Wrotny L. T.: Projektowanie obrabiarek zagadnienia ogólne i przykłady obliczeń. WNT Warszawa [9] Zagrajek T., Krzesiński G., Marek P.: Metoda elementów skończonych w mechanice konstrukcji. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej Warszawa OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

13 OPINIE IT dla Biznesu: trendy w modelowaniu rozwiązań informatycznych (Część I) W świecie biznesu nie brakuje różnorodności rozwiązań informatycznych. Firmy próbują konkurencyjnie prześcigać się. Mniejsze przedsiębiorstwa korzystają z gotowych, sprawdzonych i nieobciążających finansowo rozwiązań. Inne decydują się na dedykowane rozwiązania, widząc lub wierząc, że tylko takie są w stanie spełnić ich wymagania. Jeszcze inne z uwagi na swój charakter funkcjonowania wybierają rozwiązania integrowane, które łączą ze sobą istniejący i dedykowany charakter środowiska IT wspierającego ich trzon biznesu (tzw. core biznes ). Motywy są bardzo różne, ale te główne to oczywiście optymalizacja (przyśpieszenie) i wsparcie procesów biznesowych, które chcąc nie chcąc zawsze istnieją w każdym przedsiębiorstwie. Ważne mogą być również takie aspekty, jak optymalizacja czasu pracy, zarządzanie danymi, możliwość archiwizacji, ewidencji i wglądu historycznego w dane lub po prostu wizualizacja (eksponowanie) danych dla szerszej grupy odbiorców. Celów jest bardzo wiele. Różnorodność systemów informatycznych jest spora. Jednocześnie nie jest też tak, że oprogramowanie jest tak różnorodne jak różnorodne są przedsiębiorstwa i ich charakter funkcjonowania. Decyzja o dedykowanym charakterze rozwiązania jest decyzją ważną i być może nie zawsze brane są pod uwagę wszystkie istotne aspekty wynikające z dedykowanego charakteru. Zalet jakiegokolwiek rozwiązania nie należy przeceniać. Istnieje ryzyko, że dedykowane systemy informatyczne zamiast dostosować się do specyfi ki przedsiębiorstwa ograniczają i komplikują jego procesy. W tym artykule nie będę poruszał różnorodności i zastosowania systemów IT dla biznesu a raczej będę chciał opowiedzieć o tym, w jakim punkcie znajduje się świat IT, w jaki sposób może on pozytywnie przekładać się nie tylko na oprogramowanie stosowane w zarówno małych, jak i bardzo dużych przedsiębiorstwach jak również odniosę się do tych rozwiązań, które aktualnie są stosowane i dlaczego nie powinny być stosowane. Ważne jest to, aby każde przedsiębiorstwo zdawało sobie sprawę z tego, że wybór odpowiedniego rozwiązania może zaważyć nie tylko na jego teraźniejszości, ale również przyszłości (w różnych płaszczyznach). Innymi słowy to, co wydawać by się mogło na teraz idealnym rozwiązaniem może być w perspektywie czasu obciążające. Wspomniałem wcześniej o tym, że przedsiębiorstwa są różnorodne. Różnorodny jest również rynek oprogramowania/ systemów informatycznych. Różnorodność w biznesie uwidacznia się w sposobie użytkowania systemów IT i w tym, jakimi danymi przedsiębiorstwo się posługuje. Różnorodność w zakresie funkcjonalności oraz spełnionej roli oprogramowania jest często mniejsza, bowiem realizowana przez systemy informatyczne konkretna funkcjonalność może realizować wiele obranych celów jednocześnie. Dla przykładu przedsiębiorstwo typowo handlowe niezależnie od asortymentu zawsze będzie potrzebowało zarządzać magazynem, wykorzystywać kartoteki produktowe, przetwarzać je w celach handlowych, marketingowych itd., czyli jest to cel każdego przedsiębiorstwa, niezależnie od specyfi ki funkcjonowania. Duża różnorodność biznesowa jedna funkcjonalność. Jeszcze inaczej mówiąc: warto zdawać sobie sprawę z tego, że systemy IT zbudowane są z klocków, przy pomocy których można tworzyć różnorodne budowle. Być może wszystko to wydaje się być oczywiste. Dlaczego o tym wspominam? Ponieważ ważne jest to, że niejednorodność biznesowa wcale nie przekłada się bezpośrednio na różnorodność funkcjonalną i technologiczną w świecie IT. W świecie IT bardzo wiele rozwiązań zostało już dawno temu wykreowanych i teraz są one jedynie wykorzystywane, i w przetworzonej, wielokrotnej formie powielane oraz w niewielkim stopniu modyfi kowane, i właśnie z uwagi na to mogą być już nieaktualne technologicznie a tym samym mieć pewne ograniczenia. Powinniśmy zwracać uwagę nie tylko na to, jakie funkcje pełni dany system IT, OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/

14 OPINIE ale również na to, w jaki sposób te funkcje realizuje i czy potrafi elastycznie dostosowywać się do aktualnych biznesowych wymagań jak i tych przyszłościowych. To drastycznie może zmienić sposób postrzegania przydatności danego rozwiązania informatycznego. Niejednokrotnie ważne jest to, na ile system taki dostosowuje się do rosnących potrzeb i czy jego rozszerzalność jest akceptowalna cenowo? Może bowiem być tak, że cena aktualnie używanego przez nas systemu jest tak niska, że nie będziemy mieli żadnego problemu w podjęciu decyzji o zmianie go na inny, lepszy. Tylko czy warto migrować i zmieniać sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa ze względu na cenę oprogramowania? Warto pamiętać o tym, że samo wdrożenie firmy w nowe rozwiązania to też dodatkowy koszt i również nie zawsze migracja z aktualnie posiadanego środowiska jest możliwa. Wybierając dane oprogramowanie ważne są nie tylko osiąganie celu, ale również sposób, w jaki go osiągamy. Jak się to w takim razie ma do trendów w modelowaniu rozwiązań informatycznych dla biznesu? System informatyczny powinien być elastyczny w dostosowywaniu się do nowych potrzeb. Małe przedsiębiorstwa korzystają z ograniczonej ilości funkcjonalności, w imię niższej ceny. Im większe przedsiębiorstwo, tym więcej potrzeb, tym szersze rozwiązanie IT i większa potrzeba modelowania i dostosowywania się do nowych procesów biznesowych. Co za tym idzie tym wyższa cena danego rozwiązania informatycznego. Czy taka prawidłowość jest naturalna? Czy może być inaczej? Na pewno tego wszyscy chcielibyśmy. I tutaj możemy być spokojni. Na szczęście coraz częściej spotykam się w świecie IT z rozmowami i podejściem, które optymalizuje koszty wraz z rosnącymi potrzebami rozwiązania IT. Ten trend w rozwoju technologicznym naprawdę jest niesamowicie pozytywny. Sprawia on, że istnieje duży potencjał. Możemy zadać sobie kolejne pytanie: dlaczego cena danego rozwiązania informatycznego jest bardzo często przy większych przedsiębiorstwach tak wysoka? Zależy to właśnie od tego czy można modelować dane rozwiązania informatyczne w sposób elastyczny (szczególnie w dużych i bardzo dużych przedsiębiorstwach). Czasem stworzenie nowej funkcjonalności wiąże się z minimalnymi kosztami wynikającymi z czasu produkcji i wartością danego rozwiązania, ale niejednokrotnie przy bardziej wymagających rozwiązaniach również z potrzebą rozszerzania infrastruktury informatycznej (serwery, większa moc obliczeniowa, więcej baz danych, wyższe obciążenie z uwagi na rosnący ruch w sieci itd.). Tutaj również trendy pokazują, że przyszłościowo zaprojektowany system informatyczny może w łatwy sposób eliminować jeszcze bardziej wiele z tych kosztów. Rozszerzenie naszej infrastruktury informatycznej o nowe serwery (czy to w środowisku fi zycznym czy wirtualnym) może być wyeliminowane, a co za tym idzie koszty utrzymania takiej infrastruktury są o wiele niższe i przestają rosnąć. Pocieszający jest fakt, że trendy w modelowaniu oprogramowania są takie, aby oprogramowanie to było coraz bardziej wydajne i zajmowało coraz mniej zasobów oczywiście tam gdzie jest to faktycznie potrzebne (np. w sytuacji, kiedy rośnie drastycznie ilość rekordów w kartotece asortymentowej). Od zawsze jest to temat ważny. Już od wielu lat znane są sposoby na taką optymalizację w podejściu do projektowania, jednakże czas potrzebny na stworzenie takiego rozwiązania często był zbyt długi z uwagi na źle stosowane lub niestosowane metodyki poprawnego projektowania lub ze względu na brak odpowiednich metodyk i brak odpowiednich technologii. Często dane rozwiązanie technologiczne było pierwsze i od wielu lat jest twardo osadzone, i rozwijane na rynku. Inną zupełnie kwestią jest to, że zmiana podejścia do tworzenia danego rozwiązania, które de facto świetnie się sprawdza, jest na początku dla fi rm IT często zbyt kosztowna. Niestety dla nich trendy są takie, że wiele z rozwiązań w perspektywie kolejnych lat albo dostosuje się technologicznie albo wypadnie naturalnie z rynku i ustąpi miejsca nowym, innowacyjnym systemom IT. Dlaczego właśnie lat? Uważam, że najnowsze innowacyjne zastosowania, które dopiero uwidaczniają się na rynku potrzebują dużo czasu, aby mogły zastąpić starsze, mocno osadzone w każdej sferze rozwiązania klasy enterprise mogły zaistnieć przy ich użyciu. Kolejnym bardzo ważnym aspektem jest to, w jaki sposób dane oprogramowanie technicznie realizuje obrane przez nas cele. To, co dostrzega przedsiębiorca od zawsze to fakt, że oprogramowanie działa realizuje interesujące go cele. I to bardzo często działa świetnie. Jednak czy skupiamy się nad tak ważnymi elementami jak elastyczność w ciągłym dostosowywaniu się do rosnących wymagań każdego przedsiębiorstwa? Czy skupiamy się nad rosnącymi kosztami utrzymania w zależności od rozrastania się systemu wspierającego nasz biznes? Czy śledzimy nowinki w świecie oprogramowania wspierającego nasz biznes? A może nasz dostawca nie planuje dalszego rozwoju oprogramowania w perspektywie kolejnych 2 lat i nie informuje nas o tym? Czy w końcu wzrost kosztów utrzymania w stosunku do rozszerzania funkcjonalności i rozwoju naszego biznesu jest np. liniowy (korzystny/niekorzystny)? Jest to o tyle ważne, że zainwestowane przez nas środki w pewnej perspektywie czasu mogą być porzucone w jednym momencie, z uwagi na istotne ograniczenie systemu informatycznego. System mógł nas wspierać przez wiele lat, ale w jednym momencie przestanie spełniać nasze oczekiwania w zmieniającym się biznesie. Jedna z tendencji w IT pokazuje, że systemy informatyczne coraz bardziej odporne są na tego typu wyzwanie, jakim jest nieograniczone i ciągłe dostosowywanie się do potrzeb. Tendencje pokazują, że systemy coraz bardziej potrafią rozwijać się równolegle tak samo szybko i elastycznie jak nasz biznes. Rzecz jasna wszystko jest kwestią ceny i czasem opłacalne wydać się nam może to, że po prostu zrezygnujemy z jednego oprogramowania na rzecz innego pytanie tylko czy aby zawsze taka zmiana jest korzystna? Czy nie lepiej, jeśli po prostu system IT ewoluuje wraz z naszym przedsiębiorstwem? Przecież ideą naszego działania jest, co innego niż nowe wdrożenia IT powinniśmy się skupiać tylko na tym, co dla nas ważne, a to, co nas wspiera powinno realizować zadania w sposób transparentny. Na wszystkie zadanie powyżej pytania łatwo można sobie odpowiedzieć śledząc najważniejsze aspekty świata IT. Warto znać aktualne rozwiązania IT nie tylko w sferze przedstawianej przez przedstawicieli handlowych. Oni prezentują nam tylko to, co nas interesuje w sferze biznesu i to, o czym sami chcą mówić, przedstawiając mocne strony systemu informatycznego. Warto wiedzieć, jakie funkcje realizuje środowisko informatyczne i jaki posiada potencjał. Warto również znać rozwiązania konkurencji i zdawać sobie spra- 14 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

15 OPINIE wę czy posiada ona rozwiązania tej samej klasy w sferze technologicznej czy może jednak wyprzedza ona świat o jeden krok do przodu. Warto znać te wszystkie kwestie (oczywiście z perspektywy przedsiębiorcy), ponieważ mogą one zaważyć na wielu aspektach takich jak dynamika rozwoju firmy i koszty, jakimi firma jest obciążona w perspektywie dłuższego czasu. Dobór oprogramowania powinien mieć wpływ na planowanie w perspektywie dłuższego czasu (czy to na poziomie idei czy to na poziomie konkretnych mierzalnych wskaźników). W końcu warto znać te aspekty po to, aby zdawać sobie sprawę z tego, w jakim kierunku zmierza świat IT i czy możemy liczyć na rozwój naszego środowiska IT, a tym samym biznesu i jaka będzie tendencja w tak ważnych wskaźnikach, jak koszt czy też elastyczność. To wszystko przekłada się na koszty, które ponosi przedsiębiorstwo. Naświetlenie tych tematów jest o tyle ważne, aby zdawać sobie sprawę, że w ogóle poruszane przeze mnie zagadnienia istnieją niejednokrotnie nie jest to takie oczywiste. Świat IT i systemy informatyczne to nie tylko dostarczanie cały czas rozwiązań, ale również świat nauki, świat optymalizacji i ciągłej i b. szybkiej ewolucji, która jeśli nie istnieje to tylko kwestią czasu jest zmiana używanego przez nas systemu na nowy. Tutaj dochodzimy do sedna. Koszty, dynamika, elastyczność, rozwój, eksperymentowanie, skuteczność, wydajność, zarządzanie, planowanie, środowisko pracy systemu, diagnostyka, sposób pracy z systemem oraz wiele innych czynników powinniśmy znać, jako przedsiębiorcy lub wspierać się odpowiednimi konsultacjami IT. Znajomość takich tematów może ustrzec nas przed nieprawidłowym doborem oprogramowania. Tak jak rozwój naszego biznesu wiąże się z ciągłym dostosowywaniem do rynku, wyprzedzaniem naszych konkurentów, proponowanie rozwiązań najlepszych, innowacyjnych tak i również w sferze rozwiązań IT powinniśmy zachować odwagę, a jednocześnie rozsądek w doborze systemów IT, które wydają się nam być słusznymi. Szczególnie tam, gdzie dotykamy dedykowanego sposobu rozwoju oprogramowania pod nasze potrzeby, ponieważ tutaj język naszych korzyści może nie wystarczyć w perspektywie czasu (o ile taki właśnie nas interesuje). Paweł Sroczyński (Atmosphere) O tendencjach w IT i rozwiązaniach dla biznesu dowiecie się Państwo w następnym numerze gazety Wielki Brat w branży przemysłowej Dynamiczny rozwój rynku monitoringu w ostatnich latach pozwolił na stworzenie spójnego systemu połączonego z siecią internetową i urządzeniami typu NAS. Kompleksowy charakter oraz innowacyjność tego rozwiązania sprawiają, że zyskuje ono sympatyków w nowych gałęziach gospodarki, również w branży prze- Robert Kulasiński VAR Account Manager, NETGEAR Polska mysłowej. Coraz lepsza kompresja generowanego strumienia danych umożliwia prowadzenie monitoringu dużych przestrzeni magazynowych czy zakładów produkcyjnym z poziomu przeglądarki internetowej, dzięki czemu firmy ponoszą niższe koszty instalacji i utrzymania systemu, poświęcają mniej czasu na jego instalację oraz wykorzystują mniej miejsca na jego przechowywanie. Oglądaj w czasie rzeczywistym i odtwarzaj Nowoczesny system monitoringu IP składa się głównie ze switch-y z portami PoE (Power over Ethernet), które gwarantują zasilanie oraz przesył obrazu z kamery do sieci komputerowych oraz urządzenia NAS (Network Attached Storage), pozwalającego OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/

16 OPINIE na rejestrację sekwencji wizyjnych wprost z kamer. Tego typu sprzęt gwarantuje nie tylko szersze funkcjonalności monitoringu, przede wszystkim jednak pozwala na zbudowanie systemu, dzięki któremu pracownik może w czasie rzeczywistym obserwować objęte monitoringiem powierzchnie, a cały materiał jest bezpiecznie archiwizowany. Przewagą systemów monitoringu, działających w oparciu o rozwiązania sieciowe, jest ich duża elastyczność i skalowalność, dzięki czemu łatwo je dopasować zakres działania do potrzeb związanych z profilem i obszarem działalności danego przedsiębiorstwa. Dodatkowo, przy zastosowaniu urządzeń typu NAS mamy możliwość bezpiecznego przechowywania obrazu, dzięki redundancji przestrzeni dyskowej. Co ważne, rozwiązanie to jest korzystniejsze cenowo od dedykowanych rejestratorów, dzięki wykorzystaniu powszechnie stosowanych technologii. System monitoringu IP łączy się z megapikselowymi kamerami o wysokiej rozdzielczości, gwarantującymi bardzo dobrą jakość obrazu. Kamery tego typu posiadają nie tylko typowy procesor DSP (Digital Signal Processor), ale również wbudowany mikrokontroler o architekturze ARM (Advanced RISC Machine). Oferuje on dużą moc obliczeniową przy małym zapotrzebowaniu na energię, a przy tym umożliwia wykorzystanie systemu operacyjnego z zaimplementowanymi mechanizmami wielowątkowości, dzięki czemu nie jest potrzebny inny komputer odpowiedzialny za przechwytywanie obrazu lub zarządzanie procesem nagrywania. Do obsługi tak zaawansowanego technologicznie monitoringu wystarczy jedynie sieć internetowa podłączona do odpowiedniego sprzętu, dzięki czemu jego obsługa jest prosta i intuicyjna, a co ważne możliwa w niemalże każdym miejscu. Elastyczność i bezpieczeństwo w każdych warunkach Połączenie funkcjonalności tej klasy urządzeń gwarantuje stworzenie systemu monitoringu o wyższej jakości i funkcjonalności niż w przypadku tradycyjnych systemów CCTV. Jego Innowacyjność polega na bardzo prostej architekturze całej instalacji najprostszy system może składać się już z jednej kamery i switch-a z portami PoE. Z kolei dysk sieciowy znacznie upraszcza obsługę całego systemu monitoringu kamera przesyła strumień danych na urządzenie NAS, bez konieczności posiadania oprogramowania VMS (Virtual Memory System). Warto również wspomnieć, że zasilanie kamer poprzez system PoE znacząco ogranicza zużycie prądu w porównaniu do alternatywnych rozwiązań monitoringu dostępnych na rynku. Łatwa integracja systemu z istniejącą infrastrukturą LAN, WAN lub WLAN poprzez podłączenie kabla sieciowego do kamery, daje możliwość dostępu do obrazu praktycznie z każdego miejsca na świecie. Rozwiązanie doskonale sprawdzi się w każdych warunkach, gdyż można je rozbudować o kolejne elementy bez konieczności wymiany istniejących urządzeń. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy zakład produkcyjny, centrum logistyczne lub hale magazynowe dynamicznie się rozwijają, a monitoringiem trzeba objąć kolejne, nowo wybudowane powierzchnie. Kolejną zaletą tej klasy rozwiązań jest możliwość użycia nagranych materiałów jako dowodów w postępowaniu przed sądem. Taką sytuację umożliwia wysoka jakość obrazu oraz niezawodność archiwizacji nagrań na dyskach sieciowych poprzez wykorzystanie systemu X-RAID, tworzącego w sposób automatyczny redundancję na dyskach. System ochrony RAID jest powszechnie stosowany w rozwiązania serwerowych w największych farmach serwerowych, przedsiębiorca ma więc poczucie realnej ochrony, która nie zawiedzie chociażby z powodu niewyraźnego obrazu. Dopasuj system do własnych potrzeb Tworzenie systemu monitoringu należy rozpocząć od analizy potrzeb i oczekiwań klienta, które w przypadku tworzenia monitoringu dla fabryki czy magazynu najlepiej połączyć z wizją lokalną na miejscu wdrożenia instalacji. Pozwoli to na stworzenie planu funkcjonalnego systemu zabezpieczeń oraz doboru konkretnych i efektywnych rozwiązań niezbędnych w codziennej działalności zakładu. Najważniejszy jest dobór odpowiednich elementów sieciowych i urządzeń NAS. W tym punkcie należy zwrócić szczególną uwagę na sprawdzenie parametrów dotyczących prędkości zapisu obrazu, a następnie zadbać o dobór odpowiednich dysków, zarówno pod względem jakości, jak i rodzaju. Do zastosowań serwerowych wykorzystywane są dyski przeznaczone do pracy ciągłej z wydłużoną gwarancją odpowiadającą długości gwarancji urządzenia NAS. 16 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013

17 ZARZĄDZANIE W PRZEMYŚLE Oświetlenie ma znaczenie. Jak zadbać o bezpieczeństwo w magazynach? Niewłaściwie dostosowane do specyfiki pracy przedsiębiorstwa oświetlenie oraz ograniczona widoczność to jedne z najczęstszych, poza czynnikiem ludzkim, przyczyn wypadków w branży transportowej i logistycznej. Odpowiedni projekt oświetlenia magazynu oraz zastosowanie skutecznych i sprawdzonych rozwiązań pozwoli zmniejszyć ryzyko kolizji, znacznie poprawiając komfort pracy. Oświetlenie w magazynie (fot. Trilux) TRILUX Polska to sprawdzony partner i konsultant w zakresie wszelkich wyzwań dotyczących kreowania m.in. unikalnej przestrzeni handlowej z rozwiązaniami oświetleniowymi w roli głównej. Dowodem jest pozycja lidera na niezwykle wymagającym rynku niemieckim i kompleksowa realizacja projektów dla wielu międzynarodowych klientów retail. Zespół ekspertów TRILUX jest gotowy do współpracy, która ma przynieść sukces rynkowy zgodnie z filozofią marki danego klienta. Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego tylko w pierwszym półroczu 2012 roku liczba wypadków w obszarze transportu i gospodarki magazynowej wyniosła blisko trzy tysiące, z czego aż 25 ze skutkiem śmiertelnym. Najczęstszym źródłem urazu były maszyny, urządzenia i wyposażenie do podnoszenia, przenoszenia i magazynowania. Wózki widłowe, będące podstawowym narzędziem logistyki wewnętrznej, przy niezachowaniu należytej ostrożności i nieprzestrzeganiu zasad bezpieczeństwa, mogą być przyczyną groźnych wypadków. Dlatego tak ważna jest właściwa organizacja i nadzór pracy oraz stworzenie zatrudnionym odpowiedniej widoczności w trakcie wykonywanych czynności. W trosce o bezpieczeństwo pracowników magazyn powinien być starannie oświetlony z zachowaniem wymaganych poziomów natężenia oświetlenia na płaszczyźnie roboczej, regulowanych przez normy PN-EN :2004 Światło i oświetlenie. Różne wnętrza, różne światło Zgodnie z 26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (26 września 1997 r.) w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz z późn. zm.) zarówno oświetlenie naturalne, jak i sztuczne powinno być odpowiednio dopasowane do specyfiki przedsiębiorstwa. Poza spełnieniem obowiązujących norm dotyczących natężenia oświetlenia, dobry projekt przewiduje dobranie i użycie sprawdzonych rozwiązań do konkretnych wnętrz i charakteru wykonywanej w nich pracy. Konieczne jest też zwrócenie uwagi na kilka ważnych aspektów, które pozwolą ograniczyć lub wyeliminować wypadki np. z udziałem wózków widłowych. W takim przypadku istotną kwestią jest rozkład luminacji, olśnienie, migotanie, kierunkowość światła, oddawanie barw (Ra) i wygląd barwy światła. Operatorzy powinni mieć nieograniczone pole widzenia, a pracownicy pełną świadomość zbliżającego się pojazdu z dużym załadunkiem. Najpopularniejsze rozwiązania Dobór rozwiązań oświetleniowych uzależniony jest od rodzaju magazynu. W zależności od przeznaczenia i lokalizacji w budynku oraz jego wysokości można wyróżnić m.in. magazyny: przy pomieszczeniach biurowych, w podziemiach budynków, wolnostojące (takie których wysokość zwykle nie przekracza 4,0 metrów), wiaty bądź hale magazynowe o wysokości 3,0-7,0 metrów oraz magazyny wysokiego składowania o wysokości powyżej 8,0 metrów. W mniejszych halach i magazynach najczęściej używanym rozwiązaniem są oprawy dla świetlówki liniowej T5. Bardziej przestrzenne wnętrza potrzebują natomiast zróżnicowanego oświetlenia: świetlówkowego np. linie świetlne w części wysokiego składowania (pomiędzy regałami) oraz opraw typu high bay na lampy wyładowcze lub LED w części bez zaregałowania w strefie dostaw, przeładunku. Do oświetlenia pomieszczeń w strefie OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/

18 ZARZĄDZANIE W PRZEMYŚLE wysokiego składowania stosuje się oprawy w liniach świetlnych o wąskim rozsyle światłości. Najskuteczniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie odpowiednich odbłyśników dostępnych do tzw. linii świetlnych szybkiego montażu, wąskoświecących w przestrzeniach między regałami, gdy są one wysokie oraz szerokoświecących w części ogólnej magazynu lub przy niższych wysokościach, które gwarantują odpowiednie dostosowanie do wnętrza magazynu i tym samym optymalną jakość oświetlenia przekonuje Krzysztof Stachurski, projektant z firmy Trilux Polska, ekspert Polskiego Komitetu Oświetleniowego. Najważniejsze jest jednak zwrócenie uwagi na obowiązujące normy. Na płaszczyźnie roboczej, w której przebywają ludzie, natężenie oświetlenia powinno wynosić nie mniej niż 200 lx. W zależności od potrzeb można je zwiększyć lub zmniejszyć o jeden stopień w stosunku do poziomu minimalnie dopuszczalnego w przypadku, gdy występują ku temu dodatkowe przesłanki. I tak np. zwiększenie poziomu natężenia oświetlenia może zapewnić większą wygodę widzenia, szczególnie w sytuacji, w której pracownicy w większości przekroczyli 40. rok życia. Taki zapis istniał w poprzednio obowiązującej normie oświetleniowej i nie został bezpośrednio uwzględniony w obecnie stosowanej. Natomiast dobra praktyka projektowa i znajomość techniki świetlnej pozwala uwzględniać wszelkie odstępstwa od normy, tak by zachować poprawną wygodę widzenia dodaje ekspert. Szczególną uwagę trzeba zwrócić też na wskaźnik oddawania barw (Ra), ponieważ wygląd określonego przedmiotu może ulegać zmianom w warunkach oświetlania różnymi typami źródeł światła. Aby usprawnić pracę i zapewnić właściwe odwzorowanie kolorów, oprawy powinny mieć wskaźnik nie mniejszy niż Ra 80. U większości renomowanych producentów, stosowane źródła światła posiadają już dobry wskaźnik oddawania barw. Dzięki temu przedmioty i załadunek prezentują się w swojej naturalnej kolorystyce. Ważna jest też temperatura barwowa źródeł światła, która powinna zwiększać się wraz z ze wzrostem natężenia oświetlenia tłumaczy Stachurski. Magazyn w dobrym świetle Projektując oświetlenie w magazynie, warto rozważyć zamocowanie opraw w postaci linii szybkiego montażu. Oprawy można wtedy montować w szynach nośnych, w które wpina się wkład oświetleniowy (układ zasilający razem z oprawkami do źródła światła i odpowiednim odbłyśnikiem jeśli potrzeba). Korzystnym i bardzo efektywnym rozwiązaniem jest system linii świetlnych z wąskim bądź szerokim rozsyłem światłości w zależności od wysokości montażu (dostępne dla świetlówek T5 oraz LED). Takie rozwiązanie pozwala na dobre oświetlenie bocznej powierzchni regałów, poprawia widoczność napisów i tablic, a także ułatwia pobieranie palet z załadunkiem mówi Krzysztof Stachurski, projektant z firmy Trilux Polska. Odpowiednio dobrane elementy optyczne oprawy (np. odbłyśnik, raster bądź inna przesłona źródła światła) ograniczają luminację i jaskrawość źródeł światła, które powodują olśnienie. Wśród określonych wymagań dla magazynów podana jest wartość UGR, wskaźnika oceny olśnienia spowodowanego przez zastosowane w pomieszczeniu oprawy oświetleniowe przy przyjętym rozmieszczeniu, którą należy uwzględnić na etapie wykonywania projektu dodaje ekspert. Już na etapie projektu oświetlenia należy uwzględnić warunki panujące we wnętrzu (np. uwzględnić regały wysokiego składowania jeśli będą w rzeczywistości) Jeśli podczas prac projektowych docelowe usytuowanie regałów w pomieszczeniu nie zostało precyzyjnie określone, oprawy powinno się montować możliwie wysoko, aby uzyskać równomierne natężenie oświetlenia na powierzchni roboczej. Należy o tym rzetelnie uprzedzić klienta, który nierzadko nie posiada wiedzy o tym, jak zmienią się warunki oświetleniowe po wstawieniu regałów do wnętrza oświetlonego w sposób ogólny. Warto też zastosować podział na poszczególne obwody elektryczne. Dzięki temu, za pomocą szafy sterowniczej można zarządzać systemem w celu zapewnienia optymalnych warunków pracy na poszczególnych stanowiskach oraz oszczędzać energię, wyłączając oprawy w nieużywanych sektorach. Najkorzystniejsze jest zastosowanie systemów sterowania oświetleniem, które w zależności od światła dziennego (coraz częściej projektowane są świetliki w dachach) oraz obecności personelu zarządza oświetleniem w wybranych strefach. Szczelność i konserwacja Na etapie projektu należy rozważyć, czy oprawy oświetleniowe powinny mieć podwyższony poziom szczelności (IP), aby zanieczyszczenia powstałe w wyniku pracy nie przedostawały się do środka. Jest to szczególnie ważne w tych przypadkach, gdzie oprawy narażone są na osadzanie się spalin, nadmierne zapylenie czy zakurzenie. Dlatego często stosuje się oprawy z dyfuzorami w celu ochrony m.in. przed strugami wody, dzięki czemu podczas systematycznej konserwacji można je szybko i w prosty sposób wyczyścić z zewnątrz. Korzyści z inwestycji Bezpieczeństwo w magazynie niesie ze sobą wymierne korzyści ekonomiczne. Przede wszystkim pozwala zmniejszyć ryzyko naraże-

19 ZARZĄDZANIE W PRZEMYŚLE Wymagane natężenie oświetlenia względem różnych wnętrz (zgodnie z PN-EN :2004): 1. Strefy komunikacyjne strefy komunikacyjne [100 lx] korytarze dostępne dla pojazdów [150 lx] schody i chodniki [150 lx] rampy, zatoki ładunkowe [150 lx] 2. Pomieszczenia magazynowe składy [100 lx] i magazyny, w których stale przebywają pracownicy [200 lx] strefy pakowania i wysyłania [300 lx] 3. Strefy magazynowe z regałami przejścia z obsługą [150 lx] bez obsługi [20 lx] stanowiska kontroli [150 lx] 4. Biura prace bez użycia komputera np. kopiowanie dokumentów [300 lx] prace przy pomocy komputera [500 lx] nia zdrowia pracowników oraz ograniczyć straty finansowe związane ze zniszczeniem lub uszkodzeniem mienia. Dlatego istotne są podjęte przez pracodawców inwestycje w odpowiednio zaprojektowane i wykonane oświetlenie, które zredukuje liczbę niebezpieczeństw w magazynie. Niejednokrotnie pozwoli też na oszczędność energii spowodowaną wykorzystaniem energooszczędnych rozwiązań oświetleniowych. TRILUX POLSKA OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2012

20 ZARZĄDZANIE W PRZEMYŚLE Fot. Still Flota twarda jak stal Wykorzystywanie wózków widłowych o zwiększonym udźwigu w przemyśle ciężkim zawsze było popularnym rozwiązaniem. Obok suwnic, klasyczne wózki czołowe i wózki czterokierunkowe stają się podstawowymi narzędziami pozwalającymi na utrzymanie procesów logistycznych i produkcyjnych. Wysokie temperatury, szczególnie duże obciążenia czy natężenie pyłów sprawiają, że wózki widłowe używane w przemyśle ciężkim muszą być szczególnie przystosowane do trudnych warunków. Jakie rozwiązania wykorzystuje się, aby dostosować je do specyfiki pracy, jednocześnie dbając o bezpieczeństwo? Wymagania branży Podstawowym czynnikiem, który wpływa na możliwość wykorzystania wózka widłowego w przemyśle ciężkim jest udźwig. Aby sprostać wymaganiom branży musi on wynosić minimum od 5 do 8 ton, a często jeszcze więcej. Ważne jest także, aby wózek charakteryzował się precyzyjnym sterowaniem układami jazdy i podnoszenia, które zapewnią ergonomię i komfort pracy, w wa- Fot. Still 20 OŚ PRZEMYSŁU Nr 3/2013