Muzeum Toruńskiego Piernika przy ul. Strumykowej 4 Od tradycji po nowoczesność - rozwój oferty edukacyjno-kulturalnej miasta Torunia

Transkrypt

1 Muzeum Toruńskiego Piernika przy ul. Strumykowej 4 - scenariusz wystawienniczy oficyny klatki schodowej oraz dziedzińców w ramach projektu Od tradycji po nowoczesność - rozwój oferty edukacyjno-kulturalnej miasta Torunia Muzeum Toruńskiego Piernika mieści się w dawnej fabryce pierników słynnej firmy Gustav Weese. Muzeum powstaje w miejscu historycznym związanym Z toruńskim piernikarstwem. Budynek fabryki przy ul. Strumykowej 4 stanowi zwartą zabudowę pierzei. Jest to budynek murowany, podpiwniczony, nieotynkowany, czterokondygnacyjny w korpusie głównym, ze skrzydłami bocznymi trójkondygnacyjnymi i czterokondygnacyjną oficyną oraz dwoma dziedzińcami. Adaptacja wyżej wymienionych pomieszczeń (oficyny, klatka schodowa i dziedzińce) ma na celu uzupełnić i wzbogacić podstawowe wątki zaprezentowane w głównej części ekspozycji o istotne dla tematyki piernikarstwa elementy. Całość projektu powinna połączyć w atrakcyjny sposób tradycje związane z historią toruńskiego piernika współczesnych środków multimedialnych i wystawienniczych. za pomocą We wspomnianej oficynie na trzech kondygnacjach zaplanowane są multimedialne, interaktywne przestrzenie m.in. zwizualizowane legendy, klechdy związane z piernikami, a także surowce podstawowe składniki ciasta piernikowego (mąka, przyprawy, miód) oraz pomieszczenie na warsztaty i eksperymenty kulinarne związane z piernikiem czy przeznaczone na wystawy czasowe związane z historią piernika w Toruniu i na świecie. Koncepcja dotyczy 3 sal zlokalizowanych w oficynie Muzeum Toruńskiego Piernika w przestrzeni parteru, pierwszego i drugiego piętra oraz stanowi uzupełnienie i rozwinięcie 1

2 scenariusza głównej części ekspozycji. Jest to również część mogąca funkcjonować odrębnie poza główną osią ekspozycji. Koncepcja zagospodarowania oficyn tylnych oraz klatki schodowej i dziedzińców związana jest ściśle z ideą tworzenia w powstającym Muzeum - Europejskiego Centrum Piernika - wyjątkowego, nowoczesnego centrum badawczego, którego zadania : - gromadzenie, opracowywanie i wzbogacanie zbiorów, - zogniskowanie działań innych ośrodków zajmujących się tematyką piernikarstwa w Polsce, w Europie i na Świecie - organizacja wystaw, warsztatów, konferencji, spotkań, lekcji przyczynią się do promocji toruńskiego piernika, jego historii i tradycji a także miasta Torunia, którego jest jednym z najważniejszych symboli. 2

3 OMÓWIENIE POSZCZEGÓLNYCH MIEJSC W MUZEUM TORUŃSKIEGO PIERNIKA: 1) OFICYNY parter, I piętro, II piętro 2) KLATKA SCHODOWA 3) DZIEDZIŃCE główny, tylny Ad. 1) OFICYNY PARTER: Aromatyczny świat surowców powierzchnia 35,33 m2 PRZYPRAWY MĄKA MIÓD Tajemnica sławy toruńskiego piernika tkwi w odpowiednim doborze surowców, które stanowią o smaku, zapachu o istocie tego wypieku. Aromatyczny świat surowców w sposób plastyczny a przede wszystkim multimedialny ma uzmysłowić, przybliżyć etapy i procesy 3

4 tworzenia poszczególnych składników piernikowego ciasta (mąka, miód, przyprawy). Będzie to pomieszczenie zawierające multimedialną prezentację piernikowych surowców oraz naturalnego środowiska w którym występują, czy miejsc z których pochodzą. Całość ma za zadanie pokazać bogactwo elementów naturalnych, świata przyrody. Tutaj będzie miało miejsce atrakcyjne przedstawienie najstarszego znanego przepisu na toruński piernik: Weź miodu praśnego ile chcesz, włóż do naczynia, wlej do niego gorzałki mocnej sporo, i wody, smaż powoli szymując, aż będzie gęsty, wlej go na niecki, przydaj imbieru białego, gwoździków, cynamonu, gałek, kubebów, kardamonu, hanyżu nietłuczonego, skórek cytrynowych drobno krajanych, cukru ileć się będzie zdało, wszystko z gruba przetłukłszy, wsyp do miodu gorącego, miarkując żeby niezbyt korzenia było, zmięszaj, a jak miód ostygnie, że jeno letni będzie, wsyp mąki żytnej ile potrzeba, umięszaj, niech tak stoi nakryto, aż dobrze wystygnie, potym wyłóż na stół, gnieć jako najmocniej, przydając mąki ile potrzeba, potym nakładź cykady krajanej, albo skórek cytrynowych w cukrze smażonych, znowu przegnieć i zaraz formuj pierniki [ ] Najstarszy znany przepis na piernik toruński pochodzi z XVIII-wiecznego dzieła: Compendium medicum auctum. Proponujemy, by wersja tego przepisu była nagrana jako animacja, film przedstawiający poszczególne etapy przygotowania piernika toruńskiego wraz z pokazaniem składników wzmiankowanych w przepisie, przy ciekawie skomponowanym utworze muzycznym. W tym miejscu byłyby możliwe do zeskanowania za pomocą kodu przepisy na piernik, możliwe do wzięcia również na zasadzie tradycyjnego wydruku. Aranżacja plastyczna aromatycznego świata ma na celu uwypuklić i zwizualizować przyrodniczy charakter surowców poprzez prezentację poszczególnych zagadnień: 4

5 1) MIÓD ukazanie ponadczasowych wartości smakowych, leczniczych, konserwujących, upiększających, odżywczych i wzmacniających. - bartnictwo wizualizacja barci i pobierających miód bartników - hodowla pszczół pasieki i pasiecznictwo, pszczelarstwo, pszczela rodzina, - przykłady uli koszki, drewniane (kłodowe), - wybór sprzętu pszczelarskiego: węzy, plastry woskowe, przyrządy do podbierania miodu, Kadzielniczki, podkurzacze, miodarka -różnorodność miodów, etapy powstawania miodu, miodobranie, wytapianie miodu, ściekanie miodu - produkty zastępcze cukier trzcinowy, cukier buraczany - użycie i zastosowanie wosku (m.in. jako świece, tabliczki woskowe, wyrób pieczęci) - symbolika miodu i pszczoły - historia miodu, z uwzględnieniem tradycji toruńskich ( w XVw. istnieje ul. Zbieraczy Miodu) - obyczajowość i tradycje związane z pszczelarstwem, informacje na temat sprowadzania miodu do Torunia m.in. z Człuchowa. Wpisanie tych wątków w wizualizowaną atrakcyjnie przestrzeń łąk i lasów. Oddanie odgłosów przyrody. 2) MĄKA wizualizacja łanów zbóż, odgłosy wiatru i szumu wody, poruszające się koło młyńskie oraz obracające skrzydła wiatraka. - prezentacja rodzajów mąki stosowanej w cieście piernikarskim, - akcesoria: - pokazanie sposobów pozyskiwania mąki - krótki zarys historii używania mąki w pieczywie w tym w pieczywie słodkim, - symbolika, obrzędowość, tradycje - młynarstwo w Toruniu - rodzaje zbóż, sposoby pozyskiwania mąki ze zboża - zasady działania urządzeń młynarskich: żarna, młyny, wiatraki w różnych typach (koźlak i holenderski) 5

6 3) PRZYPRAWY EGZOTYCZNE znane z najstarszego przepisu na piernik toruński to przede wszystkim imbir, goździki, kardamon, pieprz, cynamon, anyż oraz gałka muszkatołowa: W tej części aranżacja plastyczna zbudowana byłaby na zasadzie atrakcyjnego pokazu w formie żyjącej dżungli przesyconej zapachami i dźwiękami egzotycznej roślinności. Za pomocą specjalnych systemów multimedialnych pokazów możliwe będzie obserwowanie niczym w kalejdoskopie zmieniających się roślin przyprawowych, przechodzących różne fazy rozwoju od nasiona, przez formy dojrzałe, po owoce. Uczestnik pokazu będzie miał możliwość zapoznania się z poszczególnymi częściami tych roślin używanymi w dawnej i dzisiejszej kuchni. Pokazane zostanie zastosowanie przypraw, ich wygląd, zapach i właściwości a także - sposoby zbierania, przygotowywania ich do zastosowania. IMBIR (Zingiber Boehm.) rodzaj bylin z rodziny imbirowatych. Występuje w stanie dzikim w strefie tropikalnej Azji i Australii. Jest jedną z pierwszych przypraw korzennych, które zostały przywiezione do Europy. Opisywany był przez Marco Polo i Paracelsusa. 6

7 GOŹDZIKI (Syzygium aromaticum) nierozkwitnięte, wysuszone pąki kwiatowe drzewa goździkowego. Występuje w Zanzibarze, Tanzanii i Indonezji. KARDAMON (Elettaria cardamomum (L.) -roślina przyprawowa - nasiona są przyprawą znaną jako kardamon zielony. Jest jedną z najdroższych (tuż po szafranie). Kardamon nazywany jest królową przypraw, obok króla przypraw czarnego pieprzu. Ma łagodny aromat i intensywny korzenny smak z wyraźną nutą kamfory. Występuje na Półwyspie Indyjskim i na Cejlonie, Chinach i Indonezji, przeniesiony i zaaklimatyzowany w Ameryce Środkowej. CYNAMON (Cinnamomum verum) - popularna przyprawa kuchenna otrzymywana z wysuszonej kory cynamonowca. Występuje w postaci utartego proszku lub w niewielkich, zwiniętych w rulonik kawałkach. 7

8 ANYŻ -Badian właściwy, anyż gwiazdkowy, anyż gwiaździsty (Illicium verum Hook. f.) Surowiec stanowią wysuszone owoce. Występuję w południowo-wschodniej Azji. GAŁKA MUSZKATOŁOWA (Muszkatołowiec korzenny, muszkatowiec, muszkat (Myristica fragrans Houtt.), wiecznie zielone drzewo. Gąłka muszkatołowa używana jest również do mięs, deserów, win. 8

9 PIEPRZ (Piper L.) Występuje w klimacie równikowym i zwrotnikowym. Występuje w postaci pnączy, krzewów i drzew. Jest jedną z najczęściej używanych przypraw. Nazwa piernik pochodzi od staropolskiego słowa pierny, pieprzny. Ten niezwykle ważny temat znajdzie swój początek w Sali oficyny na parterze i stanowić będzie wstęp do swoistej ścieżki surowcowej prowadzącej przez kolejne parterowe pomieszczenie, w którym zostaną zaprezentowane środki transportu, za pomocą których dostarczano surowce niezbędne do wyrobienia piernikowego ciasta. Ścieżka prowadzi bezpośrednio do sali warsztatowej gdzie nastąpi finał formowanie i wypiek piernika. Filmy proponowane do tej częsci: - od nasionka po owoce: rozwój roślin przyprawowych ich uprawa i właściwości - tam gdzie pieprz rośnie : o miejscach gdzie rosną rośliny przyprawowe i ich naturalnym środowisku - szlaki piernikowe pokazane najważniejsze szlaki handlowe oraz miejsca eksportu pierników toruńskich na przestrzeni wieków - przepis nagrany najstarszy przepis na piernik toruński, pokazanie etapów przygotowania ciasta oraz film instruktażowy dotyczący wykonania tradycyjnego piernika ozdobnego 9

10 -1. PIĘTRO: Sala legend, podań i klechd Powierzchnia 36,99m2 ma nek in CHATKA man ekin y K R A M WIDOWNIA d i o r a m y Część ta ma na celu przybliżenie szerokiej gamy piernikowych legend zarówno dorosłym jak i dzieciom. Za pośrednictwem środków multimedialnych się w tajemniczej atmosferze wśród piernikowych postaci. zwiedzający znajdą Atrakcyjna aranżacja plastyczna, scenograficzna i ciekawa, nowoczesna prezentacja komputerowa powinna stworzyć niezapomniane widowisko. Swoista gra świateł, nastrojowa atmosfera, dźwięki, teatralny klimat wpłynie na wzbudzeniu u widza poczucia przeniesienia się w baśniowy świat związany piernikami. Dominantę scenografii będzie stanowiła piernikowa chatka zainspirowaną istniejącym w Parku Cegielnia domkiem piernikowym firmy Hermann Thomas. 10

11 W tej części będą prezentowane następujące legendy i opowieści, zarówno lokalne jak i z innych kultur: - o siostrze zakonnej Katarzynie, - o mistrzu piernikarskim i jego córce Katarzynce - o piernikach i Litwinkach - o czeladniku i królowej pszczół - o Mikołaju Czanie, - o tym jak powstały pierniki toruńskie - o królu z piernika, - o karecie z piernika - bajka o Jasiu i Małgosi braci Grimm, - opowieść o piernikowym człowieku z kręgu kultury anglojęzycznej. - o piernikowym królu Dodatkowym akcentem będzie prezentacja w symbolicznym kramie Historii i symboliki w tradycji i obyczajowości piernika ludowego tak rozpowszechnionego na ludowych jarmarkach i odpustach. Tutaj będzie możliwość zapoznania się z zagadnieniami etnograficznymi: funkcjami, wyglądem, znaczeniem. Goście będą mogli uczestniczyć w kilkunastominutowych pokazach, seansach przeżywając przygody baśniowych postaci. Seanse będą odbywać się o określonych godzinach. 11

12 -2. PIĘTRO: Podróże i spotkania z piernikiem sala interaktywno-audiowizualna powierzchnia 37, 98m2 ZABUDOWA WARSZTATOWA ROZWIJANY EKRAN Sala ta stanowić będzie swoiste serce Europejskiego Centrum Piernika, w którym zaznaczony będzie charakter ponadlokalny, międzynarodowy Muzeum. Pomieszczenie z nowoczesnym, ciekawie zaprojektowanym wyposażeniem umożliwi prowadzenie warsztatów, pokazów, ekspozycji, spotkań, projektów badawczych których inspiracją będzie ciasto piernikowe. Celem działań będzie głównie zapoznanie z tradycją i kulturą kulinarną w Polsce i na świecie. Powstanie pomieszczenie, które przy odpowiedniej aranżacji i wyposażeniu pełnić będzie funkcje zarówno warsztatowe jak i wystawiennicze i stanowić będzie przestrzeń dialogu między tradycją a współczesnością. Tutaj będą mogły odbywać się relacje telewizyjne i internetowe na żywo z różnych spotkań kulinarnych prowadzonych zarówno przez specjalistów jak i amatorów. Zajęcia prowadzone w oparciu o przygotowany program edukacyjny będą odbywały się dla grup osobowych, z dostosowaniem do wieku odbiorcy. 12

13 Sala ta będzie mogła stać się miejscem konferencji, spotkań, wykładów a także w razie potrzeby części ekspozycji czasowej. Znajdzie się tu biblioteka Europejskiego Centrum Piernika, w której indywidualni zwiedzający będą mieli dostęp do informacji o piernikach również w innych miastach Polski oraz państwach całego świata (m.in. Francja, Anglia, Niemcy, Chorwacja, Rosja, Stany Zjednoczone). Wątki: Niezbędne wyposażenie: - ciekawie zaprojektowana zabudowa warsztatowa (szafy, lodówka, kuchnia dwupalnikowa, piekarnik) - wielofunkcyjne siedziska i stoły o oryginalnym wzornictwie - wielozadaniowe oświetlenie (dostosowane do funkcji ekspozycyjnych oraz warsztatowych) - nagłośnienie - elementy wystawiennicze (m.in. ścianki, stelaże, gabloty) - rozwijany ekran z projektorem - punkt informacyjny: biblioteka stanowisko komputerowe z wyposażeniem: (drukarka, skaner, aparat fotograficzny, szafa na wydawnictwa) - 2 monitory z filmami - czym różni się ciasto piernikowe od zwykłego ciasta - rodzaje ciast piernikowych w Polsce i na świecie różnice i podobieństwa, - przepisy na pierniki i potrawy z użyciem piernika - eksperymenty kulinarne i artystyczne z użyciem ciasta piernikowego - sposoby jedzenia pierników - malowanie pierników i złocenie, naturalne sposoby barwienia - piernik w różnych językach Ad.2) KLATKA SCHODOWA 13

14 1. Klatka schodowa, wieżyczka i dach: W tej części zaplanowana jest instalacja plastyczna łącząca wszystkie wątki i nawiązująca do tematyki prezentowanej w Muzeum Toruńskiego Piernika. Instalacja ma pełnić funkcję również zabezpieczenia. A także w przestrzeni klatki schodowej: Galeria smakoszy piernika najbardziej znani zjadacze piernika, opnie i cytaty na temat pierników Kalendarium piernikowe w Toruniu Ad. 3) DZIEDZIŃCE Dziedziniec zewnętrzny: Dziedziniec zewnętrzny, przylegający bezpośrednio do ulicy jest miejscem centralnym, pierwszą przestrzenia dostępną dla gości muzealnych. Tu ma miejsce połączenie głównych ścieżek prowadzących do Muzeum Toruńskiego Piernika. Na dziedzińcu zaplanowane są ławki dla oczekujących i w sezonie stoliczki kawiarniane. Całość ma nawiązywać wyglądem do uliczki z przełomu XIX i XX wieku, z takimi elementami jak stylizowane latarnie, słup ogłoszeniowy, wywieszki. Wskazane byłoby umieszczenie tutaj rzeźby przedstawiającej piernikarkę toruńską. Tu również jest zaplanowana instalacja plastyczna - mapping na dziedzińcu z atrakcyjnym oświetleniem nawiązującym do prezentowanych w muzeum treści. Mapping na fasadzie obiektu projekcja świetlna mająca na celu za zadanie w atrakcyjny, ciekawy sposób opowiedzieć o prezentowanych we wnętrzach treściach. Instalacja powinna mieć charakter artystyczny z naciskiem na wysoką jakość i estetykę. 14

15 Dziedziniec wewnętrzny: PIERNIKOWY OGRÓDEK Aranżacja nawiązująca tematycznie do piernikarstwa. Miejsce spełniające funkcje edukacyjne i rekreacyjne, np. poprzez stworzenie piernikowego placu zabaw z rekonstrukcją np. chatki piernikowej. Miejsce spotkań, zabaw, warsztatów muzealnych, wszystko w żywej kolorystyce. Aktualizacja Oprac. Barbara Kukowicz-Wirowska Anna Kornelia Jędrzejewska Dział Historii Toruńskiego Piernikarstwa Muzeum Okręgowe w Toruniu 15