ABC nowoczesnego przedsiębiorcy

Transkrypt

1 ABC nowoczesnego przedsiębiorcy

2

3 ABC nowoczesnego przedsiębiorcy pod redakcją Kazimierza Ostaszewskiego i Michała Mulawy Lublin 2011

4 Recenzent prof. dr hab. Stanisław Wrzosek Redaktorzy dr Kazimierz Ostaszewski, mgr Michał Mulawa Publikacja została wydana w wyniku realizacji projektu ABC nowoczesnego przedsiębiorcy szkolenia dla pracujących w branży turystyki, handlu i usług w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki Działania 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie Poddziałania Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw nr umowy 177/ POKL / Projekt ABC nowoczesnego przedsiębiorcy szkolenia dla pracujących w branży turystyki, handlu i usług jest realizowany w okresie Instytucja Pośrednicząca Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie Beneficjent Europejskie Centrum Integracji i Współpracy Samorządowej Dom Europy ul. Marii Curie-Skłodowskiej 5, Lublin Projekt okładki Krystyna Dziadczyk Redakcja techniczna Hanna Fijołek Wydawnictwo Pietrzak Lublin 2011 Druk i oprawa: Gaudium, Lublin ISBN Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5 Wstęp Spis treści 1. Wstęp Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej dr Kazimierz Ostaszewski Możliwości i sposoby pozyskiwania środków zewnętrznych na rozwój firmy mgr Michał Pelczarski Dotacje unijne na rozwój turystyki mgr Karolina Piaseczna Nowoczesny biznesplan w turystyce mgr Michał Pelczarski Negocjacje biznesowe mgr Małgorzata Lenart Nowoczesna obsługa klienta nawiązywanie relacji i budowanie kontaktu z klientem mgr Aneta Mokrosz Obsługa kas fiskalnych mgr Robert Piotrowski Planowanie kariery zawodowej mgr Ewa Kalińska-Grądziel ABC nowoczesnego przedsiębiorcy podniesienie jakości standardów w sektorze turystyki, handlu i usług mgr Tomasz Chwostek Glosariusz językowy: język angielski mgr Przemysław Janiga język rosyjski mgr Konrad Hamulewicz Lista autorów

6

7 Wstęp Wstęp Rozwój przedsiębiorczości, co potwierdza praktyka życia gospodarczego, jest fundamentem przekształceń społecznych i podstawowym czynnikiem dynamizującym wzrost gospodarczy. Koncepcja Nowego Ładu Rynkowego, zaprezentowana przez Unię Europejską, akcentuje szczególną rolę przedsiębiorczości w rozwoju gospodarczym. Konkurencyjność gospodarki zależy od szeregu czynników warunkujących jej możliwości rozwoju. Do najważniejszych należą uwarunkowania ekonomiczne, polityczne, prawno-organizacyjne oraz z zakresu zarządzania. Głównym sprawcą przedsiębiorczości jest człowiek i jego stosunki z innymi ludźmi oraz otoczeniem. Przedsiębiorcy odgrywają we współczesnej gospodarce zasadniczą i niczym niedającą się zastąpić funkcję, mianowicie ich zdolność rozpoznawania w porę potrzeb innych ludzi oraz układów czynników produkcyjnych najbardziej odpowiednich do ich zaspokajania jest ważnym źródłem bogactwa współczesnego społeczeństwa. To bogactwo tworzy wolny i kreatywny człowiek poprzez jego zdolności poznawcze, wyrażające się w przygotowaniu naukowym. To on stwarza i organizuje przedsiębiorstwo. Szczególną rolę w rozwoju przedsiębiorczości, a co za tym idzie rozwoju gospodarczego, odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa. Można postawić tezę, iż małe i średnie przedsiębiorstwa są podstawą zdrowej gospodarki. Funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw stanowi przejaw zdrowej konkurencji i jest odbiciem przedsiębiorczości społeczeństwa. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw charakteryzuje się wysoką efektywnością działania, elastycznością, kreatywnością i innowacyjnością na rynku, szybko reaguje na zmiany w otoczeniu. Ogromną rolę ta forma przedsiębiorczości odgrywa w rozwoju szeroko rozumianych usług, od usług handlowych, turystycznych, biznesowych poprzez wysublimowane usługi konsultingowe doradztwa bankowego, aż po usługi edukacyjne, zdrowotne itp. Małe i średnie przedsiębiorstwa tworzą olbrzymią większość miejsc pracy. Dzięki funkcjonowaniu tej kategorii podmiotów wzrasta zamożność społeczeństwa, zmienia się styl życia właścicieli i pracowników, co w konsekwencji prowadzi do 7

8 Wstęp powstania klasy średniej bez której nie ma wolności, demokracji i stabilnego rozwoju gospodarczego. Niniejsze opracowanie jest wynikiem projektu współfinansowanego przez Unię Europejską pt. ABC nowoczesnego przedsiębiorcy szkolenia dla pracujących w branży turystyki, handlu i usług, realizowanego przez Stowarzyszenie Europejskie Centrum Integracji i Współpracy Samorządowej Dom Europy od roku do roku, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki. Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie. Poddziałanie Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Projekt przewiduje wzrost poziomu kształcenia ustawicznego oraz podniesienie umiejętności pracowników z sektora turystyki, handlu, usług poprzez przeprowadzenie specjalistycznych szkoleń dotyczących zagadnień związanych z problematyką prawnych aspektów podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, dotacji unijnych na rozwój turystyki, profesjonalnej obsługi klienta, negocjacji w biznesie, obsługi kas fiskalnych, nowoczesnego biznesplanu w turystyce. W szkoleniach dużą uwagę zwrócono na naukę języków angielskiego i rosyjskiego w handlu i turystyce. Uczestnicy na zakończenie szkolenia przechodzili trening psychologiczny oraz każdy odbywał rozmowę z doradcą zawodowym. Prezentowana publikacja ukazuje podstawowe zagadnienia omawiane podczas realizacji szkoleń. Dotyczą: administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej, traktowanych jako użyteczna wiedza i zakres umiejętności niezbędnych w podejmowaniu i prowadzeniu firmy, dotacji unijnych na inwestycje w sektorze turystyki, sprzedaży z wykorzystaniem komputera i kas fiskalnych, nowoczesnej obsługi klienta, negocjacji biznesowych, planowania kariery zawodowej oraz sporządzania biznesplanu w turystyce. Publikację wzbogaca glosariusz terminów i zwrotów w języku angielskim i rosyjskim używanych w handlu i turystyce. Ewaluacja projektu pozwala stwierdzić, że informacje przekazywane w ramach szkoleń w zasadniczy sposób wpłynęły na zwiększenie świadomości i kompetencji pracowników sektora turystyki, handlu i usług z zakresu przewidzianego w projekcie. Ponadto udział w projekcie jest elementem przełamywania barier w myśleniu i kształtowaniu własnej ścieżki kariery. Należy wyrazić przekonanie, że niniejsza publikacja łącząca w sobie interdyscyplinarne podejścia teoretyczne, jak również efektywnej współpracy z praktykami, przyczyni się do dalszego rozwoju regionalnych kadr gospodarki i wzmocnienia zasobów ludzkich. Kazimierz Ostaszewski Michał Mulawa 8

9 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej Kazimierz Ostaszewski Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej Wstęp Prawo do inicjatywy gospodarczej jest jednym z podstawowych praw człowieka w obszarze życia społeczno-gospodarczego. Wolność gospodarcza traktowana jest jako prawo naturalne, przysługujące każdej osobie. Zostało to podkreślone w art. 30 Konstytucji RP 1, gdzie jest stwierdzone, że wolność ta posiada swe źródło w przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, której poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Organy państwowe mają obowiązek tworzenia warunków, które sprzyjałyby realizacji wolności gospodarczej, a ograniczenie tej wolności jest możliwe tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22 Konstytucji RP). Zasada wolności gospodarczej oznacza swobodę zachowania się w granicach obowiązującego prawa. Konstytucyjna zasada swobody gospodarczej została sprecyzowana w ustawodawstwie, w szczególności w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 2. Określa ona zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gospodarczej. 1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). 2 Dz. U. Nr 173, poz ze zm. 9

10 Kazimierz Ostaszewski Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim Przedsiębiorczość jest procesem organizowania, prowadzenia działalności gospodarczej oraz związanego z nią ryzyka 3. Przedsiębiorcą jest osoba, która podejmuje działania określane mianem przedsiębiorczości, ktoś, kto organizuje i prowadzi działalność gospodarczą oraz podejmuje ryzyko 4. Zgodnie z art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Ustęp 2 art. 4 dodaje jako przedsiębiorców również wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Tak więc przedsiębiorcą jest podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy. Art. 2 podaje ustawową definicję działalności gospodarczej, za którą uważa działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność gospodarczą może podejmować i wykonywać każdy na równych prawach, także obywatele państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP, dostali zgodę na pobyt tolerowany, posiadają zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, korzystają z ochrony czasowej, posiadają ważną Kartę Polaka lub na podstawie oddzielnych ustaw. Osoby zagraniczne na zasadzie wzajemności mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych warunkach, jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w Polsce. W przypadku braku zasady wzajemności, osoby zagraniczne mogą tworzyć wyłącznie spółki komandytowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, a także mają prawo przystępować do takich spółek oraz obejmować bądź nabywać ich udziały i akcje o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej (art. 13). Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest aktem o fundamentalnym znaczeniu dla obrotu gospodarczego. Ustawa określa warunki prowadzenia działalności gospodarczej, jak również wskazuje na obowiązki przedsiębiorcy. 3 N. C. Siropolis, Small Business Management: A Guide to entrepreneurship, Houghton Mifflin, Boston 1990, s Por. R. W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, Warszawa 1997, s

11 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej Obowiązki przedsiębiorców podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą Działalność gospodarcza winna być wykonywana zgodnie z zasadą wolności gospodarczej, która dopuszcza nałożenie na przedsiębiorców wymogów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Spełnienie warunków jest przedmiotem kontroli prowadzonej przez wyspecjalizowane organy administracji gospodarczej. Warunkiem podstawowym, koniecznym do rozpoczęcia działalności gospodarczej, jest jej rejestracja. Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub w Ewidencji Działalności Gospodarczej (EDG). Przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi oraz wspólnicy spółki cywilnej mogą podjąć działalność gospodarczą dopiero po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej, prowadzonej przez organ wykonawczy gminy, jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Właściwym organem jest organ miejsca zamieszkania przedsiębiorcy lub w przypadku podmiotów niemających stałego pobytu w Polsce, organ miejsca prowadzenia działalności. Organ ewidencyjny dokonuje niezwłocznie wpisu do EDG na podstawie zgłoszenia zainteresowanej osoby i wydaje z urzędu zaświadczenie o wpisie. Wniosek o dokonanie wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej powinien zawierać: 1) firmę przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny PESEL PESEL 2) numer identyfikacji podatkowej (NIP) (NIP) 3) oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu, adres do doręczeń przedsiębiorcy oraz adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania adres głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej i oddziału, jeżeli został utworzony 4) określenie przedmiotu wykonywania działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności Gospodarczej 5) informację o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólnoty majątkowej majątkowej 6) informację o umowie spółki cywilnej, jeżeli taka została zawarta zawarta 7) dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udziela takiego pełnomocnictwa. Wniosek o wpis można również złożyć drogą elektroniczną, z obowiązkiem opatrzenia go podpisem elektronicznym. Zgodnie z zasadą tzw. jednego okienka, wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest jednocześnie wnioskiem o wpis do krajowego rejestru 11

12 Kazimierz Ostaszewski urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), zgłoszeniem identyfikacyjnym albo aktualizacyjnym, zgłoszeniem płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszeniem oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników w rozumieniu o ubezpieczeniu społecznym rolników. Dane z wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej organ ewidencyjny niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu, przesyła do wskazanego przez przedsiębiorcę naczelnika urzędu skarbowego, właściwego urzędu statystycznego oraz właściwej jednostki terenowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo Centrali Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wraz z kopią zaświadczenia o wpisie w ewidencji działalności gospodarczej. Formularz powinien zostać wypełniony bardzo starannie, gdyż w przypadku jakichkolwiek braków formalnych przyszły przedsiębiorca zostanie wezwany do ich uzupełnienia. Jeżeli nie zostanie to wykonane w wyznaczonym terminie, organ ewidencyjny wyda decyzję o odmowie wpisu. Decyzja taka jest także wydawana, gdy zgłoszenie dotyczy działalności gospodarczej nieobjętej przepisami ustawy, gdy wniosek został złożony przez osobę nieuprawnioną lub prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej w zgłoszeniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. W sytuacji zmian danych, określonych w formularzu działalności gospodarczej, powstałych po dokonaniu wpisu do ewidencji należy zgłosić je w terminie 7 dni od ich powstania. Przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi spółki prawa handlowego, osoby prawne podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Rejestr prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe, sądy gospodarcze, obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część. Rejestr jest jawny, każdy ma prawo dostępu do danych za pomocą Centralnej Informacji oraz prawo do otrzymania z rejestru poświadczonych odpisów, zaświadczeń i wyciągów dotyczących informacji tam zawartych. Krajowy Rejestr Sądowy pełni dwie funkcje, pierwsza jest funkcją informacyjną, która jest bazą danych o podmiotach uczestniczących w obrocie gospodarczym, natomiast druga, legalizacyjna, polega na tym, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych, a także w wielu przypadkach podmiot uzyskuje osobowość prawną. Wpisy do Krajowego Rejestru Sądowego podlegają obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Przedsiębiorca zobowiązany jest do posiadania numeru statystycznego REGON. Osoby fizyczne uzyskują ten numer w urzędzie statystycznym, znajdu- 12

13 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej jącym się w województwie, na terenie którego zamieszkują. W przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej (KRU- PGN), który stanowi jedyny zintegrowany rejestr obejmujący wszystkie podmioty gospodarki narodowej. Identyfikator REGON stosowany jest w systemie bankowym oraz celnym. Musi być wpisywany przez podatnika na deklaracjach podatkowych oraz podawany w pieczęciach firmowych i drukach urzędowych. Posiadając numer REGON wymagana jest pieczątka firmy. Powinna ona zawierać informacje o nazwie firmy, adresie siedziby, wspomniany numer REGON, jest ona niezbędna do założenia konta w banku. Obowiązek dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego. Art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek przyjmowania lub dokonywania płatności związanych z wykonywaniem działalności gospodarczej, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikającej z niej płatności, przekracza równowartość euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest: 1) zawiadomienie urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego związanego z wykonywaną działalnością gospodarczą, a w razie posiadania więcej niż jednego rachunku do wskazania jednego z nich jako rachunku podstawowego i zawiadomienia o tym banku, w którym rachunek jest otwarty, oraz właściwego urzędu skarbowego zawiadamiając urząd skarbowy należy podać nazwę i adres banku oraz numer rachunku bankowego albo podstawowego rachunku bankowego 2) zawiadomienie właściwego urzędu skarbowego oraz banku, w którym otwarty jest podstawowy rachunek bankowy związany z wykonywaną działalnością gospodarczą, o posiadaniu rachunków bankowych w innych bankach, informując o nazwach i adresach banków oraz o numerach rachunków bankowych 3) zawiadomienie banków, w których otwarte są inne rachunki bankowe tego przedsiębiorcy, o nazwie i adresie banku, w którym otwarty jest rachunek 13

14 Kazimierz Ostaszewski podstawowy tego przedsiębiorcy, związany z wykonywaną działalnością gospodarczą. Dodatkowo przedsiębiorca będący członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej może realizować wyżej wymienione obowiązki za pośrednictwem rachunku w tej spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. W razie zmiany stanu faktycznego w stosunku do zawiadomień, przedsiębiorca jest obowiązany do zgłoszenia tych zmian w terminie 14 dni od daty ich powstania. Za pośrednictwem konta bankowego można dokonywać przelewów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez Internet i telefon, a także mieć dostęp do informacji o stanie konta firmy 24 godziny na dobę dzięki Internetowi, WAP, SMS, telefonom i bankomatom. Zgłoszenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jako płatnika składek oraz pracowników zatrudnionych do ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych. Celem zgłoszenia firmy, należy wypełnić formularz ZFA (zgłoszenie płatnika składek osoby fizyczne). W przypadku, gdy prowadzenie firmy jest naszym jedynym zajęciem, dodatkowo należy wypełnić formularz ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego), a jeśli oprócz prowadzenia firmy przedsiębiorca pracuje na pełny etat, to zamiast ZUA należy wypełnić ZZA (zgłoszenie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego). Obowiązek poinformowania urzędu skarbowego o formie opodatkowania Wszystkie osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych przepisów są podatnikami podatku osobowego i VAT lub tylko dochodowego, podlegają obowiązkowi ewidencji podatkowej i otrzymują numer identyfikacji podatkowej 5, który uzyskują po zgłoszeniu wniosku we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym. Przedsiębiorca zobowiązany jest także poinformować urząd skarbowy o formie opodatkowania do 20 stycznia roku podatkowego lub na dzień przed uzyskaniem pierwszego przychodu. Do wyboru każdy przedsiębiorca ma 3 formy: 1) kartę podatkową tą formą mogą się posługiwać podatnicy prowadzący działalność usługową lub usługowo-wytwórczą. Zwolnieni są z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Podatnicy ci są obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie 5 lat podatkowych. Aby podlegać takiej 5 W. Markowski, ABC small business u, Łódź 2007, s

15 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej formie opodatkowania należy złożyć wniosek o zastosowanie tej formy oraz spełniać łącznie warunki: przy prowadzeniu działalności niekorzystanie z usług osób niezatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne nieprowadzenie, poza jednym z rodzajów działalności wymienionej w ustawie, innej pozarolniczej działalności gospodarczej nieprowadzenie przez małżonka podatnika działalności w tym samym zakresie niewytwarzanie wyrobów opodatkowanych, na podstawie odrębnych przepisów, podatkiem akcyzowym 6, 2) ryczałt ewidencjonowany opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, także gdy działalność jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych oraz spółki partnerskiej, której wspólnikami są wyłącznie osoby wykonujące wolny zawód. Ryczałtowi od przychodów ewidencjonowanych podlegają też przychody osób fizycznych nieprowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej osiągane z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, ale z wyłączeniem najmu nieruchomości będących składnikiem majątkowym firmy, 3) prowadzenie na ogólnych zasadach księgi przychodów i rozchodów w większości przypadków właściciele firm prowadzą księgowość we własnym zakresie. Można także zlecić prowadzenie księgowości firmom zewnętrznym. Obowiązek prowadzenia takich ksiąg wynika z prowadzenia działalności gospodarczej, której przychód w roku ubiegłym przekroczył 800 tys. euro 7. Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wśród warunków prowadzenia działalności gospodarczej wymienia obowiązek prowadzenia działalności przez osoby posiadające stosowne kwalifikacje. Obowiązek ten wyraża art. 19, co oznacza, że jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej, to przedsiębiorca jest zobowiązany do zapewnienia, aby czynności w ramach działalności gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich uprawnień zawodowych. 6 Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 ze zm.). 7 W. Markowski, op. cit., s

16 Kazimierz Ostaszewski Innym obowiązkiem nałożonym na przedsiębiorcę przez ustawę, jest obowiązek umieszczania na towarze, jego opakowaniu, etykiecie instrukcji w języku polskim zawierających firmę przedsiębiorcy i jego adres, nazwę towaru oraz inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów. Z obowiązkiem tym łączy się obowiązek podawania danych wymienionych w art. 21 ustawy. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca oferuje towary lub usługi w sprzedaży bezpośredniej lub sprzedaży na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych, to jest on zobowiązany do podania na ofercie między innymi danych dotyczących firmy przedsiębiorcy, jego siedziby i adresu oraz NIP, którym ten przedsiębiorca się posługuje. Natomiast art. 22 ustawy stanowi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy. Ma to miejsce w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza określoną wartość. Przedsiębiorca przy prowadzeniu działalności gospodarczej zobowiązany jest kierować się zasadami uczciwej konkurencji. Pojęcie konkurencji nie doczekało się definicji ustawowej, ale ustawodawca stworzył system, który ma zapobiegać praktykom antykonkurencyjnym lub je zwalczać. Podstawą prawną zwalczania nieuczciwej konkurencji w Polsce jest ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 8. Ustawa reguluje zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej. Według art. 3 ust. 1 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. W ust. 2 ustawa wylicza w sposób przykładowy czyny nieuczciwej konkurencji. Są nimi w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym. Drugim aktem normatywnym dotyczącym konkurencji jest ustawa z 16 lutego 2007 r. 8 Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz ze zm. 16

17 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej o ochronie konkurencji i konsumentów 9. Określa ona warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Ustawa reguluje również zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków. Reasumując, przedsiębiorca przy prowadzeniu działalności gospodarczej obowiązany jest kierować się zasadami uczciwej konkurencji, nie powinien podejmować działań mających na celu ograniczenie konkurencji, w szczególności polegających na osłabieniu wolności gospodarczej, swobody wyboru i samodzielności działalności innych przedsiębiorców oraz konsumentów na rynku. Przedsiębiorca również zobowiązany jest przy wykonywaniu działalności gospodarczej do poszanowania dobrych obyczajów 10. Rozumiane tradycyjnie, dobre obyczaje są utożsamiane z tym, co uczciwie myślący i postępujący człowiek uważa za moralne. Współcześnie akcent kładzie się raczej na oceny służące zapewnieniu niezakłóconego funkcjonowania gospodarki. Wprowadzenie zasady poszanowania dobrych obyczajów do obrotu prawnego ma na celu podkreślenie, że przestrzeganie w obrocie gospodarczym wyłącznie przepisów może być niewystarczające. Dla zapewnienia prawidłowej praktyki gospodarczej niezbędne jest jeszcze między innymi budowanie zaufania kontrahentów, dbałość o staranność i sumienność w kontaktach oraz profesjonalizm. Z zasadą poszanowania dobrych obyczajów łączy się inna zasada słusznych interesów konsumentów. Zasada ta znajduje wyraz w art. 76 Konstytucji RP, która stanowi, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Konstytucja nakłada na władze publiczne obowiązek ochrony praw konsumentów, użytkowników i najemców ale nie precyzuje środków tej ochrony, odsyłając do przepisów rangi ustawowej. Działania państwa określa tzw. polityka konsumencka, która powinna prowadzić do realizacji podstawowych praw konsumenckich, w szczególności: prawa do bezpieczeństwa zdrowotnego oraz ekonomicznego, prawa do edukacji i informacji, prawa do dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz prawa do reprezentacji. 9 Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm. 10 Pojęcie dobrych obyczajów występuje w wielu przepisach, np. w art. 56, art. 65 1, art kodeksu cywilnego posługuje się określeniem ustalone zwyczaje, czy zasady współżycia społecznego w art. 58 2, art. 65 1, art. 353 k.c. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). 17

18 Kazimierz Ostaszewski Prawo do bezpieczeństwa zdrowotnego oznacza wymóg określenia cech bezpieczeństwa produktów oraz stworzenie systemu zapobiegającego przedostawaniu się do obrotu wyrobów niebezpiecznych oraz stworzenie procedur szybkiego ostrzegania i wycofywania takich produktów z obrotu. Prawo do bezpieczeństwa ekonomicznego to stworzenie instrumentów zapobiegających narzucaniu konsumentom przez przedsiębiorców monopolistycznych lub dominujących na rynku niekorzystnych warunków umów, wygórowanych cen, nierzetelnych praktyk handlowych i marketingowych. Prawo do edukacji i informacji to zapewnienie konsumentom możliwości świadomego podejmowania decyzji przy wyborze towarów i usług. Prawo do dostępu do wymiaru sprawiedliwości oznacza, że państwo powinno zapewnić pomoc w egzekwowaniu przez konsumentów swoich praw oraz łatwy dostęp do procedur dochodzenia roszczeń pozwalających na szybkie, uczciwe i tanie rozstrzygnięcie spraw. Prawo do reprezentacji to wspieranie działalności organizacji konsumenckich i zapewnienie konsumentom warunków do reprezentowania swego stanowiska za pośrednictwem wyspecjalizowanych organów. Reglamentacja działalności gospodarczej Konstytucja RP gwarantuje wolność gospodarczą, zastrzegając jednocześnie, że w pewnych dziedzinach dopuszcza prawną możliwość jej ograniczenia (art. 22 Konstytucji RP). Ograniczenie wolności gospodarczej uzasadniane jest ważnym interesem publicznym, chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, ochronę zewnętrznych i wewnętrznych interesów publicznych, zagwarantowanie warunków rozwoju uczciwej konkurencji. Reglamentacja ogranicza dostęp do określonych rodzajów działalności, limitując liczbę podmiotów upoważnionych do ich prowadzenia bądź wprowadzając kontrolę nad podejmowaniem i wykonywaniem takich rodzajów działalności. Reglamentacja może przybierać różne formy, od ścisłych zakazów do różnych form utrudniających dostęp do podejmowania działalności 11. Formami reglamentacji działalności gospodarczej są koncesje i zezwolenia. Koncesja jest formą reglamentacji wolności gospodarczej przez władzę publiczną, w której zawiera się zgoda udzielona przez państwo dla danego podmiotu na to, aby mógł podjąć i wykonywać działalność gospodarczą w dziedzinach, które przez swe znaczenie dla tej władzy nie mogą być wykonywane swobodnie 11 K. Rajchel, Prawo gospodarcze Przedsiębiorcy, Cz. 1, Rzeszów, s

19 Administracyjno-prawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej i dobrowolnie ze względu na to, że mają duży wpływ na interes i bezpieczeństwo publiczne 12. Uzyskanie koncesji wymaga prowadzenia działalności w następujących dziedzinach: 1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych 2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią 4) ochrony osób i mienia mienia 5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych telewizyjnych 6) przewozów lotniczych lotniczych 7) prowadzenia kasyn gry. Koncesji udziela organ koncesyjny, którym jest minister lub organ centralny, a nawet organy rządowej administracji zespolonej (wojewoda) lub samorządu terytorialnego (starosta). Postępowanie koncesyjne toczy się wg przepisów o postępowaniu administracyjnym zawartych w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego 13. Koncesja jest wydawana w formie decyzji administracyjnej na wniosek przedsiębiorcy i udziela się jej na czas oznaczony nie krótszy jednak niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o krótszy okres trwania. Koncesja jest wydawana w drodze szczególnego postępowania administracyjnego, które nazywa się postępowaniem koncesyjnym. Postępowanie to jest wszczynane na wniosek zainteresowanego uzyskaniem koncesji przedsiębiorcy. Wniosek powinien zawierać pewne elementy stałe wskazane w art. 49 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, tj.: firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP) określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja. 12 J. Olszewski, Publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2005, s Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm. 19

20 Kazimierz Ostaszewski Przepisy regulujące działalność koncesjonowaną szczegółowo określają też procedurę wydawania ograniczonej liczby koncesji oraz przeprowadzania przetargu na koncesje w danej branży, gdy liczba firm chętnych do otrzymania koncesji i spełniających wymagane prawem kryteria jest większa niż liczba koncesji do udzielenia. W takim przypadku organ koncesyjny obowiązany jest do ogłoszenia takiego faktu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski i zawiera w nim wszelkie niezbędne informacje i elementy dotyczące przyszłego przetargu takie jak: przewidywana minimalna opłata, miejsce i termin składania, warunki, jakie powinny spełniać oferty, wysokość wadium oraz termin składania ofert. Oferty powinny zawierać w sobie pewne stałe informacje, a mianowicie: firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej oraz deklarowaną wysokość opłaty jaką przedsiębiorca będzie w stanie wydać za udzielenie koncesji, co będzie miało decydujący wpływ na to, czy otrzyma on koncesję czy nie. Rezultatem postępowania koncesyjnego jest wydanie decyzji administracyjnej przez organ koncesyjny, gdzie organ może: udzielić koncesji, udzielić koncesji ale w mniejszym zakresie niż był postulowany we wniosku, odmówić udzielenia danemu przedsiębiorcy koncesji. Zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji w przypadkach gdy: przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją określonych w ustawie ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli jeżeli w wyniku przeprowadzonego przetargu udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom z przyczyn wskazanych w ustawach szczegółowych. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku przedsiębiorcy i otrzymania przez niego koncesji czy promesy organ koncesyjny pobiera opłatę skarbową, którą wnosi się na rachunek organu koncesyjnego, chyba że przepisy odrębnych ustaw dotyczących danego rodzaju działalności wskazują inaczej (art. 62 ust. 1 i 3 u.s.d.g.). Zezwolenie jest formą reglamentacji gospodarczej i oznacza dopuszczenie przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności gospodarczej po uprzednim stwierdzeniu, że spełnia on określone prawem warunki wykonywania tej działalności. Zezwolenie stwierdza, że nie zachodzą przeszkody w podjęciu 20