Astma definicja wg GINA (the Global Initiative for Asthma) 2014
|
|
- Sylwester Szydłowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Astma definicja wg GINA (the Global Initiative for Asthma) 2014 Astma to heterogenna choroba, zwykle związana z przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych, zdefiniowana przez zespół objawów ze strony układu oddechowego jak świsty, duszności, ucisk w klatce piersiowej i kaszel, zmieniających się w czasie i o różnym nasileniu, którym towarzyszy zmienna obturacja dróg oddechowych Cele skutecznego leczenia astmy to: 1. osiągnięcie i utrzymanie KONTROLI OBJAWÓW 2. utrzymanie NORMALNEJ AKTYWNOŚCI ŻYCIOWEJ, w tym zdolności podejmowania wysiłków fizycznych 3. utrzymanie wydolności układu oddechowego na poziomie jak najbardziej zbliżonym do prawidłowego 4. ZAPOBIEGANIE zaostrzeniom astmy 5. ocena czynników niepomyślnego przebiegu choroby 6. UNIKANIE skutków niepożądanych stosowanych leków 7. NIEDOPUSZCZENIE do zgonu z powodu astmy Objawy w ciągu dnia Ograniczenie aktywności fizycznej Astma kontrolowana (wszystkie z poniższych) Brak lub 2/tydzień Brak Astma częściowo kontrolowana (przynajmniej jeden/tydzień) Astma niekontrolowana >2/tydzień trzy lub > kryteriów z astmy częściowo kontrolowanej /tydzień tak Objawy w nocy Brak tak Konieczność stosowania leczenia ratunkowego Brak lub 2/tydzień >2/tydzień PEF lub FEV1 Norma <80%należnej DROGI PODAWANIA LEKÓW Wziewnie: pmdi (metered-doseinhaler) wymagają koordynacji podania (nacisku dozownika) leku z wdechem - NACIŚNIJ I ODDYCHAJ + ewentualnie spejser MDI aktywowane wdechem DPI (drypowderinhaler) konieczny minimalny przepływ powietrza nebulizacja 1
2 : 1. WZIEWNE I DOUSTNE GLIKOKORTYKOSTEROIDY 2. Leki przeciwleukotrienowe 3. Długo działający agoniści receptorów beta2 (LABA) + gks 4. Wolno uwalniająca się teofilina 5. Kromony?? 6. Przeciwciała anty IgE omalizumab 7. Cyklosporyna, sole złota, metotreksat 8. Odczulanie : 1. Krótko działający agoniści receptorów beta2 (SABA) 2. Ogólnie-ustrojowo stosowane glikokortykosteroidy 3. Cholinolityki leki krótko działające 4. Teofilina krotko działająca : WZIEWNE GLIKOKORTYKOSTEROIDY PODSTAWOWE LEKI W LECZENIU ASTMY Beklometazon, budesonid, cyklezonid, flutikazon, mometazon, triamcinolon DAWKI: niskie, średnie, wysokie np. Flutikazon: 100 do 250ug >250 do 500ug - >500 do 1000ug Mechanizm działania przeciwzapalnego zmniejszają liczbę monocytów, eozynofilów we krwi hamują uwalnianie cytokin przez limfocyty T zmniejszają liczbę komórek tucznych w drogach oddechowych zmniejszają adhezję neutrofilów do komórek śródbłonka zmniejszają obrzęk i wyciekanie białek osocza poza naczynia wzmagają ekspresję receptorów dla katecholamin hamują produkcję śluzu hamują początkową fazę reakcji alergicznej hamują nadreaktywność oskrzeli FARMAKOTERAPIA Cyklezonid: prolek aktywowany przez esterazę komórek śróbłonka dróg oddechowych bardzo słaba konwersja do aktywnego metabolitu w jamie ustnej rzadkie powikłania pod postacią kandydozy, dysfonii we krwi aktywny lek szybko łączy się z białkami postać nieaktywna (<1% niezwiązanego leku z białkami) FARMAKOTERAPIA Miejscowe działania niepożądane gks wziewnych: grzybica jamy ustnej chrypka (miopatia strun głosowych) kaszel duże dawki, tzn. >800µg/24h w przeliczeniu na budezonid - pewien wpływ na oś podwzgórzeprzysadka i metabolizm kości. u dzieci duże dawki glikokortykoidów wziewnych powodują zahamowanie wzrastania 2
3 FARMAKOTERAPIA Ogólnoustrojowe działania niepożądane: Hamowanie osi podwzgórze-przysadka Zespół Cushinga Miopatie Choroba wrzodowa Zaburzenia psychiczne depresja, do ostrej psychozy włącznie Zaćma Osteoporoza MNIEJ JEŚLI STOSUJE SIĘ CYKLEZONID, BUDESONID LUB FLUTIKAZON LEUKOTRIENY Źródło komórki tuczne, bazofile, eozynofile Działanie biologiczne: skurcz mięśniówki gładkiej oskrzeli, wzrost przepuszczalności naczyń (obrzęk błony śluzowej), wytwarzanie śluzu, nasilenie chemotaksji eozynofilów i hamowanie ich apoptozy, pobudzenie limfocytów Th-2 do wytwarzania cytokin, stymulacja proliferacji kolagenu. LEKI PRZECIWLEUKOTRIENOWE wywierają działanie przeciwzapalne, łagodzą wczesną i późną fazę reakcji zapalnej wywołanej różnymi alergenami (trawy, sierść, zboża i antygeny mieszane łagodzą objawy wzmożonej odpowiedzi wywołanej przez antygen wziewny oraz skurcz oskrzeli spowodowany przez czynnik aktywacji płytek (PAF) LEKI PRZECIWLEUKOTRIENOWE Antagoniści receptora CysLT1 montelukast, pranlukast, zafirlukast Inhibitory 5-lipooksygenazy zileuton - HEPATOTOKSYCZNOŚĆ TYPOWE WSKAZANIE ASTMA ASPIRYNOZALEŻNA Współwystępowanie ANN hamują skurcz oskrzeli wywołany innymi czynnikami (wysiłek, zimne powietrze, SO 2 ) Długo działający agoniści receptorów beta2 salmeterol, formoterol NIGDY JAKO MONOTERAPIA!!! ZAWSZE + WZIEWNE GKS TEOFILINA Sugerowane mechanizmy działania hamowanie aktywności fosfodiesterazy (PDE- 3 i PDE-5 relaksacja mięśni gładkich, PDE-4 zmniejszenie uwalniania mediatorów z komórek zapalnych) blokowanie receptorów adenozynowych A 1 i A 2 zahamowanie napływu wapnia do komórki zwiększenie uwalniania katecholamin 3
4 Teofilina Niższe dawki, preparaty SR modelowanie procesu zapalnego + rozszerzenie oskrzeli ZAWSZE JAKO TERAPIA ADDYTYWNA Mniej efektywna od beta2-mimetyków długo działających DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE!!!! Działania niepożądane teofiliny nudności, wymioty, biegunka podrażnienie błony śluzowej żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy tachykardia zaburzenia rytmu serca z nadpobudliwości nasilenie dolegliwości dławicowych nadmierna pobudliwość (bezsenność, dezorientacja, zamroczenie), zmiany behawioralne i trudności w uczeniu drgawki (szczególnie u dzieci) drżenia mięśniowe hipoglikemia UWAGA! Metyloksantyny mały współczynnik terapeutyczny! stężenie terapeutyczne µg/ml ( µmol/l) stężenie toksyczne >20 µg/ml (112 µmol/l) Dawka zależy od wieku, stanu zdrowia, nałogów, diety DAWKOWANIE POWINNO BYĆ ZINDYWIDUALIZOWANE I OBLICZANE W STOSUNKU DO BEZTŁUSZCZOWEJ MASY CIAŁA T1/2 dla noworodków - 30 h, dla dzieci pomiędzy 1 16 r.ż. 3-4 h, dla dorosłych niepalących 7-8 h, dla palaczy 4-5 h, dla chorych z niewydolnością serca lub wątroby h. Dieta niskowęglowodanowa, wysokobiałkowa, sok grejfrutowy obniżają stężenie teofiliny w osoczu (zwiększona eliminacja). Teofilina jest wolniej wchłaniana w godzinach nocnych. Kwasica, obniżone po 2, zakażenia wirusowe, jednoczesne stosowanie allopurynolu, makrolidów, ketokonazolu, chinolonów hamuje metabolizm teofiliny FARMAKOTERAPIA Teofilina Przeciwwskazania czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy zaburzenia rytmu padaczka Kromony?? SŁABY EFEKT PRZECIWZAPALNY OGRANICZONA ROLA W TERAPII ASTMY U DOROSŁYCH MAŁA LICZBA DZIAŁAŃ UBOCZNYCH 4
5 Kromony Mechanizm działania: zmiana funkcji kanału chlorkowego w błonie komórkowej hamowanie aktywacji komórkowej kom.nerwowe (nedokromil) w drogach oddechowych hamowanie odruchu kaszlowego mastocyty hamowanie wczesnej odpowiedzi na antygen eozynofile hamowanie odpowiedzi na antygen Działanie farmakologiczne Hamują uwalnianie mediatorów z mastocytów, eozynofilów, makrofagów i płytek krwi, chemotaksję eozynofilów Zmniejszają nadreaktywność oskrzeli (hamowanie wydzielania neuropeptydów z zakończeń włókien C nerwu błędnego) Zmniejszają skurcz oskrzeli wywołany czynnikami nieswoistymi: hiperwentylacją, zimnym powietrzem, wysiłkiem fizycznym. NIE PRZERYWAJĄ NAPADU DUSZNOŚCI Omalizumab (Xolair) P-ciało anty Ig-E Kto? Chorzy z astmą i podwyższonym stężeniem IgE w wieku>6 lat Kiedy? Ciężkie postaci astmy, niewystarczająco kontrolowane gks + LABA Jak? Podskórnie, dawka zależna od wyjściowego stężenia IgE oraz m.c. pacjenta co 2 tygodnie Ocena skuteczności po 16 tyg WAŻNE: nie przerywamy leczenia gks!!!! 1. Krótko działający agoniści receptorów beta2 PODSTAWA!!!!! 2. Ogólnieustrojowo stosowane glikokortykosteroidy prewencja progresji napadu astmy, pełen efekt po 4 do 6h 3. Cholinolityki 4. Teofilina preparaty krótko działające Selektywne beta 2 -mimetyki 1. Szybko- i krótko działające (salbutamol, fenoterol) początek - 5 min. po inhalacji, czas działania h 2. Długo działające salmeterol początek - po ok. 20 min., czas działania - 12 h. formoterol początek - po 5 minutach, zarejestrowany do przerywania napadów duszności Działanie farmakologiczne wykorzystywane w leczeniu astmy: relaksacja mięśni gładkich upłynnienie śluzu (poprawa klirensu śluzoworzęskowego) zmniejszenie płucnego i oporu naczyniowego zwiększenie objętości minutowej serca 5
6 Działania niepożądane: drżenie kończyn uczucie niepokoju TACHYKARDIA zaburzenia rytmu serca bóle wieńcowe zatrzymanie moczu Adrenalina Nieselektywny alfa-, beta-mimetyk Działa jak β 2 -mimetyki oraz pobudza receptory α w naczyniach zmniejszając przekrwienie i obrzęk błony śluzowej oskrzeli. Działania niepożądane: wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, zaostrzenie dolegliwości dławicowych. Stosowana w wyjątkowych przypadkach ciężki napad astmy, 0,5 1mg podskórnie Leki cholinolityczne Mechanizm działania działanie antagonistyczne do acetylocholiny, głównie w obrębie receptora M3 Poprzez działanie na cyklazę guanylową powodują zmniejszenie wewnątrzkomórkowego stężenia cgmp i w konsekwencji relaksację mięśni oskrzeli Działanie farmakologiczne relaksacja oskrzeli zmniejszenie nadreaktywności oskrzeli Brak wpływu na czynność nabłonka rzęskowego i wydzielanie śluzu Selektywność i parametry farmakokinetyczne powodują, że podawane wziewnie nie wywiera wpływu na układ krążenia, narząd wzroku i układ moczowy Zastosowanie: astma nocna zapobieganie skurczom oskrzeli wywołanych działaniem czynników drażniących (dym tytoniowy, chemikalia) w leczeniu astmy u dzieci w leczeniu ciężkich napadów astmy i stanów astmatycznych w połączeniu z β-mimetykami. Cholinolityk nie powinien być stosowany do przerywania napadów duszności jako pojedynczy lek Start - po około 20 min., działanie utrzymuje się przez kilka godzin. Działania niepożądane kaszel suchość w jamie ustnej Przeciwwskazania nadwrażliwość na atropinę i jej pochodne Leki: bromek ipratropium - Atrovent, bromek tiotropium - Spiriva 6
7 LEK OBJAWOWY +/- STRATEGIA ZASADY LEK/I KONTROLUJĄCE ZAOSTRZENIE + GKS STRATEGIA ZASADY OGÓLNE ZMIANY W TERAPII: POPRAWA W CIĄGU KILKU DNI ALE PEŁNA KORZYŚĆ PO 3-4 MIESIĄCACH LECZENIA!!! REDUKCJA DAWEK LEKÓW LUB ODSTAWIANIE NIE WCZEŚNIEJ NIŻ PO/CO TRZECH MIESIĄCACH STRATEGIA ZASADY OGÓLNE PO UZYSKANIU KONTROLI ASTMY - po 3 miesiącach terapii próba zmniejszenia intensywności leczenia do najmniejszej skutecznej dawki zapewniającej kontrolę choroby PIERWSZY KROK - redukcja dawki steroidów do1/24h Po osiągnięciu małej dawki wgks - ODSTAWIENIE DRUGIEGO LEKU KONTROLUJĄCEGO STRATEGIA ZASADY OGÓLNE PRÓBA CAŁKOWITEGO ODSTAWIENIA LEKÓW KONTROLUJĄCYCH ASTMĘ ASTMA w pełni kontrolowana przez rok na najmniejszej dawce leku kontrolującego i objawy nie nawracają ALE NAWET U TAKICH CHORYCH, U KTÓRYCH OBJAWY WYSTĘPUJĄ SPORADYCZNIE, MOŻE DOJŚĆ DO ZAOSTRZENIA ASTMY!!!! STRATEGIA NA KAŻDYM STOPNIU LEKI RATUNKOWE - szybko działający β2-agoniści LUB formoterol ALTERNATYWA = wziewne leki cholinolityczne, = doustne β2-mimetyki krótko działające = krótko działające preparaty teofiliny ALE ICH DZIAŁANIE ROZPOCZYNA SIĘ PÓŹNIEJ I WIĄŻE SIĘ Z WIĘKSZYM RYZYKIEM OBJAWÓW UBOCZNYCH STRATEGIA LEKI KONTROLUJĄCE OD STOPNIA 2. leki kontrolujące przebieg choroby PODSTAWOWYMI LEKAMI POZOSTAJĄ WZIEWNE GLIKOKORTYKOSTEROIDY!!!! 7
8 STRATEGIA LEKI KONTROLUJĄCE Leki przeciwleukotrienowe w monoterapii JAKO JEDYNE mogą być stosowane alternatywnie w stosunku do wgks na 2. stopniu intensywności leczenia, od 3. stopnia stosowane są jako leczenie dodane do wgks LEKI PRZECIWLEUKOTRIENOWE szczególnie jeśli astma + ANN STRATEGIA LEKI KONTROLUJĄCE DŁUGODZIAŁAJĄCYCE BETA2-MIMETYKI NIE ZALECANE DO STOSOWANIA PRZEWLEKŁEGO W MONOTERAPII.!!! ŁĄCZNE Z ODPOWIEDNIĄ DAWKĄ WGKS leczenie skojarzone za pomocą JEDNEGO INHALATORA (budezonid/formoterol lub salmeterol/flutikazon) równie skuteczne, jak podawanie tych leków w osobnych inhalatorach, a znacznie uprościło schemat leczenia STRATEGIA LEKI KONTROLUJĄCE STRATEGIA LEKI KONTROLUJĄCE OMALIZUMAB ANTY-IgE zastosowanie ograniczone do grupy chorych z podwyższonym stężeniem IgE i brakiem kontroli astmy za pomocą wgks i LABA u osób > 6 r.ż. GKS stosowane ogólnie-ustrojowo brak kontroli astmy >2 tygodni ALE działania niepożądane zysk > ryzyko + działania minimalizujące efekty uboczne Astma trudna do leczenia = brak kontroli choroby z powodu dodatkowych niezależnych od choroby czynników jak choroby współwystępujące, niestosowanie się chorych do zaleceń, ekspozycja na alergeny 8
9 Astma oporna na leczenie = Brak kontroli astmy mimo stosowania leczenia o 5. stopniu intensywności PROBLEM: słabsza odpowiedź na GKS (genetycznie uwarunkowana) większe niż rutynowo stosowane dawki GKS w celu opanowania objawów Leki stosowane w astmie opornej na leczenie Metotreksat Cyklosporyna A Sole złota Azatioprina Dapson Hydrochlorochina Nebulizacje lidokainy Stałe, podskórne wlewy terbutaliny Przeciwciała anty-ige Etanercept (antagonista TNF-α) Leki zaostrzające przebieg astmy NLPZ - mogą wywoływać ciężkie zaostrzenia astmy, BETA-BLOKERY, nawet stosowane w postaci kropli do oczu ZAOSTRZENIE ASTMY Zaostrzenia to epizody charakteryzujące się nasilającymi się objawami duszności, kaszlu, świstów lub ucisku w klatce piersiowej, z postępującymi zaburzeniami czynności płuc, które są zmianą w stosunku do codziennego stanu pacjenta i wymagają modyfikacji leczenia Leczenie zaostrzeń astmy w warunkach ambulatoryjnych LŻEJSZE ZAOSTRZENIA ( PEF o <20% lub zużycia krótko działającego beta2- mimetyku) 1. CO? szybko działający beta2-mimetyk 2-4 dawki wziewnie co 20 min. w ciągu pierwszej godziny 2. JAK? MDI (najlepiej ze spejserem) lub inhalacje leku z nebulizatora 3. CO DALEJ? kolejna dawka beta2-mimetyku w zależności od ciężkości zaostrzenia: w zaostrzeniach lekkich 2 do 4 dawek co 3 lub 4 h, w umiarkowanych dawek co 1-2 h Leczenie zaostrzeń astmy w warunkach ambulatoryjnych CO DALEJ? GKS doustnie (np. prednizolon 0,5-1 mg/kg/d), ABY (NIE w lekkim zaostrzeniu): zapobiec narastaniu zaostrzenia, uniknąć konieczności leczenia na oddziale pomocy doraźnej i hospitalizacji zapobiec wczesnemu nawrotowi zaostrzenia krótkotrwałe doustne leczenie GKS = 5-10 dni terapii, w zależności od ciężkości zaostrzenia. CO DALEJ? BRAK ODPOWIEDZI SZPITAL 9
10 Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej 1. tlen (w celu osiągnięcia SaO2 >=90%) 2. szybko działający beta2-mimetyk wziewny 3. GKS podawany ogólnoustrojowo Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej GKS podawane ogólnoustrojowo stosuje się zwłaszcza u chorych, u których: 1. leczenie początkowe szybko działającym beta2-mimetykiem wziewnym nie spowodowało trwałej poprawy, 2. zaostrzenie rozwinęło się pomimo wcześniejszego przyjmowania GKS doustnie, 3. podczas poprzednich zaostrzeń chory wymagał doustnego stosowania GKS Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej Preferuje się doustne podawanie GKS skuteczność = podawaniu dożylnemu poprawa kliniczna po upływie 4 godzin Dawki dobowe GKS mg metyloprednizolonu - 1 x dz mg hydrokortyzonu- w dawkach podzielonych Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej ustąpienie objawów + powrót czynności płuc do wartości maksymalnych u danego chorego odstawić GKS doustny lub zmniejszyć jego dawkę, utrzymania leczenia GKS wziewnym. Nie ma korzyści ze stopniowego zmniejszania dawki doustnego GKS w porównaniu z odstawieniem leku od razu GKS domięśniowo? jeśli istnieją obawy, że chory nie będzie przestrzegał doustnego przyjmowania leku. W zaostrzeniach astmy związanych z reakcją anafilaktyczną bywa wskazane domięśniowe wstrzyknięcie adrenaliny Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej 1. tlen (w celu osiągnięcia SaO2 >=90%) 2. szybko działający beta2-mimetyk wziewny 3. GKS podawany ogólnoustrojowo BRAK POPRAWY (w ciągu pierwszej godziny leczenia) + bromek ipratropium (w nebulizacji razem z beta2- mimetykiem). U niektórych chorych ze słabą odpowiedzią na leczenie początkowe może być korzystne podanie siarczanu magnezu, zwykle 2 g w 20-minutowym wlewie dożylnym Leczenie zaostrzeń astmy na oddziale pomocy doraźnej teofilina niewielka rola w leczeniu zaostrzeń astmy, NIE WYKAZANO korzyści z dodania teofiliny do stosowanego leczenia u dorosłych z ciężkim zaostrzeniem astmy 10
11 Ciąża i astma W 1/3 przypadków nasilenie astmy się zmniejsza, w 1/3 - wzrasta, a w pozostałej 1/3 się nie zmienia Słabo kontrolowana astma = przyczyna zwiększonej umieralności okołoporodowej, wcześniactwa i małej masy urodzeniowej. Astma dobrze kontrolowana = rokowanie okołoporodowe takie samo jak u dzieci kobiet bez astmy Zaostrzenia między tgc Ciąża i astma Większość leków stosowanych w leczeniu astmy nie wywiera niekorzystnego działania na płód. Większe zagrożenie dla dzieci niesie nieodpowiednia kontrola astmy u matki niż jej leczenie. Leczenie astmy w ciąży Fenoterol, terbutalina kat.b Salbutamol kat. C Formoterol, salmeterol kat. C Teofilina kat. C Ipratropium kat. B Tiotropium kat. C Budezonid kat. B Doustne glikokortykosterydy kat. C Kromony kat. B Zafirlukast, montelukast kat. B Wziewne glikokortykosteroidy zalecane we wszystkich stopniach ciężkości astmy NUMER 1 budezonid = udowodnione bezpieczeństwo Brak przeciwwskazań do kontynuacji terapii innymi wziewnymi glikokortykosteroidami u kobiet, u których obserwowano na nie dobrą reakcję kliniczną jeszcze przed okresem ciąży Beta2-mimetyki w ciąży nie wykazano, by leki te zwiększały ryzyko przedwczesnego porodu, zaburzały rozwój wewnątrzmaciczny płodu, czy sprzyjały wadom wrodzonym są zalecane w każdym stopniu ciężkości astmy u kobiet w ciąży jako leki stosowane doraźnie nie ma badań z zastosowaniem formoterolu jako leku doraźnego u kobiet ciężarnych długodziałające beta2-mimetyki są preferowane u kobiet w ciąży jako leczenie dodane do wziewnych glikokortykosteroidów, gdy te nie zapewniają pełnej kontroli astmy Teofilina stężenie we krwi ściśle monitorowane u kobiet w ciąży, w której obserwuje się hipoalbuminemię zwiększającą wolną fakcję tego leku we krwi u kobiet w ciąży teofilina może być stosowana, ale nie jest leczeniem preferowanym. teofilina nie jest użyteczna jako leczenie dodane w zaostrzeniach astmy i nie powinna być wtedy stosowana. 11
12 Cholinolityki Dopuszcza się dodanie ipratropium do krótkodziałających beta2-mimetyków w zaostrzeniach astmy Doustne glikokortykosteroidy Wykazano, że przewlekłe stosowanie gks u kobiet ciężarnych może zwiększać ryzyko stanów przedrzucawkowych, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej oraz cukrzycy ciężarnych Doustne glikokortykosteroidy zalecane dla opanowywania ciężkich zaostrzeń i w przypadkach astmy ciężkiej, w której innymi sposobami nie daje się opanować objawów Kromony i leki p-leukotrienowe NIE MA PRZECIWWSKAZAŃ do kontynuacji terapii tymi lekami u kobiet, u których obserwowano dobrą reakcję kliniczną jeszcze przed okresem ciąży, ale nie zaleca się rozpoczynania od nich terapii astmy w okresie ciąży Nagłe zaostrzenia astmy należy leczyć agresywnie, aby nie doszło do niedotlenienia płodu. Stosuje się szybko działające beta2-mimetyki w nebulizacji oraz tlen, a niekiedy także GKS podawane ogólnoustrojowo. Epinefryna tylko stan astmatyczny niekorzystny wpływ na rozwój płodu Astma i laktacja wziewne kortykosteroidy, β2-mimetyki, kromony, teofilina i prednizon nie są przeciwwskazane Teofilina przechodzi do mleka, może powodować u dzieci rozdrażnienie i kłopoty z karmieniem prednizon, stosowany w standardowych dawkach - przenikanie do mleka w nieistotnych klinicznie ilościach rekomendacje dotyczące leczenia kobiet z astmą w okresie laktacji są takie same jak w okresie ciąży 12
13 Droga podania leków wziewna Wiek Preferowanysposób podawania < 4 lata MDIp+ spejserz maską twarzową 4-6 lat MDIp+ spejserz ustnikiem >6 lat DPI lub MDI uruchamiane wdechem lub MDIp+ spejser+ ustnik Alternatywa Nebulizator z maską twarzową Nebuliztorz ustnikiem Nebuliztorz ustnikiem MDIp + spejser szczególnie wgks: unikanie działań ogólnoustrojowych (szczególnie budesonidu, beklometazonu, triamcynolonu) zmniejszenie powikłań miejscowych w razie zaostrzeń MDIp koniecznie + spejser ułatwienie aplikacji leku Leki kontrolujące: GKS, Leki przeciwleukotrienowe LABA Teofilina Kromony Leki kontrolujące: GKS: Astma Dzieci > 5r.ż u dawki dzieci niższe niż u dorosłych np. Budesonid: /> />400 Działania niepożądane: WZROST - opóźnienie tempa wzrastania, ale i opóźnienie dojrzewania wrost docelowy osiągany później przy wysokich dawkach wgks - wpływ budesonidu w dawce 400ug/24h ma mniejszy wpływ na wzrost niż niski status socjoekonomiczny - astma niekontrolowana = niższy wzrost PRÓCHNICA - wgks nie, ale beta2agoniści zmiana ph jamy ustnej i wzrost uszkodzeń szkliwa Leki kontrolujące: Leki przeciwleukotrienowe >5 r.ż. astma indukowana wysiłkiem mniej skuteczne niż wgks <5 r.ż. + zmniejszenie zaostrzeń astmy wywoływanych infekcjami wirusowymi LABA Preferowana kombinowana forma LABA + wgks ALE lepsze efekty zwiększenia dawki wgks niż dodania LABA Kromony Ograniczona rola Leki doraźne: Beta2-mimetyki krótkodziałające Preferowane w leczeniu zaostrzeń wziewnie Zapobieganie obturacji stymulowanej wysiłkiem Leki antycholinergiczne Nie rekomendowane 13
Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem.
VI.2 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktów leczniczych z ambroksolem VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Wskazania do stosowania: Ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli
Bardziej szczegółowoAstma u dzieci zalecenia Światowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA) 2006
Astma u dzieci zalecenia Światowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA) 2006 Asthma in children and Global Initiative for Asthma (GINA) 2006 guidelines Andrzej Bant S t r e s z c z e n i e Astma oskrzelowa
Bardziej szczegółowoLECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI
Załącznik nr 14 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE NIEDOKRWISTOŚCI W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI NEREK ICD-10 N 18 przewlekła niewydolność
Bardziej szczegółowoKWALIFIKACJA I WERYFIKACJA LECZENIA DOUSTNEGO STANÓW NADMIARU ŻELAZA W ORGANIZMIE
Opis świadczenia KWALIFIKACJA I WERYFIKACJA LECZENIA DOUSTNEGO STANÓW NADMIARU ŻELAZA W ORGANIZMIE 1. Charakterystyka świadczenia 1.1 nazwa świadczenia Kwalifikacja i weryfikacja leczenia doustnego stanów
Bardziej szczegółowoNowy program terapeutyczny w RZS i MIZS na czym polega zmiana.
Nowy program terapeutyczny w RZS i MIZS na czym polega zmiana. Brygida Kwiatkowska Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher Programy lekowe dla
Bardziej szczegółowoLeki rozkurczające mięnie gadkie Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne Receptory β-adrenergiczne znajdują się: W obrębie mięni gadkich od tchawic
Leki stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli Cele leczenia astmy Opanowanie objawów choroby (dusznoci) Zapobieganie zaostrzeniom Utrzymanie wydolnoci ukadu oddechowego na poziomie zbliżonym
Bardziej szczegółowoWst p Jerzy Kruszewski... 15 PiÊmiennictwo... 18. Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman...
Spis treêci Wst p Jerzy Kruszewski....................... 15 PiÊmiennictwo........................... 18 Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman.....................
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta. NUROFEN, żel, 50 mg/g (Ibuprofenum)
Ulotka dla pacjenta Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona ważne informacje dla pacjenta. Lek ten jest dostępny bez recepty, aby można było leczyć niektóre schorzenia bez pomocy lekarza.
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Diprosone, 0,64 mg/g, maść 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Każdy gram maści zawiera 0,64 mg betametazonu dipropionianu (Betamethasoni
Bardziej szczegółowoLEKI KONTROLUJĄCE PRZEBIEG ASTMY
LEKI STOSOWANE W TERAPII ASTMY/POChP - 2017 Hanna Winiarska Definicja astmy (GINA, 2017) - Astma to heterogenna choroba, zwykle związana z przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych, zdefiniowana przez zespół
Bardziej szczegółowoGrupa SuperTaniaApteka.pl Utworzono : 23 czerwiec 2016
SERCE I UKŁAD KRĄŻENIA > Model : 8217012 Producent : - POLIXAR 10 NA WYSOKI CHOLESTEROL Preparat przeznaczony dla osób pragnących zmniejszyć ryzyko podwyższenia poziomu cholesterolu we krwi. POLIXAR 5
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta. KETOTIFEN WZF (Ketotifenum) 1 mg/5 ml, syrop
Ulotka dla pacjenta Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc ją ponownie przeczytać. Należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty,
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Mucosolvan inhalacje, 15 mg/2 ml, płyn do inhalacji z nebulizatora Ambroxoli hydrochloridum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Mucosolvan inhalacje, 15 mg/2 ml, płyn do inhalacji z nebulizatora Ambroxoli hydrochloridum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku.
Bardziej szczegółowoProgramy badań przesiewowych Wzrok u diabetyków
Programy badań przesiewowych Wzrok u diabetyków Dokładniejsze badania i leczenie retinopatii cukrzycowej Closer monitoring and treatment for diabetic retinopathy Ważne informacje o ochronie zdrowia Important
Bardziej szczegółowoKoszty obciążenia społeczeństwa. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012
Koszty obciążenia społeczeństwa chorobami układu krążenia. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012 Badania kosztów chorób (COI Costof illnessstudies) Ekonomiczny ciężar choroby;
Bardziej szczegółowoResuscytacja wewnątrzmaciczna płodu
Resuscytacja wewnątrzmaciczna płodu Prof. zw. dr hab. Bożena Leszczyńska-Gorzelak diagnoza pojawienie się nieprawidłowych cech w zapisie kardiotokograficznym. zmiana pozycji rodzącej, zmniejszenie czynności
Bardziej szczegółowoABC hepatologii dziecięcej - modyfikacja leczenia immunosupresyjnego u pacjenta z biegunką po transplantacji wątroby
ABC hepatologii dziecięcej - modyfikacja leczenia immunosupresyjnego u pacjenta z biegunką po transplantacji wątroby Mikołaj Teisseyre Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA 1. CO TO JEST LEK ADRENALINA WZF 0,1% I W JAKIM CELU SIĘ GO STOSUJE
ULOTKA DLA PACJENTA Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc ją ponownie przeczytać. Należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty,
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Pragiola przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Pragiola przeznaczone do publicznej wiadomości Ze względu na zachowanie pełnej informacji, w nawiązaniu do art. 11 Dyrektywy
Bardziej szczegółowoLeki stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli
Leki stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli Cele leczenia astmy Opanowanie objawów choroby (duszności) Zapobieganie zaostrzeniom Utrzymanie wydolności układu oddechowego na poziomie
Bardziej szczegółowo8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia!
8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc Jesteśmy po to, aby Państwu doradzić! Czym jest zapalenie przyzębia (periodontitis)? Przyzębie to zespół tkanek otaczających ząb i utrzymujących
Bardziej szczegółowoCo to jest cukrzyca?
Dziecko z cukrzycą Co to jest cukrzyca? Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzująca się wysoką hiperglikemią (wysoki poziom glukozy we krwi). Wynika ona z nieprawidłowego wydzielania
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika. Septolete ultra, (1,5 mg + 5 mg)/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej, roztwór
Ulotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika Septolete ultra, (1,5 mg + 5 mg)/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej, roztwór Benzydamini hydrochloridum + Cetylpyridinii chloridum Należy przeczytać
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA ASTMY OSKRZELOWEJ W CIĄŻY. Dr n. farm. Jacek Sapa KATEDRA FARMAKODYNAMIKI UJ CM
FARMAKOTERAPIA ASTMY OSKRZELOWEJ W CIĄŻY Dr n. farm. Jacek Sapa KATEDRA FARMAKODYNAMIKI UJ CM ASTMA przebieg w ciąży BEZ ZMIAN 1/3 POPRAWA 1/3 POGORSZENIE 1/3 najczęściej między 24-36 tyg. ciąży CZYNNIKI
Bardziej szczegółowoPrzewodnik postępowania ambulatoryjnego w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP)
Przewodnik postępowania ambulatoryjnego w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) Na podstawie Światowej strategii rozpoznawania, leczenia i prewencji przewlekłej obturacyjnej choroby płuc GLOBAL
Bardziej szczegółowoChoroby alergiczne układu pokarmowego
Choroby alergiczne układu pokarmowego Zbigniew Bartuzi Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK 4 Reakcje alergiczne na pokarmy Typy
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta MEPIVASTESIN. (Mepivacaini hydrochloridum) 30 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań.
ULOTKA DLA PACJENTA Ulotka dla pacjenta Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed rozpoczęciem stosowania leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc ją ponownie przeczytać. -
Bardziej szczegółowoGrypa Objawy kliniczne choroby Przeziębieniem Objawy przeziębienia
Grypa jest ostrą, bardzo zaraźliwą chorobą układu oddechowego, wywołaną przez RNA wirusy z rodziny Orthomyxoviridae. Wyróżniamy wirusy A i B tworzące jeden rodzaj i wirus C rodzajowo odmienny. Grypa występuje
Bardziej szczegółowoCzęść VI: Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego
Część VI: Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego VI.1 Elementy dla tabel podsumowujących w Europejskim Publicznym Sprawozdaniu Oceniającym VI.1.1 Tabela podsumowująca
Bardziej szczegółowoZałącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r.
Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r. ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego raka jelita grubego przy wykorzystaniu substancji czynnej bewacyzumab. 1.1 Kryteria kwalifikacji:
Bardziej szczegółowo2010-05-28. Marcin Grabicki
Obecnie 4 przyczyna zgonów na świecie Marcin Grabicki Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu (wg Murray CJI, Lopez AD. Lancet. 1997: 349; 1269-1276)
Bardziej szczegółowoLECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI
LECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI Krzysztof Kobylarz, Iwona Szlachta-Jezioro, Ma³gorzata Maciejowska-Sata³a 15 Ból jest sta³ym objawem choroby oparzeniowej. Leczenie go u dzieci jest zadaniem niezwykle
Bardziej szczegółowoWITAMINY. www.pandm.prv.pl
WITAMINY - wpływa na syntezę białek, lipidów, hormonów a szczególnie hormonów tarczycy - pomaga w utrzymaniu prawidłowej czynności uk.immunologicznego - pomaga w leczeniu : rozedmy płuc i nadczynności
Bardziej szczegółowoSeminarium 1: 08. 10. 2015
Seminarium 1: 08. 10. 2015 Białka organizmu ok. 15 000 g białka osocza ok. 600 g (4%) Codzienna degradacja ok. 25 g białek osocza w lizosomach, niezależnie od wieku cząsteczki, ale zależnie od poprawności
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
ANEKS III 1 CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 4. SZCZEGÓŁOWE DANE KLINICZNE 4. l Wskazania do stosowania Leczenie ostrego bólu (patrz punkt 4.2) Leczenie objawowe dolegliwości bólowych w przebiegu choroby
Bardziej szczegółowoPROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
Bardziej szczegółowoSUMMIT INTERNATIONAL ANESTHESIOLOGY. 7 marca 2009, Marakesz,, Maroko
INTERNATIONAL ANESTHESIOLOGY SUMMIT 7 marca 2009, Marakesz,, Maroko GŁÓWNE TEMATY Znieczulenie ogólne anestezja wziewna. Intensywna terapia zastosowanie levosimendanu. Levobupivacaina zastosowanie w ortopedii
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Ebrantil 25 5 mg/ml roztwór do wstrzykiwań (Urapidilum)
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Ebrantil 25 5 mg/ml roztwór do wstrzykiwań (Urapidilum) Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. Należy zachować tę ulotkę, aby w razie
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA 1
ULOTKA DLA PACJENTA 1 Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta CHORAGON 5000, 5000 j.m./ml, proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań Gonadotropinum chorionicum Należy
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.
INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających
Bardziej szczegółowoHormony płciowe. Macica
Hormony płciowe Macica 1 Estrogeny Działanie estrogenów Działanie na układ rozrodczy (macica, endometrium, pochwa) Owulacja Libido Przyspieszenie metabolizmu Zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej Tworzenie
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Butamid, 1,5 mg/ml, syrop 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Każdy ml syropu zawiera 1,5 mg butamiratu cytrynianu (Butamirati citras). Substancja
Bardziej szczegółowoLECZENIE REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW (RZS) O PRZEBIEGU AGRESYWNYM (ICD-10 M 05, M 06)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 628 Poz. 80 Załącznik B.45. LECZENIE REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW (RZS) O PRZEBIEGU AGRESYWNYM (ICD-10 M 05, M 06) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO 1. Kryteria kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoPRZYJĘCIE NA LECZENIE DO SZPITALA
PRZYJĘCIE NA LECZENIE DO SZPITALA (Część 3 Ustawy o zdrowiu psychicznym z 1983 roku [Mental Health Act 1983]) 1. Imię i nazwisko pacjenta 2. Imię i nazwisko osoby sprawującej opiekę nad pacjentem ( lekarz
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Theraflu Kaszel; 1,5 mg/ml, syrop 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Jeden ml syropu zawiera 1,5 mg butamiratu cytrynian (Butamirati citras).
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych
Bardziej szczegółowoMłodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era) Wersja 2016 1. CZYM SĄ MŁODZIEŃCZE SPONDYLOARTROPATIE/MŁODZIEŃCZE
Bardziej szczegółowoAktywność ruchowa osób starszych Nordic Walking
Aktywność ruchowa osób starszych Nordic Walking Agnieszka Kwiatkowska II rok USM Proces starzenia Spadek beztłuszczowej masy ciała, wzrost procentowej zawartości tkanki tłuszczowej, Spadek siły mięśniowej,
Bardziej szczegółowoDOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych
DOPALACZE - nowa kategoria substancji psychoaktywnych CZYM SĄ DOPALACZE? Dopalacze stosowana w Polsce, potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne, które nie znajdują
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Vicks VapoRub, maść 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Składnik Ilość (%w/w) Standard Levomentol 2.75 Ph. Eur. Kamfora 5.00 Ph. Eur. Olejek
Bardziej szczegółowoprobiotyk o unikalnym składzie
~s~qoy[jg probiotyk o unikalnym składzie ecovag, kapsułki dopochwowe, twarde. Skład jednej kapsułki Lactobacillus gasseri DSM 14869 nie mniej niż 10 8 CFU Lactobacillus rhamnosus DSM 14870 nie mniej niż
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. 1) (tekst jednolity)
Dz.U.98.21.94 1998.09.01 zm. Dz.U.98.113.717 art. 5 1999.01.01 zm. Dz.U.98.106.668 art. 31 2000.01.01 zm. Dz.U.99.99.1152 art. 1 2000.04.06 zm. Dz.U.00.19.239 art. 2 2001.01.01 zm. Dz.U.00.43.489 art.
Bardziej szczegółowoZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje
Bardziej szczegółowoZGONY NIEMOWLĄT W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM W 1991 R.
» WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH ZGONY NIEMOWLĄT W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM W 1991 R. MARZEC. 1992 Opracowała mgr Małgorzata WIOUCH Celem opracowania jest przedstawienie poziomu timieralności
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna CEL/42/07/09. Aktywność fizyczna. Schemat postępowania w cukrzycy
CEL/42/07/09 Aktywność fizyczna Schemat postępowania w cukrzycy Aktywność fizyczna Ćwiczenia i gimnastyka są korzystne dla każdego, a w szczególności dla osób chorych na cukrzycę. Regularny ruch pomaga
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Montespir 10 mg, tabletki powlekane Montelukastum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Montespir 10 mg, tabletki powlekane Montelukastum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Mukambro, 10 mg/dawkę, roztwór doustny Ambroxoli hydrochloridum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Mukambro, 10 mg/dawkę, roztwór doustny Ambroxoli hydrochloridum Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta.
Bardziej szczegółowoROZDZIA 4 OBRAZ KLINICZNY. Tomasz Tomasik
ROZDZIA 4 OBRAZ KLINICZNY Tomasz Tomasik Rozwój i przebieg nadciênienia t tniczego... 58 Zagro enie ycia chorego... 59 Rokowanie... 60 NadciÊnienie bia ego fartucha.... 61 Repetytorium... 62 PiÊmiennictwo...
Bardziej szczegółowoAPAp dla dzieci w zawiesinie
APAp dla dzieci w zawiesinie Paracetamol usp to skuteczny, wysokiej jakości lek o działaniu: II II przeciwgorączkowym przeciwbólowym Walory smakowe w przypadku leku dla dzieci są równie ważne jak skuteczność
Bardziej szczegółowoProgram Poprawy Opieki Perinatalnej w Województwie Lubuskim 2014-2016
Program Poprawy Opieki Perinatalnej w Województwie Lubuskim 2014-2016 Współczynnik umieralności okołoporodowej na terenie województwa lubuskiego w roku 2013 wg GUS wyniósł 7,3 i uplasował województwo lubuskie
Bardziej szczegółowoMiasto Żagań. Lokalny program wsparcia środowiskowego osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych. Żagań 2013 rok
Załącznik do Uchwały Nr XXXVI/23/2013 z dnia 12 marca 2013 r. Miasto Żagań Lokalny program wsparcia środowiskowego osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych Żagań 2013 rok I. CZĘŚĆ OGÓLNA Opis problemu
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny dotyczący alergicznego nieżytu nosa
Tekst: dr n. med. Mikołaj Dąbrowski, Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. Wiktora Degi Uniwersytetu Medycznego im. Karola
Bardziej szczegółowoTRENING ZDROWOTNY jest to rodzaj aktywności fizycznej podjętej z motywów zdrowotnych, mającej na celu podniesienie poziomu wydolności i sprawności
TRENING ZDROWOTNY jest to rodzaj aktywności fizycznej podjętej z motywów zdrowotnych, mającej na celu podniesienie poziomu wydolności i sprawności psychofizycznej oraz usprawnienie procesów życiowych własnego
Bardziej szczegółowoPlamica Schönleina-Henocha
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Plamica Schönleina-Henocha Wersja 2016 1. CO TO JEST PLAMICA SCHÖNLEINA-HENOCHA 1.1 Co to jest? Plamica Schönleina-Henocha (PSH) jest chorobą, w której występuje
Bardziej szczegółowoCzym jest doping? Lista metod i substancji zabronionych w sporcie www.antydoping.pl
Błażej Łoński Czym jest doping? Doping wydolnościowy sztuczne podnoszenie wydolności fizycznej i psychicznej zawodnika metodami wykraczającymi poza normalny, "naturalny" trening. Rodzaje dopingu: Farmakologiczny
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowoBól w klatce piersiowej - przyczyny. Ból dławicowy. Diagnostyka różnicowa bólu w klatce piersiowej 2015-04-23. Ból w klatce piersiowej skąd pochodzi?
Ból w klatce piersiowej skąd pochodzi? Diagnostyka różnicowa bólu w klatce piersiowej II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 1. wnętrza klatki piersiowej Serca, aorty, tętnicy płucnej, śródpiersia Tchawicy,
Bardziej szczegółowoANTYBIOTYKOTERAPIA W WYBRANYCH ZAKAŻENIACH
ANTYBIOTYKOTERAPIA W WYBRANYCH ZAKAŻENIACH Opracowały: dr n. med. Małgorzata Berezińska i dr n. med. Agnieszka Wolska PACIORKOWCOWE ZAPALENIE GARDŁA I MIGDAŁKÓW PODNIEBIENNYCH (angina paciorkowcowa) S.
Bardziej szczegółowoParafina ciekła - Avena
Oznakowanie opakowania bezpośredniego (butelka PE, 500 g) Opakowanie przeznaczone do stosowania w lecznictwie zamkniętym Parafina ciekła - Avena Paraffinum liquidum Płyn doustny i na skórę, 1g/ 1g Zawartość
Bardziej szczegółowoVADEMECUM. Rehabilitacja. Rehabilitacja w warunkach ambulatoryjnych. Rehabilitacja w warunkach domowych
Rehabilitacja Rehabilitacja to kompleksowe post powanie, które ma na celu przywrócenie pe nej lub mo liwej do osi gni cia sprawno ci zycznej i psychicznej, zdolno ci do pracy i zarobkowania oraz zdolno
Bardziej szczegółowoROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych.
Dziennik Ustaw Nr 241 15978 Poz. 2097 2097 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzeênia
Bardziej szczegółowoGroprinosin, 50 mg/ml, syrop Inosinum pranobexum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Groprinosin, 50 mg/ml, syrop Inosinum pranobexum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Budesonide Easyhaler 100 μg/dawkę, proszek do inhalacji 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Jedna dawka odmierzona zawiera 100 mikrogramów
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Ybersigax, 150 mg, tabletki powlekane Ybersigax, 300 mg, tabletki powlekane Irbesartanum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Ybersigax, 150 mg, tabletki powlekane Ybersigax, 300 mg, tabletki powlekane Irbesartanum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. Należy
Bardziej szczegółowoRegulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju
Regulamin Zarządu Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju Art.1. 1. Zarząd Pogórzańskiego Stowarzyszenia Rozwoju, zwanego dalej Stowarzyszeniem, składa się z Prezesa, dwóch Wiceprezesów, Skarbnika, Sekretarza
Bardziej szczegółowo3. BADA IE WYDAJ OŚCI SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ
1.Wprowadzenie 3. BADA IE WYDAJ OŚCI SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ Sprężarka jest podstawowym przykładem otwartego układu termodynamicznego. Jej zadaniem jest między innymi podwyższenie ciśnienia gazu w celu: uzyskanie
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Romilast, 4 mg, tabletki do rozgryzania i żucia Montelukastum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Romilast, 4 mg, tabletki do rozgryzania i żucia Montelukastum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UśYTKOWNIKA
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UśYTKOWNIKA Montessan 4 mg, tabletki do rozgryzania i Ŝucia 5 mg, tabletki do rozgryzania i Ŝucia 10 mg, tabletki powlekane Montelukastum NaleŜy zapoznać się z treścią
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: 2016-06-30/02:29:36. Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka
Wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka Światło słoneczne jest niezbędne do trwania życia na Ziemi. Dostarcza energii do fotosyntezy roślinom co pomaga w wytwarzaniu tlenu niezbędnego do życia.
Bardziej szczegółowoBEPANTHEN. 4f1' Dexpanthenol. <Roch~ F. Hoffmann-La Roc. '/,<I"';'o,d..,-.,,'" \ 1I 0cll \'. ,O-
BEPANTHEN Dexpanthenol 4f1' \ 1I 0cll \'..' '/,
Bardziej szczegółowoUKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Nebbud, 0,25 mg/ml, zawiesina do nebulizacji Budesonidum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Nebbud, 0,25 mg/ml, zawiesina do nebulizacji Budesonidum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ
WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ Anna Gutt- Kołodziej ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI Podczas pracy
Bardziej szczegółowoPostępowanie w astmie oskrzelowej - współczesność i perspektywy
Problemy kliniczne w alergii i astmie 13 Prof. zw. dr hab. med. Marek L. Kowalski Lek. med. Barbara Bieńkiewicz Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej, Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Astmy i Alergii Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoPromieniowanie podczerwone
Promieniowanie podczerwone Charakterystyka czynnika Dla okreêlenia promieni podczerwonych cz sto u ywa si skrótu angielskiego terminu Infra Red IR. Promieniowaniem podczerwonym nazywamy promieniowanie
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO I PIERWSZA POMOC PRZEDLEKARSKA MATERIAŁY DO ZAJĘĆ
BEZPIECZEŃSTWO I PIERWSZA POMOC PRZEDLEKARSKA MATERIAŁY DO ZAJĘĆ Wypadek Nagłe zaburzenie funkcji życiowych Nagłe ostre zachorowanie Urazy Ciała Zatrucia S t a n z a g r o ż e n i a ż y c i a l u b z d
Bardziej szczegółowoTechniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI
Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki Zgodnie z 1907/2006/WE, Artykuł 31 Data druku: 29.08.2008 Data aktualizacji: 29.08.2008. Smarowanie. jak wyżej.
1. Identyfikacja preparatu i nazwa firmy Informacje o produkcie: Nazwa handlowa: Zastosowanie preparatu: Dostawca: Infolinia: Informacja o nagłych przypadkach: Smar litowy uniwersalny 7022 Smarowanie Siebert
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. Jedna dawka inhalacyjna zawiera 200 mikrogramów (μg) budezonidu (Budesonidum) mikronizowanego.
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Budelin Novolizer 200, 200 μg/dawkę inhalacyjną, proszek do inhalacji 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Jedna dawka inhalacyjna zawiera
Bardziej szczegółowoDOKUMENTACJA PROCESU PIELĘGNOWANIA
DOKUMENTACJA PROCESU PIELĘGNOWANIA Nazwa placówki szkoleniowej:. Oddział: Nazwisko i imię studenta:. Arkusz gromadzenia danych o pacjencie A. Dane personalne Inicjały pacjenta:. Płeć: M K Wiek: Stan cywilny:.
Bardziej szczegółowoCHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO
CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO Dariusz Moczulski Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. WAM 90 549 Łódź, ul. Żeromskiego 113 Nadciśnienie tętnicze
Bardziej szczegółowoWojewództwo kujawsko-pomorskie 43 Województwo lubelskie 43. Województwo śląskie 47
SPIS TREŚCI Dolne drogi moczowe, czyli jak jest kontrolowane oddawanie moczu 11 Budowa dolnych dróg moczowych 11 Dno i ściany pęcherza 12 Szyja pęcherza 13 Cewka moczowa 13 Kontrola oddawania moczu czy
Bardziej szczegółowoOddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym mieści się na II piętrze Szpitala. Dysponuje 32 łóżkami, a w tym 16 tworzącymi Pododdział Udarowy.
Oddział Neurologii oraz Oddział Udarowy Oddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym mieści się na II piętrze Szpitala. Dysponuje 32 łóżkami, a w tym 16 tworzącymi Pododdział Udarowy. W skład Oddziału Udarowego
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1
USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
Bardziej szczegółowoTechniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Bardziej szczegółowoRozdział I Przepisy ogólne : Rozdział II
Załącznik Nr 3 do Regulaminu Pracy Zespołu Szkół Nr 2 im. Stanisława Konarskiego w Bochni Zatrudnienie młodocianych Na podstawie Art. 190-206 ustawy z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy Dz. U. Nr 21, poz.
Bardziej szczegółowoSYSTEMY CZASU PRACY. 1. PODSTAWOWY [art. 129 KP]
1. PODSTAWOWY [ 129 KP] Podstawowy system czasu w typowych (standardowych) stosunkach : do 8 godzin Standardowo: do 4 miesięcy Wyjątki: do 6 m-cy w rolnictwie i hodowli oraz przy ochronie osób lub pilnowaniu
Bardziej szczegółowoPowiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności wydaje:
Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności wydaje: orzeczenia o niepełnosprawności dla osób, które nie ukończyły 16 roku życia, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dla osób, które ukończyły
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. Substancja pomocnicza: rycynooleinian makrogologlicerolu 50 mg/ml
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO DICLOABAK, 1 mg/ml, krople do oczu, roztwór 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Diklofenak sodowy 1 mg/ml Substancja pomocnicza: rycynooleinian
Bardziej szczegółowo