Bezpieczeństwo żywności moda czy konieczność?

Transkrypt

1 Agencja Rynku Rolnego przeszłość, teraźniejszość, przyszłość Bezpieczeństwo żywności moda czy konieczność? Prof. dr hab. Stanisław Kowalczyk Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich KNOP SGH IJHARS

2 Bezpieczeństwo żywności (food safety) Produkt niebezpieczny szkodliwy dla zdrowia oraz nie nadaje się do spożycia przez ludzi (Art. 14, RR nr 178/2002) Produkt spożyty, czy to przez człowieka, czy przez zwierzę (pasze) w efekcie końcowym nie spowoduje zagrożenia dla zdrowia konsumenta (Food Safety and Inspection Service, USA) Zabezpieczenie i ochrona żywności przed wszystkim co może szkodzić zdrowiu konsumentów (ujęcie szerokie) Element szerszego pojęcia jakim jest bezpieczeństwo żywnościowe (food security)

3 Bezpieczeństwo żywności (food safety) Jakość żywności (właściwości organoleptyczne, fizykochemiczne i mikrobiologiczne, znakowanie) Zgodność z normami handlowymi i standardami rynkowymi, Walory odżywcze i zdrowotne żywności (w tym możliwy wpływ żywności genetycznie zmodyfikowanej na organizm ludzki) oraz występujące w powyższym zakresie nieprawidłowości (fałszowanie żywności) Cel: zabezpieczenie żywności przed możliwymi obszarami ryzyk (chemicznym, fizycznym, mikrobiologicznym), występującymi na wszystkich etapach produkcji i handlu

4 Bezpieczeństwo żywności (fakty) Irlandia (2008) (FSAI) 6,2% próbek żywności - wynik negatywny, służby ochrony środowiska - 5,0%, 77,0% żywności sprzedawanej w sieciach fast-food zawierało tłuszcze tran, 12,0% żywności w składzie posiadało produkty zmodyfikowane genetycznie, 2,0% było napromieniowane 1,7% kiełbasy wieprzowej zawierało bakterie salmonelli. W. Brytania Operacja Fox i Operacja Aberdeen 46% kontrolowanych firm wykazało nieprawidłowości ( ) Niemcy (2008) Poziom zanieczyszczenia środkami chemicznymi: od 76% do 90% partii gruszek (10% partii 70 środków chemicznych), porzeczek (34), agrestu (22) oraz mandarynek (38), 74% partii pstrąga, 80% partii halibuta 97% partii łososia

5 Udział kontrolowanych przez IJHARS partii żywności ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, według poszczególnych kryteriów kontroli w latach (w %) 40,0 35,0 Znakowanie 30,0 25,0 20,0 15,0 Parametry fizykochemiczne 10,0 5,0 Ocena organoleptyczna 0, Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników kontroli IJHARS

6 Liczba zgłoszeń w ramach systemu RASFF w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie rocznych raportów systemu RASFF

7 W następstwie globalizacji rynków żywnościowych następuje wzrost podaży żywności zafałszowanej oraz niebezpiecznej dla zdrowia wzrost znaczenia światowego handlu żywnością prowadzi do stałego wydłużania łańcucha żywnościowego, co sprzyja fałszowaniu żywności produkowanej na odległe i anonimowe rynki globalizacja oznacza dominację we współczesnej gospodarce światowej w tym w globalnym agrobiznesie korporacji transnarodowych (maksymalizacja zysku kosztem marginalizacji aspektów jakościowych i wzrostu udziału żywności zafałszowanej)

8 Światowy handel żywnością tendencje Podwojenie ogólnej wymiany handlowej: w latach (10 lat) w latach ( 5 lat) Wartość światowego eksportu ogółem ( w mld USD): (1983) (2008) Wartość światowego eksportu rolnego (w mld USD): 414,7 (1990) 1 341,6 (2008)

9 Rozwój światowego handlu żywnością konsekwencje coraz dłuższa droga od pola do stołu coraz dłuższe kanały dystrybucyjne (wzrost liczby pośredników) coraz bardziej anonimowy rynek coraz więcej produktów innych stref klimatycznych w przeciętnej diecie coraz więcej produktów rodzimej strefy klimatycznej wytworzonych w innych strefach i regionach świata w przeciętnej diecie coraz większa skłonność do wprowadzania do obrotu żywności niepełnowartościowej lub wręcz niebezpiecznej dla zdrowia coraz trudniejsze monitorowanie historii łańcucha żywności (traceability). W konsekwencji - coraz niższe bezpieczeństwo żywnościowe

10 Dominacja korporacji transnarodowych w globalnym agrobiznesie Dziś korporacje rządzą naszym życiem. To one decydują o tym, co jemy, co oglądamy, w co się ubieramy, gdzie pracujemy i co robimy J. Bakan, Korporacja (2006) Zmiany w międzynarodowych praktykach biznesowych, wypracowane przez KTN, mają większe znaczenie niż tworzenie nowych systemów ekonomicznych i finansowych ( wypracowywane przez państwa i jego agendy przypis S.K.) R. D. Hurt (1995) From Columbus to ConAgra Omówienie Monsanto nie musi łaskawie troszczyć się o bezpieczeństwo żywności genetycznie modyfikowanej. Naszym interesem jest sprzedawanie jej tak dużo jak się da. Troska o jej bezpieczeństwo jest zadaniem FDA Phil Angell, dyrektor ds. komunikacji społecznej Monsanto ( The New York Times Sunday Magazine, 1998)

11 Dominacja korporacji transnarodowych w globalnym agrobiznesie Udział firm agrobiznesu w światowych rankingach: 1,5-2,0% - Lista 500, 2,0-2,5% - Lista 1000, 3,0-4,0% - Lista Lista 2000/2009 Rzeczypospolitej, udział polskich firm sektora agrobiznesu - prawie 9% W zestawieniu Best Global Brands w latach najbardziej wartościową marką była Coca-Cola; w kolejnych latach 65, 67 i 69 mld USD 3 największe KTN obejmują ponad 80% światowego handlu kakao, 3 KTN 80% handlu bananów, 6 KTN - 85% światowego handlu zbożem, 8 KTN 55-60% handlu kawą, 11 KTN dostarcza 81% światowej chemii rolnej, a 24 KTN kontrolują ponad połowę sprzedaży nasion siewnych Sprzedaż pięciu największych na świecie KTN we wszystkich sektorach agrobiznesu (20 firm), w 2007 r. prawie 3-krotnie przekroczyła łączny PKB Polski

12 Wnioski Globalizacja agrobiznesu i jej konsekwencje (handel żywnością, fałszowanie) Wzrost znaczenia chemii rolnej, kolejne epidemie chorób odzwierzęcych, wzrastające zużycie dodatków do żywności, hormonów, antybiotyków (ostatnie lat) Potrzeba nowego spojrzenia na problem jakości żywności, jej walorów odżywczych, a w konsekwencji skutków zdrowotnych dla naszego organizmu (paradygmat jakości) Przesunięcie paradygmatu wielkości produkcji żywności oraz jej podaży, czyli bezpieczeństwa żywnościowego na poziom bezpieczeństwa żywności (problem głodu?)

13 Niezbędne działania Wzmocnienie ruchów konsumenckich Rozwój edukacji konsumenta Zaostrzenie przepisów prawa żywnościowego oraz poprawa sprawności instytucji sądowniczych Zmiany instytucjonalne w zakresie kontroli żywności Promowanie żywności lokalnej Rozwój systemów jakości żywności

14 Konkluzja końcowa Bezpieczeństwo żywności w globalnym świecie, gdzie warunki dyktują korporacje, a głównym kryterium sukcesu jest zysk, nie może być traktowane jako moda, zjawisko marginalne, czy ekscentryczne oczekiwania

15 Dziękuję za uwagę