INSTYTUT ROZWOJU MIAST ZAKŁAD MIESZKALNICTWA

Transkrypt

1 INSTYTUT ROZWOJU MIAST ZAKŁAD MIESZKALNICTWA MONITORING RYNKU BUDOWLANEGO Raport za 2003 rok Kraków, 2004

2 Opracowanie finansowane ze środków Komitetu Badań Naukowych na działalność statutową Zespół autorski: mgr inż. Tadeusz Jaworski prof. dr hab. arch. Witold A. Werner mgr inż. Elżbieta Wężyk Recenzent: dr inż. Stanisław Zieleniewski Opracowanie komputerowe: Elżbieta Wężyk Zdjęcie na okładce: Witold A. Werner Instytut Rozwoju Miast Kraków, ul. Cieszyńska Kraków Zakład Mieszkalnictwa, ul. Filtrowa Warszawa 5

3 1. WPROWADZENIE Oceny sytuacji w budownictwie w Instytucie Rozwoju Miast, prawnym następcy Instytutu Gospodarki Mieszkaniowej, wykonywane są od 1992 roku. Po raz pierwszy Badanie rynku budowlanego (monitoring) przedstawiający sytuację w budownictwie w 2003 r. na tle zmian ilościowych, strukturalnych i procesowych przebiegających w całej gospodarce narodowej zrealizowany został w dwa miesiące po zakończeniu roku. W poprzednich latach sporządzano monitoring w oparciu o ostateczne dane statystyczne ogłaszane przez GUS i z tego względu opóźnienie prezentacji sytuacji w budownictwie wynosiło ok. 5-6 miesięcy. Przyśpieszenie realizacji monitoringu umożliwia adresatom uzyskanie szybszej informacji o stanie krajowego budownictwa, nawet kosztem niepełnych niektórych danych. Brak niektórych oficjalnych informacji o budownictwie w 2003r. autorzy opracowania starali się uzupełnić wiarygodnymi szacunkami własnymi. W kolejnych kwartalnych raportach o budownictwie autorzy będą przedstawiali weryfikację tych szacunków, bowiem zarówno raporty jak i niniejszy monitoring realizowany jest na zlecenie Departamentu Architektury i Budownictwa w Ministerstwie Infrastruktury. Pomimo niepełności niektórych danych można stwierdzić, że prezentowany monitoring jest opracowaniem przedstawiającym pełny obraz sytuacji w budownictwie w 2003 r. ze wskazaniem trendów w 2004 r. Opracowanie realizowane na zlecenie Departamentu Architektury i Budownictwa w Ministerstwie Infrastruktury może być wykorzystane m. in. do celów: identyfikacyjnych, poznawczych dotyczących stanu i zmian zachodzących w polskim budownictwie, praktycznych (koncepcyjno-systemowych), tworzących informacyjne podstawy oceny sytuacji i kreowania projektów założeń polityki rozwoju i zmian strukturalnych w budownictwie oraz instrumentów polityki budowlanej na wszystkich szczeblach zarządzania, interwencyjnych, polegających na określeniu i realizacji niezbędnego zakresu interwencjonizmu państwowego w odniesieniu do rozwoju i restrukturyzacji budownictwa. 6

4 Informacje zawarte w monitoringu mogą być również przydatne grupom menadżerskim kierującym jednostkami bezpośredniego wykonawstwa budowlanego dla orientacji i porównań jak przedstawia się sytuacja konkretnych przedsiębiorstw na tle sytuacji całego krajowego budownictwa. Prezentowane opracowanie jest uzupełnione, w stosunku do opracowania wykonanego w marcu 2004 r., o zaktualizowane w sierpniu br. dane GUS, szczególnie w zakresie produkcji budowlano-montażowej, nakładów inwestycyjnych oraz problematyki eksportu usług budowlanych. 7

5 2. BUDOWNICTWO W GOSPODARCE NARODOWEJ 2.1. Sytuacja społeczno-gospodarcza Wybrane dane i wskaźniki charakteryzujące sytuację społeczno-gospodarczą w kraju w 2003 roku na tle poprzednich trzech lat przedstawiono w tabeli 2.1. Podstawowe dane i wskaźniki sytuacji społeczno-gospodarczej w latach (ceny stałe, rok poprzedni = 100) Tabela 2.1. Wyszczególnienie Produkt Krajowy Brutto (PKB) 104,0 101,0 101,4 103,8 Wartość dodana brutto ogółem 103,7 101,0 101,3 103,6 przemysł 106,5 99,7 99,8 107,6 budownictwo 100,0 92,1 91,4 94,9 usługi 104,2 102,7 104,0 104,1 Nakłady brutto na środki trwałe 102,7 91,2 94,2 99,1 Spożycie indywidualne 102,8 102,1 103,3 103,1 Przeciętne zatrudnienie (w sektorze przeds.) 96,7 96,7 95,6 96,2 Stopa bezrobocia (%) 15,1 x/ 19,4 20,0 20,0 Saldo handlu zagranicznego (mld zł) - 75,1-58,1-57,5-56,2 Inflacja 110,1 105,5 101,9 100,8 x/ dane nie skorygowane przez GUS Źródło: Biuletyny statystyczne GUS, Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju rok 2003 GUS. W 2003 roku obserwuje się (po 2. latach stagnacji) dynamiczny wzrost gospodarczy kraju, czego wyrazem są wzrosty następujących podstawowych wskaźników rozwoju: wzrost o 3,8% w skali roku PKB jest wyższy niż zakładano w planach Rządu. O dynamice wzrostu gospodarczego świadczy dynamiczny wzrost PKB w poszczególnych kwartałach 2003 r.; od 2,3% w I kwartale do 4,7% w IV kwartale. Jest to dobrą prognozą wzrostu gospodarczego w 2004 r., podobną jak PKB tendencją wzrostową charakteryzował się wzrost wartości dodanej brutto wynoszący 3,6% (od 2,0% w I kw. do 4,3% w IV kw.). Na tak znaczący wzrost wartości dodanej ogółem głównie wpływ miał wzrost o 7,6% wartości dodanej przemysłu, 8

6 inflacja w skali roku była bardzo niska i wyniosła 0,8%. Odnotować jednak należy fakt, że już w styczniu 2004 r. wskaźnik inflacji wzrósł w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego o 1,7%, wzrost spożycia indywidualnego utrzymał się prawie na poziomie wzrostu w 2002 r. i wyniósł w 2003 r. 3,1%, saldo handlu zagranicznego było tak jak od wielu lat ujemne, ale o mniejszej wartości (o 1,3 mld zł) niż w roku poprzednim. Eksport (liczony w złotych) był wyższy niż w roku 2002 o 18,7%, zaś import był wyższy o 8,2%. Obok pozytywnych wyżej wymienionych zjawisk gospodarki krajowej w 2003r. wystąpiły też czynniki negatywne, a niektóre z nich z tendencjami pogłębiania się od kilku lat. Są to: utrzymująca się wysoka skala bezrobocia. W wyniku narodowego spisu powszechnego w 2002 r. okazało się, że stopa bezrobocia wyniosła 20%, a nie 18% jak wcześniej podawał GUS. W 2003 r. stopa bezrobocia była taka sama jak w 2002 r. Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw, tj. w jednostkach zatrudniających powyżej 9. osób, od 2000 r. ciągle zmniejsza się. W 2002 r. zmniejszenie zatrudnienia było największe w ciągu czterech lat i wyniosło 4,4%. W 2003 r. spadek zatrudnienia wyniósł 3,8%; rok 2003 był trzecim kolejnym, w którym nakłady brutto na środki trwałe były niższe (szacunkowo o 0,9%) niż przed rokiem. Jako pozytywny przejaw należy odnotować fakt, że od roku 2001, w którym spadek nakładów brutto na środki trwałe wyniósł 7,9%, w kolejnych latach, a więc w 2002 i 2003 roku spadek tych nakładów jest coraz mniejszy; w wyniku m. in. spadku nakładów na środki trwałe odnotowuje się (od 2001 r.) coroczne zmniejszanie się sprzedaży produkcji budowlanomontażowej. Powoduje to zmniejszenie się udziału budownictwa w wartości dodanej brutto ogółem. Jeszcze w 2000 r. wartość dodana brutto budownictwa była równa wartości sprzed roku. Zmniejszanie wartości dodanej budownictwa w następnych latach w stosunku do roku poprzedniego wynosiły odpowiednio: w 2001 r. 7,9%, w 2002 r. 8,6%, w 2003 r. 5,1%. 9

7 Na rys przedstawiono obraz zmian produktu krajowego brutto oraz wartości dodanej brutto ogółem i wybranych gałęzi gospodarki w ciągu ostatnich czterech lat. 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 PKB (ogółem) wartość dodana brutto przemysł budownictwo usługi Rys Zmiany PKB w latach (rok poprz.= 100) 2.2. Budownictwo na tle gospodarki narodowej Jak przedstawiono w poprzedniej części tempo wzrostu gospodarczego w 2003 r. było wyższe niż w 2002r. W budownictwie odnotowano natomiast kolejny rok, w którym ten sektor gospodarki wykazał spadek. W tabeli 2.2. przedstawiono wartość (w cenach bieżących) PKB oraz wartość dodaną brutto podstawowych sektorów gospodarki narodowej, natomiast w tabeli 2.3. udział tych sektorów w wartości dodanej brutto w latach

8 PKB i wartość dodana brutto w latach Tabela 2.2. Wyszczególnienie ceny porównywalne ceny bieżące Produkt krajowy brutto w mld zł 684,9 750,8 781,1 814,7 101,4 103,7 Wartość dodana brutto w mld zł 602,2 657,8 682,9 711,7 101,3 103,5 przemysł 159,7 158,2 161,4 176,8 99,8 107,6 budownictwo 50,4 47,4 45,2 41,6 93,2 94,9 usługi rynkowe 289,3 320,4 343,4 360,0 103,7 104,1 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS Udział sektorów gospodarki w wartości dodanej brutto Wyszczególnienie Tabela 2.3. Wzrost, spadek (-) w porównaniu do roku poprzedniego (pkt proc.) Udział w wartości dodanej brutto w % przemysłu 26,5 24,0 23,5 24,7-0,5 1,2 budownictwa 8,4 7,2 6,5 5,7-0,7-0,8 usług rynkowych 48,0 48,7 50,5 50,9 1,8 0,4 Źródło: obliczenia własne Z informacji zawartych w tabeli 2.2. i 2.3. wynika, że od 2000r. wartość dodana brutto budownictwa wykazuje stały trend malejący. W tym samym okresie wartość dodana brutto w cenach bieżących przemysłu i usług rynkowych z roku na rok rosła. Skutkiem tego jest ciągły malejący udział budownictwa w tworzeniu wartości dodanej brutto ogółem oraz produktu krajowego brutto. W ciągu czterech lat udział budownictwa w wartości dodanej brutto zmniejszył się o 2,7 pkt proc., z 8,4% do 5,7% Nakłady inwestycyjne W latach 2001 i 2002 wielkość nakładów inwestycyjnych w stosunku do tych nakładów w poprzednim roku wyniosła odpowiednio 90,5% i 90,0%. W 2003 r. nakłady inwestycyjne osiągnęły 99,9% wartości nakładów z 2002 roku. 11

9 W tabeli 2.4. przedstawiono nakłady inwestycyjne w latach Nakłady inwestycyjne w latach (rok poprzedni = 100) Nakłady inwestycyjne Tabela 2.4. Ogółem 90,5 90,0 99,9 budynki i budowle 90,8 90,4 100,3 maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia oraz środki transportu 90,7 89,8 99,6 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS Na podstawie informacji zawartych w tabeli 2.4. odnotować należy fakt, że po raz pierwszy od kilku lat nastąpił w 2003 roku, w stosunku do roku poprzedniego, wzrost nakładów inwestycyjnych na budynki i budowle o 0,3%. 12

10 3. PRODUKCJI BUDOWLANA I POTENCJAŁ PRODUKCYJNY 3.1. Wielkość sprzedaży produkcji budowlano-montażowej W tabeli 3.1. przedstawiono informacje o wielkości produkcji budowlanomontażowej w okresie ostatnich trzech lat, realizowanej systemem zleceniowym dla pełnej zbiorowości przedsiębiorstw oraz wielkość sprzedaży zrealizowanej przez podmioty zatrudniające powyżej 9 osób, wykonanej siłami własnymi (bez podwykonawców). Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej Tabela Sprzedaż produkcji budowlanomontażowej ceny bieżące mld zł ceny stałe Pełna zbiorowość 68,8 66,9 67,0 91,3 96,6 wznoszenie obiektów budowlanych 50,3 48,3 48,7 91,8 96,4 wykonywanie instalacji budowlanych 14,4 14,3 13,8 88,3 94,3 Jedn. o zatrud. powyżej 9 osób bez podwykonawców 44,4 40,2 37,4 89,5 94,1 wznoszenie obiektów budowlanych 37,0 33,8 31,4 90,4 94,6 wykonywanie instalacji budowlanych 6,8 5,9 5,2 83,3 86,0 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS, Mały Rocznik Statystyczny GUS Graficzny obraz wielkości sprzedaży produkcji budowlano-montażowej (w cenach bieżących) przedstawia rys mld zł 70 68,8 64,1 67, ,4 40,2 37, pełna zbiorowość bez podwykonawców Rys Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej 13

11 Z informacji zawartych w tabeli 3.1. wynika, że: w 2003 r. nastąpił dalszy spadek sprzedaży produkcji budowlanomontażowej ogółem całej zbiorowości jednostek wykonawczych o 3,4%, spadek sprzedaży produkcji budowlano-montażowej realizowanej siłami własnymi w przedsiębiorstwach o zatrudnieniu powyżej 9 osób wyniósł w 2003 r. w stosunku do roku poprzedniego 5,9%. W poprzednich latach spadek ten był większy i wyniósł w 2001 r. 9,9%, a w 2002 r. 10,5%. Uwaga: Według opracowania GUS pt. Budownictwo wyniki działalności w 2003 roku opublikowanego w lipcu 2004 r. dane o wielkości sprzedaży produkcji budowlanomontażowej są w wielu przypadkach zmienione w stosunku do podanych w Biuletynach Statystycznych wydawanych co miesiąc oraz w Małym Roczniku Statystycznym za 2003 r. Według opracowania pt. Budownictwo wyniki działalności w 2003 roku sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w 2003 roku dla pełnej zbiorowości wynosiła 69,5 mld zł i była o 4,6% większa niż w 2002 roku. odpowiednio: w zakresie wznoszenia obiektów budowlanych sprzedaż była większa o 3,9%, a w zakresie wykonywania instalacji budowlanych o 1,6% w stosunku do poprzedniego roku. Rozstrzygnięcie, które informacje o wielkości sprzedaży produkcji budowlanomontażowej w 2003 roku były faktyczne nastąpi po opublikowaniu Rocznika Statystycznego za 2003r. Do dalszych rozważań przyjmuje się za bardziej miarodajne dane o sprzedaży produkcji budowlano-montażowej zawarte w Małym Roczniku Statystycznym oraz w Biuletynach Statystycznych GUS (nr 6 i 7). Udział sektora prywatnego w ogólnej wartości produkcji budowlano-montażowej w 2003 r. wyniósł około 97,8% i w stosunku do roku 2002 wzrósł o 0,2 pkt proc. Największy udział w produkcji budowlano-montażowej w 2003r. miały przedsiębiorstwa będące własnością krajowych osób fizycznych 61% (wzrost w stosunku do 2002 r. o ok. 2 pkt proc.) oraz prywatne spółki krajowe ok. 24% (spadek w stosunku do 2002 r. o ok. 4 pkt proc.). Strukturę i dynamikę sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach o zatrudnieniu powyżej 9 osób przedstawiono w tabeli

12 Struktura i dynamika sprzedaży produkcji budowlano-montażowej Tabela 3.2. Dynamika Wyszczególnienie Struktura 1/ rok poprz.= 100 ceny stałe Produkcja budowlano-montażowa 100,0 100,0 100,0 90,1 89,5 94,1 roboty inwestycyjne 73,7 72,4 73,6 89,1 87,9 95,6 roboty remontowe 26,3 27,6 26,4 92,9 93,9 90,0 Rodzaj robót: 100,0 100,0 100,0 przygotowanie terenu pod budowę 0,4 0,4 0,7 84,2 92,5 156,4 wznoszenie budowli, inżynieria lądowa i wodna 83,4 83,9 83,9 90,4 90,4 94,6 wykonywanie instalacji budowlanych 15,3 14,6 13,8 89,1 83,3 86,0 budowlane prace wykończeniowe 0,8 1,1 1,5 85,8 108,4 136,5 1/ Produkcja budowlano-montażowa zrealizowana przez podmioty budowlane systemem zleceniowym w jednostkach budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS; Informacje o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS. Na rys przedstawiono graficznie zmiany sprzedaży różnych rodzajów robót w ciągu ostatnich trzech lat ,4 136, ,2 92,5 90,4 90,4 94,6 89,1 83,3 86,0 85,8 108, przygotowanie terenu pod budowę wznoszenie budowli, inżynieria lądowa i wodna wykonywanie instalacji budowlanych budowlane prace wykończeniowe Rys Dynamika sprzedaży produkcji budowlano-montażowej (rok poprz.= 100) W jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób w 2003 r. nastąpił spadek sprzedaży produkcji budowlano-montażowej o 5,9% w stosunku do sprzedaży w 2002 r. Na wynik ten wpłynęło zmniejszenie o 4,4% sprzedaży robót o charakterze 15

13 inwestycyjnym i o 10% sprzedaży robót o charakterze remontowym. Nastąpił jednak wzrost udziału w sprzedaży ogółem robót o charakterze inwestycyjnym z 72,4% w 2002 roku do 73,6% w W grupie przedsiębiorstw, które przygotowują tereny pod budowę (o niewielkim udziale w sprzedaży ogółem wynoszącym 0,7%) nastąpił w 2003 r. w porównaniu z rokiem 2002 wzrost sprzedaży o 56,4%. W grupie przedsiębiorstw zajmujących się wznoszeniem budowli, inżynierią lądową i wodną nastąpił: największy spadek sprzedaży (o ok. 8%) w przedsiębiorstwach realizujących budownictwo ogólne i inżynierię lądową, wzrost sprzedaży (o ok. 43%) w podmiotach wykonujących konstrukcje i pokrycia dachowe oraz niewielki (o 3%) w jednostkach wykonujących roboty budowlane drogowe. W grupie przedsiębiorstw wykonujących instalacje nastąpił spadek sprzedaży w podmiotach wykonawstwa instalacji budowlanych (o 19%), robót izolacyjnych (o 17%) oraz wykonujących instalacje cieplne, wodne, gazowe, wentylacyjne (o 15%). W grupie przedsiębiorstw wykonujących roboty budowlane wykończeniowe nastąpił wzrost sprzedaży prawie we wszystkich działalnościach, tj.: montaż stolarki budowlanej wzrost o 31%, roboty tynkarskie wzrost o 23%, roboty podłogowe i ścienne wzrost o 8%, realizacja pozostałych robót budowlanych wzrost o 74%, natomiast spadek (o 3%) w jednostkach szklarskich i malarskich. Powyższe informacje świadczyć mogą o: rozwoju wykonawstwa robót wykończeniowych (w części dla obiektów remontowanych), intensyfikacji rozpoczynania nowych budów polegającego na przygotowaniu terenów pod budowę. Przyczyn takiego stanu upatrywać można m.in. w niepewności co do wzrostu stawki VAT dla budownictwa, w obawie przed utrudnieniami uzyskiwania warunków zabudowy i zagospodarowania w sytuacji, gdy z dniem 31 grudnia 2003 r. większość 16

14 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego traci swoją ważność, spadkiem liczby wydanych pozwoleń na budowę w latach Struktura produkcji budowlano-montażowej według rodzajów obiektów Strukturę produkcji budowlano-montażowej według rodzajów obiektów przedstawiono w tabeli 3.3. oraz graficznie na rys Struktura produkcji budowlano-montażowej wg rodzajów obiektów budowlanych Tabela 3.3. Rodzaje obiektów Wzrost, spadek (-) Ogółem: 100,0 100,0 100,0 Budynki razem 54,5 49,5 46,1-3,4 budynki mieszkalne 18,3 15,5 14,6-0,9 w tym: zbiorowego zamieszkania 3,1 1,5 1,8 0,3 budynki niemieszkalne 36,2 34,0 31,5-2,5 w tym: biurowe 5,4 4,3 3,9-0,4 handlowo-usługowe 7,4 5,6 5,3-0,3 przemysłowe i magazynowe 9,4 9,2 9,7 0,5 o charakterze edukacyjnym, kultury, opie- ki zdrowotnej 9,7 10,5 8,6-1,9 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej 45,5 50,5 53,9 3,4 w tym: autostrady, drogi ekspresowe, ulice i drogi pozostałe 12,9 16,8 20,9 4,1 rurociągi i linie telekomunikacyjne oraz energetyczne 16,1 17,1 16,9-0,2 kompleksowe budowle na terenach przemysłowych 4,5 4,7 4,3-0,4 Źródło: Informacje o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, GUS 17

15 100% 80% 60% 42,5 45,5 50,5 53,9 40% 20% 0% 37,2 36,2 34,0 31,5 20,3 18,3 15,5 14, budynki mieszkalne budynki pozostałe obiekty inżynierii lądowej i wodnej Rys Struktura produkcji budowlano-montażowej wg rodzajów obiektów budowlanych W okresie trzech lat ( ), a nawet we wcześniejszym okresie obserwuje się utrwalenie następujących zmian w strukturze produkcji budowlano-montażowej: ciągły spadek udziału nakładów na budynki z 54,5% w 2001 roku na 46,1% w 2003 r., tj. o 8,4 pkt proc. O tyle samo wzrósł udział nakładów na obiekty inżynierii lądowej i wodnej, w grupie budynków obserwuje się ciągły spadek udziału nakładów na budynki mieszkalne z wyjątkiem budynków zamieszkania zbiorowego oraz budynków biurowych i handlowo-usługowych. W 2003 r. spadł też udział nakładów na budynki o charakterze edukacyjnym, opieki zdrowotnej oraz kultury, natomiast stabilny wzrost wykazują nakłady na budownictwo przemysłowe i magazynowe, w grupie obiektów inżynierii lądowej i wodnej znaczący wzrost w 2003 r. (wynoszący 4,1 pkt proc.) nastąpił przy realizacji obiektów drogowych. Udział nakładów na te obiekty wykazał największą dynamikę wzrostu (o 8 pkt proc.) w ciągu trzech lat: od udziału wynoszącego 12,9% w 2001 r. do 20,9% ogółu nakładów w 2003 r Podmioty budowlane Od kilku lat obserwuje się wzrost liczby podmiotów prowadzących działalność gospodarczą związaną z budownictwem. Zmiany liczby podmiotów w budownictwie w 2003r. przedstawiono w tabeli

16 Liczba podmiotów w budownictwie według PKD (stan na 31 XII) Wyszczególnienie Zmiany Tabela Ogółem ,4 100,8 przedsiębiorstwa państwowe ,4 89,0 spółki prawa handlowego ,6 103,1 spółki cywilne i pozostałe ,0 97,8 spółdzielnie ,5 99,2 fundacje i stowarzyszenia ,5 100,0 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą ,6 101,0 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej GUS Trwający od lat wzrost liczby podmiotów wykonawczych w budownictwie ma trend malejący. W 2003r. przybyło ogółem 0,8% jednostek. Największy wzrost nastąpił w grupie spółek prawa handlowego (o 3,1%) oraz firm osób fizycznych (o 1,0%). Największy spadek nastąpił w grupie przedsiębiorstw państwowych (o 11,0%) i grupie spółek cywilnych (o 2,2%). W liczbach bezwzględnych najwięcej przybyło (2964 jednostki) firm osób fizycznych i spółek prawa handlowego (660 jednostek). Najwięcej ubyło spółek cywilnych (770 jednostek) i przedsiębiorstw państwowych (38 jednostek). W ciągu roku 2003 zostało nowo zarejestrowanych w systemie REGON jednostek przy jednoczesnym wyrejestrowaniu firm. Największą liczbę nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych w 2003 r. firm stanowią jednostki osób fizycznych; ich udział wyniósł odpowiednio: 92,2% nowo zarejestrowanych i 92,4% wyrejestrowanych. W tabeli 3.5. przedstawiono strukturę podmiotów działających w budownictwie w 2003r. według liczby zatrudnionych. 19

17 Struktura podmiotów działających w budownictwie w 2003 r. wg liczby zatrudnionych (stan na 31 XII) Zatrudnienie Liczba podmiotów Udział % Ogółem ,00 100,8 do 9 osób ,83 100, osób ,51 100, osób ,59 94, osób 230 0,06 81,9 pow osób 26 0,007 89,7 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej GUS Tabela 3.5. Z tabeli 3.5. wynika, że znaczącą grupę firm działających w budownictwie, tj. 95,83% ogólnej liczby jednostek stanowią firmy zatrudniające do 9 osób, natomiast liczba podmiotów o zatrudnieniu powyżej 9 osób tylko 4,17%. Przedsiębiorstwa zatrudniające 50 i więcej osób (2399 jednostek) stanowiły 0,66% ogółu jednostek budowlanych. W ostatnich trzech latach liczba większych firm oraz ich udział ciągle maleje. W ciągu 2003 r. ubyło 186 (spadek o 7,2% w stosunku do liczby z 2002 r.) podmiotów budowlanych o zatrudnieniu 50 i więcej osób, a ponieważ przybyło 51 podmiotów o zatrudnieniu osób stąd wynika, że jednostek o zatrudnieniu powyżej 9 osób ubyło 135. Wzrost liczby podmiotów budowlanych o zatrudnieniu był wynikiem raczej przekształceń organizacyjnych jednostek (podział, system samozatrudnienia), a nie powstania nowych. Comiesięczne informacje GUS o wielkości sprzedaży produkcji budowlanomontażowej dotyczą jednostek o zatrudnieniu powyżej 9 osób, czyli tylko 4,17% ogólnej liczby podmiotów działających w budownictwie. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej realizowanej przez te firmy siłami własnymi stanowiła ok. 60% wartości sprzedaży realizowanej w budownictwie systemem zleceniowym. Sprzedaż całkowita tych podmiotów jest jeszcze większa, ponieważ znaczną część robót dużych firm wykonują firmy małe na zasadzie podwykonawstwa. Wielkość podmiotów budowlanych, charakteryzowana wielkością zatrudnienia, jest zdeterminowana statusem organizacyjno-prawnym. Udział poszczególnych sektorów w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych działających w budownictwie w 2003 r. przedstawiono w tabeli

18 Udział sektorów w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych działających w budownictwie w 2003 r. (stan na 31 XII) Tabela 3.6. Zatrudnienie Udział sektorów [%] Ogółem [%] sektor prywatny sektor publiczny osoby fizyczne (bez os. fiz.) Ogółem 100 0,29 12,71 87, osób 100 0,16 10,71 89, osób 100 1,83 54,84 43, osób 100 9,71 77,27 13,02 pow. 250 osób ,06 83,98 1,95 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej GUS Największe firmy są to przedsiębiorstwa należące do sektora publicznego lub prywatnego z wyłączeniem osób fizycznych. W grupie firm o zatrudnieniu do 9 osób ( jednostek) , tj. 89,13% ogółu jednostek należy do osób fizycznych. W 2003 r. w grupie 256 firm o zatrudnieniu powyżej 250 osób w poszczególnych sektorach było przedsiębiorstw: w sektorze publicznym 36, w sektorze prywatnym 215, a w sektorze osób fizycznych 5. W grupie 26 przedsiębiorstw o największym zatrudnieniu (powyżej 1000 osób): w sektorze publicznym było 6 przedsiębiorstw (23,1%) i bez zmian w stosunku do liczby na koniec 2002 r., w sektorze prywatnym było 19 przedsiębiorstw (73,1%), w ciągu roku 2003 ubyły 3 firmy, w sektorze osób fizycznych była 1 jednostka (3,8%) i bez zmian w stosunku do liczby na koniec 2002 r Zatrudnienie w budownictwie W gospodarce narodowej, w jednostkach o zatrudnieniu powyżej 9 osób oraz w jednostkach usług społecznych bez względu na wielkość w 2003 roku odnotować należy dalszy spadek zatrudnienia o 2,6% w stosunku do zatrudnienia w 2002 roku. Przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej oraz w sektorze przedsiębiorstw przedstawiono w tabeli

19 Przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej w sektorze przedsiębiorstw Tabela 3.7. Wyszczególnienie Przeciętne zatrudnienie 2003 w tys Ogółem w sektorze przedsiębiorstw ,2 Przemysł ,1 Budownictwo ,9 Handel i naprawy ,1 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS Z informacji zawartych w tabeli 3.7. wynika, że: w sektorze przedsiębiorstw w gospodarce narodowej przeciętne zatrudnienie w 2003 r. zmniejszyło się o 3,8% w stosunku do 2002 r., w podstawowych gałęziach gospodarki jakimi są przemysł oraz handel i naprawy spadek zatrudnienia był identyczny (2,9%) i mniejszy od przeciętnego zatrudnienia ogółem budownictwo już kolejny rok charakteryzowało się najwyższym spadkiem zatrudnienia wynoszącym 16,1%. W 2002 r. spadek zatrudnienia wyniósł 12,3%. Jak znaczący był spadek zatrudnienia w budownictwie w 2003 r. niech świadczy fakt, że lokująca się na drugim miejscu pod względem redukcji zatrudnienia sekcja hotelarsko-restauracyjna odnotowała 10% spadek zatrudnienia. W tabeli 3.8. przedstawiono zmiany przeciętnego zatrudnienia w budownictwie w jednostkach o zatrudnieniu powyżej 9 osób według rodzaju robót. Przeciętne zatrudnienie 1/ w budownictwie według rodzaju robót Tabela 3.8. Budownictwo Przeciętne zatrudnienie w tys. osób Zmiana Struktura Ogółem 421,6 354,0-67,6 100,0 83,9 przygotowanie terenu pod budowę 4,3 3,9-0,4 1,1 89,5 wznoszenie obiektów, inż. lądowa i wodna 336,6 281,8-54,8 79,6 83,7 wykonywanie instalacji budowlanych 70,0 59,1-10,9 16,7 84,4 wykonywanie robót budowlanych wykończeniowych 7,0 6,7-0,3 1,9 96,0 1/ W jednostkach o zatrudnieniu powyżej 9 osób Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS, Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju GUS 22

20 W strukturze przedsiębiorstw budowlanych, niezależnie od rodzaju działalności, w 2003 r. nastąpiło zmniejszenie przeciętnego zatrudnienia. Nawet w jednostkach, które zwiększyły sprzedaż produkcji budowlano-montażowej, tj. przygotowujących tereny pod budowę oraz realizujących roboty wykończeniowe nastąpił spadek zatrudnienia. Największe spadki zatrudnienia (o 16,3%) odnotowały jednostki zajmujące się wznoszeniem obiektów, a najmniejsze (o 4,0%) realizujące roboty wykończeniowe. Porównując informacje o zmniejszeniu w 2003 r. o 5,9% sprzedaży produkcji budowlano-montażowej przy jednoczesnym zmniejszeniu o 16,1% zatrudnienia można określić wzrost wydajności. W 2003 r. sprzedaż produkcji budowlanomontażowej na 1 zatrudnionego w przedsiębiorstwach, w których liczba pracujących przekracza 9 osób wzrosła w stosunku do roku 2002 o ok. 12,0% Ceny w budownictwie Średnioroczny wzrost cen produkcji budowlano-montażowej przedstawiono w tabeli 3.9. oraz graficznie na rys Dla celów porównawczych podano również zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz produkcji sprzedanej przemysłu. Wskaźnik cen (rok poprzedni = 100) Tabela 3.9. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych 110,1 105,5 101,9 100,8 produkcji budowlano-montażowej 107,9 103,8 101,2 98,9 wznoszenia obiektów budowlanych 107,8 103,4 100,8 98,3 wykonywania instalacji budowlanych 109,7 106,1 103,3 102,4 produkcji sprzedanej przemysłu 107,8 101,6 101,0 102,6 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS Do 2002 r. zmniejszeniu dynamiki wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych towarzyszyło zmniejszenie dynamiki cen budownictwa i przemysłu. Spadek cen budownictwa i przemysłu był większy niż inflacja. 23

21 % 112,0 110,0 108,0 106,0 107,9 107,8 110,1 105,5 104,0 102,0 100,0 98,0 103,8 101,6 101,9 101,0 101,2 102,6 100,8 98,9 96,0 94,0 92, towary i usługi konsumpcyjne produkcja budowlano-montażowa produkcja sprzedana przemysłu Rys. 14. Dynamika średniorocznych cen w latach (rok poprzedni = 100) W 2002 r. zmiany cen były bardzo zbliżone, i tak: wzrost inflacji wyniósł 1,9%, budownictwa 1,2%, a przemysłu 1,0%. W 2003 r. obserwuje się znaczne zróżnicowanie cen, i tak: nastąpił wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych o 0,8%, większy niż wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych wystąpił wzrost cen w przemyśle wynoszący 2,6%, spadek cen produkcji budowlano-montażowej wyniósł 1,1%. Spadek cen produkcji budowlanej w 2003 r. miał charakter narastający. W styczniu 2003 r. w porównaniu do stycznia 2002 r. ceny w budownictwie zmalały o 0,3%, zaś przez ostatnie trzy miesiące roku ceny malały po 1,4% w stosunku do analogicznych miesięcy roku poprzedniego. Należy zaznaczyć, że w 2002r. zmiany cen w ciągu roku również falowały, i tak w styczniu ceny były wyższe o 2,2% od cen z analogicznego miesiąca roku 2001, a w grudniu wynosiły już tylko 0,4%. W styczniu 2004 r. ceny w stosunku do analogicznego miesiąca 2003 r. spadły o 0,8%, a w stosunku do grudnia 2003 r. wzrosły o 0,1%. 24

22 Spadek cen w budownictwie w 2003 r. wystąpił głównie w realizacji wznoszenia obiektów budowlanych, zaś w wykonawstwie instalacji budowlanych nastąpił wzrost cen o 2,4% m. in. w wyniku wprowadzania nowych technologii. Spadek produkcji oraz cen w budownictwie powoduje, że przedsiębiorstwa budowlane uzyskały najsłabsze wyniki ekonomiczne w porównaniu do ogółu przedsiębiorstw gospodarki narodowej. W tabeli przedstawiono wskaźnik poziomu kosztów budownictwa na tle innych sektorów gospodarki. Wyszczególnienie Wskaźnik poziomu kosztów w % Tabela Wskaźnik poziomu kosztów w % I IX 2003 Ogółem 98,1 99,3 99,3 96,8 Przemysł 98,7 99,4 98,9 96,0 Budownictwo 98,0 100,1 101,9 99,9 wznoszenie obiektów 98,0 100,3 101,3 99,7 wykonywanie instalacji 97,5 98,8 106,1 101,5 Handel i naprawy 97,8 99,4 99,8 99,0 Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS Niekorzystne wskaźniki poziomu kosztów w latach w okresie od stycznia do września 2003 r. uległy poprawie o 2,5 pkt proc. Najlepszy wskaźnik poziomu kosztów 96,0% uzyskały przedsiębiorstwa przemysłowe. Pierwszy raz od trzech lat w okresie styczeń wrzesień 2003 r. w przedsiębiorstwach budowlanych wskaźnik poziomu kosztów był niższy niż 100%. Tylko w przedsiębiorstwach wykonujących instalacje wskaźnik poziomu kosztów wyniósł 101,5% Eksport i import usług budowlanych Rejestracje przychodów i rozchodów z tytułu usług budowlanych prowadzi Narodowy Bank Polski. Dane te podawane są do wiadomości przez NBP z opóźnieniem kilku miesięcy po zakończeniu roku, stąd najświeższe informacje w tym zakresie dotyczą eksportu i importu usług budowlanych w 2002 roku. W tabeli podano wielkość przychodów i rozchodów oraz saldo usług budowlanych w latach

23 Eksport i import usług budowlanych w mln USD Wyszczególnienie Przychody Rozchody Saldo Źródło: Bilans płatniczy na bazie transakcji NBP 2003 r. Tabela Wielkość przychodów ogółem z tytułu usług budowlanych w 2002 roku zamknęła się kwotą 550 mln USD, kwota rozchodów natomiast wyniosła 338 mln USD, co wpłynęło na podwojenie dodatniego salda tych usług w porównaniu do 2001 r. i ukształtowanie na poziomie 212 mln USD. Wpływy z tytułu usług budowlanych świadczonych za granicą przez polskie przedsiębiorstwa budowlane wzrosły w porównaniu z rokiem poprzednim o 27,6% i wyniosły 368 mln USD, natomiast wypłaty z tytułu kosztów ponoszonych za granicą przez te przedsiębiorstwa wzrosły o 25,9% i ukształtowały się na poziomie 170 mln USD. Wartość wypłat z tytułu tych usług wykonywanych w kraju przez przedsiębiorstwa zagraniczne zmniejszyła się o 21 mln USD i osiągnęła poziom 168 mln USD, natomiast wielkość kosztów ponoszonych przez te przedsiębiorstwa wyniosła 182 mln USD. W tabeli przedstawiono wielkość produkcji budowlano-montażowej wykonanej poza granicami kraju przez jednostki o liczbie pracujących powyżej 9 osób, a także przeciętne zatrudnienie (ogółem oraz w pięciu krajach o największym eksporcie). Tabela Wyszczególnienie Udział produkcji budowlano- Produkcja bu- Udział Przeciętne dowlano- montażowa ogółem w zatrudnieniu zatrudnienie montażowej w osobach w eksporcie w mln zł w % ogółem w % OGÓŁEM 2362, ,0 100,0 Niemcy 1644, ,6 76,5 Rosja 163, ,9 2,8 Czeska Republika 150, ,4 5,6 Libia 55,6 97 2,4 0,7 Francja 40, ,7 2,0 Źródło: Budownictwo wyniki działalności w 2003 roku. GUS 26

24 Polska w 2003 r. eksportowała usługi budowlane do kilkudziesięciu krajów świa- usług budowlanych był na rynek ta. Tradycyjnie już od kilku lat największy eksport niemiecki i w 2003 r. stanowił 69,6% ogółu usług eksportowych. Na rynki pięciu krajów o największym eksporcie usług budowlanych wykazanych w tabeli przypada 87,4% całego eksportu Szara strefa Działalność gospodarcza nie notowana oficjalnie nazywana jest szarą gospodarką lub szarą strefą. Szacunki rozmiarów szarej strefy w gospodarce narodowej dokonywane przez GUS publikowane są z 1,5-rocznym opóźnieniem. Stąd, dostępne w trakcie opracowywania niniejszego monitoringu, szacunki wielkości szarej strefy znane są do roku Szacunki szarej strefy w tworzeniu PKB w latach przedstawiono w tabeli Rok % PKB Szacunki szarej strefy w latach PKB łącznie z szarą strefą Doszacowanie szarej strefy Przemysł Budownictwo Tabela Usługi i naprawy ,0 114,6 14,6 1,3 2,5 6, ,0 114,3 14,3 1,2 2,4 7,2 Źródło: Rachunki Nar odowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych GUS 27

25 4. EFEKTY INWESTYCYJNE BUDOWNICTWA 4.1. Efekty budownictwa w ujęciu rzeczowym W 2003 r. w porównaniu do roku poprzedniego, liczba obiektów oddanych do użytku wzrosła o 32,0% (z 113,5 tys. do 149,9 tys.).tendencje wzrostowe liczby obiektów przekazanych do użytku obserwuje się już od 1995 roku z wyjątkiem lat 1998 i 1999, kiedy to miał miejsce spadek tej liczby w stosunku do roku poprzedniego w 1998 r. o 1,7%, a w 1999 r. o 5,8%. 160 tys. 149, ,8 70,1 86,3 84,9 79,9 88,6 94,2 113, Rys Obiekty budowlane oddane do użytku w latach Strukturę obiektów oddanych do użytku w latach przedstawia tabela 4.1., natomiast w rozbiciu na I i II półrocze 2002 i 2003 roku tabela 4.2. Obiekty budowlane oddane do użytku Tabela 4.1. Budynki i obiekty tys. % tys. % tys. % Ogółem 94,2 100,0 113,5 100,0 149,9 100,0 120,5 132,0 Budynki mieszkalne jednorodzinne 40,9 43,5 54,1 47,7 86,6 57,7 132,3 160,1 mieszkalne wielorodzinne 3,0 3,2 2,9 2,6 2,4 1,6 96,2 83,3 gospodarsko- inwentarskie 11,0 11,7 13,1 11,5 16,3 10,8 118,6 124,7 użyteczności publicznej zamieszkania zbiorowego 7,2 0,4 7,6 0,4 7,6 0,3 6,7 0,3 8,4 0,5 5,6 0,5 105,8 68,7 111,2 156,3 przemysłowo-magazynowe 3,7 3,9 3,6 3,1 4,0 2,7 98,6 110,6 Obiekty pozostałe 28,0 29,7 31,9 28,1 31,6 21,1 113,9 99,1 Źródło: Ruch budowlany w 2003 r. GUNB 28

26 160,0 tys. 140,0 149,9 120,0 113,5 100,0 94,2 86,6 80,0 60,0 40,0 40,9 28,0 54,1 31,9 31,6 20,0 3,0 11,0 7,2 3,7 0,4 2,9 13,1 7,6 3,6 0,3 2,4 16,3 8,4 4,0 0,4 0, Ogółem Budynki mieszkalne wielorodzinne Budynki użyteczności publicznej Budynki zbiorowego zamieszkania Budynki mieszkalne jednorodzinne Budynki gospodarsko-inwentarskie Budynki przemysłowo-magazynowe Obiekty pozostałe Rys Obiekty budowlane oddane do użytku Tabela 4.2. Obiekty budowlane oddane do użytku w okresach półrocznych w tys. Budynki i obiekty I półr II półr I półro- cze rocze cze rocze II pół- I półro- II pół- I półr II półr Ogółem 43,1 70,4 73,5 76,4 170,6 108,5 Budynki mieszkalne jednorodzinne 19,9 34,2 44,9 41,7 226,2 121,7 mieszkalne wielorodzinne 1,1 1,8 1,2 1,2 109,6 66,7 gospodarsko-inwentarskie 4,8 8,3 7,3 9,0 153,4 108,3 użyteczności publicznej zamieszkania zbiorowego 3,3 0,1 4,3 0,2 3,7 0,2 4,7 0,3 113,2 142,1 109,6 165,7 przemysłowo-magazynowe 1,5 2,1 1,9 2,1 122,1 102,1 Obiekty pozostałe 12,4 19,5 14,3 17,4 115,1 88,9 Źródło: Ruch budowlany GUNB 29

27 Z danych zawartych w tabeli 4.1. oraz tabeli 4.2. wynika, że: na wzrost o 20,5% w 2002 r. i o 32,0% w 2003 r. w stosunku do roku poprzedniego liczby obiektów budowlanych ogółem oddanych do użytku decydujący wpływ miała liczba oddanych do użytku budynków mieszkalnych jednorodzinnych stanowiących około połowy wszystkich oddanych do użytku obiektów. W 2002 r. w stosunku do 2001 r. budynków tych oddano o 32,3% więcej, natomiast w 2003 r. w stosunku do 2002 r. o 60,1%; duża liczba oddanych do użytku budynków w budownictwie jednorodzinnym w 2003 r. jest wynikiem dynamicznego oddawania do użytku tych budynków w I półroczu (o 126,2% więcej niż w I półroczu 2002 r.). Przyczyną takiego stanu była zapowiedź zmian w ustawie Prawo budowlane odpłatne obowiązkowe kontrole zakończonych obiektów w zakresie ich zgodności z ustaleniami decyzji o pozwoleniu na budowę i zgłoszeń zakończenia budowy. Zapowiedź ta spowodowała zgłaszanie do użytkowania obiektów zrealizowanych i zamieszkałych we wcześniejszych okresach, a nie zgłaszanych dla wydłużenia możliwości korzystania z ulgi podatkowej. Zapowiedź nowelizacji Prawa budowlanego zniekształciła więc obraz faktycznie zakończonych i oddanych do użytku w 2003 r. liczby budynków mieszkalnych jednorodzinnych; potwierdzeniem działań inwestorów w I półroczu 2003 r. może być znacznie mniejszy wzrost liczby oddanych do użytku budynków jednorodzinnych w II półroczu 2003 r. kiedy to oddano już tylko o 21,7% więcej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. W całym budownictwie liczba oddanych do użytku obiektów w II półroczu 2003 r. wzrosła tylko o 8,5% w stosunku do II półrocza 2002 r.; w budownictwie wielorodzinnym odnotowuje się w latach ciągły spadek liczby oddawanych do użytku budynków (w 2002 r. w stosunku do 2001 r. o 3,8%, a w 2003 r. w stosunku do 2002 o 16,7%); w latach miał miejsce ciągły wzrost liczby oddanych do użytku budynków gospodarsko-inwentarskich (w 2002 r. o 18,6%, a w 2003 r. o 24,7% w stosunku do poprzedniego roku) oraz budynków użyteczności publicznej (odpowiednio o 5,8% i 11,2%); 30

28 po znacznym spadku liczby oddanych do użytku budynków zamieszkania zbiorowego w 2002 r w stosunku do 2001 (o 31,3%) w 2003 r. nastąpił wzrost o 56,3% w stosunku do roku poprzedniego; w 2003 r. w porównaniu do roku 2002 nastąpił wzrost o 27,9% liczby oddanych do użytku budowli wodnych (przed rokiem spadek o 31,3% w stosunku do roku 2001), a obiektów infrastruktury transportu liczba ta utrzymywała się na poziomie roku 2002 (w 2002 r. miał miejsce wzrost o 41,6% w stosunku do roku poprzedniego). Liczbę obiektów budowlanych oddanych do użytku w latach w poszczególnych województwach przedstawiono w tabeli 4.3. Obiekty budowlane oddane do użytku w poszczególnych województwach Tabela 4.3. Województwo Polska ,5 132,0 Dolnośląskie ,6 127,8 Kujawsko-pomorskie ,5 113,0 Lubelskie ,7 104,0 Lubuskie ,9 137,9 Łódzkie ,7 123,4 Małopolskie ,1 171,0 Mazowieckie ,8 118,1 Opolskie ,1 214,2 Podkarpackie ,8 162,8 Podlaskie ,0 146,1 Pomorskie ,5 134,6 Śląskie ,0 111,6 Świętokrzyskie ,9 150,8 Warmińsko-mazurskie ,1 121,2 Wielkopolskie ,2 145,6 Zachodniopomorskie ,8 106,4 Źródło: Ruch budowlany GUNB Z danych zawartych w tabeli 4.3. wynika, że: w latach najwięcej i wzrastająco oddawano do użytku obiekty budowlane w województwie mazowieckim, wielkopolskim i śląskim; w 2002 r. we wszystkich województwach, z wyjątkiem lubuskiego, wzrosła liczba obiektów oddanych do użytku. Największy wzrost w porównaniu do liczby w roku 2001 nastąpił w województwach: lubelskim (o 53,7%), śląskim (o 27,0%), podkarpackim (o 25,8%), pomorskim (o 25,5%), kujawsko- 31

29 pomorskim (o 24,5%) oraz małopolskim (o 23,1%), natomiast w 2003 r. w stosunku do roku 2002 w województwach: opolskim (o 114,2%), małopolskim (o 71,0%), podkarpackim (o 62,8%), świętokrzyskim (o 50,8%), podlaskim (o 46,1%) oraz wielkopolskim (o 45,6%) Pozwolenia na budowę Dane statystyczne wykazują występowanie od początku 1998 r. tendencji spadku liczby wydawanych pozwoleń na budowę, choć z pewnymi wahaniami. Tendencje te obrazuje rys W 2003 roku wydano 195,4 tys. pozwoleń na budowę (o 1,5% więcej niż w 2002 roku), lecz stanowi to ok. 60% ilości wydanych pozwoleń w roku tys. 350,0 300,0 285,1 330,0 315,6 301,2 250,0 210,7 237,5 246,3 192,5 195,4 200,0 150,0 100,0 50,0 0, Rys Pozwolenia na budowę w latach W tabeli 4.4. oraz na rys przedstawiono liczbę wydanych pozwoleń na budowę w podziale na kategorie budynków. Pozwolenia na budowę (decyzje administracyjne) Tabela 4.4. Budynki i obiekty tys. % tys. % tys. % Ogółem 246,3 100,0 192,5 100,0 195,4 100,0 78,1 101,5 Budynki mieszkalne jednorodzinne 93,4 37,9 44,2 23,0 65,9 33,7 47,3 149,0 mieszkalne wielorodzinne 1,7 0,7 1,4 0,7 1,3 0,7 79,9 97,4 gospodarsko-inwentarskie 28,5 11,6 27,0 14,0 25,9 13,3 94,7 96,0 użyteczności publicznej zamieszkania zbiorowego 7,6 0,4 3,1 0,2 7,6 0,4 4,0 0,2 7,3 0,4 3,7 0,2 100,3 92,7 96,3 121,6 przemysłowo-magazynowe 5,4 2,2 5,6 2,9 5,5 2,8 104,3 97,8 Obiekty pozostałe 109,3 44,3 106,3 55,2 89,0 45,6 97,2 83,7 Źródło: Ruch budowlany w 2003 r. GUNB 32

30 tys. 250,0 246,3 200,0 192,5 195,4 150,0 100,0 50,0 0,0 Ogółem 93,4 1,7 28,5 7,6 5,4 0,4 109,3 44,2 1,4 27,0 7,6 5,6 0,4 106,3 65,9 1,3 25, Budynki mieszkalne wielorodzinne Budynki użyteczności publicznej Budynki zbiorowego zamieszkania 7,3 5,5 0,4 Budynki mieszkalne jednorodzinne Budynki gospodarsko-inwentarskie 89,0 Budynki przemysłowo-magazynowe Obiekty pozostałe Rys Pozwolenia na budowę (decyzje administracyjne) Z danych zawartych w tabeli 4.4. wynika, że: decyzje administracyjne o pozwoleniu na budowę budynków mieszkalnych jednorodzinnych stanowiły w latach znaczący udział w ogólnej liczbie udzielonych pozwoleń na budowę (odpowiednio 37,9%, 23,0%, 33,7%). W 2003 r. nastąpił wzrost (o 49,0%) w stosunku do roku poprzedniego liczby pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych jednorodzinnych, lecz w roku 2002 w porównaniu do roku 2001 miał miejsce spadek o około 50% liczby udzielonych takich pozwoleń. W 2003 r. wydano o około 30% mniej pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych jednorodzinnych niż w 2001 roku; pozwolenia na budowę budynków mieszkalnych wielorodzinnych, stanowiące w 2003 roku 0,7% wydanych pozwoleń na budowę ogółem, w latach wykazały tendencje ciągłego spadku, i tak w 2002 r. wydano o 20,1% mniej niż w roku 2002, a w roku 2003 o 2,6% mniej niż w 2002 r.; 33

31 w 2003 r. w porównaniu do roku 2002 wzrosła o 21,6% liczba wydanych pozwoleń na budowę budynków zamieszkania zbiorowego, ale odnotowuje się od lat najmniejszy ich udział w liczbie wydanych pozwoleń ogółem wynoszący ok. 0,2%; w ilości wydanych pozwoleń na budowę budowli wodnych nastąpił w 2003 r. wzrost w porównaniu do 2002 r. o 15,9% jako przeciwdziałanie sytuacji powodziowej w kraju od kilku lat oraz o 3,9% obiektów infrastruktury transportu; w latach ma miejsce ciągły spadek liczby wydanych pozwoleń na budowę pozostałych obiektów (w 2002 r. w stosunku do 2001 r. o 2,8%, a w 2003 r. w stosunku do 2002 r. o 16,3%). W tabeli 4.5. i na ryc przedstawiono liczbę obiektów budowlanych, dla których wydano pozwolenia na budowę w latach Liczba obiektów budowlanych, dla których wydano pozwolenia na budowę Tabela 4.5. Budynki i obiekty tys. % tys. % 2002 Ogółem 204,1 100,0 202,6 100,0 99,3 Budynki mieszkalne jednorodzinne 44,7 21,9 66,7 32,9 149,3 mieszkalne wielorodzinne 2,3 1,1 2,3 1,1 99,0 gospodarsko-inwentarskie 32,6 16,0 29,6 14,6 90,7 użyteczności publicznej zamieszkania zbiorowego 7,9 0,5 3,9 0,2 7,8 0,5 3,9 0,2 99,8 103,0 przemysłowo-magazynowe 6,3 3,1 6,1 3,1 96,1 Obiekty pozostałe 109,8 53,8 89,6 44,2 81,6 Źródło: Ruch budowlany w 2003 r. GUNB 34

32 tys. 250,0 200,0 204,1 202,6 150,0 100,0 109,8 66,7 89,6 50,0 44,7 2,3 32,6 2,3 29,6 7,9 6,3 0,5 7,8 6,1 0,5 0, Ogółem Budynki mieszkalne jednorodzinne Budynki mieszkalne wielorodzinne Budynki gospodarsko-inwentarskie Budynki użyteczności publicznej Obiekty przemysłowo-magazynowe Budynki zbiorowego zamieszkania Obiekty pozostałe Rys Liczba obiektów budowlanych, dla których wydano pozwolenia na budowę Z tabeli 4.5. wynika, że w 2003 r. w stosunku do roku 2002: wydano pozwoleń na budowę dla ok. 1,5 tys. obiektów budowlanych mniej (99,3% liczby obiektów w 2002 r.); liczba budynków mieszkalnych, dla których wydano pozwolenia na budowę wzrosła o 49,3%; wzrosła o 3,0% liczba obiektów zamieszkania zbiorowego; dla pozostałych kategorii budynków liczba obiektów, dla których wydano pozwolenia na budowę była niższa niż w 2002 r. 35

33 Tabela 4.6. Pozwolenia na budowę (decyzje administracyjne) w poszczególnych województwach Województwo Polska ,1 101,5 Dolnośląskie ,8 108,8 Kujawsko-pomorskie ,2 84,1 Lubelskie ,5 103,5 Lubuskie ,7 93,9 Łódzkie ,4 100,2 Małopolskie ,1 105,3 Mazowieckie ,1 117,7 Opolskie ,1 107,4 Podkarpackie ,8 93,5 Podlaskie ,2 81,6 Pomorskie ,8 105,5 Śląskie ,4 91,0 Świętokrzyskie ,1 114,2 Warmińsko-mazurskie ,5 105,6 Wielkopolskie ,0 101,9 Zachodniopomorskie ,6 92,1 Źródło: Ruch budowlany GUNB Na podstawie informacji zawartych w tabeli 4.6. można zauważyć, że: liczba wydanych pozwoleń na budowę w 2002 r. oraz w 2003 r. w żadnym województwie nie osiągnęła ilości z roku 2001; w 2003 r. w porównaniu z rokiem 2002 nastąpił największy wzrost liczby wydanych pozwoleń w województwach: mazowieckim o 17,7%, świętokrzyskim o 14,2%, dolnośląskim o 8,8% oraz opolskim o 7,4%, natomiast spadek odnotowano w województwach: podlaskim o 18,4%, kujawsko-pomorskim o 15,9%, śląskim o 9,0%, zachodniopomorskim o 7,9%, podkarpackim o 6,5% oraz w lubuskim o 6,1% Rozbiórki obiektów budowlanych Według danych GUNB liczby wydanych decyzji nakazujących rozbiórkę obiektów budowlanych, wszczętych postępowań egzekucyjnych, rozbiórek wykonanych w latach przedstawiono na rys

34 Wydane nakazy rozbiórki Wszczęte postępowania egzekucyjne Rozbiórki wykonane Ryc Rozbiórki obiektów budowlanych w latach Z ryc wyraźnie daje się zauważyć tendencje wzrostu liczby wydanych nakazów rozbiórki do roku 2000 i powolnego spadku w latach Liczbę nakazów rozbiórek budowlanych wydanych z art. 48, art. 50/51 i art. 66/67 ustawy Prawo budowlane oraz rozbiórek wykonanych w latach przedstawia tabela

35 Tabela 4.7. Nakazy rozbiórek budowlanych i rozbiórki wykonane razem A B C razem A B C razem A B C razem A B C ogółem ,0 67,3 96,2 85,5 Nakazy rozbiórki bud ,5 44,8 87,6 79,5 mieszk. Rozbiórki wykonane ogółem w tym: wykonane zastępczo bud. mieszk , , Rozbiórki wykonane Nakazy rozbiórek ogółem 33,3 % 40,4 % 41,8 % bud. mieszk. 11,0 % 11,1 % 9,5 % A nakazy rozbiórki z art. 48 B nakazy rozbiórki z art. 50/51 C nakazy rozbiórki z art. 66/67 Źródło: Ruch budowlany w 2003 r. GUNB 38

36 Z danych zawartych w tabeli 4.7. wynika, że: nakazy rozbiórki obiektów z tytułu braku pozwolenia na budowę stanowiły w 2003 r. 48,0% wszystkich nakazów, z tytułu niezgodności z warunkami pozwolenia na budowę 29,7%, a z tytułu nieprawidłowego utrzymania obiektów 22,3%; w 2003 r. w stosunku do roku 2002 spadła o 22,0% ogólna liczba wydanych nakazów rozbiórki obiektów budowlanych, a także zmniejszyła się liczba tych nakazów w związku z poszczególnymi artykułami ustawy Prawo budowlane: z art. 48 (budowa bez pozwolenia) o 32,7%, z art. 50/51 ( budowa niezgodna z warunkami pozwolenia na budowę) o 3,8%, a z art. 66/67 (nieprawidłowe utrzymanie obiektów) o 14,5%; nakazy rozbiórki budynków mieszkalnych w 2003 r. stanowiły 20,0% ogółu nakazów, a w stosunku do roku 2002 liczba takich nakazów zmniejszyła się o 30,5%; liczba nakazów rozbiórki budynków mieszkalnych w 2003 r. z tytułu budowy bez pozwolenia (art. 48 Prawa budowlanego) zmniejszyła się w stosunku do roku 2002 o 55,2%, z tytułu niezgodności z warunkami pozwolenia na budowę (art. 50/51) zmniejszyła się o 12,4%, a z tytułu nieprawidłowego utrzymania tych budynków (art. 66/67) zmniejszyła się o 20,5%; w 2003 r. wykonano ogółem 3479 rozbiórek, tj. o 19,2% mniej niż w 2002 r. W liczbie ogółem wykonanych rozbiórek 158 (4,5% ogółu rozbiórek) dotyczyło budynków mieszkalnych. W 2003 r. w stosunku do 2002 r. liczba wykonanych rozbiórek budynków mieszkalnych zmniejszyła się o 40,6% Budownictwo mieszkaniowe Po spadku w 2002 roku liczby oddanych do użytku mieszkań, w 2003 roku nastąpił znaczący wzrost o 66,7% przekazanych mieszkań. Ilość oddanych do użytku mieszkań w latach obrazuje rys

37 tys. 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 162,7 106,1 97,6 82,0 87, Rys Mieszkania oddane do użytku w latach Mieszkania oddane do użytku według rodzajów budynków przedstawiono w tabeli 4.8. Mieszkania oddane do użytkowania według rodzajów budynków Tabela Mieszkania pow. pow. liczba liczba pow. użyt. użyt. liczba tys. mln m 2 tys. mln m 2 użyt. Ogółem 97,6 9,7 162,7 18,8 166,7 194,4 miasto 71,1 6,2 93,5 9,6 131,5 154,8 wieś 26,5 3,5 69,1 9,3 260,8 265,7 W budynkach mieszkalnych ogółem 96,9 9,6 161,6 18,7 166,8 194,8 nowych 92,4 9,3 154,4 18,1 167,1 194,6 rozbudowanych lub przebudowanych 4,5 0,3 7,2 0,6 160,0 200,0 W budynkach niemieszkalnych i zbio- rowego zamieszkania 0,7 0,06 1,0 0,1 142,9 166,7 Źródło: Budownictwo mieszkaniowe GUS Z informacji zawartych w tabeli 4.8. wynika, że: w 2003 r. mieszkania oddane do użytku stanowiły w miastach 57,2% ogółu oddanych do użytku mieszkań. W 2002 r. mieszkania oddane do użytku w miastach stanowiły 72,8%; 40