Liczba i struktura świadczeniobiorców, udział gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną.

Transkrypt

1 OCENA STANU I SKUTECZNOŚCI POMOCY SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO ZA ROK 2014 (zawierająca również wybrane parametry i informacje dotyczące I półrocza 2015 roku) Liczba i struktura świadczeniobiorców, udział gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną. W 2014 roku w województwie pomorskim pomocą i wsparciem objętych było rodzin skupiających osób. W stosunku do roku 2013 nastąpił znaczący spadek zarówno liczby rodzin objętych pomocą (o 4.806) jak i liczby osób w nich funkcjonujących (o ). Po jednorazowym, ubiegłorocznym wzroście tych parametrów obserwujemy zatem powrót do tendencji ukształtowanej w poprzednich latach czyli systematycznego spadku obu wartości. Analizując strukturę środowisk korzystających ze świadczeń pomocy społecznej stwierdzamy, że mieszkańcy wsi w 2014 roku stanowili 46% ogólnej liczby gospodarstw domowych objętych pomocą ( poziom ustabilizowany od kilku lat ) przy stałym na przestrzeni ostatnich lat wskaźniku wojewódzkim ludności wiejskiej wynoszącym 35%. Udział gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną w 2014 roku w ogólnej liczbie gospodarstw województwa wyniósł 9,0%. Rok wcześniej kształtował się na poziomie 9,6%, a w roku 2012 jego wartość wynosiła 9,4%. Nastąpił zatem znaczący spadek tego wskaźnika Na mapie ukazującej udział gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną w układzie powiatowym (tzw. mapa biedy Załącznik Nr 1) nie zauważamy większych zmian jeśli chodzi o usytuowanie powiatów o najwyższym udziale gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną nadal występują one na zachodnich i wschodnich rubieżach naszego województwa. Jedyną różnicą w tej kwestii w stosunku 1

2 do roku ubiegłego jest opuszczenie grupy powiatów o najwyższym poziomie tego wskaźnika przez powiat lęborski ( ściana zachodnia ). Powiązania między stopą bezrobocia a udziałem gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną w poszczególnych powiatach ukazuje Załącznik Nr 3. W większości powiatów istnieje bezpośrednia korelacja pomiędzy tymi wskaźnikami (wysoki poziom bezrobocia wiąże się z wysokim poziomem gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną), jednak w przypadku takich powiatów jak: Nowy Dwór Gdański, Malbork, Sztum takiej zależności nie ma. Posiadają one stosunkowo wysokie bezrobocie natomiast wskaźniki pomocowe nie osiągają najwyższych wartości. Tendencja ta utrzymuje się od lat i trudno znaleźć czynniki, które racjonalnie tłumaczą to zjawisko. Wśród rodzin objętych pomocą społeczną niezmiennie od wielu lat dominują rodziny z dziećmi. W 2014 r. grupa ta stanowiła 41,9 % (kolejny niewielki spadek w stosunku do lat ubiegłych). W ramach tej populacji najwięcej było rodzin z jednym lub dwojgiem dzieci. Taka sytuacja utrzymuje się przynajmniej od 2012 roku - co obrazują wykresy i tabela przestawione w Załączniku Nr 15, 16 i 17. W Załączniku Nr 18 i 19 przedstawione zostało niezwykle interesujące porównanie udziału rodzin wielodzietnych (czyli posiadających 4 i więcej dzieci zasada przyjęta z badań GUS-owskich w ramach ostatniego spisu powszechnego) w całej populacji rodzin z dziećmi w województwie z udziałem tych rodzin w populacji rodzin objętych pomocą społeczną. Z zestawień tych wynika wyraźnie, iż udział rodzin wielodzietnych w populacji rodzin objętych pomocą społeczną jest zdecydowanie większy (12.7%) od udziału tychże rodzin w populacji wszystkich rodzin z dziećmi w województwie pomorskim (2,2%). Potwierdza to zatem powszechnie panującą tezę, iż poważna liczba rodzin wielodzietnych znajduje się w trudnej sytuacji bytowej i wymaga wsparcia instytucji pomocy społecznej. Przedstawienie obu wskaźników w układzie powiatowym ukazuje sytuację, w której rozkład wartości udziału rodzin 2

3 wielodzietnych w populacji wszystkich rodzin z dziećmi w poszczególnych powiatach nie pokrywa się dokładnie z rozkładem wartości udziału rodzin wielodzietnych objętych pomocą społeczną. I tak w Mieście Grodzkim Sopot udział rodzin wielodzietnych w stosunku do wszystkich rodzin z dziećmi jest najmniejszy (zaledwie 0,3%), ale już udział rodzin wielodzietnych w populacji rodzin z dziećmi objętych pomocą społeczną jest dość wysoki (9,5%) większy niż w pozostałych miastach grodzkich i niektórych powiatach ziemskich. Jedynie w przypadku powiatu kartuskiego występuje zgodność jeśli chodzi o uzyskane poziomy tych wskaźników oba wykazują najwyższe wartości spośród wszystkich powiatów województwa pomorskiego. Struktura, koszty, rodzaje świadczeń z pomocy społecznej. Niezmiennie od lat wśród wszystkich świadczeń udzielanych z pomocy społecznej dominują świadczenia pieniężne - co zostało jednoznacznie ukazane w Załączniku Nr 7. W 2014 r. w całym województwie pomorskim udział osób, którym przyznano świadczenie pieniężne w ogólnej liczbie osób, którym przyznano jakiekolwiek świadczenie z pomocy społecznej wyniósł 66,7%. Wartość tego wskaźnika w poszczególnych powiatach przedstawiono w Załączniku Nr 8. Wynika z niego, że tylko w powiecie kartuskim udział osób otrzymujących świadczenia pieniężne jest mniejszy niż 50%, a w Mieście Słupsku osoby te stanowiły aż 83,4% wszystkich świadczeniobiorców. W przypadku aż dziewięciu powiatów ziemskich i trzech miast grodzkich wskaźnik ten osiągnął wartość większą niż średnia wojewódzka. Informacje na temat poszczególnych form świadczeń pieniężnych i niepieniężnych znajdziemy w Załącznikach Nr 5 i 6. Każdy z tych załączników przedstawia jednak te dane w innym kontekście. W załączniku Nr 5 zamieszczono materiał o liczbach osób objętych poszczególnymi świadczeniami na przestrzeni 3 ostatnich lat, natomiast w Załączniku Nr 6 3

4 ukazano strukturę kosztową (w 2014 r.) pieniężnych i niepieniężnych form świadczeń pomocy społecznej. Jeśli chodzi o poziom kosztów to wśród świadczeń pieniężnych w 2014 r. dominowały zasiłki stałe (52%). Natomiast w przypadku liczby osób pobierających te świadczenia to dominowały zasiłki celowe ( osób). Jest to oczywiście związane z wysokością jednostkowego świadczenia. Analogiczna sytuacja zachodzi w przypadku świadczeń niepieniężnych. W wymiarze kosztowym największy udział mają usługi opiekuńcze (38%), natomiast największej liczbie osób udzielono wsparcia w postaci posiłku ( osób). Mimo spadku w 2014 r. w stosunku do lat poprzednich ogólnej liczby gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną, to w przypadku osób pobierających zasiłki stałe obserwujemy kolejny wzrost świadczeniobiorców. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku osób objętych usługami opiekuńczymi i specjalistycznymi co jest zjawiskiem pozytywnym, choć nie wyczerpuje wszystkich potrzeb w tym zakresie. Informacje dotyczące budżetu Wojewody Pomorskiego w obszarze pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych i pieczy zastępczej przedstawiono w Załączniku nr 12. Ukazuje on skalę i różnorodność wydatków ponoszonych na poszczególne rodzaje wsparcia z środków rządowych. Środowiskowe domy samopomocy. Rok 2014 był kolejnym okresem, w którym kontynuowaliśmy proces tworzenia sieci oparcia społecznego, jako ważnego zadania zarówno dla sektora ochrony zdrowia jak i pomocy społecznej. Od 2011 r. z wielkim trudem i oporem realizowany był, zapisany w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego oparty o model wsparcia środowiskowego, czyli oferty środowiskowych form leczenia psychiatrycznego poprzez funkcjonowanie Centrów Zdrowia Psychicznego, 4

5 które nadal są niedostępne. Natomiast po stronie pomocy społecznej nadal następuje rozwój istniejących i powstawanie nowych ośrodków wsparcia dziennego Środowiskowych Domów Samopomocy i Klubów Samopomocy. Obecnie w województwie pomorskim funkcjonują 62 środowiskowe domy samopomocy, w tym 2 powiatowe, dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ośrodki te działają w prawie wszystkich powiatach, z wyjątkiem nowodworskiego (mimo wielokrotnych prób aktywizacji podejmowanych przez tutejszy Wydział). Środowiskowe domy samopomocy sprawdzają się jako ważny element systemu wsparcia ograniczającego wykluczenie społeczne osób z zaburzeniami psychicznymi, wprowadzają w praktykę ideę integracji społecznej oraz łamania stereotypów dotyczących funkcjonowania tych osób. Od kilu lat powstają też nowe kluby samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, jako kolejnego elementu sieci wsparcia, który wzmocni oddziaływanie w środowisku oraz pozwoli na lepsze wykorzystanie bazy i specjalistów. Obecnie funkcjonuje w województwie pomorskim 12 klubów samopomocy (najwięcej w kraju) dla ok. 200 osób. Praca ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi oparta jest na idei domu, w którym w bezpieczny i adekwatny do możliwości sposób uczestnicy mogą nabywać niezbędne umiejętności potrzebne w życiu codziennym, polegające na nauce, rozwijaniu lub podtrzymywaniu umiejętności społecznych, umiejętności interpersonalnych, rozwiązywania konfliktów, problemów urzędowych, umiejętności spędzania czasu wolnego. Podejmowane są również coraz częściej działania przygotowujące osoby z zaburzeniami do powrotu na rynek pracy. Wszystkie te działania mają na celu uniknięcie konieczności częstych hospitalizacji i ograniczenie konieczności pobytu tych osób w domach pomocy społecznej lub odsunięcie go w czasie. W budżecie Wojewody w roku 2014 na działalność ośrodków wsparcia przeznaczono zł dla osób i 12 klubów samopomocy. 5

6 Z rezerwy celowej MPiPS, na potrzeby związane z funkcjonowaniem ŚDS-ów, pozyskaliśmy w dwóch transzach łącznie zł na remonty niezbędne do osiągnięcia określonych w przepisach standardów i powstanie 72 nowych miejsc, w tym utworzenie dwóch nowych domów. W roku obecnym budżet Wojewody w tym zakresie wyniósł zł, zaś z rezerwy budżetowej w dwóch transzach łącznie uzyskaliśmy kwotę zł. Obecnie stan prawny wyznaczający funkcjonowanie ŚDS wynika z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 grudnia 2014 r. zmieniający rozporządzenie w sprawie środowiskowych domów samopomocy i przewiduje przedłużenie do 31 grudnia 2018 r. terminu uzyskania przez wszystkie środowiskowe domy samopomocy standardów, które zostały określone w tymże rozporządzeniu. Proces dochodzenia do uzyskania niezbędnych standardów w środowiskowych domach samopomocy województwa pomorskiego jest sukcesywnie realizowany, i przedłużenie terminu umożliwi ich osiągnięcie, ale zależeć to będzie również od wysokości środków finansowych z rezerwy budżetowej przeznaczanych na ten cel w kolejnych latach. Należy podkreślić, że ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej w art. 51b ust.1 ustala, że odpłatność miesięczna za usługi wynosi 5% kwoty dochodu osoby samotnie gospodarującej lub kwoty dochodu na osobę w rodzinie, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie przekracza kwotę 300% odpowiedniego kryterium dochodowego, o którym mowa w art.8 ust.1 pkt 1 i 2. Ważną zmianą jest zapis, że średnią miesięczną kwotę dotacji na jednego uczestnika ośrodka wsparcia dla osób z zaburzeniami ustala się dla ŚDS w wysokości nie niższej niż 250% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej - obecnie od 1 października jest to 634 zł. Wprowadzenie wyższego finansowania będzie rozłożone na trzy lata: w 2016 r to 200% kryterium (1.268 zł), w 2017 r. będzie wynosiła 230% (1.458 zł), w 2018 roku osiągnie zakładane 250 % kryterium ( zł). 6

7 Kwotę dotacji dla klubów samopomocy ustalono w ten sposób, że jej wysokość będzie nie niższa niż 80% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej ( 507 zł). W związku z tym należy przygotować się do mniejszej kwoty rezerwy celowej przeznaczonej na dotacje w celu dochodzenia do standardów i tworzenia nowych domów i miejsc, szczególnie w 2016 r. Obecnie również mogą nastąpić problemy w budowaniu systemu wynikającego z zintegrowanego modelu psychiatrii środowiskowej, gdyż ustawa o zdrowiu publicznym z 11 września 2015 r (przekazana Prezydentowi do podpisu) podzieliła zadania wynikające z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i zamieszczone dotąd w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP). Zadania promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom przypisała do Narodowego Programu Zdrowia, zaś zapewnienie wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym oraz kształtowanie wobec osób z zaburzeniami właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji pozostawiła dalej w NPOZP, który do tej pory nie ma odpowiednich rozporządzeń, nie może korzystać ze środków unijnych na jego finansowanie. Ponadto środowisko psychiatrii środowiskowej uważa, że obecnie zaproponowana wycena świadczeń w obszarze psychiatrii przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji zaniża drastycznie taryfy poszczególnych form działań środowiskowych: na oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym, dziennych świadczeń dla dzieci i młodzieży, zespołów leczenia środowiskowego, psychoterapii rodzin, psychoterapii indywidualnej i grupowej w poradniach zdrowia psychicznego dla dorosłych oraz dla dzieci i młodzieży - co spowoduje utratę rentowności i stopniowe wycofywanie się świadczeniodawców z ich prowadzenia. W wyniku tego może pogorszyć się dostęp do tych świadczeń. Jest to sprzeczne z zaplonowanymi zmianami 7

8 w psychiatrii polskiej w kierunku psychiatrycznej opieki środowiskowej. Oddala się szansa na zintegrowanie opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi w ich środowisku domowym, pracy/nauki, uwzględniającej współdziałanie wszystkich partnerów instytucjonalnych z zakresu ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji i instytucji rynku pracy - zgodnie z dotychczasowym Narodowym Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego. Problemy dotyczące osób bezdomnych. W 2014 roku zdiagnozowano osoby bezdomne, które przebywały w naszym województwie, z nich uzyskało, opłacony przez gminy, pobyt w placówkach noclegowych. W trakcie pracy nad zmianą sytuacji konkretnych osób objęto Kontraktem Socjalnym lub Indywidualnym Planem Wychodzenia z Bezdomności 404 osoby, w wyniku czego usamodzielniły się 222 osoby, a 120 podjęło zatrudnienie, w tym także zatrudnienie wspierane. W 2015 roku w nocy z 20 na 21 stycznia zrealizowano drugie ogólnopolskie liczenie osób bezdomnych. W województwie pomorskim tego dnia w placówkach przebywało osób bezdomnych, w tym 305 kobiet z 83 dziećmi, zaś poza placówkami 880 osób, w tym 135 kobiet i 3 dzieci. Łącznie ustalono, że było nie mniej niż osób bezdomnych. Natomiast w dniach 10/11 grudnia 2015 roku po raz ósmy zostanie przeprowadzone badanie socjodemograficzne: Portret zbiorowości osób bezdomnych w województwie pomorskim, które zweryfikuje wcześniej uzyskane dane oraz pozwoli na zmianę tendencji i uaktualnienie problemów populacji osób bezdomnych. Obecnie w naszym województwie funkcjonuje 58 placówek dysponujących blisko miejscami stałymi z możliwością uruchomienia ponad 200 dostawek, 5 spośród tych placówek posiada miejsca pobytu dla osób pod wpływem alkoholu. 8

9 Obecnie regulacje prawne dotyczące udzielania niezbędnego wsparcia osobom bezdomnym, które określiła ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej uruchamiają proces wprowadzania (na razie) standardu podstawowych usług świadczonych w ogrzewalniach, noclegowniach, schroniskach dla osób bezdomnych, standardu obiektów oraz kwalifikacji osób świadczących w nich usługi. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza. Rok 2014 i bieżący to kolejny okres wdrażania ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która weszła w życie dnia 1 stycznia 2012 r. Ustawa ta poszerzyła ofertę wsparcia dla rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych poprzez działania instytucji i podmiotów na rzecz dziecka i rodziny. Istotną rolę przypisano w niej asystentowi rodziny i rodzinie wspierającej. W 2014 r. zatrudnianie asystenta rodziny było zadaniem dobrowolnym dla gmin, od 1 stycznia 2015 r. jest to zadanie obowiązkowe. Liczba zatrudnianych przez gminy asystentów rodzin wzrosła dzięki współfinansowaniu ich wynagrodzenia z dotacji celowej z budżetu państwa. Programy dofinansowania zatrudnienia asystentów rodziny są przewidziane do końca 2017 roku. W wyniku wzrostu zatrudnienia asystentów rodzin gminy mogą zwiększać liczbę rodzin, objętych tą formą pomocy. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. W wyniku nowelizacji ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2014r. poz. 1188) zmniejszono liczbę rodzin, z którymi asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę z 20 do 15. Liczba tych rodzin jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań. Optymalizacja liczby rodzin, z którymi podejmuje pracę asystent ma spowodować wzrost skuteczności realizowanych działań. Nowela 9

10 wprowadza także przepis zapewniający wsparcie asystenta rodziny dla małoletniego rodzica, który opuszcza młodzieżowy ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii, schronisko dla nieletnich lub zakład poprawczy. Tab. 1. Asystenci rodzin w latach Asystenci rodzin Stan na dzień r r. Liczba asystentów rodzin Liczba rodzin, z którymi pracę prowadzili asystenci rodzin Liczba gmin korzystających z dotacji z budżetu państwa Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej z lat W 2014 r. zmniejszyła się liczba rodzin wspierających, które pomagały rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych. Rodziną wspierającą jest rodzina z bezpośredniego otoczenia dziecka, w tym sąsiedzi i rodzina zaprzyjaźniona. Tab. 2. Rodziny wspierające w latach Rodziny wspierające Stan na dzień r r. Liczba rodzin wspierających 11 4 Liczba rodzin, które korzystały z pomocy rodzin wspierających 14 4 Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej z lat Nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 2014 r. wprowadza również wymagania lokalowe i sanitarne w stosunku do wszystkich placówek wsparcia dziennego bez względu na podmiot, który placówkę będzie prowadził (gmina, powiat, podmiot, który uzyskał zezwolenie 10

11 wójta/starosty i podmiot, który realizuje zadanie zlecone przez gminę/powiat). Wymagania te zostaną określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rodziny w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia. W 2014 r. w województwie pomorskim funkcjonowało 60 placówek wsparcia dziennego o zasięgu gminnym, w tym 48 placówek prowadzonych w formie opiekuńczej i 7 w formie specjalistycznej (łącznie miejsc) oraz 7 placówek wsparcia dziennego prowadzone w formie pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę. Dodatkowo w województwie pomorskim funkcjonowały 2 placówki wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym prowadzone w formie opiekuńczej, zapewniające 55 miejsc dla dzieci. Piecza zastępcza sprawowana jest w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Istotną zmianą, którą wprowadziła nowela ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 2014 r. jest wymóg uzyskania przez kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, oprócz zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia wystawionego przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, także opinii o posiadaniu odpowiednich predyspozycji wystawionej przez psychologa, legitymującym się wykształceniem wyższym magisterskim na kierunku psychologia oraz przynajmniej 2-letnim doświadczeniem w poradnictwie rodzinnym. W 2014 r. w województwie pomorskim funkcjonowało: rodziny zastępcze spokrewnione, 806 rodzin zastępczych niezawodowych, 104 rodziny zastępcze zawodowe, 46 rodzin zastępczych zawodowych, pełniących funkcje pogotowia opiekuńczego oraz 38 rodzin zastępczych zawodowych specjalistycznych. W tym okresie działało 79 rodzinnych domów dziecka. W rozwijaniu rodzinnej pieczy zastępczej istotną rolę pełnią koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej. W 2014 r. wzrosła liczba zatrudnionych koordynatorów we wszystkich powiatach. To pozwala 11

12 intensywniej wspierać osoby prowadzące rodzinne formy pieczy zastępczej i umacniać ich potencjał. Nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 2014 r. zmniejszyła również liczbę rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, które mogą w tym samym czasie pozostawać pod opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej z 30 do 15. Tab. 3. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej w latach Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej Stan na dzień r r. Liczba koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej Liczba rodzin zastępczych/rodzinnych domów dziecka, z którymi pracę prowadzili koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania przez powiat zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej z lat W ramach instytucjonalnej pieczy zastępczej na koniec 2014 r. w województwie pomorskim funkcjonowały 82 placówki opiekuńczowychowawcze, w tym: 59 placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego, 2 placówki opiekuńczo-wychowawcze typu interwencyjnego, 1 placówka opiekuńczo-wychowawcza typu specjalistyczno-terapeutycznego, 10 placówek opiekuńczo-wychowawczych łączących zadania placówek typu socjalizacyjnego i interwencyjnego oraz 21 placówek opiekuńczowychowawczych typu rodzinnego. Placówki te zapewniały miejsc dla wychowanków. Działa również 1 regionalna placówka opiekuńczoterapeutyczna zapewniająca 45 miejsc dla dzieci. Na terenie naszego województwa nie utworzono interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego. Liczba dzieci (do 18 roku życia), które powróciły w 2014 r. do swoich rodzin naturalnych z rodzin zastępczych spokrewnionych zwiększyła się w porównaniu z 2013 r. o 46% (35 dzieci), a z instytucjonalnej pieczy 12

13 zastępczej zwiększyła się o 19% (51 dzieci). Potwierdza to skuteczność systemu wsparcia rodziny obejmującego zarówno asystentów rodziny, jak i pracowników socjalnych zaangażowanych w przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych. To wskazuje również, iż efektywna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności oraz rzeczywista ochrona dzieci może być osiągnięta dzięki współpracy osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi oraz ich rodzicami. Nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 2014 r. zwiększyła kompetencje kontrolne wojewody nad realizacją zadań wynikających z ww. ustawy realizowanych przez samorząd gminny, powiatowy i województwa. Wojewoda sprawuje kontrole nad realizacją zadań z zakresu wspierania rodziny, pieczy zastępczej, usamodzielnień pełnoletnich wychowanków i adopcji wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego i jednostki organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Wojewoda także kontroluje zgodność zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej z wymaganymi kwalifikacjami. Nowela ta nadała również uprawnienia kontrolne wójtowi w zakresie podmiotów organizujących pracę z rodziną i placówek wsparcia dziennego zarządowi powiatu w zakresie organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej, rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz zarządowi województwa w zakresie regionalnych placówek opiekuńczo-wychowawczych, interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych i ośrodków adopcyjnych. Problemy dotyczące przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Punktem wyjścia i podstawą do analizy zagadnień dotyczących realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest Krajowy Program 13

14 Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata ( KPPPwR). Głównym celem Programu jest zwiększenie skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zmniejszenie skali tego zjawiska. Zgodnie z wytycznymi tego dokumentu czekamy na wzrost finansowania określonych zadań od roku 2017 szczególnie na programy terapeutyczne dla sprawców oraz zwiększenie kwoty finansowania działalności Specjalistycznych Ośrodków Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (SOW) i prowadzenia Programów Korekcyjno-Edukacyjnych dla sprawców przemocy (PKE). Nowa wersja sprawozdania z realizacji KPPPwR okazała się trudnym wyzwaniem. Przekazane sprawozdania zawierały wiele błędów oraz nie były spójne z innym sprawozdaniami resortowymi i jednorazowymi. Analiza sprawozdań z tego obszaru wykazuje, że nadal utrzymuje się tendencja do nierównomiernego prowadzenia działań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w regionie przez gminy i powiaty. Efektem tego zjawiska jest ograniczony dostęp do specjalistów ( tylko 69 gmin posiada poradnictwo specjalistyczne), niewystarczający dostęp do bazy pomocowej, poradni specjalistycznych, terapii małżeńskiej, terapii systemowej rodzin oraz niewystarczające zaangażowanie władz samorządowych (tyko 45 gmin deklaruje istnienie koalicji lokalnej). Samorząd powiatowy, poza programem przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie ( w 2014 r. posiadało go 17 powiatów), zobowiązany jest do zapewnienia osobom doznającym przemocy miejsc w ośrodkach wsparcia i ośrodkach interwencji kryzysowej zadanie to nie jest jednak realizowane na satysfakcjonującym poziomie. Wszystkie szczeble samorządów zgłaszają brak środków finansowych na nowe zadania oraz konieczność systematycznych szkoleń interdyscyplinarnych dla pracowników instytucji zajmujących się tym problemem: pomocy społecznej, oświaty, służby zdrowia, resortu sprawiedliwości i podmiotów 14

15 niepublicznych, by móc udzielać skutecznego i profesjonalnego wsparcia rodzinie. Zadania szkoleniowe realizuje samorząd wojewódzki. Wskaźniki uzyskane na koniec 2014 roku budzą niepokój - drastyczne zmniejszenie się liczby Punktów Konsultacyjnych z 53 do 25 spowodowało gwałtowny spadek dostępności do tej usługi, z której skorzystało tylko osób (w 2013 roku tych osób było 3.965). Spadła też z 10 do 8 liczba Ośrodków Interwencji Kryzysowej w powiatach województwa pomorskiego - co spowodowało zmniejszenie się o 17 miejsc całodobowego pobytu w tych placówkach (czyli w ogóle region dysponuje tylko 45 takimi miejscami). W województwie pomorskim w 2014 roku programy korekcyjno-edukacyjne, jako zadanie zlecone realizowało 7 powiatów: tczewski, gdański ziemski, kartuski, malborski, bytowski, miasto grodzkie Gdynia i Słupsk. Trzy powiaty realizowały je ze środków własnych: miasto grodzkie Sopot, powiat nowodworski, wejherowski. Programy korekcyjnoedukacyjne, w ramach zadań zleconych, ukończyło 100 osób z 339, które je rozpoczęły. W województwie pomorskim funkcjonują (jako zadanie zlecone powiatowi) dwa Specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (SOW): w Gdyni i Rusocinie (jako jednostka organizacyjna w strukturze Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Pruszczu Gdańskim). Łącznie w 2014 roku pomoc w SOW-ach uzyskało 455 osób ( w 2013r. 582 osoby), w tym z pobytu całodobowego skorzystało 58 osób ( w 2013 r. 100 osób). Dane ze sprawozdań wskazują na wzrost liczby prowadzonych w 2014 roku procedur NK w stosunku do roku poprzedniego z do Nadal większość procedur wszczynają przedstawiciele policji (3.232), wzrosła jednak aktywność pracowników pomocy społecznej (702) i oświaty (140), nadal niewielka jest sprawczość w tym zakresie pracowników ochrony zdrowia (75) i przedstawicieli GKRPA (39). 15

16 W maju 2015 roku zostały ukończone algorytmy postępowania w przypadkach przemocy w rodzinie dla pracowników oświaty i ochrony zdrowia, które można znaleźć na stronach Wydziału. Zawierają kwestionariusze oceny ryzyka występowania przemocy wobec dorosłego i wobec dziecka do lat 18, a w przypadku oświaty wobec dziecka do lat 9 i dziecka starszego powyżej 9 lat. W ramach prac interdyscyplinarnych warto zadbać o spopularyzowanie ich i wykorzystanie przez przedstawicieli tych środowisk, aby także oni w większym zakresie wszczynali procedurę NK. W planach są prace nad takim narzędziem dla pracowników pomocy społecznej. Wzrosła liczba z 30 do 101 odbierania dzieci w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka, w związku z przemocą w rodzinie realizowana przez pracowników socjalnych wraz z policjantem, pracownikiem ochrony zdrowia, na podstawie art. 12a ustawy. Dzieci te zostały umieszczone u innej, nie zamieszkującej wspólnie osoby najbliższej ( 26 dzieci), w rodzinie zastępczej (56 dzieci) lub placówce całodobowej (20 dzieci). Podsumowując działania w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie trzeba stwierdzić, że jest w tej dziedzinie jeszcze dużo do zrobienia w naszym regionie. Wiele samorządów bowiem nie dokonało diagnozy zjawiska przemocy na swoim terenie, nie znalazło też środków na realizację wszystkich zadań z tego zakresu oraz na zapewnienie niezbędnego dostępu do specjalistów, terapii indywidualnej, terapii rodzin czy miejsc czasowego pobytu osób uwikłanych w przemoc. Wśród praktyków działających w tej sferze silnie postulowane są zmiany legislacyjne np. doprecyzowania procedury NK, jak i znalezienia ścieżki finansowego i merytorycznego wsparcia ZI i GR. Nadal bardzo ważnym hamulcem ograniczającym skuteczność działań są silnie funkcjonujące stereotypy dotyczące przemocy tj. niski poziom świadomości społecznej i wiedzy o przejawach przemocy, wysoki poziom tolerancji dla tego zjawiska 16

17 oraz wynikająca stąd bierność, a co za tym idzie oczekiwanie od instytucji, że rozwiążą same te problemy bez osobistego zaangażowania obywateli. Domy pomocy społecznej. W 2014 r. w województwie pomorskim funkcjonowały 44 domy pomocy społecznej, dysponujące łącznie miejscami (stan ten nie uległ zmianie do dnia 1 października 2015 r.). Analiza średnich kosztów utrzymania mieszkańców ponadgminnych domów pomocy społecznej wykazuje, iż w 2014 r. nastąpił wzrost średnich kosztów pobytu (średnio) o 86,26 zł na osobę, co stanowi wzrost o 2,95% w porównaniu z rokiem poprzednim (w 2015 r. w stosunku do 2014 r., wzrost ten wyniósł średnio 90,74 zł, czyli o 2,93%). Z przekazanych przez ośrodki pomocy społecznej informacji dotyczących wysokości środków przekazywanych na dofinansowanie pobytu swoich mieszkańców w domach pomocy społecznej (tabela poniżej) wynika, iż łączna kwota tych środków w skali całego województwa w 2014 r. znacząco wzrosła w porównaniu z rokiem 2013 r. (o 5 mln zł). Wysokość dofinansowania kosztów pobytu mieszkańców w domach pomocy społecznej przez gminy województwa pomorskiego (w milionach zł) w latach LATA Województwo POMORSKIE 1,8 2,7 5,9 9,7 12,9 23,1 33,8 40,2 40,5 47,4 52,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Departament Statystyki Finansów Budżet jednostek samorządu terytorialnego w latach (lata ) oraz sprawozdanie MPiPS-03 z Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, Wydział Polityki Społecznej (lata ). Przeprowadzona w 2014 r. analiza wykorzystania miejsc w domach pomocy społecznej wykazała, iż na koniec tego roku w ponadgminnych domach pomocy społecznej na miejsc przebywało łącznie osób, z czego osób 17

18 skierowanych na podstawie decyzji wydanych po dniu 1 stycznia 2004 r., czyli na nowych zasadach, co stanowi 52,65 % ogółu mieszkańców (Załącznik Nr 10). Ponadto, w domach pomocy społecznej o zasięgu gminnym, na koniec 2014 r. przebywało 200 mieszkańców na 207 miejsc (liczba miejsc w gminnych domach pomocy społecznej, w porównaniu z rokiem 2013, uległa zmniejszeniu o 7 miejsc). Zestawienie ukazane w Załączniku Nr 10 zawiera dane dotyczące odpłatności za pobyt osób skierowanych na nowych zasadach i ukazuje wspomniany już udział gmin w dofinansowaniu pobytu swoich mieszkańców w domach pomocy społecznej. Jak wynika z danych za rok 2014 (Załącznik Nr 10), nadal utrzymuje się tendencja wskazująca, iż większość osób kierowanych do domów pomocy społecznej na nowych zasadach, wymaga wsparcia gminy w dofinansowaniu kosztu swojego pobytu - 98,15% ogółu (jedynie 38 na osób było w stanie pokryć samodzielnie lub przy wsparciu rodziny koszt swojego pobytu w ponadgminnych domach pomocy społecznej - co stanowi 1,85% ogółu mieszkańców). Sytuacja ta pozostaje na stałym poziomie od 2004 r. i obrazuje, iż dofinansowanie pobytu osób umieszczanych w domach pomocy społecznej w zdecydowanej większości nadal spoczywa po stronie gmin kierujących. Informacje dotyczące mieszkańców gminnych domów pomocy społecznej, analogiczne jak w ponadgminnych domach pomocy społecznej, w ujęciu wojewódzkim, wykonywane są dopiero od roku 2010 (Załącznik Nr 11), jednakże i w tych domach widoczne jest, iż udział gminy w dofinansowaniu kosztu pobytu jest dominujący. Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku. W rejestrze Wojewody Pomorskiego dotyczącym działalności gospodarczej lub statutowej w zakresie prowadzenia placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom 18

19 w podeszłym wieku, na koniec 2014 r. znajdowało się 48 placówek dysponujących łącznie miejscami. Obecnie w rejestrze Wojewody figuruje już 53 placówek zapewniających całodobową opiekę z miejscami. Poniższa tabela przedstawia liczbę tych placówek, od momentu wprowadzenia obowiązku posiadania zezwolenia wojewody, do chwili obecnej. Lata Ogółem: z tego prowadzone w ramach działalności: statutowej gospodarczej liczba placówek liczba miejsc liczba placówek liczba miejsc liczba placówek liczba miejsc * * wg stanu na dzień 1 października 2015 r. Analiza przedstawionego poniżej położenia obecnie funkcjonujących placówek zapewniających całodobową opiekę na terenie województwa pomorskiego wykazuje, iż większość z nich położona jest w okolicach Trójmiasta, głównie w powiecie wejherowskim (wg stanu na dzień 1 października 2015 r.). 19

20 L.p. Powiat Liczba placówek Liczba miejsc Gdańsk Gdynia Słupsk Sopot Bytowski Chojnicki Człuchowski Gdański Kartuski Kościerski Kwidzyński Lęborski Malborski Nowodworski Pucki Słupski Starogardzki Sztumski Tczewski Wejherowski Z uwagi na funkcjonowanie w naszym województwie placówek zapewniających całodobową opiekę, bez wymaganego zezwolenia Wojewody Pomorskiego, przed udostępnieniem zainteresowanym adresów konkretnych placówek, należy upewnić się bezpośrednio w Wydziale Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku lub na stronie Urzędu w BIP (w dziale Rejestry) czy konkretna placówka widnieje w prowadzonym przez Wojewodę Pomorskiego rejestrze placówek zapewniających całodobową opiekę. 20

21 Po raz kolejny przypominamy, iż gminy nie mogą kierować i ponosić odpłatności za osoby przebywające w placówkach zapewniających całodobową opiekę. Pobyt osób w takich placówkach odbywa się na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej pomiędzy osobami korzystającymi, a prowadzącym działalność, a odpłatność za ww. usługę w całości pokrywają zainteresowani i ich bliscy. Kadra pomocy społecznej, wielkość rejonu opiekuńczego. Profesjonalizacja kadry pomocy społecznej i wielkość rejonu opiekuńczego to dwa najistotniejsze czynniki, które w sposób istotny wpływają na jakość usług społecznych. Informacje dotyczące poziomu wykształcenia osób pracujących w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej zostały przedstawione w przygotowanej przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Ocenie Zasobów Pomocy Społecznej za rok Z opracowania tego wynika, że w 2014 r. zdecydowana większość pomorskich pracowników socjalnych posiadała wykształcenie wyższe (835 w stosunku do 345 z wykształceniem średnim), 335 z nich osiągnęło specjalizację 1-ego stopnia, a 48 specjalizację 2-ego stopnia w zawodzie. Mniej optymistycznie przestawiają się natomiast dane dotyczące wielkości rejonu opiekuńczego (określanego przez liczbę mieszkańców danej gminy przypadająca na 1 pracownika socjalnego pracującego w rejonie opiekuńczym). Przeciętna wartość tego wskaźnika w województwie pomorskim na koniec 2014 r. wyniosła osób i nieznacznie się obniżyła (o 37 osób) w stosunku do roku W I półroczu 2015 r. obserwujemy dalszy spadek tego parametru do liczby osób. Analizując zamieszczony poniżej wykres, ukazujący skalę tego wskaźnika na przestrzeni ostatnich kilku lat dostrzegamy, iż jego wielkość (z małymi wahaniami) obniża się, ale wciąż 21

22 nie osiąga pożądanego, określonego w ustawie o pomocy społecznej, poziomu czyli mieszkańców. Szczegółowe informacje dotyczące wartości tego parametru w poszczególnych ośrodkach pomocy społecznej na koniec 2014 r. i I półrocze 2015r. zostały przedstawione w załączniku Nr 14. Wynika z niego, iż wciąż więcej niż połowa OPS-ów nie osiągnęła (zarówno na koniec 2014 roku jaki I połowy 2015 roku) wymaganej wielkości rejonu. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w realizacji zadań pomocy społecznej. Dobra współpraca administracji publicznej (rządowej i samorządowej) z organizacjami i rozwój aktywności obywatelskiej to temat szczególnie istotny w sferze pomocy i polityki społecznej. Podmioty niepubliczne to ważny partner w rozwiązywaniu złożonych problemów społecznych. Z roku na rok coraz więcej zadań z tego obszaru samorządy lokalne naszego województwa 22

23 przekazują do realizacji organizacjom pozarządowym. Ilustrują to dobitnie dane zamieszczone w opracowanej przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Ocenie Zasobów Pomocy Społecznej dla Województwa Pomorskiego za rok Z zapisów tego opracowania wynika, iż w 2014 roku 501 organizacji pozarządowych współpracowało z funkcjonującymi w naszym regionie ośrodkami pomocy społecznej i powiatowymi centrami pomocy rodzinie. Samorządy lokalne zleciły w tym okresie 545 organizacjom zadania ze sfery pomocy społecznej w trybie określonym w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na łączną kwotę zł oraz 30 organizacjom w trybie zamówień publicznych na łączna kwotę zł. Szczególnie istotną kwestią w obszarze współpracy międzysektorowej jest rozwój rzeczywistych partnerstw samorząd-organizacja pozarządowa, które razem będą zabiegać o środki unijne w obecnej perspektywie programowej. Działaniom tym ma sprzyjać powstający z inicjatywy Pomorskiej Rady Organizacji Pozarządowych dokument pt. Pomorski System Współpracy i Wsparcia Organizacji Pozarządowych. Również administracja rządowa dostrzega ogromny potencjał jaki tkwi w III sektorze. W ramach corocznie ogłaszanych przez Wojewodę Pomorskiego otwartych konkursów ofert na zadania z zakresu pomocy społecznej dofinansowywane są liczne przedsięwzięcia dotyczące ważnych kwestii społecznych (przeciwdziałanie bezdomności, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, specjalistyczna pomoc dla osób z zaburzeniami psychicznymi, wsparcie i aktywizacja osób starszych, wsparcie dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych). Ze względu na liczne i ciągle wzrastające potrzeby finansowe na realizację zadań i zobowiązań administracji rządowej w sferze pomocy społecznej kwota przeznaczana z budżetu Wojewody na wsparcie organizacji pozarządowych pozostaje od kilku lat na niezmiennym poziomie 600 tys. zł. Ukazuje to tabela zamieszczona w załączniku Nr

24 Szczególną formą podkreślenia przez administrację publiczną (Wojewodę Pomorskiego i Marszałka Województwa Pomorskiego) znaczenia działań realizowanych przez III sektor jest wieloletnia tradycja wyróżniania najlepszych inicjatyw podejmowanych przez organizacje pozarządowe naszego regionu działających w sferze pomocy społecznej i ochrony środowiska Nagrodą Bursztynowego Mieczyka. W grudniu br. odbędzie się XXI Gala tej Nagrody - w nowej, wzbogaconej o wydarzenia integrujące środowisko NGO, formule. Polityka senioralna. Program Senior - WIGOR W związku z realizacją przez nasze państwo założeń długoletniej polityki senioralnej, zgodnie z przyjętym w dniu 17 marca 2015 r. przez Radę Ministrów Wieloletnim Programem Senior-WIGOR na lata , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Edycji 2015 tego Programu przeprowadziło nabór ofert na tworzenie Dziennych Domów Senior-WIGOR. Na Program ten w skali całego kraju przeznaczono 370 mln zł, z wykorzystaniem do 2020 roku. Zgodnie z zasadami zawartymi w tym dokumencie jednostka samorządu terytorialnego mogła uzyskać jednorazowe wsparcie finansowe na utworzenie placówki do 80% całkowitych kosztów, ale nie więcej niż 250 tys. zł. W ramach tej kwoty na adaptację budynku przewidziano nie więcej niż 180 tys. zł, natomiast dotację na wyposażenie domu jednorazowo w wysokości nie wyższej niż 70 tys. zł. Z budżetu państwa przeznaczono również sfinansowanie 1/3 kosztów utrzymania seniora w domu dziennym, ale nie więcej niż 200 zł miesięcznie. Celem strategicznym Programu jest wsparcie seniorów poprzez dofinansowanie działań jednostek samorządu terytorialnego w rozwoju na ich terenie sieci Dziennych Domów Senior-WIGOR, ze szczególnym uwzględnieniem jednostek samorządu, charakteryzujących się niskimi 24

25 dochodami lub wysokim odsetkiem seniorów w populacji ogółem lub brakiem infrastruktury pomocy społecznej służącej do realizacji usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób starszych poza miejscem ich zamieszkania. Celem Programu jest w szczególności zapewnienie wsparcia seniorom (osobom nieaktywnym zawodowo w wieku 60+) poprzez umożliwienie korzystania z oferty na rzecz społecznej aktywizacji, w tym oferty prozdrowotnej, obejmującej także usługi w zakresie aktywności ruchowej lub kinezyterapii, edukacyjnej, kulturalnej, rekreacyjnej i opiekuńczej, w zależności od potrzeb stwierdzonych w środowisku lokalnym. W ramach Programu przewiduje się udostępnienie seniorom infrastruktury pozwalającej na aktywne spędzanie czasu wolnego, a także zaktywizowanie i zaangażowanie seniorów w działania samopomocowe i na rzecz środowiska lokalnego. W ramach rozstrzygniętego w tym roku konkursu, dofinansowanie otrzyma 6 jednostek samorządu terytorialnego województwa pomorskiego (szczegóły w tabeli poniżej). Samorządy te podpisały umowy i rozpoczęły realizację zadania. Nazwa oferenta Siedziba oferenta Wnioskowana kwota dotacji Gmina Tuchomie Tuchomie ,33 Gmina Czersk Czersk ,00 Gmina Skarszewy Skarszewy ,00 Powiat Pucki Puck ,00 Gmina Pelplin Pelplin ,00 Miasto Gdańsk Gdańsk ,00 Razem: ,33 25

26 Program Senior WIGOR został opracowany jako odpowiedź na wyzwania jakie stawiają przed Polską procesy demograficzne i społeczne. Od kilkunastu lat obserwowany jest proces zmiany struktury demograficznej i rosnący udział osób starszych w populacji. Według danych GUS, już teraz osoby powyżej 65 roku życia stanowią ok. 15% ludności kraju. Prognozy demograficzne wskazują na dalsze pogłębienie tego problemu. Do 2035 roku udział osób w wieku 65 i więcej w polskim społeczeństwie zbliży się do 25%. Skuteczna polityka senioralna musi być zatem budowana odgórnie i oddolnie, na poziomie lokalnym, przy uwzględnieniu lokalnych kontekstów i potrzeb, a zadaniem państwa jest przede wszystkim stworzenie odpowiednich ram prawnych i instytucjonalnych dla realizacji polityki wobec osób starszych i realnych oraz efektywnych zasad jej finansowania. Najwłaściwszym poziomem jej realizacji jest poziom lokalny. Osiągniecie tych celów wymaga długookresowych działań, a ich efekty mogą być zauważalne dopiero po upływie wielu lat, ale trzeba wspomnieć, że adresatami polityki wobec starości są nie tylko ludzie starsi, ale i młodsze pokolenia, przygotowywane do spotkania ze starością i do życia w społeczeństwie otwartym dla wszystkich grup wiekowych, respektujących specyfikę wszystkich faz życia. * * * Podsumowanie i kierunki działań Poddany analizie okres, czyli 2014 rok i I półrocze 2015 r. to czas dużych wyzwań dla służb pomocy społecznej wynikających ze zmian legislacyjnych (w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, finansowania ŚDS) 26

27 oraz wdrażania strategicznego z punktu widzenia polityki społecznodemograficznej Programu Senior WIGOR. Kwestie te miały i mają istotny wpływ na zakres działań związanych z szeroko rozumianą polityką społeczną. Dlatego w najbliższym czasie istotne będą następujące cele i kierunki: W zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej: Dalsze wdrażanie działań wobec rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, celem ograniczenia liczby dzieci przebywających poza rodziną naturalną, Intensyfikacja wysiłków związanych z opracowaniem i realizacją nowych 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny oraz 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych. Programy te stanowią integralną część systemu wspierania rodziny i pieczy zastępczej województwa pomorskiego, wyznaczające na danym obszarze strategię skutecznej pomocy rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczej i wychowawczej. Rozwój kadry pomocy społecznej, w tym wzmożenie wysiłków w celu osiągnięcia przez wszystkie gminy wymaganej ustawowo normy dotyczącej wielkości rejonu pracownika socjalnego. Dalszy szeroki udział poszczególnych samorządów naszego województwa w kolejnej edycji Programu Senior-Wigor, który umożliwia utworzenie nowych placówek, przedstawiających szeroki wachlarz propozycji w zakresie aktywizacji osób starszych w różnych 27

28 sferach życia. Ponadto realizacja w/w Programu sprzyja rozwojowi infrastruktury i odpowiada na potrzeby seniorów w ich środowisku lokalnym. Kontynuacja wysiłków zmierzających do rozwoju sieci oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi szczególnie na terenach pozbawionych takich placówek ( powiat nowodworski). Dzięki regulacjom ustawowym określającym kwotę minimalnej dotacji na uczestnika i jej wzrost w kolejnych latach, należy się spodziewać coraz lepszego funkcjonowania domów i ostatecznego osiągnięcia standardów przez wszystkie ŚDS. Dalsza intensyfikacja działań i współpracy wszystkich służb w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie i oparcie nowych gminnych i powiatowych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar o rzetelnie przeprowadzone diagnozy zjawiska. Konieczny jest rozwój infrastruktury pomocowej i jednoczesny wzrost kompetencji kadr funkcjonujących w tej sferze w ramach szkoleń wspólnych dla wszystkich sektorów. Nadal poważnym hamulcem w rozwiązywaniu problemu są silne stereotypy funkcjonujące w świadomości społecznej, które wymagają wzmożonych, różnorodnych oddziaływań profilaktycznych. Realizacja wprowadzanych zmian w systemie służącym przeciwdziałaniu i wychodzeniu z bezdomności rozpoczynających się od wdrożenia standardu podstawowych usług w placówkach dla osób bezdomnych. Należy oczekiwać, że wprowadzenie pozostałych 28

29 standardów zawartych w Modelu Gminnego Wychodzenia z Bezdomności zostanie kontynuowane i spowoduje wzrost jakości sytemu zarówno na poziomie profilaktyki, jak i interwencji, ale przede wszystkim integracji osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. * * * Opracowali: Tekst: Małgorzata Szady, Ewa Szczypior, Jolanta Mazurkiewicz, Jarosław Rutkowski, Katarzyna Dańczyszyn Załączniki: Małgorzata Szady, Jolanta Mazurkiewicz Gdańsk, listopad 2015 r. 29