WŁADZA. Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

Transkrypt

1 WŁADZA Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

2 POJĘCIE WŁADZY władza w ogólnym sensie oznacza wywoływanie skutków: jest formą związku przyczynowego, którego istotą jest powodowanie następstw. władza społeczna to władza, której skutki ujawniają się w stosunkach społecznych władzę rozpatruje się najczęściej w relacji do możliwego oporu, jaką inni mogą stawiać władzy Czyli określa się ją jako zdolność kontrolowania lub wpływania na działania innych bez względu na ich zgodę;

3 CZĘŚCI SKŁADOWE WŁADZY przywództwo ( czysta władza, leadership) zdolność do podejmowania decyzji, prowadzenia spraw, itp.; siła coś, co umożliwia realizację decyzji (perswazja, przymus fizyczny, prawo itp.); legitymizacja przekonanie, które daje przywódcy prawo do podejmowania decyzji; struktura władzy zorganizowanie samego przywództwa, podejmowania decyzji oraz stosowania siły.

4 CZĘŚCI SKŁADOWE WŁADZY dwa generalne podejścia do władzy w socjologii: funkcjonalna władza jest niezbędna dla koordynacji, stabilności porządku itp.; konfliktowa władza rodzi podziały i wrogość, zwiększa nierówności między ludźmi itp.

5 TEORIE WŁADZY klasyczne rozumienie władzy Max Weber: władza jest podstawowym wymiarem życia społecznego władza nad kimś (zdolność realizacji własnej woli wobec oporu innych) i władza do czegoś (celowe działanie świadomych jednostek). Władza to prawdopodobieństwo, że jeden z aktorów w stosunkach społecznych będzie zdolny do przeprowadzenia swojej woli, mimo innych, niezależnie od podstawy na której to prawdopodobieństwo się opiera

6 TEORIE WŁADZY- TYPY WŁADZY Władza charyzmatyczna oparta na osobowościowych cechach przywódcy, które w przeświadczeniu podwładnych kształtują daleko idącą siłę charakteru (lub intelektu) przywódcy Władza racjonalna oparta na legalnych, określonych przepisami prawnymi uprawnieniach oraz na przekonaniu podwładnych do tych uprawnień Władza oparta na tradycyjnych postawach wynikająca z uznania podwładnych ukształtowanych przez tradycję, zwyczajów, autorytetu i prestiżu władcy/kierującego

7 TEORIE WŁADZY nowe koncepcje (definicje) władzy : kluczem do zrozumienia roli współczesnej władzy jest porządek symboliczny, który ujawnia podziały społeczne i wizualizuje system społeczny pojęcie wiedzy władzy zarządzanie siatką pojęć, w ramach porządku symbolicznego jednym z ważniejszych elementów tego porządku jest dyskurs (sposób, w jaki myślimy o życiu społecznym): władza działa za pośrednictwem dyskursu, który kształtuje potoczne postawy władza opiera się na dominacji opartej na przekazach zawartych w dyskursywnych formach wiedzy (np. na mechanizmach socjalizacji); za pomocą procesów nadawania znaczeń ludzie stają się socjalizowani, zostają członkami grup i włączeni w stosunki władzy.

8 ISTOTA WŁADZY W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM Relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swą wolę nawet mimo oporu drugiej Zdolność narzucenia swej woli Kontrola nad działaniem innych Możliwość podejmowania wiążących decyzji Wymuszenie zgodnego ze swoimi intencjami zachowania innych Jedno z dwóch dóbr generujących nierówność społeczną. Jest dla człowieka celem samym w sobie (celem autotelicznym) oraz stanowi dobro wymienne na inne dobra ekonomiczne

9 RYNEK Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

10 RYNEK JAKO MECHANIZM KOORDYNACJI ŻYCIA SPOŁECZNEGO rynek jako instytucja koordynująca transakcje (relacje) między społecznymi podmiotami ( koordynacja bez koordynatora ): porządek społeczny istnieje dzięki nieplanowanemu, wzajemnemu dostosowywaniu się aktorów, z których składa się społeczeństwo. rynek jako kluczowe pojęcie definiujące społeczeństwa rozwinięte ( zachodnie ): wobec innych ustrojów, krajów i własnego społeczeństwa (wprowadzanie mechanizmów rynkowych w różnych obszarach życia społecznego) oraz ludzi jako konsumentów oraz przedsiębiorców.

11 RYNEK JAKO MECHANIZM KOORDYNACJI ŻYCIA SPOŁECZNEGO spór o rynek w naukach społecznych: Adam Smith jednostki forsujące własne interesy kierowane są niewidzialną ręką rynku, która je harmonizuje z dążeniem do dobrobytu całego społeczeństwa; krytyka rynku oraz rynkowych konsekwencji - społecznych (nierówności) i moralnych.

12 RYNEK JAKO MECHANIZM KOORDYNACJI GOSPODARKI (ZACHOWAŃ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH LUDZI) istnieją niezależni producenci oraz nabywcy; nikt nie jest w stanie narzucić korzystnych dla siebie warunków wymiany; ceny, które kształtują się w wyniku gry podaży i popytu, dostarczają uczestnikom rynku sygnałów, jak mają postępować, aby osiągnąć zamierzone rezultaty; zachowaniem rządzi zasada maksymalizacja zysku, maksymalizacja użytkowania ; konkurencja oraz rachunek nakładów i efektów prowadzą do racjonalizacji działalności gospodarczej (np. akumulacji kapitału, wprowadzania innowacji itp.); działanie rynku nigdy nie jest płynne, gdyż występują na nim liczne załamania, kryzysy itp.

13 ZALETY RYNKU JAKO MECHANIZMU KOORDYNACJI ŻYCIA GOSPODARCZEGO I SPOŁECZNEGO skuteczna koordynacja wytwórców i konsumentów; zapewnienie niezbędnej dyscypliny działania; decentralizacja decyzji i rozwiązywania problemów na najniższym poziomie; łączenie w całość rozproszonej i szczegółowej wiedzy na temat zachowań wielu podmiotów (Friedrich A. von Hayek); dążenie do racjonalizacji produkcji; dążenie do akumulacji kapitału, a nie konsumpcji; dążenie do innowacyjności.

14 WADY RYNKU (GOSPODARKI KAPITALISTYCZNEJ) indywidualny brak kompetencji; monopol i asymetria informacji - monopolizacja i zagrożenie dla niezależności producentów ( kapitalizm kolesi ); koszty zewnętrzne i dobra publiczne (dominacja racjonalności ekonomicznej, nie uwzględnianie kosztów zewnętrznych ekologia - oraz społecznych bezrobocie): brak zdolności do rozwiązywania problemów społecznych. społeczno-moralne skutki kapitalizmu: niszczy wartości moralne (dominacja motywu zysku), prowadzi do wyzysku i alienacji ludzi; niszczy podstawy życia społecznego (czyli tradycyjne więzi, uczucia, poczucie wspólnoty itp.). utrwalanie nierówności w skali światowej ( turbo-kapitalizm ).

15 BIUROKRACJA I RYNEK - DWA TYPY KONSTRUOWANIA PORZĄDKU SPOŁ. HIERARCHIA (BIUROKRACJA) struktura scentralizowana; decyzje są podejmowane odgórnie; ograniczanie możliwości oddolnego działania; działania aktorów są poddane wyznaczonym celom i procedurom; podział pracy formalny; relacje władzy; brak elastyczności; redukuje niepewność; jasne reguły weryfikacji działań; ludzie - zakłócenia między współpracownikami. RYNEK struktura zdecentralizowana; samoregulacja; działania motywowane interesem własnym; ocena działań na podstawie obiektywnych wyników; swobodny przepływ informacji; kontrakty i sankcje prawne; elastyczność; otwartość; racjonalność aktorów ograniczona; niemożliwe przewidzenie problemów.

16 RYNEK I KAPITALIZM kapitalizm w znaczeniu: węższym: określony system gospodarczy (system rynkowy, gospodarka rynkowa); szerszym: historycznie ukształtowany system społeczny o określonej strukturze społecznej, instytucjach i kulturze (wartościach i ideologii). założenia kapitalistycznej gospodarki: większość dóbr jest własnością prywatną, a większość podmiotów gospodarczych (gospodarstw domowych) nie jest samowystarczalna, zaopatruje się na rynku; podmioty (ludzie) produkują na rynek dla zdobycia środków, a nie na własny użytek; produkty, usługi i siła robocza stają się na rynku towarem, a rynek (wymiana) staje się głównym mechanizmem koordynacji działań gospodarczych.

17 POWSTANIE GOSPODARKI KAPITALISTYCZNEJ gospodarki przedkapitalistyczne (tradycyjne) były: nakierowane na podtrzymanie codziennej konsumpcji koordynowane były w sposób nierynkowy (przez mechanizm redystrybucji sankcjonowany tradycją i przymusem); podporządkowane instytucjom pozaekonomicznym (władzy politycznej, normom religijnym itp.); ograniczony rynek wymiany czynników produkcji (zwłaszcza ziemi i siły roboczej); rynek (gospodarka rynkowa) był zawsze obecny, ale w sposób ograniczony i podporządkowany instytucjom pozaekonomicznym.

18 WYŁONIENIE SIĘ KAPITALIZMU WIĄŻE SIĘ Z: ze zmianą tradycyjnego porządku społecznego na nowoczesny : ukształtowanie własności prywatnej i wolności osobistej, zapewniających swobodę dysponowania dobrami (kapitałem itp.); wyodrębnienie sfery gospodarowania spośród innych sfer życia społecznego, a zwłaszcza pojawienie się: względnej autonomizacji działalności gospodarczej; podziału na czas pracy i wolny; rozdziału przestrzennego domu i pracy; oddzielenie od polityki (państwa). struktura społeczna staje się bardziej otwarta i elastyczna (pozycje osiągane, a nie przypisane); obraz świata pluralistyczny i oparty na rozwoju wiedzy

19 NARODZINY KAPITALIZMU- MOŻLIWE INTERPRETACJE możliwe interpretacje: Adam Smith ( ): rynek (wymiana) jako naturalny stan społeczeństwa; rynek jako zestrajająca niewidzialna ręka. Karol Marks ( ) : formacja kapitalistyczna jako konieczny etap rozwoju; wyzysk i sprzeczności kapitalistycznego sposobu produkcji. Max Weber ( ); rola kultury ( duch kapitalizmu ) i ascezy odłożonej gratyfikacji.

20 MAX WEBER- ETYKA PROTESTANCKA A DUCH KAPITALIZMU czy można być jednocześnie zamożnym i pobożnym? - przejście do kapitalizmu wymagało odpowiedniej zmiany świadomości i motywacji, co było możliwe dzięki nowemu typowi religijności; dlaczego stał się nim protestantyzm (kalwinizm, purytanizm etc.)?: obejmował całość życia człowieka i miał oparcie w małych grupach religijnych, kładł nacisk etyczny na pracę i aktywność zawodową, ascetyczność oraz indywidualizm ( dla Webera była to analiza czynnika stylu życia, leżącego u podstaw nowoczesnego kapitalizmu ( działania wartościowo-racjonalne );

21 SPOŁECZNE PRZEMIANY PRACY praca jako o/dziedziczona konieczność (w społeczeństwie tradycyjnym ); praca jako zawód w społeczeństwie nowoczesnym (rynkowym); praca nie jest nie związana z naturalnym (ekologicznym) rytmem życia i natury, lecz ze zmianami na rynku;

22 SPOŁECZNE PRZEMIANY PRACY de-materializacja pracy w społeczeństwie (post)nowoczesnym praca skoncentrowana na operowaniu abstraktami, informacjami oraz ideami (usługami) niż na produkcji ( gospodarka twórcza, produkcja niematerialna etc.); zmiany społecznego charakteru pracy (praca w projektach ) - płynne granice między czasem pracy a czasem nie-pracy, koncentracja na produkcji rynkowej (na rzecz konsumpcji), krótkoterminowe kontrakty, praca w zespołach; elastyczny system zatrudnienia: ludzie rdzenia oraz ludzie peryferii (praca czasowa, niskopłatna, odtwórcza): różowe kołnierzyki, Mcpraca, prace śmieciowe (ang. junk jobs). de-materializacja pracy przyczynia się do indywidualizacji jednostki i jej wyzwolenia z uwarunkowań klasowych i zawodowych;