N A R O D O W Y P R O G R A M F O R E S I G H T W D R O Ż E N I E W Y N I K Ó W

Transkrypt

1 N A R O D O W Y P R O G R A M F O R E S I G H T W D R O Ż E N I E W Y N I K Ó W Przedsięwzięcie realizowane na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNISW) w ramach projektu systemowego nr UDA-POIG /08-00 Wsparcie systemu zarządzania badaniami naukowymi oraz ich wynikami, w ramach Priorytetu I, Działania 1.1, Poddziałania 1.1.3, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, POTENCJAŁ NAUKOWO-TECHNOLOGICZNY INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO II RAPORT Rezultat nr 7 GIG Wykonawca Główny Instytut Górnictwa Katowice, czerwiec 2015 r.

2 Spis treści 1 Skróty Wprowadzenie Specjalizacja struktury gospodarczej na podstawie wskaźników lokacji Metodyka pracy Szacowanie wartości wskaźników lokacji Przychody brutto ze sprzedaży Liczba firm Wartość dodana w cenach bieżących Ogólna liczba zatrudnionych Analiza przesunięć Podsumowanie Specjalizacja naukowa na podstawie map konwersji Metodyka pracy Specjalizacje naukowe - powiązanie sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego - powiązania sektorów PKD poprzez obszary patentowe Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego - powiązania patentowe dla głównych obszarów wdrażania KET Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego specjalizacje horyzontalne w obszarach patentowych ICT - zgłoszenia i przyznane patenty Aktywność patentowa podmiotów z województwa śląskiego w dziedzinie zielonej gospodarki Technologiczny potencjał rozwoju przemysłów wschodzących Przepływy międzygałęziowe Wnioski Analiza porównawcza potencjału naukowo-technologicznego wynikającego z map konwersji i wskaźników specjalizacji naukowo-technologicznej regionu Metodyka prac Ocena potencjału naukowo-technologicznego poprzez dziedziny prac B+R Wskaźnik specjalizacji technologicznej dla patentów Wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej (A04) dla patentów Wskaźnik RII (udział cytowań do patentów) Wnioski Wnioski i rekomendacje K a t o w i c e,

3 spis tabel Tabela 1 Kryteria rozpoznawania obszarów (sektorów) przewag konkurencyjnych regionu vs dostępność danych dla województwa śląskiego... 9 Tabela 2 Typ specjalizacji gospodarczej regionu Tabela 3 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 w województwie śląskim Tabela 4 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2011 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Tabela 5 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w województwie śląskim Tabela 6 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w województwie śląskim Tabela 7 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Tabela 8 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla wartości dodanej w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Tabela 9 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla wartości dodanej w cenach bieżących 2012 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Tabela 10 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 w województwie śląskim Tabela 11 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2011 w województwie śląskim - działy Tabela 12 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2011 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Tabela 13 Analiza przesunięć dla sekcji w województwie śląskim i kraju 2012r Tabela 14 Zestawienie porównawcze wartości wskaźnika lokacji wraz z dynamiką na poziomie sekcji PKD dla województwa śląskiego Tabela 15 Zestawienie porównawcze wartości wskaźnika lokacji wraz z dynamiką na poziomie działów PKD dla województwa śląskiego Tabela 16 Podsumowanie analizy z wykorzystaniem modułu OIS systemu PIK względem wybranych kryteriów Tabela 17 Zestaw predefiniowanych powiązań modułu map konwersji portalu informacyjno-komunikacyjnego Tabela 18 Powiązanie sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R dla wytypowanych sekcji/działów PKD w województwie śląskim Tabela 19 Podklasy patentowe działy PKD największej aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego Tabela 20 Obszary tematyczne największej aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego w zakresie technologii KET Tabela 21 Aktywność patentowa powiązana z technologią ICT w województwie śląskim Tabela 22 Zgłoszenia i przyznane patenty w województwie śląskim na tle kraju w obszarze technologii ICT Tabela 23 Aktywność patentowa w dziedzinie zielonej gospodarki w województwie śląskim Tabela 24 Aktywność patentowa podmiotów z województwa śląskiego w dziedzinie zielonej gospodarki na tle danych dla kraju Tabela 25 Lokalizacja dziedzinowa technologicznego potencjału rozwoju przemysłów wschodzących Tabela 26 Przepływy międzygałęziowe dla bezpośredniej produktochłonności Tabela 27 Wartości wskaźnika aktywności publikacyjnej dla wytypowanych sekcji/działów PKD w województwie śląskim Tabela 28 Wskaźnik aktywności publikacyjnej dla województw w roku K a t o w i c e,

4 Tabela 29 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu A w województwie śląskim w latach Tabela 30 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu B w województwie śląskim w latach Tabela 31 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu C w województwie śląskim w latach Tabela 32 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu E w województwie śląskim w latach Tabela 33 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu F w województwie śląskim w latach Tabela 34 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu G w województwie śląskim w latach Tabela 35 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu H w województwie śląskim w latach Tabela 36 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A w 2013 roku Tabela 37 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 38 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu B w 2013 roku Tabela 39 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu B dla województwa śląskiego w latach Tabela 40 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu C w 2013 roku Tabela 41 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 42 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu E w 2013 roku Tabela 43 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 44 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu F w 2013 roku Tabela 45 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 46 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu G w 2013 roku Tabela 47 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 48 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu H w 2013 roku Tabela 49 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Tabela 50 Wartość wskaźnika RII dla wybranych obszarów dziedzinach prac B+R w województwie śląskim w 2013 r.81 spis rysunków Rysunek 1 Algorytm identyfikacji potencjału naukowo-technologiczny województwa... 8 Rysunek 2 Przykładowa analiza wskaźnika lokacji w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK Rysunek 3 Przykładowa analiza dynamiki LQ w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK Rysunek 4 Przykładowa analiza przesunięć w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK Rysunek 5 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 w województwie śląskim K a t o w i c e,

5 Rysunek 6 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 dla sekcji C Rysunek 7 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 w województwie śląskim Rysunek 8 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 w województwie śląskim wybrane działy Rysunek 9 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 r. dla wybranych sekcji PKD Rysunek 10 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Rysunek 11 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 dla wybranych sekcji PKD Rysunek 12 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 w województwie śląskim 28 Rysunek 13 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Rysunek 14 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 dla wybranych sekcji PKD33 Rysunek 15 Przykładowa analiza dla kodu 26.1 z wykorzystaniem modułu map konwersyjnych w systemie PIK Rysunek 16 Przykładowe wykorzystanie map konwersyjnych na portalu PIK Rysunek 17 Schemat powiązania sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R z wykorzystaniem map konwersji Rysunek 18 Schemat powiązania sektorów PKD poprzez obszary patentowe z wykorzystaniem map konwersji Rysunek 19 Schemat powiązania sektorów PKD dla głównych obszarów wdrażania KET z wykorzystaniem map konwersji Rysunek 20 Schemat powiązania sektorów PKD dla specjalizacji horyzontalnych z wykorzystaniem map konwersji.. 48 Rysunek 21 Schemat ideowy oceny potencjału naukowego technologicznego regionu Rysunek 22 Przykładowa analiza wskaźników specjalizacji technologicznej i ujawnionej przewagi technologicznej z wykorzystaniem map konwersyjnych Rysunek 23 Moduł prognoz makroekonomicznych przy wykorzystaniu klasycznej funkcji produkcji Cobba-Douglasa 83 spis załączników Załącznik 1 Tabele powiązań sektorów gospodarki poprzez obszary patentowe K a t o w i c e,

6 zespół autorski prof. dr hab. inż. Krystyna Czaplicka - Kolarz dr inż. Jan Bondaruk dr Leszek Trząski dr inż. Mariusz Kruczek dr hab. Adam Smoliński mgr Łukasz Siodłak mgr inż. Elżbieta Uszok mgr Katarzyna Wieczorek mgr Marta Wiesner mgr inż. arch. Agnieszka Gieroszka mgr Anna Skalny mgr Małgorzata Markowska mgr inż. Paweł Zawartka mgr Piotr Sibiga Weronika Krawczyk 1 SKRÓTY B+R B+R+I CIS Badania i rozwój Badania, rozwój i innowacje Community Innovation Survey COMTRADE międzynarodowa statystyka handlu prowadzona przez ONZ CPA EPO EU FOS 2007 GUS ICT IPC IS ISIC KLEMS MNiSW NABS NACE Statistical Classification of Products by Activity European Patent Office The European Union Podręcznik Frascati Główny Urząd Statystyczny Information and communications technology International Patent Classification (Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa) Inteligentna specjalizacja International Standard Industrial Classification of all economic activities - system klasyfikacji działalności gospodarczej stosowany przez ONZ Baza danych EU dotycząca wzrostu gospodarczego i wydajności Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Nomenclature for the Analysis and Comparison of Scientific Programmes and Budgets (Nomenklatura dla analizy i porównań programów i budżetów naukowych) Nomenclature statistique des Activités économiques dans la Communauté Européenne (Statystyczna Klasyfikacja Działalności Gospodarczych w Unii Europejskiej) odpowiada polskiej klasyfikacji PKD Polska Klasyfikacja Działalności K a t o w i c e,

7 NPF-ww KET OECD ONZ PATSTAT PIK PKB PKD Przedsięwzięcie pn. Narodowy Program Foresight wdrożenie wyników Key Enabling Technologies (Kluczowe Technologie Wspomagające) Organisation for Economic Co-operation and Development Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Organizacja Narodów Zjednoczonych Baza patentów EPO (Worldwide Patent Statistical Database) Portali informacyjno-komunikacyjny Produkt Krajowy Brutto Polska Klasyfikacja Działalności PRODCOM Statistics on the production of manufactured goods baza danych EUROSTAT SIC STAN SITC WIPO The Standard Industrial Classification (Klasyfikacja Działalności Gospodarczej), odpowiednik NACE w Stanach Zjednoczonych Ameryki baza danych dotyczących inwestycji, produkcji i zatrudnienia prowadzone przez OECD Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Handlu World Intellectual Property Organization (Światowa Organizacja Własności Intelektualnej) 2 WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie stanowi rezultat prac w ramach rezultatu 7 GIG w postaci II raportu, realizowanego w ramach Przedsięwzięcia pn. Narodowy Program Foresight wdrożenie wyników, podzadania 1h: Opracowywanie rocznych raportów z analizy krajowego potencjału naukowo technologicznego. Przedmiotowe Przedsięwzięcie realizowane jest na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), stanowiąc komponent projektu systemowego nr UDA-POIG /08-00 Wsparcie systemu zarządzania badaniami naukowymi oraz ich wynikami w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Treść II raportu w ramach rezultatu 7 GIG obejmuje diagnozę potencjału naukowo-technologicznego inteligentnej specjalizacji na przykładzie województwa śląskiego z praktycznym wykorzystaniem portalu informacyjnokomunikacyjnego (rezultat 14 GIG). Zastosowane procedury analityczne w ramach przeprowadzonych prac nad raportem są spójne z wcześniej uzyskanymi metodami i wynikami w ramach rezultatów takich jak: rezultatu 1 SAN: Założenia analizy systemowej, rezultatu 5 GIG: Wyniki konsultacji instytucjonalnych i eksperckich oraz weryfikacji metod opracowanych przez GIG, rezultatu 6 GIG: Mapa głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego oraz Synteza raportów 6 GIG, 6 SAN i 6 PB, rezultatu 11 GIG: Wyniki badań ankietowych metodą Delphi, rezultatu 14 GIG: Wyniki weryfikacji obszarów inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego. rezultat 21 GIG: Opracowanie raportów zawierających informacje o funkcjonalności i przydatności portalu informacyjno komunikacyjnego do monitorowania inteligentnej specjalizacji regionów. Przedmiotem raportu jest identyfikacja potencjału naukowo-technologicznego inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego, na podstawie szeregu analiz w oparciu wskaźników lokacyjnych, map konwersji i wskaźników specjalizacji naukowo-technologicznej regionu z wykorzystaniem modułu Obserwatorium Inteligentnej specjalizacji portalu informacyjno-komunikacyjnego. Szczegółowe informacje dotyczące funkcjonowania systemu PIK zawiera rezultat 21 dedykowany użytkownikom portalu. Na Rysunku 1 przedstawiono przyjęty schemat postępowania dla identyfikacji i oceny potencjału naukowotechnologicznego inteligentnej specjalizacji, który jest zgodny z założeniami przedstawionymi w raporcie 1 w ramach rezultatu 7. K a t o w i c e,

8 Rysunek 1 Algorytm identyfikacji potencjału naukowo-technologiczny województwa Źródło: Opracowanie GIG Przedstawiony algorytm prezentuje podejście w postępowaniu w analizie ex ante (szczegółowo opisanej w II raporcie w ramach rezultatu 21 GIG) obejmujące kroki, których celem jest uzyskanie informacji dla pełnej oceny potencjału specjalizacji i sektorów. Algorytm postępowania został wdrożony do struktury analitycznej portalu informacyjno komunikacyjnego w ramach modułu Obserwatorium inteligentnej specjalizacji jako procedura dla potencjalnego użytkownika do wyznaczania ex ante sektorów specjalizacji regionalnej w ujęciu PKD. Wdrożenie przedstawionej procedury pozwala na uzyskanie wiarygodnych danych, pozwalających na identyfikację wiodących sektorów gospodarki i sektorów najsilniej z nimi powiązanych, a także dostarczenie wartości bazowych o stanie tych sektorów na tle całej gospodarki regionu i na tle gospodarki kraju. W ramach raportu w pierwszym kroku została przeprowadzona analiza identyfikacji sektorów wzrostu i innowacyjności w regionie w oparciu o wskaźniki dostępne na portalu PIK, a także kluczowa dla identyfikacji sektorów przewagi gospodarki regionu - analiza wskaźnika lokacji oraz analiza przesunięć. Dodatkowo zdiagnozowano usieciowienie wiodących sektorów gospodarki regionu z wykorzystaniem analizy import-eksport. Zastosowanie odpowiednich kryteriów pozwoliło na rozpoznanie hipotetycznych obszarów specjalizacji w sferze gospodarczej, tj. sektorów o dużym znaczeniu w skali regionalnej, ponadregionalnej oraz dużym potencjale sieciowania (działy/sekcje PKD). W drugim kroku wskazano jak wytypowane sektory przewag powiązane są z resztą gospodarki w oparciu o mapy konwersyjne oraz dane statystyczne dostępne w PIK. W ramach tego etapu przeprowadzono ocenę zbliżonej różnorodności i przepływów międzygałęziowych, a także określono przynależność sektorów przewag do możliwych specjalizacji horyzontalnych. W kolejnym kroku została przeprowadzona analiza porównawcza potencjału naukowotechnologicznego wynikającego z map konwersji i wskaźników przewag naukowo-technologicznych regionu. Celem przeprowadzonej analizy było wyznaczenie listy działów PKD stanowiących potencjalne obszary wsparcia, należy jednak podkreślić, że w wyniku niekompletności danych statystycznych nie została przeprowadzona pełna analiza ex ante, a tylko jej wybrane elementy. Ponadto, przedmiotem niniejszego raportu jest ocena potencjału specjalizacji a nie zasadność wyboru obszarów specjalizacji określonych w regionalnej strategii innowacji województwa śląskiego. Należy mieć na uwadze, że uzyskane wyniki analiz są materiałem, którego wartość powinna każdorazowo podlegać ocenie eksperckiej. K a t o w i c e,

9 3 SPECJALIZACJA STRUKTURY GOSPODARCZEJ NA PODSTAWIE WSKAŹNIKÓW LOKACJI 3.1 Metodyka pracy Przyjęta metodyka pracy jest zgodna z założeniami przedstawionymi w raporcie 1 w ramach Rezultatu 7. Pierwszym etapem prowadzonej analizy jest identyfikacja obszarów (sektorów) przewag konkurencyjnych gospodarki regionu. Wstępna identyfikacja wyznaczania potencjalnego obszaru specjalizacji i obszaru wsparcia została przeprowadzona w oparciu o dane statystyczne. Analiza została przeprowadzona z wykorzystaniem modułu B3 Ocena specjalizacji sektory gospodarki o największym potencjale na portalu informacyjno-komunikacyjnego PIK. Zalecanym poziomem analizy jest dział PKD symbolizowany kodem dwucyfrowym. Metodyka postępowania z wykorzystaniem modułów OIS została przedstawiona w poniższej tabeli (Tabela 1). Należy podkreślić, że ze względu na ograniczenie dostępu do danych na poziomie działu nie było możliwe wykorzystanie w pełni wszystkich elementów analizy modułu B3. Dlatego prezentowana analiza została przeprowadzona z wykorzystaniem wybranych elementów procedury. Tabela 1 Kryteria rozpoznawania obszarów (sektorów) przewag konkurencyjnych regionu vs dostępność danych dla województwa śląskiego Moduł Obserwatorium Inteligentnej Specjalizacji Moduł B3.1 Wartość dodana Moduł B3.2 Innowacyjność Moduł B3.3 Sprzedaż brutto Moduł B3.4 Zapotrzebowanie na wysoko wyspecjalizowane kadry Moduł B3.5(1) Wskaźnik lokacji Moduł B3.5(2) Dynamika wskaźnika lokacji Moduł B3.5(3) Analiza przesunięć Moduł B3.6 Analiza import-eksport Wskaźnik Dostępność danych na poziomie działu PKD Zakres dostępnych danych Wartość dodana w cenach bieżących Sekcje PKD Wartość dodana na 1 pracującego Sekcje PKD Liczba przedsiębiorstw z sektora Tak Dział PKD udział przemysłu (wg działów PKD), które procentowy wprowadziły innowacje organizacyjne i marketingowe Liczba przedsiębiorstw przemysłowych (wg działów PKD), wprowadzających innowacje produktu i procesowe Tak Dział PKD udział procentowy Wskaźnik wzrostu przychodów brutto ze Sekcja PKD sprzedaży Wskaźnik wzrostu liczby firm Tak Dział PKD Udział osób o wykształceniu ISCED5+ zatrudnionych w ogólnej liczbie zatrudnionych Udział pracowników B+R z wykształceniem Tak Dział PKD ISCED5+ w ogólnej liczbie zatrudnionych Ogólna liczba zatrudnionych Tak Dział PKD Wartość dodana Sekcja PKD Liczba firm Tak Dział PKD Przychód brutto ze sprzedaży Sekcja PKD Ogólna liczba zatrudnionych Tak Dział PKD Wartość dodana Sekcja PKD Liczba firm Tak Dział PKD Przychód brutto ze sprzedaży Sekcja PKD Ogólna liczba zatrudnionych Tak Dział PKD Wartość dodana Sekcja PKD Liczba firm Tak Dział PKD Przychód brutto ze sprzedaży Sekcja PKD udział regionalnego popytu końcowego Tak Dział PKD udział regionalnego popytu pośredniego Tak Dział PKD udział wyeksportowanego popytu Tak Dział PKD końcowego udział wyeksportowanego popytu Tak Dział PKD Kryterium oceny działu PKD Kryterium I: wzrost i innowacyjność Kryterium II: koncentracja (wskaźniki lokacji, analiza przesunięć) Kryterium III: jakość klastrów K a t o w i c e,

10 Moduł Obserwatorium Inteligentnej Specjalizacji Wskaźnik pośredniego udział zaimportowanego popytu pośredniego Dostępność danych na poziomie działu PKD Tak Zakres dostępnych danych Dział PKD Kryterium oceny działu PKD Całościowy wynik przeprowadzonej analizy względem przyjętych kryteriów został zebrany w rozdziale 3.4 w Tabeli 14. Kluczowym etapem analizy umożliwiającym wstępną identyfikację potencjału naukowo-technologicznego inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego jest określenie specjalizacji struktury gospodarczej zgodnie z Założeniami analizy systemowej w oparciu o analizę danych statystycznych z wykorzystaniem indeksów koncentracji i/lub ujawnionej przewagi komparatywnej (location quotient), tzw. wskaźników lokacji. W analizie wykorzystano moduł PIK B3.5 Wskaźnik lokacji i wskaźnik przesunięć, który umożliwił obliczenie wskaźnika LQ dla następujących zestawów danych: liczba firm, ogólna liczba zatrudnionych, przychody brutto ze sprzedaży, wartość dodana w cenach bieżących. Przykładową analizę wskaźnika lokacji z wykorzystaniem systemu PIK dla województwa śląskiego w ujęciu statycznym i dynamicznym prezentuje poniższy rysunek (Rysunek 2). Rysunek 2 Przykładowa analiza wskaźnika lokacji w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK Ze względu na ograniczony dostęp do danych na niższym poziomie agregacji, wskaźnik LQ został wyliczony na poziomie działów dla liczby firm oraz ogólnej liczby zatrudnionych, a na poziomie sekcji PKD LQ wielkości produkcji i wartości dodanej. K a t o w i c e,

11 Uzyskane wartości wskaźnika lokacji umożliwiają, zgodnie z założeniami analizy systemowej 1, identyfikację obszarów przewag. Przyjmuje się, że wysoka wartość koncentracji występuje, gdy LQ przekracza wartość 1,25. Oznacza to, że udział wybranej cechy (np. zatrudnienia) w ogólnej wartości tej cechy dla danego sektora w danym województwie jest ponad 1,25 wyższy niż podobny udział w skali całego kraju. Ponadto, wartość wskaźnika LQ może posłużyć do określenia typu gospodarki województwa. W tym celu przyjmuje się wartości zgodnie ze wskazaniem w poniższej tabeli (Tabela 2). Tabela 2 Typ specjalizacji gospodarczej regionu Wskaźnik lokacji (LQ) Typ specjalizacji gospodarczej regionu sektor usług (sekcja G- T) sektor przemysłowy (sekcja B-F) Rolnictwo (sekcja A) Województwo wyspecjalizowane w usługach > 1,1 < 0,9 < 0,9 Województwo wyspecjalizowane w przemyśle < 1,1 > 1,1 < 1,1 Województwo wyspecjalizowane w rolnictwie i przemyśle < 1,1 > 1,1 > 1,1 Województwo wyspecjalizowane w rolnictwie < 1,1 < 1,1 > 1,1 Województwo o zbalansowanym rozwoju > 1,1 >1,1 > 1,1 Źródło: opracowanie GIG Ponieważ analiza samego wskaźnika lokacji jest niewystarczająca dla prawidłowego rozpoznania sektorów przewagi uzupełniono ją o dynamikę LQ, którą przeprowadzono z wykorzystaniem systemu PIK. Analiza wartości wskaźnika lokacji wraz z dynamiką wartości LQ pozwoliła zidentyfikować obszary gospodarki, które przy zastosowaniu odpowiedniego wsparcie ze względu na swój potencjał mogą stać się obszarami przewag. Przykładową analizę dynamiki LQ prowadzoną z wykorzystaniem systemu PIK przedstawia poniższy rysunek (Rysunek 3). Rysunek 3 Przykładowa analiza dynamiki LQ w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK Wyniki przeprowadzonej analizy z wykorzystaniem wskaźnika lokacji oraz dynamiki LQ zostały zaprezentowane w rozdziale por. Raport rezultat 1 przedsięwzięcia NPF wdrożenie wyników K a t o w i c e,

12 W celu zdiagnozowania zmian poziomu rozwoju gospodarki województwa śląskiego na tle zmian zachodzących w pozostałych regionach przeprowadzona została dodatkowo analiza przesunięć z wykorzystaniem portalu PIK. Analiza przesunięć jest narzędziem opisowej analizy danych, służącym do badania rozwoju danego obszaru na tle obszaru referencyjnego pozwalającym na badanie zróżnicowania regionalnego wzrostu ekonomicznego 2. Wyniki analizy dostarczają informacji na temat: potencjału badanego obszaru (PBO) na tle obszaru referencyjnego określa on zmiany analizowanej zmiennej w województwach przy założeniu, że rozwijają się one w tempie zbliżonym do obszaru referencyjnego, struktury przedsiębiorstw (SP), które funkcjonują na badanym obszarze charakteryzuje ona tę część zmian, która wynika z ogólnej tendencji rozwojowej branży spożywczej w obszarze referencyjnym; dodatnia wartość oznacza korzystniejszą strukturę przedsiębiorstw w badanym obszarze niż w obszarze referencyjnym, konkurencyjność badanego obszaru (KBO) podlegającego badaniu ten komponent określa zmiany nakładów spowodowane konkurencyjną pozycją obszaru gospodarczego w województwach; wskazuje na różnice między wskaźnikiem wzrostu w badanym obszarze w stosunku do obszaru referencyjnego; źródłem tych różnic są czynniki endogeniczne, charakterystyczne dla specyfiki gospodarczej regionu. Poniższy rysunek przedstawia przykładową analizę przesunięć dla województwa śląskiego z wykorzystaniem systemu PIK (Rysunek 4). Rysunek 4 Przykładowa analiza przesunięć w ujęciu statycznym i dynamicznym z wykorzystaniem narzędzia PIK 2 E.S. Dunn, [1960], A statistical and analytical technique for regional analysis, Papers of the Regional Science Association, vol. 6, p K a t o w i c e,

13 3.2 Szacowanie wartości wskaźników lokacji Przychody brutto ze sprzedaży Zgodnie z przedstawioną powyżej metodyką pracy został określony wskaźnik lokacji oraz jego dynamika dla przychodów brutto ze sprzedaży z wykorzystaniem portalu PIK. Przeprowadzona analiza pozwoliła zidentyfikować te obszary gospodarki, które charakteryzują się największym przychodem wynikającym ze sprzedaży dóbr, usług, wyrobów, materiałów i towarów. Wyniki uzyskane z wykorzystaniem modułu B3.5 Wskaźniki lokacji i wskaźniki przesunięć zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 2). Tabela 3 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 w województwie śląskim Sekcje Wskaźnik lokacji Dynamika 2009r r r. wskaźnika lokacji* Sekcja C 1,27 1,27 1,23-0,03 Sekcja F 0,81 1,05 0,98 0,21 Sekcja G 0,83 0,75 0,78-0,06 Sekcja H 0,72 0,68 0,67-0,07 Sekcja I 0,75 0,63 0,71-0,05 Sekcja J 0,29 0,24 0,27-0,07 Sekcja L 0,75 0,78 0,88 0,17 Sekcja M 1,19 0,59 0,6-0,5 Sekcja N 0,69 0,68 0,7 0,01 Sekcja P 1,13 0,77 0,86-0,24 Sekcja Q 0,96 1,07 0,99 0,03 Sekcja R 0,50 0,56 0,57 0,14 Sekcja S 1,00 0,75 0,7-0,3 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Analiza z wykorzystaniem wskaźnika lokacji została przeprowadzona na poziomie sekcji PKD ze względu na brak danych statystycznych na poziomie działu. Dodatkowo dla każdej sekcji została policzona dynamika wskaźnika lokacji dla przychodów brutto ze sprzedaży od roku Wartości w kolumnie Dynamika wskaźnika lokacji zostały oznaczone różnymi kolorami (kolor zielony dynamika dodatnia, kolor czerwony dynamika ujemna) co pozwala na identyfikację trendów w stosunku do roku 2011 dla poszczególnych sekcji PKD. Wyniki analizy wskazują, że obszarem przewag w regionie jest sekcja C Przetwórstwo przemysłowe. Sekcja C pomimo, że osiągnęła najwyższą wartość wskaźnika lokacji na tle pozostałych obszarów gospodarki, to charakteryzuje ją trend malejący i ujemna dynamika wskaźnika lokacji w stosunku do lat poprzednich. Porównując aktualne wartości wskaźnika lokacji z rokiem 2009 należy zwrócić uwagę, że wówczas sektorami gospodarki o największym znaczeniu dla regionu były sekcja C Przetwórstwo przemysłowe ze względu na wysoką wartość wskaźnika lokacji (powyżej 1,25), sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, Sekcja P Edukacja oraz sekcja S Pozostała działalność usługowa. W 2011 roku wartości wskaźnika lokacji dla tych sekcji znacznie spadła. W roku 2011 najwyższą wartość wskaźnika lokacji oprócz sekcji C osiągnęły sekcja F Budownictwo oraz Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, jednak w roku 2012 wartość LQ spadła poniżej 1 i charakteryzuje ją trend malejący. Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla województwa śląskiego dla roku 2012 przedstawia poniższy rysunek (Rysunek 5). K a t o w i c e,

14 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o 0,3 0,2 0,1 0 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6 Wskaźnik lokacyjny Sekcja C Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcja S Rysunek 5 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 w województwie śląskim Źródło: opracowanie GIG Dla sekcji C, dla której wartość wskaźnika lokacji wyniosła powyżej 1,2 w 2012, przeprowadzono również porównanie względem pozostałych województw. Wyniki analizy zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 4). Tabela 4 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2011 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe (działy 10-33) Jednostka terytorialna Dynamika wskaźnika Wskaźnik lokacji lokacji* ŁÓDZKIE 1,08-0,03 MAZOWIECKIE 0,79 0,11 MAŁOPOLSKIE 0,82-0,02 ŚLĄSKIE 1,23-0,03 LUBELSKIE 0,84-0,08 PODKARPACKIE 1,07-0,09 PODLASKIE 1,02-0,16 ŚWIĘTOKRZYSKIE 1,00 0,02 LUBUSKIE 1,41 0,08 WIELKOPOLSKIE 1,07-0,07 ZACHODNIOPOMORSKIE 1,07 0,09 DOLNOŚLĄSKIE 1,08 0,01 OPOLSKIE 1,28-0,04 KUJAWSKO-POMORSKIE 1,12-0,08 POMORSKIE 1,20 0 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 1,43 0,01 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Uzyskane wyniki wskazują, że w przypadku sekcji C województwo śląskie było czwarte pod względem wartości wskaźnika lokacji i charakteryzuje go ujemna dynamika. Znacznie wyższa wartość LQ charakteryzowała województwa warmińsko-mazurskie, lubuskie i opolskie. Wizualizacje prezentujące dynamiczne ujęcie wartości wskaźnika LQ dla przychodów ze sprzedaży w 2011 roku i jego dynamiki w skali kraju dla sekcji C Przetwórstwo przemysłowe przedstawia Rysunek 6. K a t o w i c e,

15 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o 0,15 0,1 0,05 0 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00-0,05-0,1-0,15-0,2 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Rysunek 6 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla przychodów brutto ze sprzedaży w 2012 dla sekcji C Źródło: opracowanie GIG Liczba firm Dla potrzeb identyfikacji potencjału naukowo-technologicznego wykorzystywany jest między innymi wskaźnik lokacji dla liczby firm. Bardziej szczegółowe dane w tym zakresie pozwoliły na ustalenie wartości wskaźnika dla każdej sekcji odrębnie, a następnie uszczegółowienie odniesione do działów PKD. Wartości wskaźnika lokacji dla liczby firm w województwie śląskim przedstawia(tabela 5). Tabela 5 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w województwie śląskim Jednostka Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji terytorialna 2009 r r dla roku 2012* Sekcja A 0,4941 0,4752 0,5 0,02 Sekcja B 0,804 0,9379 0,96 0,2 Sekcja C 1,0053 1,0321 1,04 0,03 Sekcja D 0,5571 0,5655 0,6 0,07 Sekcja E 1,1767 1,155 1,16-0,02 Sekcja F 0,9602 0,9671 0,96 0 Sekcja G 1,0892 1,0895 1,09 0 Sekcja H 1,0084 1,0182 1,02 0,01 Sekcja I 1,0625 1,0534 1,04-0,02 Sekcja J 0,9192 0,9209 0,91-0,01 Sekcja K 1,1176 1,1206 1,11-0,01 Sekcja L 0,9894 0,9899 0,99 0 Sekcja M 0,9398 0,9312 0,93-0,01 Sekcja N 0,9783 0,9685 0,97-0,01 Sekcja O 0,5707 0,5783 0,58 0,02 Sekcja P 0,9919 0,9988 0,99 0 K a t o w i c e,

16 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Jednostka Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji terytorialna 2009 r r dla roku 2012* Sekcja Q 0,9249 0,937 0,95 0,03 Sekcja R 1,0236 1,0299 1,01-0,01 Sekcja U 0,2 0,24 0,24 0,2 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Analiza uzyskanych wartości wskaźnika lokacji dla firm w roku 2012 dla województwa śląskiego prowadzi do następujących konkluzji: wartość wskaźnika nie przekracza wartości 1,25 dla wszystkich sekcji PKD. Natomiast dla 7 sekcji wartość wskaźnika przekracza wartość 1; najwyższe wartości wskaźnik lokacyjny osiąga dla sekcji E (dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją) i K (działalność finansowa i ubezpieczeniowa). Największą dynamiką wskaźnika lokacji dla firm cechują się sekcje B i U. Dynamika wskaźnika lokacji dla liczby firm liczona jest dla lat , dlatego w tabeli uwzględniono wartości wskaźnika dla roku Dynamiczne ujęcie wskaźnika lokacji dla firm w 2012r. przedstawiono na poniższym rysunku. 0,25 0,2 0,15 0,1 0, ,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4-0,05 Wskaźnik lokacyjny Sekcja A Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja O Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcja U Rysunek 7 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 w województwie śląskim Źródło: opracowanie GIG Po przeprowadzeniu analizy wartości wskaźnika lokacji dla firm w województwie śląskim w układzie sekcji PKD system PIK ( umożliwia pogłębienie analizy na podstawie wartości wskaźnika lokacji w układzie K a t o w i c e,

17 działów PKD, która pozwoliła na wyodrębnienie tych obszarów, w których wskaźnik lokacyjny dla firm wynosi więcej niż 1,25. Wartości wskaźnika dla działów PKD oraz jego dynamikę zawiera Tabela 6. Tabela 6 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w województwie śląskim Wskaźnik lokacyjny Dynamika Działy wskaźnika lokacji 2009 r r dla roku 2012* Sekcja A dział 01 0,46 0,44 0,47 0,02 Sekcja A dział 02 0,61 0,62 0,61 0 Sekcja A dział 03 0,36 0,36 0,38 0,06 Sekcja B dział 05 5,40 4,95 4,61-0,15 Sekcja B dział 06 0,72 0,40 0,32-0,56 Sekcja B dział 07 0,72 0,87 0,4-0,44 Sekcja B dział 08 0,56 0,66 0,65 0,16 Sekcja B dział 09 1,95 2,10 2,26 0,16 Sekcja C dział 10 1,03 1,04 1,02-0,01 Sekcja C dział 11 0,65 0,68 0,69 0,06 Sekcja C dział 12 0,53 0,61 0,7 0,32 Sekcja C dział 13 1,13 1,16 1,18 0,04 Sekcja C dział 14 0,88 0,89 0,89 0,01 Sekcja C dział 15 1,61 1,57 1,55-0,04 Sekcja C dział 16 0,80 0,81 0,82 0,02 Sekcja C dział 17 1,03 1,07 1,08 0,05 Sekcja C dział 18 0,78 0,82 0,84 0,08 Sekcja C dział 19 1,88 1,73 1,66-0,12 Sekcja C dział 20 0,91 0,95 0,98 0,08 Sekcja C dział 21 0,63 0,85 0,91 0,44 Sekcja C dział 22 1,15 1,21 1,22 0,06 Sekcja C dział 23 0,89 0,92 0,93 0,04 Sekcja C dział 24 2,08 1,97 1,91-0,08 Sekcja C dział 25 1,16 1,20 1,21 0,04 Sekcja C dział 26 1,08 1,14 1,15 0,06 Sekcja C dział 27 1,52 1,51 1,47-0,03 Sekcja C dział 28 1,36 1,39 1,4 0,03 Sekcja C dział 29 1,30 1,30 1,29-0,01 Sekcja C dział 30 0,70 0,79 0,83 0,19 Sekcja C dział 31 0,70 0,73 0,74 0,06 Sekcja C dział 32 1,12 1,14 1,14 0,02 Sekcja C dział 33 1,03 1,04 1,04 0,01 Sekcja E dział 36 0,73 0,75 0,78 0,07 Sekcja E dział 37 0,91 0,88 0,89-0,02 Sekcja E dział 38 1,36 1,31 1,29-0,05 Sekcja E dział 39 1,68 1,86 1,99 0,18 Sekcja F dział 41 0,94 0,95 0,94 0 Sekcja F dział 42 1,43 1,33 1,32-0,08 Sekcja F dział 43 0,92 0,94 0,94 0,03 Sekcja G dział 45 1,08 1,08 1,09 0,01 Sekcja G dział 46 1,08 1,09 1,08 0 Sekcja G dział 47 1,09 1,09 1,1 0,01 Sekcja H dział 49 1,02 1,03 1,02 0 Sekcja H dział 50 0,07 0,11 0,15 1,14 Sekcja H dział 51 0,37 0,44 0,46 0,24 Sekcja H dział 52 0,84 0,93 0,94 0,12 Sekcja H dział 53 1,14 1,20 1,23 0,08 Sekcja I dział 55 0,47 0,49 0,49 0,04 Sekcja I dział 56 1,25 1,24 1,22-0,02 K a t o w i c e,

18 Wskaźnik lokacyjny Dynamika Działy wskaźnika lokacji 2009 r r dla roku 2012* Sekcja J dział 58 0,80 0,83 0,83 0,04 Sekcja J dział 59 0,81 0,79 0,78-0,04 Sekcja J dział 60 0,84 0,81 0,84 0 Sekcja J dział 61 1,17 1,18 1,18 0,01 Sekcja J dział 62 0,92 0,93 0,92 0 Sekcja J dział 63 1,00 0,93 0,88-0,12 Sekcja K dział 64 1,12 1,16 1,17 0,04 Sekcja K dział 65 0,64 0,67 0,75 0,17 Sekcja K dział 66 1,12 1,12 1,11-0,01 Sekcja M dział 69 0,94 0,93 0,93-0,01 Sekcja M dział 70 0,74 0,73 0,74 0 Sekcja M dział 71 1,01 1,02 1,02 0,01 Sekcja M dział 72 0,90 0,77 0,75-0,17 Sekcja M dział 73 0,91 0,92 0,93 0,02 Sekcja M dział 74 1,04 1,02 1,02-0,02 Sekcja M dział 75 0,63 0,63 0,62-0,02 Sekcja N dział 77 1,08 1,08 1,05-0,03 Sekcja N dział 78 0,94 0,93 0,98 0,4 Sekcja N dział 79 1,16 1,17 1,16 0 Sekcja N dział 80 1,11 1,10 1,1-0,01 Sekcja N dział 81 0,93 0,92 0,91-0,02 Sekcja N dział 82 0,88 0,86 0,88 0 Sekcja Q dział 86 0,94 0,95 0,96 0,02 Sekcja Q dział 87 0,80 0,82 0,85 0,006 Sekcja Q dział 88 0,61 0,67 0,68 0,11 Sekcja R dział 90 1,12 1,12 1,08-0,04 Sekcja R dział 91 0,66 0,65 0,64-0,03 Sekcja R dział 92 1,13 1,18 1,15 0,02 Sekcja R dział 93 1,02 1,03 1,01-0,01 Sekcja S dział 94 0,88 0,86 0,86-0,02 Sekcja S dział 95 1,09 1,06 1,06-0,03 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Przeprowadzona analiza dla roku 2012 wykazała, że w województwie śląskim wskaźnik lokacyjny nadal osiąga wysokie wartości dla działów wytypowanych w roku Do działów, których wskaźnik lokacji dla firm jest większy od 1,25 zarówno w 2011 jak i 2012 roku należą: z sekcji B: 05, 09, z sekcji C: 15, 19, 24, 27, 28, 29, z sekcji E: 38, 39, z sekcji F: 42. Dynamiczne ujęcie wskaźnika lokacji dla wskazanych działów przedstawia Rysunek 8. K a t o w i c e,

19 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o 0,2 0,15 0,1 0, ,05-0,1-0,15 Sekcja B dział 05 Sekcja B dział 09 Sekcja C dział 15 Sekcja C dział 19 Sekcja C dział 24 Sekcja C dział 27 Sekcja C dział 28 Sekcja C dział 29 Sekcja E dział 38 Sekcja E dział 39 Sekcja F dział 42-0,2 Wskaźnik lokacyjny Rysunek 8 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 w województwie śląskim wybrane działy Źródło: opracowanie GIG Do działów charakteryzujących się zarówno wysoką wartością wskaźnika lokacji jak i jego dynamiki należą podobnie jak w roku 2011 dział B 09 (działalność usługowa wspomagająca eksploatację złóż ropy naftowej i gazu ziemnego) oraz E 39 (działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami). Wysoka wartość wskaźnika dla tych działów jest odzwierciedleniem transformacji gospodarczej, jaka dokonuje się w województwie śląskim poprzez stopniowe odejście od przemysłu wydobywczego i ciężkiego oraz wzmocnienie działań służących ochronie środowiska związanych z rekultywacją terenów poprzemysłowych (np.: hałd). Poniżej zestawiono wartości wskaźników lokacyjnych dla firm w sekcjach, w których dla województwa śląskiego wytypowano działy o wskaźniku lokacyjnym dla firm powyżej 1,25 w porównaniu z innymi województwami. K a t o w i c e,

20 Tabela 7 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla liczby firm w 2012 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Sekcja B Sekcja C Sekcja E Sekcja F Dynamika wskaźnika lokacji* Dynamika wskaźnika lokacji* Dynamika wskaźnika lokacji* Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik Jednostka terytorialna lokacyjny lokacyjny lokacyjny lokacyjny ŁÓDZKIE 1,16 0,02 1,33-0,04 0,99 0 0,88 0 MAZOWIECKIE 1,08 0,08 0,9-0,02 0,93 0,08 0,85-0,06 MAŁOPOLSKIE 0,79 0 1,09 0 0,95-0,05 1,13 0,02 ŚLĄSKIE 0,96 0,2 1,04 0,03 1,16-0,02 0,96 0 LUBELSKIE 1,29-0,08 0,88 0,02 0,98 0,01 1 0,05 PODKARPACKIE 1,4 0,14 1,06 0,02 0,92 0,03 1,05 0,05 PODLASKIE 1,33-0,06 0,92 0 0,88 0,02 1,05 0,03 ŚWIĘTOKRZYSKIE 1,17-0,13 1,01 0,03 1,12 0,06 1,12 0,03 LUBUSKIE 0,87-0,16 0,86 0,01 1,24-0,07 1,03 0,04 WIELKOPOLSKIE 0,94-0,06 1,07-0,02 1,11 0,03 1,08-0,02 ZACHODNIOPOMORSKIE 0,56-0,14 0,87 0,01 0,86-0,03 1,09 0,04 DOLNOŚLĄSKIE 1,11-0,12 0,84 0 0,88-0, OPOLSKIE 0,65 0,12 0,95 0,02 0,92 0 1,13 0,01 KUJAWSKO-POMORSKIE 0,98-0,02 1,01 0,01 1,19-0,06 0,99 0,02 POMORSKIE 0,85-0,02 1,18-0,02 0,89-0,02 1,06 0 WARMIŃSKO- MAZURSKIE 1,08 0 0,89 0,01 1,13 0 0,97-0,03 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

21 Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Aktualizacja danych w roku 2012 wykazała, że podobnie jak w roku 2011 województwo śląskie osiągnęło wskaźnik lokacyjny dla firm mniejszy niż 1 dla sekcji B i F przy jednoczesnej dodatniej dynamice wskaźnika. Natomiast w sekcjach C i E wartość wskaźnika lokacji jest większa od 1. Interpretując uzyskane wyniki w kontekście typowania obszarów specjalizacji warto zauważyć, że im wyższy poziom agregacji danych tym mniej precyzyjne wskazania wskaźnika lokacji. W przypadku województwa śląskiego desegregacja danych statystycznych z poziomu sekcji do działu pozwoliła na identyfikację obszarów o wysokiej koncentracji, co potencjalnie może pozwolić na wyłonienie obszarów przewag a w dalszej kolejności inteligentnej specjalizacji. Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w wytypowanych sekcjach przedstawiono na Rysunek 9. Sekcja B Sekcja C 0,25 0,2 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5-0,05-0,1-0,15-0,2 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 0,04 0,03 0,02 0, ,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4-0,01-0,02-0,03-0,04-0,05 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Sekcja E Sekcja F 0,1 0,08 0,06 0,04 0, ,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4-0,02-0,04-0,06-0,08 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE 0,06 0,04 0, ,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2-0,02-0,04-0,06 WARMIŃSKO-MAZURSKIE -0,08 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Rysunek 9 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 r. dla wybranych sekcji PKD Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

22 3.2.3 Wartość dodana w cenach bieżących Kolejną cechą, którą wykorzystano do identyfikacji potencjału naukowo technologicznego województwa śląskiego jest wartość dodana w cenach bieżących. Wartości wskaźnika lokacji w podziale na sekcje przedstawia tabela 7. W przypadku obliczeń prowadzonych dla dynamiki wskaźnika lokacji wartości dodanej w cenach bieżących wykorzystano dostępne dane od roku Tabela 8 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla wartości dodanej w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Jednostka Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika terytorialna 2005 r r lokacji dla roku 2012* Sekcja A 0,2956 0,2535 0,29 0,12 Sekcja B 4,5829 4,6032 4,37-0,07 Sekcja C 1,0952 1,0862 1,1-0,04 Sekcja D 1,1762 1,0623 1,02-0,14 Sekcja E 1,243 1,1873 1,22 0 Sekcja F 1,0006 0, ,01 Sekcja G 1,004 0,9604 0,98 0 Sekcja H 0,8707 0,9016 0,91 0,07 Sekcja I 1,0082 0,9657 0,96 0,02 Sekcja J 0,5455 0,5324 0,56 0,04 Sekcja K 0,6507 0,6365 0,7 0,04 Sekcja L 1,1552 1,2212 0,94-0,18 Sekcja M 0,8078 0,8512 0,87 0,09 Sekcja N 0,9599 0,921 0,92 0,03 Sekcja O 0,7827 0,7967 0,84 0,11 Sekcja P 0,8339 0,8279 0,83 0,02 Sekcja Q 0,9505 0, ,09 Sekcja R 0,9125 0,9149 0,95 0,03 Sekcja S 0,8056 0,8218 0,9 0,14 Sekcja T 0,9245 0,9262 0,95 0,07 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Wartość wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących analizowana w przedziale uwypukliła dominującą pozycję sekcji B (górnictwo i wydobywanie) dla województwa śląskiego. Wskaźnik znacząco przekracza wartość 1,25, jednak w dalszym ciągu cechuje się ujemną dynamiką. Wartość wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących w sekcjach C (przetwórstwo przemysłowe), D (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych), E (dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją), F (budownictwo) oraz Q (opieka zdrowotna i pomoc społeczna) osiągnęła w roku 2012 wartość większą od 1. Wartość wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących dla sekcji L (działalność związana z obsługą rynku nieruchomości) nie przekroczyła w roku 2012 progu 1. Ujemną dynamikę wskaźnika lokacji wykazują sekcje C i D, natomiast dla sekcji C dynamika wskaźnika lokacji w 2012 r. wykazała wzrost w stosunku do roku W roku 2005 dodatkowo wartości wskaźnika lokacji dla badanej cechy były wyższe od 1 dla sekcji G i I, ale tendencja ta nie utrzymała się w kolejnych latach. Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących przedstawia Rysunek 10. K a t o w i c e,

23 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o 0,2 0,15 0,1 0, ,05-0,1-0,15-0,2 Wskaźnik lokacyjny Sekcja A Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja O Sekcja P Sekcja Q Sekcja R Sekcja S Sekcja T Rysunek 10 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Źródło: opracowanie GIG Celem pełniejszej identyfikacji obszaru referencyjnego odniesiono uzyskane wartości wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących w 2012 roku w odniesieniu do pozostałych województw. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli (Tabela 9). K a t o w i c e,

24 Tabela 9 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla wartości dodanej w cenach bieżących 2012 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja Q Jednostka terytorialna Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* ŁÓDZKIE 0,8-0,01 1,04-0,04 1,97 0,54 1,04 0,06 0,85-0,13 1,09-0,01 MAZOWIECKIE 0,05 1,5 0,66-0,01 1,12-0,11 0,68 0,08 0,9 0,17 0,76 0,06 MAŁOPOLSKIE 0,53 0,2 0,92-0,08 0,68-0,2 1,06-0,09 1,26 0,01 1,11-0,07 ŚLĄSKIE 4,37-0,07 1,1-0,04 1,02-0,14 1, ,01 1 0,09 LUBELSKIE 1,16 0,73 0,76-0,05 0,68-0,06 1-0,08 0,94-0,1 1,3 0,05 PODKARPACKIE 0,4 0,6 1,18-0,08 0,79-0,01 1,23 0,11 1,03 0,11 1,2-0,02 PODLASKIE 0,15 4 0,85 0,05 0,69-0,09 0,92 0,12 0,96-0,1 1,22 0,05 ŚWIĘTOKRZYSKIE 0,81 0,84 0,95-0,02 1,37 0,38 1,18 0,13 1,2-0,22 1,31 0 LUBUSKIE 1,85 0,22 1,25 0,1 0,65 0,08 1,18-0,02 0,89-0,11 1,02-0,04 WIELKOPOLSKIE 0,3-0,23 1,19-0,02 0,87 0,24 0, ,01 0,88 0,06 ZACHODNIOPOMORSKIE 0,09 0,5 0,78 0 1,05-0,09 1,2 0,03 1,26 0,05 1,25-0,02 DOLNOŚLĄSKIE 1,87 0,18 1,43 0,27 0,97-0,08 1,04-0,13 0,93-0,12 0,96-0,14 OPOLSKIE 0,22 0,38 1,16-0,17 1,45-0,08 1,16-0,01 1 0,03 1,12 0,19 KUJAWSKO- POMORSKIE 0,07 0,75 1,17 0,04 0,8 0,38 1,13 0,13 1,03-0,04 1,13-0,03 POMORSKIE 0,31 0,55 1,12 0,04 0,72 0,03 1,04 0 1,09 0,06 0,98-0,08 WARMIŃSKO- MAZURSKIE 0,08 0,33 1,06 0,01 0,66 0 1,31 0,02 1,01 0 1,16 0,04 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

25 Analiza porównawcza wytypowanych sekcji pomiędzy województwami wskazuje, że: W sekcji B w roku 2012 województwo śląskie nadal osiągało najwyższą wartość wskaźnika w skali całego kraju, jednak dynamika wskaźnika spadła w stosunku do roku Wysoką wartość wskaźnika lokacji dla wartości dodanej w cenach bieżących oraz dodatnią dynamikę w stosunku do roku poprzedniego w 2012 roku dla sekcji B osiągnęły również województwa lubuskie i dolnośląskie. W pozostałych regionach za wyjątkiem województwa lubuskiego wartość wskaźnika nie przekroczyła 1. W przypadku pozostałych wytypowanych sekcji, w których województwo śląskie może upatrywać potencjalnych obszarów specjalizacji ze względu na przyjęte kryterium występuje zawsze co najmniej jeden region, w którym wartość wskaźnika lokacji dla badanej cechy jest większa od 1,25. Dla sekcji C wartość wskaźnika jest większa od 1,25 dla województwa dolnośląskiego i lubuskiego, obydwa województwa wykazują dodatnią wartość dynamiki. W roku 2011 było to jedynie województwo dolnośląskie, przy czym dla województwa dolnośląskiego dynamika wskaźnika w roku 2012 była ujemna w stosunku do roku W 2012 r. 7 województw oprócz śląskiego osiągnęło wartość większą od 1, a mniejszą od 1,25, z czego dodatnią dynamikę wykazują jedynie trzy. W stosunku do roku 2012 dynamika wzrosła w czterech województwach w tym w województwie śląskim. Dla sekcji D podobnie jak w roku 2011 trzy województwa łódzkie, świętokrzyskie i opolskie osiągają wartość wskaźnika lokacji powyżej 1,25, przy czym najwyższą wartość wskaźnika osiągnęło województwo łódzkie, gdzie wartość wskaźnika wyniosła 1,97. Wszystkie te województwa w 2011 roku wykazywały dodatnią dynamikę wskaźnika lokacji, natomiast w roku 2012 województwo opolskie wykazało ujemną dynamikę. Województwo łódzkie i świętokrzyskie nadal cechowała dodatnia wartość dynamiki wskaźnika lokacji wartości dodanej w cenach bieżących, przy czym rosnący trend w stosunku do roku 2011 wykazało jedynie województwo świętokrzyskie. Trzy województwa mazowieckie, śląskie i zachodniopomorskie osiągnęły wartość wskaźnika powyżej 1 ale nie przekroczyły wartości 1,25. Podobnie jak w roku 2011 w ww. województwach dynamika wskaźnika jest ujemna, jednak w 2012 r. dynamika wzrosła w stosunku do roku 2011 dla województwa mazowieckiego i zachodniopomorskiego. W sekcji E w 2012 roku jedynie województwo warmińsko-mazurskie osiągnęło wartość wskaźnika lokacji powyżej 1,25, jednak dynamika wskaźnika w roku 2012 jest ujemna w stosunku do roku ubiegłego. Jedynie w trzech województwach wartość wskaźnika lokacji nie przekroczyła 1. W przypadku sekcji E województwo śląskie nie wyróżnia się znacząco na tle pozostałych. W sekcji F dwa województwa przekroczyły wartość wskaźnika powyżej 1,25, tj. małopolskie i zachodniopomorskie. Obydwa województwa wykazały dodatnią dynamikę wskaźnika lokacji również w odniesieniu do roku W ośmiu województwach w tym w województwie śląskim wartość wskaźnika znalazła się w przedziale od 1 do 1,25. Trzy województwa, w tym śląskie wykazały dodatnią dynamikę w stosunku do roku Dla sekcji Q w roku 2012 wartość wskaźnika powyżej wartości 1,25 osiągnęło województwo świętokrzyskie i zachodniopomorskie. Oba województwa wykazały wzrost dynamiki wskaźnika lokacji względem roku poprzedniego (2011). Jedynie cztery województwa nie osiągnęły wskaźnika powyżej wartości 1. Wartość wskaźnika dla województwa śląskiego przekroczyła 1, a dynamika wskaźnika wykazywała wzrost w stosunku do roku K a t o w i c e,

26 Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla wytypowanych sekcji przedstawia Rysunek 11. Sekcja B 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, ,5 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE Sekcja C 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5 2-0,05-0,1-0,15 WARMIŃSKO-MAZURSKIE -0,2 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Sekcja D 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, ,5 1 1,5 2 2,5-0,1-0,2-0,3 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE Sekcja E 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5-0,05-0,1 WARMIŃSKO-MAZURSKIE -0,15 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Sekcja F 0,2 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5-0,05-0,1-0,15-0,2-0,25 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE Sekcja Q 0,25 0,2 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5-0,05-0,1-0,15 WARMIŃSKO-MAZURSKIE -0,2 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Rysunek 11 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla firm w 2012 dla wybranych sekcji PKD Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

27 3.2.4 Ogólna liczba zatrudnionych Analiza gospodarki regionu pod kątem identyfikacji obszarów przewag została przeprowadzona również dla ogólnej liczby zatrudnionych z wykorzystaniem wskaźnika lokacji oraz jego dynamiki. Analiza została wykonana z wykorzystaniem systemu PIK moduł B3.5. Wyniki zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 10). Tabela 10 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 w województwie śląskim Sekcje Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Sekcja B 4,63 4,48 4,61 0 Sekcja C 1 1,02 1,04 0,04 Sekcja D 1,21 1,24 1,23 0,02 Sekcja E 1,28 1,22 1,22-0,05 Sekcja F 0,98 0,96 0,98 0 Sekcja G 0,83 0,82 0,82-0,01 Sekcja H 0,82 0,83 0,8-0,02 Sekcja I 0,95 0,9 0,91-0,04 Sekcja J 0,73 0,71 0,71-0,03 Sekcja L 1,07 1,01 1,02-0,05 Sekcja M 0,91 0,88 0,85-0,07 Sekcja N 0,97 0,98 0,89-0,08 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: Uzyskane wartości wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby osób zatrudnionych wskazują, że obszarem potencjalnych przewag województwa śląskiego jest sekcja B Górnictwo i wydobywanie. Wartość wskaźnika wyniosła powyżej 1,25 i wykazywała trend rosnący w stosunku do roku Pozostałe sekcje, dla których wartość wskaźnika wyniosła co najmniej powyżej 1 to: sekcja C Przetwórstwo przemysłowe, D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości. Sekcji C oraz D charakteryzują się dodatnią dynamiką wskaźnika lokacji w stosunku do roku 2008 co sugeruje, że stanowią one potencjalne obszary i dziedziny przewag konkurencyjnych gospodarki. Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla województwa śląskiego dla sekcji PKD przedstawia poniższy rysunek (Rysunek 12). K a t o w i c e,

28 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o 0,06 0,04 0,02 0 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00-0,02-0,04-0,06-0,08 Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja F Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja L Sekcja M Sekcja N -0,1 Wskaźnik lokacyjny Rysunek 12 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 w województwie śląskim Źródło: Opracowanie GIG Zidentyfikowane w powyższym kroku obszary gospodarki o dużym potencjale dla regionu, w kolejnym etapie zostały poddane bardziej szczegółowej analizie na poziomie działu PKD. Uzyskane wyniki dla wskaźnika lokacji zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 11). Tabela 11 Wartość wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2011 w województwie śląskim - działy Działy Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Sekcja B dział 05 5,921 5,8981 # Sekcja B dział Sekcja B dział 07 # # # Sekcja B dział 08 0,59 0,67 0,74 0,25 Sekcja B dział 09 3,47 # 3,99 0,15 Sekcja C dział 10 0,70 0,75 0,74 0,06 Sekcja C dział 11 0,91 0,85 0,90-0,01 Sekcja C dział 12 # # # Sekcja C dział 13 0,84 0,94 0,92 0,1 Sekcja C dział 14 0,60 0,62 0,62 0,03 Sekcja C dział 15 1,17 1,12 1,17 0 Sekcja C dział 16 0,50 0,55 0,53 0,06 Sekcja C dział 17 0,46 0,44 0,49 0,07 Sekcja C dział 18 0,57 0,57 0,56-0,02 Sekcja C dział 19 1,88 # # Sekcja C dział 20 0,74 0,75 0,76 0,03 Sekcja C dział 21 0,00 0,06 0,08 Sekcja C dział 22 1,08 0,99 1,04-0,04 Sekcja C dział 23 0,91 0,85 0,88-0,03 Sekcja C dział 24 2,86 2,83 2,71-0,05 Sekcja C dział 25 1,22 1,23 1,25 0,02 Sekcja C dział 26 0,35 0,40 0,42 0,2 Sekcja C dział 27 1,47 1,40 1,33-0,1 Sekcja C dział 28 1,33 1,11 1,14-0,14 Sekcja C dział 29 2,15 2,34 2,32 0,08 Sekcja C dział 30 0,41 0,71 0,78 0,9 Sekcja C dział 31 0,32 0,33 0,36 0,12 Sekcja C dział 32 1,11 1,01 1,09-0,02 Sekcja C dział 33 1,31 1,42 1,44 0,1 Sekcja D dział 35 1,24 1,23-0,02 Sekcja E dział 36 1,86 1,37 1,32-0,29 Sekcja E dział 37 0,76 1,07 1,08 0,42 K a t o w i c e,

29 Działy Wskaźnik lokacyjny Dynamika wskaźnika lokacji* Sekcja E dział 38 1,33 1,24 1,25-0,06 Sekcja E dział 39 0,82 1,14 1,33 0,62 Sekcja F dział 41 0,92 0,85 0,88-0,04 Sekcja F dział 42 1,26 1,17 1,15-0,09 Sekcja F dział 43 0,95 0,95 0,96 0,01 Sekcja G dział 45 1,03 0,95 0,99-0,04 Sekcja G dział 46 0,93 0,92 0,92-0,01 Sekcja G dział 47 0,74 0,74 0,74 0 Sekcja H dział 49 0,79 0,87 0,86 0,09 Sekcja H dział 50 0,00 0,12 0,07 Sekcja H dział 51 0,65 0,43 0,38-0,42 Sekcja H dział 52 0,85 0,69 0,63-0,26 Sekcja H dział 53 0,00 0,82 0,80 Sekcja I dział 55 0,64 0,65 0,61-0,05 Sekcja I dział 56 1,06 1,00 1,02-0,04 Sekcja J dział 58 0,56 0,69 0,68 0,21 Sekcja J dział 59 0,49 0,50 0,48-0,02 Sekcja J dział 60 0,57 0,27 0,26-0,54 Sekcja J dział 61 0,68 0,61 0,62-0,09 Sekcja J dział 62 0,91 0,79 0,78-0,14 Sekcja J dział 63 0,92 0,88 0,88-0,04 Sekcja L dział 68 1,01 1,02 0,02 Sekcja M dział 69 0,90 0,87 0,86-0,04 Sekcja M dział 70 0,70 0,69 0,65-0,07 Sekcja M dział 71 1,09 1,05 1,04-0,05 Sekcja M dział 72 0,71 0,91 0,63-0,11 Sekcja M dział 73 0,61 0,82 0,81 0,33 Sekcja M dział 74 1,10 0,83 0,82-0,25 Sekcja M dział 75 0,56 0,59 0,57 0,02 Sekcja N dział 77 1,23 1,27 0,94-0,24 Sekcja N dział 78 0,74 0,99 0,97 0,31 Sekcja N dział 79 0,86 0,92 0,90 0,06 Sekcja N dział 80 1,10 1,10 0,91-0,17 Sekcja N dział 81 0,97 0,96 0,88-0,09 Sekcja N dział 82 0,75 0,63 0,64-0,15 Sekcja S dział 95 0,80 0,76 0,76-0,05 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: opracowanie GIG W 2012 roku wartość wskaźnika lokacji osiągnęła najwyższą wartość w przypadku działu B09 Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie, który charakteryzowała dynamika dodatnia. W roku 2011 zidentyfikowano również wysoką wartość dla działu B05 Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu), można zakładać, że pozycja tego obszaru gospodarki w roku 2012 również był dominująca na tle całego regionu jednak ze względu na brak dostępu do danych (wynikający z tajemnicy statystycznej) wartość wskaźnika lokacji nie mogła zostać obliczona. Pozostałymi działami, które osiągnęły wartość powyżej 1,25 były: C24 Produkcja surówki, żelazostopów, żeliwa i stali oraz wyrobów hutniczych, C25, C27 Produkcja elektrycznych silników, prądnic, transformatorów, aparatury rozdzielczej i sterowniczej energii elektrycznej, C29 Produkcja pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli, C33 Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń, E36 Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, E38 Działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców, E39 Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami. K a t o w i c e,

30 W przypadku następujących działów: C15 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych, C22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, C28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana, C32 Pozostała produkcja wyrobów, D35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, E37 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, f42 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej, I 56 Działalność usługowa związana z wyżywieniem, l68 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, M71 Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne wartość wskaźnika lokacji w 2012 roku osiągnęła wartość powyżej 1. Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla województwa śląskiego dla roku 2012 przedstawia poniższy rysunek (Rysunek 13). Rysunek 13 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w cenach bieżących w 2012 w województwie śląskim Źródło: opracowanie GIG Analiza wartości wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w odniesieniu do sekcji została rozszerzona o porównanie z innymi województwami. Do analizy wybrano te sekcje, których wartości wskaźnika w 2011 roku były większe od 1. Wyniki porównania zestawiono w poniższej tabeli (Tabela 12). K a t o w i c e,

31 Tabela 12 Wartości wskaźnika lokacji oraz jego dynamika dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2011 w wytypowanych dla województwa śląskiego sekcjach Sekcja B Sekcja C Sekcja D Sekcja E Sekcja L Dynamika Dynamika Dynamika Dynamika Dynamika Jednostka terytorialna Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik Wskaźnik wskaźnika wskaźnika wskaźnika wskaźnika wskaźnika lokacyjny lokacyjny lokacyjny lokacyjny lokacyjny lokacji* lokacji* lokacji* lokacji* lokacji* ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE 0,63-0,1 0,87-0,03 0,82-0,07 0,92-0,06 0,93 0,02 ŚLĄSKIE 4,61 0 1,04 0,04 1,23 0,02 1,22-0,05 1,02-0,05 LUBELSKIE 0,96-0,21 0,94-0,03 1,05-0,11 1,03 0,06 1,03 0,01 PODKARPACKIE 0,5 0,14 1,33 0,02 1,04-0,11 0,95-0,06 0,77 0,05 PODLASKIE 0,23 0,35 1,12 0,02 1,25 0,04 0,99 0,1 1,01 0,04 ŚWIĘTOKRZYSKIE 0,73 0,26 1,13 0,04 1,49 0,3 1,16 0,05 0,74 0,04 LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE 0,31 0,21 1,15-0,01 0,65-0,02 0,84 0,22 0,81 0,05 ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE 1,43-0,06 1,04 0 0,96 0 1,02-0,08 0,96 0,12 OPOLSKIE 0,25 0,32 1,35 0,09 1,58 0,03 1,2 0,02 0,78-0,01 KUJAWSKO-POMORSKIE 0,06-0,14 1,25 0,06 0,93-0,03 1,14-0,07 0,92 0,02 POMORSKIE 0,11 0 1,04-0,04 0,95 0, ,17 0,09 WARMIŃSKO- MAZURSKIE 0,14 0,17 1,26 0 0,91-0,25 1,46-0,05 0,94-0,01 Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 *wartość dynamiki została podana dla lat , kolorem zaznaczono wzrost (zielony) lub spadek (czerwony) dynamiki w roku 2012 względem roku Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

32 Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Uzyskane wyniki wartości wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 roku wskazują, że województwo śląskie na tle pozostałych województw posiada największy potencjał w sekcji B Górnictwo i wydobycie. Oprócz województwa śląskiego tylko województwo dolnośląskie osiągnęło wartość wskaźnika lokacji powyżej 1,25. W przypadku sekcji C tylko cztery województwa przekroczyły wartość 1,25, natomiast województwo śląskie osiągnęło wartość 1,04. Sekcja ta może stanowić potencjalny obszar przewag gdyż odznacza się dodatnią dynamiką. W sekcji D województwo śląskie uzyskało czwartą co do wielkości wartość wskaźnika lokacji, która wyniosła 1,23 i charakteryzowało go dodatnia dynamika, co pozwala rozważać ten obszar jako potencjalnie istotny dla wzrostu gospodarczego regionu. W sekcji E dwa województwo warmińsko mazurskie osiągnęło wartość wskaźnika lokacji wyższą niż 1,25. Siedem województw uzyskało wartość LQ powyżej 1. Jednak w tym przypadku województwo śląskie cechuje jednak ujemna dynamika wskaźnika lokacji. W przypadku sekcji L najwyższą wartość wskaźnika lokacji osiągnęło w województwo pomorskie (1,17), natomiast województwo śląskie jest jednym z czterech w których wartość wskaźnika przekracza 1,ale jego dynamika jest ujemna. Graficzną prezentację wyników uzyskanych dla roku 2012 dla wyżej wymienionych sekcji prezentuje poniższy rysunek (Rysunek 14) Sekcja B Sekcja C 0,4 0,1 0,3 0,2 0, ,1-0,2-0,3 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 0,08 0,06 0,04 0, ,5 1 1,5-0,02-0,04-0,06 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Sekcja D Sekcja E 0,4 0,25 0,3 0,2 0, ,5 1 1,5 2-0,1-0,2-0,3 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 0,2 0,15 0,1 0, ,5 1 1,5 2-0,05-0,1 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE K a t o w i c e,

33 Dynamika wskaźnika lokacyjnego p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Sekcja L 0,14 0,12 0,1 0,08 0,06 0,04 0, ,5 1 1,5-0,02-0,04-0,06 Wskaźnik lokacyjny ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE * ŚLĄSKIE * LUBELSKIE PODKARPACKIE * PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE Rysunek 14 Ujęcie dynamiczne wskaźnika lokacji dla ogólnej liczby zatrudnionych w 2012 dla wybranych sekcji PKD Źródło: opracowanie GIG 3.3 Analiza przesunięć Do potwierdzenia obszarów stanowiących hipotezę specjalizacji regionalnej wykorzystuje się narzędzie ekonometryczne jakim jest analiza przesunięć. Analiza przesunięć w porównaniu z analizą wskaźnika lokacji pozwala dodatkowo zdiagnozować zmiany poziomu rozwoju gospodarki danego regionu na tle mian zachodzących w całym kraju. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwalają na zbadanie potencjału badanego obszaru na tle rozwoju obszaru referencyjnego wynikającego z jego konkurencyjności. Dla zmiennych poddanych analizie z wykorzystaniem wskaźnika lokacji przygotowano zbiorcze zestawienie analizy przesunięć prezentujące jej wartości w województwie śląskim i w kraju. Wyniki analiz należy interpretować tak, że dodatnia wartość wskaźnika informuje o zdiagnozowanej przewadze konkurencyjnej, natomiast wartość ujemna sugeruje brak przewagi. Wyniki uszczegółowione do sekcji zestawiono w tabeli poniżej (Tabela 13). Tabela 13 Analiza przesunięć dla sekcji w województwie śląskim i kraju 2012r. Przesunięcie całkowite w 2012 Sekcja Przychody brutto ze Wartość dodana w cenach Ogólna liczba PKD Liczba firm sprzedaży bieżących zatrudnionych A bd bd B bd C ,01 D bd ,01 E bd F G H I J K bd bd L M N O bd bd P bd Q bd R bd S bd bd T bd bd bd K a t o w i c e,

34 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Przesunięcie całkowite w 2012 Sekcja Przychody brutto ze Wartość dodana w cenach Ogólna liczba PKD Liczba firm sprzedaży bieżących zatrudnionych U bd 0 bd bd Na czerwono oznaczono ujemną dynamikę, natomiast symbol bd oznacza brak danych. Źródło: opracowanie GIG Analiza przesunięć stanowi dopełnienie analizy przeprowadzonej wskaźnikiem lokacyjnym. Dane przedstawione w tabeli 12 są wprawdzie niekompletne, co wynika z dostępności danych GUS ale zauważyć można, że analiza przesunięć w odniesieniu do sekcji A, E, J, N, P, Q, S i T osiąga dodatnie wartości dla wszystkich dostępnych danych. Dodatkowo sekcje E i J charakteryzują się dodatnią dynamiką dla każdego wskaźnika, co jest dodatkowym potwierdzeniem ich znaczenia dla gospodarki województwa śląskiego. Analiza przesunięć w odniesieniu do przychodów ze sprzedaży wskazuje na dodatnie wartości i dodatnią dynamikę w sekcjach G, I, J, N, P i S, natomiast sekcje C, F, H i L charakteryzują się ujemną wartością oraz ujemną dynamiką. Dla wskaźnika przychody liczba firm wszystkie sekcje z wyjątkiem H, K i O charakteryzują się dodatnią wartością, natomiast dla wskaźnika wartość dodana jedynie sekcje B, K i L są ujemne. Analiza przesunięć, a precyzyjniej komponentów formuły, w połączeniu ze wskaźnikiem lokacyjnym, jest źródłem informacji o potencjalnych obszarach przewag konkurencyjnych dla regionu. 3.4 Podsumowanie Analizy wartości wskaźników lokacyjnych oraz jego dynamiki zostały przeprowadzone z wykorzystaniem portalu PIK dla następujących wskaźników: przychody brutto ze sprzedaży, liczba firm, wartość dodana w cenach bieżących, ogólna liczba zatrudnionych. Celem przeprowadzonej analizy było sporządzenie listy sektorów (działów) gospodarki, w których region ma realną przewagę konkurencyjną (istniejącą lub potencjalną specjalizację). Podstawowym poziomem analizy jest dział PKD 2007 (symbolizowany kodem dwucyfrowym), jednak należy podkreślić, że dla wartości dodanej oraz przychodów brutto dane były dostępne jedynie na poziomie sekcji. Zastosowana metodyka pozwoliła zestawić wartości wskaźników lokacyjnych oraz ich dynamikę dla wszystkich sektorów gospodarki w celi rozpoznania wiodących obszarów. Zestawienie wyników obliczeń wskaźnika lokacji wraz z dynamiką przedstawia Tabela 14. Tabela 14 Zestawienie porównawcze wartości wskaźnika lokacji wraz z dynamiką na poziomie sekcji PKD dla województwa śląskiego Wskaźnik lokacyjny Działy PKD Nazwa liczba firm ogólna liczba zatrudnionych wartość dodana w cenach bieżących przychody brutto ze sprzedaży Sekcja A Sekcja B Sekcja C Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Górnictwo i wydobywanie Przetwórstwo przemysłowe 0,48 0,5 -> 0,25 0,29 -> 0,94 0,96 -> 4,48 4,61 -> 4,60 4,37 <- 1,03 1,04 -> 1,02 1,04 -> 1,09 1,10 -> 1,27 1,23 <- K a t o w i c e,

35 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Wskaźnik lokacyjny Działy PKD Nazwa liczba firm ogólna liczba zatrudnionych wartość dodana w cenach bieżących przychody brutto ze sprzedaży Sekcja D Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 0,57 0,6 -> 1,24 1,23 <- 1,06 1,02 <- 1,15 1,16 -> 1,22 1,22 = 1,19 1,22 -> Sekcja F Budownictwo 0,97 0,96 <- 0,96 0,98 -> 0,97 1,00 -> 1,05 0,98 <- Sekcja G Sekcja H Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M Sekcja N Sekcja O Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Transport i gospodarka magazynowa Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 1,09 1,09 = 0,82 0,82 = 0,96 0,98 -> 0,75 0,78 -> 1,02 1,02 = 0,83 0,8 = 0,90 0,91 -> 0,68 0,67 <- 1,05 1,04 <- 0,9 0,91 = 0,97 0,96 <- 0,63 0,71 -> 0,92 0,91 <- 0,71 0,71 = 0,53 0,56 -> 0,24 0,27 -> 1,12 1,11 <- 0,64 0,70 -> 0,99 0,99 = 1,01 1,02 -> 1,22 0,94 <- 0,78 0,88 -> 0,93 0,93 = 0,88 0,85 <- 0,85 0,87 -> 0,59 0,6 -> 0,97 0,97 = 0,98 0,89 <- 0,92 0,92 = 0,68 0,7 -> 0,58 0,58 = 0,80 0,84 -> Sekcja P Edukacja 1,00 0,99 <- 0,83 0,83 0,77 0,86 -> Sekcja Q Sekcja R Sekcja S Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa 0,94 0,95 -> 0,99 1 = 1,07 0,99 <- 1,03 1,01 <- 0,91 0,95 -> 0,56 0,57 -> 0,82 0,9 -> 0,75 0,7 <- K a t o w i c e,

36 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika medycyna energetyka ICT 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Wskaźnik lokacyjny Działy PKD Nazwa liczba firm ogólna liczba zatrudnionych wartość dodana w cenach bieżących przychody brutto ze sprzedaży Sekcja T Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 0,93 0,95 -> Wartość LQ <1 Wartość 1 < LQ < 1,25 Wartość LQ > 1,25 Źródło: opracowanie GIG na podstawie Tabela 14 oprócz uzyskanych wartości dla wskaźnika lokacji wskazuje, które sekcje PKD wchodzą w skład potencjalnych inteligentnych specjalizacji regionu, co ułatwia interpretację uzyskanych wyników. Tabela stanowi materiał poglądowy na temat potencjalnych obszarów przewag konkurencyjnych w województwie śląskim i pozwala wstępnie wyodrębnić sektory gospodarki mogące składać się na specjalizację regionu. Do sekcji o największym potencjale należą: B Górnictwo i wydobywanie, C Przetwórstwo przemysłowe, E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją oraz warunkowo D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych i L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości. W celu pogłębienia analizy w kolejnym kroku wskaźnik lokacyjny wraz z dynamiką został wyliczony dla poziomu działu, które dostępne są tylko w odniesieniu do liczby pracujących i liczby firm. Poniższa tabela prezentuje zestawienie wartości wskaźnika lokacji dla roku 2011 oraz Tabela 15 Zestawienie porównawcze wartości wskaźnika lokacji wraz z dynamiką na poziomie działów PKD dla województwa śląskiego Wskaźnik lokacyjny Powiązanie ze specjalizacją województwa* liczba firm ogólna liczba zatrudnionych Działy PKD Sekcja A dział 01 0,44 0,47 -> Sekcja A dział 02 0,62 0,61 <- Sekcja A dział 03 0,36 0,38 -> Sekcja B dział 05 4,95 4,61 <- 5,9 # <- Sekcja B dział 06 0,4 0,32 <- 0 0 Sekcja B dział 07 0,87 0,4 <- # # Sekcja B dział 08 0,66 0,65 <- 0,67 0,74 -> Sekcja B dział 09 2,1 2,26 -> # 3,99 Sekcja C dział 10 1,04 1,02 <- 0,75 0,74 <- Sekcja C dział 11 0,68 0,69 -> 0,85 0,9 -> Sekcja C dział 12 0,61 0,7 -> # # Sekcja C dział 13 1,16 1,18 -> 0,94 0,92 <- K a t o w i c e,

37 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika medycyna energetyka ICT p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Działy PKD liczba firm Wskaźnik lokacyjny ogólna liczba zatrudnionych Powiązanie ze specjalizacją województwa* Sekcja C dział 14 0,89 0,89 = 0,62 0,62 = Sekcja C dział 15 1,57 1,55 <- 1,12 1,17 -> Sekcja C dział 16 0,81 0,82 -> 0,55 0,53 <- Sekcja C dział 17 1,07 1,08 -> 0,44 0,49 -> Sekcja C dział 18 0,82 0,84 -> 0,57 0,56 <- Sekcja C dział 19 1,73 1,66 <- # # Sekcja C dział 20 0,95 0,98 -> 0,75 0,76 -> Sekcja C dział 21 0,85 0,91 -> 0,06 0,08 -> X Sekcja C dział 22 1,21 1,22 -> 0,99 1,04 -> Sekcja C dział 23 0,92 0,93 -> 0,85 0,88 -> Sekcja C dział 24 1,97 1,91 <- 2,83 2,71 <- Sekcja C dział 25 1,2 1,21 -> 1,23 1,25 -> Sekcja C dział 26 1,14 1,15 -> 0,4 0,42 -> X Sekcja C dział 27 1,51 1,47 <- 1,4 1,33 <- X Sekcja C dział 28 1,39 1,4 -> 1,11 1,14 -> Sekcja C dział 29 1,3 1,29 <- 2,34 2,32 <- Sekcja C dział 30 0,79 0,83 -> 0,71 0,78 -> Sekcja C dział 31 0,73 0,74 -> 0,33 0,36 -> Sekcja C dział 32 1,14 1,14 = 1,01 1,09 -> X Sekcja C dział 33 1,04 1,04 = 1,42 1,44 -> Sekcja D dział 35 1,24 1,23 <- X Sekcja E dział 36 0,75 0,78 -> 1,37 1,32 <- Sekcja E dział 37 0,88 0,89 -> 1,07 1,08 -> Sekcja E dział 38 1,31 1,29 <- 1,24 1,25 -> Sekcja E dział 39 1,86 1,99 -> 1,14 1,33 <- Sekcja F dział 41 0,95 0,94 <- 0,85 0,88 -> Sekcja F dział 42 1,33 1,32 <- 1,17 1,15 <- Sekcja F dział 43 0,94 0,94 = 0,95 0,96 -> Sekcja G dział 45 1,08 1,09 -> 0,95 0,99 -> Sekcja G dział 46 1,09 1,08 <- 0,92 0,92 = X Sekcja G dział 47 1,09 1,1 -> 0,74 0,74 -> Sekcja H dział 49 1,03 1,02 <- 0,87 0,86 <- X Sekcja H dział 50 0,11 0,15 -> 0,12 0,07 <- Sekcja H dział 51 0,44 0,46 -> 0,43 0,38 <- Sekcja H dział 52 0,93 0,94 -> 0,69 0,63 <- Sekcja H dział 53 1,2 1,23 -> 0,82 0,8 = Sekcja I dział 55 0,49 0,49 = 0,65 0,61 <- Sekcja I dział 56 1,24 1,22 <- 1 1,02 -> Sekcja J dział 58 0,83 0,83 0,69 0,68 <- X Sekcja J dział 59 0,79 0,78 <- 0,5 0,48 <- K a t o w i c e,

38 2011 r r. Dynamika 2011 r r. Dynamika medycyna energetyka ICT p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Działy PKD liczba firm Wskaźnik lokacyjny ogólna liczba zatrudnionych Powiązanie ze specjalizacją województwa* Sekcja J dział 60 0,81 0,84 -> 0,27 0,26 <- Sekcja J dział 61 1,18 1,18 0,61 0,62 -> X Sekcja J dział 62 0,93 0,92 <- 0,79 0,78 <- X Sekcja J dział 63 0,93 0,88 <- 0,88 0,88 = X Sekcja K dział 64 1,16 1,17 -> Sekcja K dział 65 0,67 0,75 -> Sekcja K dział 66 1,12 1,11 <- Sekcja L dział 68 1,01 1,02 -> Sekcja M dział 69 0,93 0,93 = 0,87 0,86 <- Sekcja M dział 70 0,73 0,74 -> 0,69 0,65 <- Sekcja M dział 71 1,02 1,02 = 1,05 1,04 <- Sekcja M dział 72 0,77 0,75 <- 0,91 0,63 <- X Sekcja M dział 73 0,92 0,93 -> 0,82 0,81 <- Sekcja M dział 74 1,02 1,02 = 0,83 0,82 <- Sekcja M dział 75 0,63 0,62 <- 0,59 0,57 <- Sekcja N dział 77 1,08 1,05 <- 1,27 0,94 <- Sekcja N dział 78 0,93 0,98 -> 0,99 0,97 <- Sekcja N dział 79 1,17 1,16 <- 0,92 0,9 = Sekcja N dział 80 1,1 1,1 = 1,1 0,91 <- Sekcja N dział 81 0,92 0,91 <- 0,96 0,88 <- Sekcja N dział 82 0,86 0,88 -> 0,63 0,64 -> Sekcja O dział 84 Sekcja P dział 85 Sekcja Q dział 86 0,95 0,96 -> X Sekcja Q dział 87 0,82 0,85 -> X Sekcja Q dział 88 0,67 0,68 -> Sekcja R dział 90 1,12 1,08 <- Sekcja R dział 91 0,65 0,64 <- Sekcja R dział 92 1,18 1,15 <- Sekcja R dział 93 1,03 1,01 <- Sekcja S dział 94 0,86 0,86 = Sekcja S dział 95 1,06 1,06 = 0,76 0,76 -> X *Kody PKD zidentyfikowane w ramach rezultatu 6 GIG Mapa głównych powiązań pomiędzy nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego Źródło: opracowanie GIG na podstawie Działy PKD, w przypadku których została przekroczona wartość 1,25 można diagnozować jako wiodące sektory gospodarki w regionie. Natomiast w przypadku działów dla których wartość wskaźnika lokacji przekroczyła 1, a dynamika jest dodatnia, należy rozpatrywać jako sektory potencjalnie strategiczne, które w przyszłości, przy zastosowaniu odpowiedniego wsparcia ze względu na swój potencjał mogą stać się obszarami przewag. Analizując powyższe zestawienie i uwzględniając analizę przesunięć można wytypować sektory gospodarki potencjalnie stanowiące obszary inteligentnej specjalizacji regionu. Przyjmując następujące kryterium selekcji - obydwie wartości wskaźników lokacyjnych większe od 1, albo przynajmniej jedna wartość większa od 1,25, lub tylko K a t o w i c e,

39 jeden wskaźnik ma wartość w przedziale [1;1,25], pod warunkiem, że zarówno dynamika obu wskaźników lokacyjnych, jak i przesunięcia jest dodatnia - zostały wyznaczone działy o największym potencjale: Sekcja B dział 05, 09 Sekcja C dział 15, 19, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 32, 33 warunkowo sekcja D dział 35 Sekcja E potencjalnie dział 36,37, 38, 39 Sekcja F dział 42 Sekcja G dział 45 Sekcja H dział 53 Sekcja I dział 56 Sekcja J dział 61 Sekcja M dział 71 warunkowo sekcja N dział 77, 80 warunkowo sekcja S dział 95 Na podstawie map konwersji dostępnych w systemie PIK zdiagnozowano powiązania z inteligentną specjalizacją województwa śląskiego (kolumna Powiązanie ze specjalizacją województwa ), co pozwoliło zidentyfikować sektory gospodarki o największym potencjale związane z IS regionu: Energetyka: dział 27 Produkcja urządzeń elektrycznych, opcjonalnie dział 35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, Medycyna: dział 32 Pozostała produkcja wyrobów, ICT: dział 26 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, dział 61 Telekomunikacja, dział 95 Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego. Należy jednak podkreślić, że tylko precyzyjna diagnoza stanu regionu i pełne rozpoznanie powiązań gospodarkatechnologie-nauka warunkuje prawidłowy wybór i ocenę obszaru specjalizacji regionu. W celu precyzyjnego zakreślenia obszarów aktywności została wdrożona metodyka pracy zaimplementowana na portalu PIK. W celu uzupełnienia przeprowadzonej analizy z wykorzystaniem wskaźnika lokacji, dynamiki oraz analizy przesunięć o wymienione poniżej elementy wykorzystano moduł Obserwatorium Inteligentnej Specjalizacji systemu PIK: Kryterium I wzrost i innowacyjność diagnoza działów PKD, które mają największy udział w gospodarce województwa, Kryterium II koncentracja rozpoznanie działów PKD, dla których obydwie wartości wskaźnika lokacji (liczba firm, zatrudnieni ogółem) większe od 1, lub przynajmniej jedna wartość większa od 1,25, albo tylko jeden wskaźnik ma wartość w przedziale [1;1,25], ale wówczas zarówno dynamika obu wskaźników lokacyjnych, jak i przesunięcia jest dodatnia. Kryterium III ocena udziału potencjalnych sektorów przewagi w sieciach współpracy rozpoznanie działów PKD, które charakteryzuje największy stopień wykorzystania zaimportowanych produktów, oraz działów wytwarzających produkty, na rynku krajowym jest największe zapotrzebowanie. Rezultaty przeprowadzonej analizy zostały zebrane w poniższej tabeli (Tabela 16): K a t o w i c e,

40 Liczba firm Ogólna liczba zatrudnionych organizacyjne marketingowe produktowe procesowe p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Tabela 16 Podsumowanie analizy z wykorzystaniem modułu OIS systemu PIK względem wybranych kryteriów Lista działów PKD Powiązanie ze specjalizacją województwa* Działy przewag kryterium I - wzrost i innowacyjność Działy PKD mające największy udział w gospodarce województwa Działy PKD o najlepszych wartościach wskaźników w kategoriach gospodarki wiedzy Udział pracowników B+R z wykształceniem ISCED5+ Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje Działy przewag kryterium II: koncentracja Działy przewag: kryterium III jakość klastrów w porównaniu ze skala kraju na tle kraju Ponadprzeciętne zapotrzebowanie na import (f/c) Ponadprz eciętny popyt pośredni (c/a) dział 01 Tak dział 02 b.d. b.d. dział 03 b.d. b.d. dział 05 Tak Tak Tak Tak Tak dział 06 b.d. b.d. dział 07 b.d. b.d. dział 08 Tak dział 09 Tak b.d. b.d. dział 10 Tak Tak Tak dział 11 Tak Tak Tak Tak b.d. b.d. dział 12 b.d. dział 13 Tak dział 14 Tak dział 15 Tak Tak dział 16 Tak dział 17 Tak Tak dział 18 Tak dział 19 Tak Tak Tak Tak Tak dział 20 Tak Tak Tak Tak dział 21 medycyna Tak b.d. b.d. dział 22 Tak Tak Tak Tak dział 23 Tak Tak Tak Tak dział 24 Tak Tak Tak Tak Tak dział 25 Tak Tak Tak Tak Tak Tak dział 26 ICT Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak dział 27 energetyka Tak Tak Tak Tak Tak Tak Tak dział 28 Tak Tak Tak dział 29 Tak Tak Tak Tak Tak Tak dział 30 Tak Tak Tak dział 31 Tak Tak Tak b.d. b.d. dział 32 medycyna Tak dział 33 Tak Tak Tak dział 35 energetyka Tak Tak Tak dział 36 Tak Tak Tak dział 37 Tak Tak Tak b.d. b.d. dział 38 Tak Tak dział 39 Tak Tak Tak Tak Tak b.d. b.d. dział 41 Tak Tak dział 42 Tak Tak Tak dział 43 Tak Tak Tak K a t o w i c e,

41 Liczba firm Ogólna liczba zatrudnionych organizacyjne marketingowe produktowe procesowe p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Lista działów PKD Powiązanie ze specjalizacją województwa* Działy przewag kryterium I - wzrost i innowacyjność Działy PKD mające największy udział w gospodarce województwa Działy PKD o najlepszych wartościach wskaźników w kategoriach gospodarki wiedzy Udział pracowników B+R z wykształceniem ISCED5+ Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje Działy przewag kryterium II: koncentracja Działy przewag: kryterium III jakość klastrów w porównaniu ze skala kraju na tle kraju Ponadprzeciętne zapotrzebowanie na import (f/c) Ponadprz eciętny popyt pośredni (c/a) dział 45 Tak Tak Tak dział 46 ICT Tak Tak Tak dział 47 Tak Tak Tak Tak dział 49 energetyka Tak Tak Tak dział 50 b.d. b.d. dział 51 b.d. b.d. dział 52 b.d. b.d. dział 53 Tak b.d. b.d. dział 55 Tak dział 56 Tak Tak Tak Tak dział 58 ICT Tak Tak Tak Tak Tak dział 59 b.d. b.d. dział 60 Tak Tak b.d. b.d. dział 61 ICT Tak Tak Tak dział 62 ICT Tak Tak Tak Tak dział 63 ICT Tak Tak Tak dział 64 Tak dział 65 b.d. b.d. dział 66 Tak Tak Tak dział 68 Tak Tak dział 69 Tak dział 70 Tak dział 71 Tak Tak dział 72 medycyna Tak Tak Tak Tak b.d. b.d. dział 73 b.d. b.d. dział 74 Tak Tak dział 75 b.d. b.d. dział 77 Tak Tak dział 78 dział 79? Tak dział 80 Tak dział 81 Tak dział 82 Tak dział 84 dział 85 dział 86 Medycyna Tak Tak Tak dział 87 Medycyna b.d. dział 88 Medycyna Tak dział 90 b.d. b.d. dział 91 b.d. dział 92 Tak dział 93 Tak Tak dział 94 b.d. b.d. K a t o w i c e,

42 Liczba firm Ogólna liczba zatrudnionych organizacyjne marketingowe produktowe procesowe p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Działy przewag kryterium I - wzrost i innowacyjność Działy przewag: kryterium III jakość klastrów w porównaniu ze skala kraju na tle kraju Lista działów PKD Powiązanie ze specjalizacją województwa* Działy PKD mające największy udział w gospodarce województwa Działy PKD o najlepszych wartościach wskaźników w kategoriach gospodarki wiedzy Udział pracowników B+R z wykształceniem ISCED5+ Udział przedsiębiorstw, które wprowadziły innowacje Działy przewag kryterium II: koncentracja Ponadprzeciętne zapotrzebowanie na import (f/c) Ponadprz eciętny popyt pośredni (c/a) dział 95 ICT Tak Tak dział 96 b.d. b.d. dział 97 b.d. b.d. dział98 b.d. b.d. *Kody PKD zidentyfikowane w ramach rezultatu 6 GIG Mapa głównych powiązań pomiędzy nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego Źródło: opracowanie GIG Analiza powyższego zestawienia pod kątem identyfikacji sektorów największego wzrostu, innowacyjnych, o największej wartości dodanej, charakteryzujących się największym zapotrzebowaniem na kadry, wysoką koncentracją oraz sklastrowaniem pozwoliła na wyłonienie następujących działów PKD: Sekcja B dział 05 Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu), 09 Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie, Sekcja C dział 15 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych, 19 Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej, 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, 23 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, 24 Produkcja metali, 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń,26 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, 27 Produkcja urządzeń elektrycznych,c26 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, 28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana, 29 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli,32 Pozostała produkcja wyrobów, 33 Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń warunkowo Sekcja D 35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E dział 36 Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, 37 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, 39 Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami Sekcja F dział 42 Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Sekcja G dział 45 Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych, dział 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi Sekcja H dział 53 Działalność pocztowa i kurierska Sekcja I dział 56 Działalność usługowa związana z wyżywieniem Sekcja J dział 58 Działalność wydawnicza, J 61 Telekomunikacja Sekcja M dział 71 Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne warunkowo sekcja N dział 77 Wynajem i dzierżawa, 80 Działalność detektywistyczna i ochroniarska warunkowo sekcja S dział 95 Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego K a t o w i c e,

43 Wytypowane obszary najsilniej spełniają przyjęte kryteria jednak należy wziąć pod uwagę, że w wielu przypadkach ze względu na brak dostępu do danych statystycznych na niższym poziomie agregacji (działu) analiza nie odzwierciedla w pełni ich potencjał. Przykładem może być dział B05, który posiada bardzo wysoką wartość wskaźnika lokacji, jednak ze względu na brak danych kolejny krok analizy w ramach kryterium III nie mógł zostać przeprowadzony. W związku z powyższym wyniki analizy należy rozpatrywać jako potencjalne obszary przewag, których weryfikacja wymaga dogłębnej analizy eksperckiej i znajomości funkcjonujących powiązań gospodarka-technologie-nauka. W tym celu dla potrzeb dalszej analizy wykorzystano narzędzie PIK mapy konwersji. 4 SPECJALIZACJA NAUKOWA NA PODSTAWIE MAP KONWERSJI 4.1 Metodyka pracy Mapy konwersji stanowią integralną część portalu informacyjno-komunikacyjnego. Element ten zawiera i wykorzystuje informacje pochodzące z dostępnych opracowań światowych, w szczególności europejskich podręczników oraz raportów opisujących związki pomiędzy nauką gospodarką technologiami. Narzędzie PIK pozwala identyfikować potencjalne oraz istniejące powiązania pomiędzy obszarami nauki, gospodarki i technologii w kontekście inteligentnej specjalizacji. Przykładową analizę z wykorzystaniem modułu map konwersyjnych systemu PIK dla województwa śląskiego przedstawiono na poniższym rysunku. Rysunek 15 Przykładowa analiza dla kodu 26.1 z wykorzystaniem modułu map konwersyjnych w systemie PIK Źródło: K a t o w i c e,

44 Ponadto narzędzie to służy ocenie efektów wsparcia działań w sferze B+R oraz gospodarczych i społecznych skutków działań (lub zaniechania działań) wykraczających poza daną dziedzinę prac B+R lub badań technologicznych i poza przemysł. Mapy konwersji wspomagają proces poszukiwania potencjalnych przewag m.in. na styku konkretnych obszarów działalności gospodarczej (PKD), badawczej (NABS) i innowacji, w tym zwłaszcza technologicznej. Funkcjonalność tego narzędzia pozwala na wizualizację zasadniczych związków pomiędzy wybranymi obszarami oraz ich siły w kontekście inteligentnej specjalizacji. Ponieważ mapy konwersji mają być narzędziem wykorzystywanym w procesie analizy gospodarki regionu, ich rdzeń stanowią powiązania zdefiniowane w publikacjach Komisji Europejskiej i organizacji międzynarodowych. Należy mieć na uwadze, że zastosowanie map konwersji ułatwia proces identyfikowania potencjalnych powiązań, jednak nie zastępuje szczegółowej analizy uwarunkowań regionu, którą dopełnia ocena ekspercka. Narzędzie to daje możliwość dowolnego poszukiwania zależności pomiędzy polami badawczymi, działami gospodarki oraz polami technologii, dlatego użytkownik może rozpocząć analizę opcjonalnie od wyboru jednego z trzech obszarów: działu/grupy PKD, obszaru NABS lub technologii KET. Dodatkowo, użytkownik ma możliwość uszczegółowienia analiz pod kątem oceny obszaru specjalizacji pod względem zastosowania ICT w gospodarce, intensywności B+R, wiedzochłonności. Przykładowe wykorzystanie map konwersyjnych zostało zaprezentowane na poniższym rysunku (Rysunek 16). Rysunek 16 Przykładowe wykorzystanie map konwersyjnych na portalu PIK Predefiniowany zestaw powiązań wchodzących w skład map konwersji został przedstawiony w poniższej tabeli (Tabela 17). K a t o w i c e,

45 Tabela 17 Zestaw predefiniowanych powiązań modułu map konwersji portalu informacyjno-komunikacyjnego Powiązania Powiązanie działu/grupy PKD z NABS (międzynarodowa nomenklatura programów i budżetów naukowych) Rozmieszczenie grup technologicznych KET w sektorach PKD wg % rozkładu zgłoszeń patentowych danej grupy KET na sektory PKD Rozmieszczenie wdrożeń patentowych KET w sektorach przemysłu wg obszarów wdrożeń w latach Określenie obszaru zastosowania ICT (Information and Communication Technologies) w gospodarce Przynależność do sektora przetwórstwo przemysłowe - klasyfikacja pod względem intensywności B+R Przynależność do sektora usług - klasyfikacja pod względem wiedzochłonności Powiązanie z potencjalnymi specjalizacjami horyzontalnymi Przynależność do wiedzochłonnego przemysłu biznesu (Knowledge Intensive Activities - Business Industries) Przynależność do działalności o wysokiej wiedzochłonności (Knowledge Intensive Activities) ISIC - IPC4 Przynależność do obszarów KET Przynależność do pól technologicznych Powiązanie kodu IPC z ICT Przynależność do technologii dla zielonej gospodarki Przynależność podklasy IPC do wysokich technologii wg Eurostat Źródło Methodology for Estimating Public ICT R&D Expenditures in the EU Technologies, European Commission 2012 Feasibility study for an EU Monitoring Mechanism on Key Enabling Technologies. KETs Observatory. European Union, Feasibility study for an EU Monitoring Mechanism on Key Enabling Technologies. KETs Observatory. European Union, NACE REV. 2 ICT DATASETS. METHODOLOGICAL NOTES, 3 December 2012; Valencian Institute of Economic Research, Ivie zgodnie z metodyką Guide to measuring the Information Society (OECD 2011). High-tech industry and knowledge-intensive services, Eurostat High-tech industry and knowledge-intensive services, Eurostat Emerging industries : report on the methodology for their classification and on the most active, significant and relevant new emerging industrial sectors, PwC Luxembourg, 2012 Eurostat indicators of High-tech industry and knowledge - intensive services, January 2014 Eurostat indicators of High-tech industry and knowledge - intensive services, January 2014 Economic Research Working Paper No. 14 An Algorithmic Links with Probabilities Concordance for Trademarks For Disaggregated Analysis of Trademark and Economic Data, World Intellectual Property Organization, 2014 Feasibility study for an EU Monitoring Mechanism on Key Enabling Technologies. KETs Observatory. European Union, 2012 IPC - Technology Concordance Table (The WIPO technology concordance table links the International Patent Classification (IPC) symbols with thirty-five fields of technology. The concordance table is updated on a regular basis to reflect revisions to the IPC.) World Intellectual Property Organization OECD (2011), OECD Guide to Measuring the Information Society 2011, OECD Publishing. IPC Green Inventory ; World Intellectual Property Organization Eurostat indicators of High-tech industry and knowledge - intensive services, January Annex 6 High-tech aggregation by patents. Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

46 Mapy konwersji w PIK wykorzystywane są w szeregu algorytmów, w tym m.in. w algorytmie oceny regionu w kategoriach sektorów gospodarki wiedzy oraz do przeprowadzenia oceny zbliżonej różnorodności i przepływów międzygałęziowych. Ponieważ tylko szczegółowa analiza wszystkich potencjalnych powiązań między sferami gospodarki, nauki i technologii warunkuje prawidłowy wybór i ocenę obszaru specjalizacji regionu, w ramach niniejszego raportu zostały przeanalizowane wszystkie powiązania obszarów gospodarki województwa śląskiego wytypowane w poprzednim kroku (Rozdział 3. Specjalizacja struktury gospodarczej na podstawie wskaźników lokacyjnych) z obszarami dziedzin prac B+R oraz obszarami patentowymi. Następnie rozszerzono proces o typowanie innych sektorów gospodarki wykorzystując wcześniej zidentyfikowane obszary badawcze i patentowe. Tak szczegółowe podejście do analizy gospodarki regionu pozwala na opracowanie pełniejszego obrazu regionu i pozwala identyfikować znaczącą większość zależności. Analiza z wykorzystaniem map konwersji łącząca w sobie wykorzystanie prostych algorytmów i zasobów przestrzeni portalu została przeprowadzona według następujących kroków: 1) Powiązanie sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R: a) dla sektorów/działów PKD, wytypowanych na podstawie wskaźników lokacyjnych, wskazanie za pomocą map konwersji powiązanych dziedzin prac B+R (obszar NABS), b) dla dziedzin prac B+R zidentyfikowanie za pomocą map konwersji powiązanych sekcji/działów PKD. Ze względu na fakt, że do tej pory nie zostały opracowane mapy konwersji pomiędzy dziedzinami prac B+R i dziedzinami nauki bazy SCOPUS oraz dziedzinami nauki bazy SCOPUS i obszarami patentowymi założono, że analiza tych zależności będzie dokonywana indywidualnie przez użytkownika modułu w oparciu o dane surowe oraz wiedzę ekspercką. Opisane kroki zastosowano do województwa śląskiego celem wskazania na powiązania sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R z innymi sektorami gospodarki (rysunek 12). MAPY KONWERSJI Powiązane sektory/działy PKD Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJI Powiązane dziedziny prac B+R (NABS) ALGORYTMY (i, ii) Wartości wskaźników: AI oraz RII Rysunek 17 Schemat powiązania sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R z wykorzystaniem map konwersji Źródło: opracowanie GIG 2) Powiązanie sektorów PKD poprzez obszary patentowe: a) dla sektorów/działów PKD, wytypowanych na podstawie wskaźników lokacyjnych, wskazanie za pomocą map konwersji powiązanych obszarów patentowych i dodatkowa weryfikacja poprzez aktywność patentową w województwie śląskim, b) dla obszarów patentowych zidentyfikowanie za pomocą map konwersji powiązanych sekcji/działów PKD. Opisane powyżej kroki (a-b) zastosowano do województwa śląskiego celem wskazania powiązań sektorów PKD poprzez obszary patentowe z innymi sektorami gospodarki (Rysunek 18). K a t o w i c e,

47 Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJI + aktywność patentowa w województwie śląskim Powiązane obszary patentowe, mające potencjał w województwie śląskim MAPY KONWERSJI ALGORYTMY (i, ii, iii) Powiązane sektory/działy PKD Wartości wskaźników: spec. technologicznej, RTA, RII Rysunek 18 Schemat powiązania sektorów PKD poprzez obszary patentowe z wykorzystaniem map konwersji Źródło: opracowanie GIG 3) powiązania patentowe dla głównych obszarów wdrażania KET 1) dla sektorów/działów PKD, wytypowanych na podstawie wskaźników lokacyjnych, wskazanie za pomocą map konwersji powiązanych obszarów patentowych i dodatkowa weryfikacja o powiązania z technologią KET 2) dla obszarów technologii KET zidentyfikowanie za pomocą map konwersji powiązanych sekcji/działów PKD. Powiązane sektory/działy PKD Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJ I Powiązane obszary patentowe będoące technologiami KETowymi MAPY KONWERSJI ALGORYTMY (i, ii) Wartości wskaźników: RTA oraz RII Rysunek 19 Schemat powiązania sektorów PKD dla głównych obszarów wdrażania KET z wykorzystaniem map konwersji Źródło: opracowanie GIG 4) Przewagi technologiczne dla województwa śląskiego specjalizacje horyzontalne w obszarach patentowych 1) dla sektorów/działów PKD, wytypowanych na podstawie wskaźników lokacyjnych, wskazanie za pomocą map konwersji powiązanych obszarów patentowych w dziedzinie technologii ICT, zielonej gospodarki, przemysłów wschodzących 2) dla dziedzin horyzontalnych zidentyfikowanie za pomocą map konwersji powiązanych sekcji/działów PKD. K a t o w i c e,

48 Powiązane sektory/działy PKD Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJ I Powiązane obszary patentowe w dziedzinie: - technologii ICT - zielonej gospodarki - przemysłów wschodzących MAPY KONWERSJI ALGORYTMY (i, ii) Wartości wskaźników: RTA oraz RII Rysunek 20 Schemat powiązania sektorów PKD dla specjalizacji horyzontalnych z wykorzystaniem map konwersji Źródło: opracowanie GIG 4.2 Specjalizacje naukowe - powiązanie sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R PIK jako narzędzie wspomagające wybór i monitorowanie inteligentnej specjalizacji przeprowadza jej charakterystykę z perspektywy sektorów gospodarki, których związki z nauką prowadzą do identyfikacji innych sektorów, które powinny być poddane wsparciu. Punktem wyjścia w rozważaniach nad oceną zbliżonej różnorodności jest praca przy wykorzystaniu wyników prac zrealizowanych w punkcie 3 raportu, tj. zidentyfikowanych sekcjach i działach gospodarki, które ze względu na osiągane wartości wskaźnika lokacji, jego dynamiki i analizę przesunięć stanowić mogą obszary potencjalnej specjalizacji dla województwa śląskiego i dla których przeprowadzono identyfikację powiązań z obszarami nauki. Mapy konwersji dla obszarów nauki, których propozycje prezentowane są w opracowaniach literaturowych łączą obszary nauki wg klasyfikacji NABS z kodami PKD Wyniki powiązań przedstawia poniższa tabela (Tabela 18). Tabela 18 Powiązanie sektorów PKD poprzez dziedziny prac B+R dla wytypowanych sekcji/działów PKD w województwie śląskim Kod PKD 2007 Województwo śląskie Sekcja B- Górnictwo i wydobywanie 5 Wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu) 9 Działalność usługowa wspomagająca górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe 19 Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 24 Produkcja metali 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń 28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 29 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli 33 Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Obszar NABS 1.Eksploracja i eksploatacja Ziemi 6. Produkcja i technologia przemysłowa 14. Obronność Kod PKD 2007 Powiązane sekcje/działy 5, 6, 7, 8, 9, 28.91, , 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 (z wyjątkiem i 20.2), 22, 23, 24, 25 (z wyjątkiem 25.4), 26, 27, 28, 30 (z wyjątkiem 30.11, 30.2, 30.3, 30.4), 31, 32 (z wyjątkiem 32.5), 33 (z wyjątkiem 33.15, 33.16, 33.17), 62, 63, 84 K a t o w i c e,

49 Kod PKD 2007 Województwo śląskie 35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 36 Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody 38 Działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 39 Działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami Sekcja F - Budownictwo 42 Roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Źródło: opracowanie GIG Obszar NABS 5. Energia 35, Transport, telekomunikacja i inne infrastruktury 2. Środowisko 38, Transport, telekomunikacja i inne infrastruktury Kod PKD 2007 Powiązane sekcje/działy 29, 36, 37, 41, 42, 43, 49, 50, 51, 52, 53, 61, 30.11, 30.2, 30.3, 33.15, 33.16, 33.17, , 30, 33, 36, 37, 41, 42, 43,49, 50, 51, 52, 53, 61, 71 Powiązania sekcji/działów PKD wytypowanych dla województwa śląskiego jako obszary potencjalnej specjalizacji z dziedzinami prac B+R klasyfikowanymi według NABS wskazuje, że górnictwo i geologia (sekcja B) łączą się z eksploracja i eksploatacja Ziemi, przy czym oprócz dwóch działów o wiodącym znaczeniu dla województwa śląskiego dodatkowo wskazano również na inne powiązania występujące dla tej sekcji. W sekcji C, dla której wytypowano siedem działów jako istotne dla województwa śląskiego występują powiązania do dwóch dziedziny prac B+R według NABS tj. produkcja i technologia przemysłowa oraz obronność. Dziedziny te wiążą się, zgodnie z opracowaniami poddanymi analizie, z kilkudziesięcioma działami PKD sekcji C oraz z działem sekcji O. Również zidentyfikowany w sekcji D dział 35 wiąże się z jedną dziedziną prac B+R wg NABS, tj. energia. Natomiast w sekcji E w województwie śląskim zidentyfikowane jako potencjalne obszary specjalizacji działy wiążą się z dziedziną jaką jest transport, telekomunikacja i inne infrastruktury (dział 36) oraz się środowiskiem (dział 38 i 39). Dodatkowo w ramach działu gospodarki należącego do sekcji F, jaką jest budownictwo, zidentyfikowano powiązania z jednym obszarem NABS, tj. transport, telekomunikacja i inne infrastruktury. Przedstawione powiązania są z jednej strony elementem wizualizacji powiązań gospodarki z nauką i stanowić mogą punkt wyjścia dla decydentów odnośnie alokacji środków w obszarze prac badawczo rozwojowych, z drugiej zaś strony stanowią pomost łączący różne obszary gospodarki, gdyż wskazują wspólny mianownik, jakim są dziedziny prac B+R. Dają zatem ogólną informacje dotyczącą istotnych, potencjalnych powiązań międzygospodarczych. 4.3 Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego - powiązania sektorów PKD poprzez obszary patentowe W celu przeprowadzenia pełnej oceny potencjalnej specjalizacji regionu niezbędna jest identyfikacja obszarów aktywności patentowej regionu. W poniższej tabeli przedstawiono powiązania podklas IPC z działami gospodarki najwyższej aktywności patentowej oraz specjalizacją województwa, w odniesieniu do kodów PKD zidentyfikowanych w ramach rezultatu 6 GIG Mapa głównych powiązań pomiędzy nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego. K a t o w i c e,

50 Tabela 19 Podklasy patentowe działy PKD największej aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza, lecz znacząca w skali województwa Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) wg konwersji MKP-ISIC i ISC-PKD) Powiązanie ze specjalizacją województwa* A61B 01.49, 28.41, 28.92, Medycyna poprzez kod A62C 02.40, 28.41, B01D 06.10, NIe B01J 06.10, 06.20, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, B03D 05.10, 06.10, 08.91, B09B 06.10, 38.11, B21C 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, B21D 25.50, NIe B22D 24.51, 24.52, 24.53, B22F 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, B23K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, B23P 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, 28.11, 28.41, 32.11, B29C 13.10, 22.21, 22.22, 22.23, 22.29, 28.95, 28.96, B29D 22.11, B32B 13.10, 20.16, 20.17, 20.52, 20.53, 20.59, 25.50, B61B 30.20, 42.11, 42.12, B65G C01G 01.27, 06.10, 20.15, C02F 36.00, C04B 23.41, 23.42, 23.43, 23.44, 23.49, 23.51, 23.52, 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, C07D 01.50, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, 21.10, Medycyna poprzez kody 21.10, C08J 19.20, 20.16, C09K 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, 20.16, 20.17, 23.32, C10L 05.10, 06.10, 06.20, C22B 07.29, 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, C22C 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, 24.51, 24.52, 24.53, E02D 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69, 41.10, 42.11, 42.12, 42.13, 43.12, E04B 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69, E04F 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69,41.10 E06B 41.10, 43.31, 43.32, 43.33, 43.34, E21B E21C 05.10, K a t o w i c e,

51 Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza, lecz znacząca w skali województwa Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) wg konwersji MKP-ISIC i ISC-PKD) Powiązanie ze specjalizacją województwa* E21D 05.10, 28.92, 42.11, 42.12, E21F F04D F15B 28.11, 28.12, F16B 13.10, 13.99, 25.50, 26.11, ICT poprzez kody 26.11, F16D 28.15, 28.41, 29.31, F16K 06.10, 26.11, 26.12, 28.14, 33.12, 42.21, ICT poprzez kody , F16L 25.50, 42.21, F21V 26.11, 26.12, 27.33, ICT poprzez kody 26.11, Energetyka poprzez kody 27.33, F23J 28.21, 35.30, 36.00, Energetyka poprzez kod F24F 28.25, 43.22, 43.31, 43.32, 43.33, 43.34, Energetyka poprzez kod F24J , 35.30, 36.00, Energetyka poprzez kody 27.51, G01B 26.11, 26.12, 26.51, 26.70, ICT poprzez kody 26.11, G01J 26.11, 26.12, 26.51, 26.70, ICT poprzez kody 26.11, 26.12, 26.51, G01N 06.10, 26.11, 26.12, ICT poprzez kody 26.11, H01M 27.20, Energetyka poprzez kody 27.20, H02K H02J 26.11, 26.12, 27.20, 35.11, 35.12, 35.13, , 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 26.11, 26.12, 27.10, 35.11, 35.12, 35.13, H05B 26.11, ICT poprzez kody 26.11, Energetyka poprzez kody 27.20, 35.11, 35.12, 35.13, ICT , Energetyka - - poprzez kody 27.10, 35.11, 35.12, 35.13, ICT poprzez kody 26.11, *Na podstawie rezultatu 6 GIG Mapa głównych powiązań pomiędzy nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa śląskiego. Źródło: opracowanie GIG Obszary aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego koncentrują się tematycznie wokół działów PKD 01 (uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową), 05 (wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)), 06 (górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego), 07 (górnictwo rud metali), 09, 19 (wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej), 20, (produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych), 21 (produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych), 23 (produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych) 24 (produkcja metali), 25 (produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń), 26 (produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych), 27 (produkcja urządzeń elektrycznych) 28 (produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana) 32 (pozostała produkcja wyrobów), 33 (naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń), 35 (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych), 36 (pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody), 41 (roboty budowlane K a t o w i c e,

52 związane ze wznoszeniem budynków), 42(roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej), 43 (roboty budowlane specjalistyczne). Aktywność patentowa dotyczy głównie górnictwa, działalności okołogórniczej, przetwórstwa kopalin, przemysłu metalowego, elektroniki, przemysłu chemicznego, farmaceutyków, sprzętu medycznego, energetyki, budownictwa, rolnictwa. Są to w większości tradycyjne branże przemysłowe, które dostosowały się do nowych realiów rynkowych. Najwięcej (8) kodów technologicznych powiązanych jest z działem PKD 28, w następnej kolejności - (6) kodów technologicznych z PKD 06, z działem PKD 24 (5 kodów), z działem PKD 05 (4 kody) 4.4 Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego - powiązania patentowe dla głównych obszarów wdrażania KET W województwie powstaje coraz więcej technologii należących do KET. Do technologii KET zalicza się: mikro- i nanoelektronikę, nanotechnologię, fotonikę, biotechnologię przemysłową, materiały zaawansowane oraz zaawansowane systemy wytwarzania dla innych KET. Identyfikacja obszarów znaczącej aktywności patentowej w dziedzinach technologii KET została przeprowadzona na podstawie map konwersyjnych: Znaczenie kluczowych technologii wspomagających (KET) dla technologicznego rozwoju sektora oraz Znaczenie sektora dla rozwoju kluczowych technologii wspomagających (KET). W poniższej tabeli zestawiono powiązania patentowe z technologiami KET. Tabela 20 Obszary tematyczne największej aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego w zakresie technologii KET Podklasa najliczniej Podklasa aktywność patentowa Najsilniej powiązane sektory Technologie KET reprezentowana mniejsza lecz znacząca gospodarki (PKD) A61B 01.49, 28.41, 28.92, A62C 02.40, 28.41, B01D B01D15 zaawansowane systemy wytwarzania 06.10, B01J B01D10 zaawansowane 06.10, 06.20, 20.11, 20.12, 20.13, systemy wytwarzania 20.14, B03D 05.10, 06.10, 08.91, B09B 06.10, 38.11, B21C B21D B22D B22F B23K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, B23P 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, 28.11, 28.41, 32.11, B29C B29D B32B37 - zaawansowane B32B systemy wytwarzania, B32B9 zaawansowane materiały B61B B65G C01G C01G1 - zaawansowane systemy wytwarzania 01.27, 06.10, 20.15, C02B C02F3/34 biotechnologia C02F przemysłowa, C02F11/02 - zaawansowane systemy wytwarzania C04B11/028 - zaawansowane C04B systemy wytwarzania, C04B35 materiały zaawansowane K a t o w i c e,

53 Podklasa najliczniej reprezentowana C07D C08J Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca Technologie KET C07D475 biotechnologia przemysłowa, C07D201/16 - zaawansowane systemy wytwarzania C08J5 materiały zaawansowane Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) 01.50, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, 21.10, , 20.16, C09K C10L 05.10, 06.10, 06.20, , 24.10, 24.20, 24.31, C22B C22B11 - zaawansowane 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, systemy wytwarzania 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, C22C E02D C22C (cała podklasa) materiały zaawansowane, C22C1 - zaawansowane systemy wytwarzania 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, 24.51, 24.52, 24.53, E04B 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69, E04F E06B 41.10, 43.31, 43.32, 43.33, 43.34, E21B E21C 05.10, E21D 05.10, 28.92, 42.11, 42.12, E21F F04D F15B F16B F16D F16K 06.10, 26.11, 26.12, 28.14, 33.12, 42.21, F16L F21V fotonika F23J F24F F24J F24J1 - zaawansowane systemy wytwarzania G01B 26.11, 26.12, 26.51, 26.70, G01J fotonika G01N G01N27/327 biotechnologia przemysłowa 06.10, 26.11, 26.12, H01M H02J H02K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 26.11, 26.12, 27.10, 35.11, 35.12, 35.13, H05B33 fotonika, H05B33/10 - H05B zaawansowane systemy wytwarzania Źródło: opracowanie GIG Z powyższego zestawienia wynika, że patenty przyznawane były głównie w dziedzinie: zaawansowanych systemów wytwarzania B01 (fizyczne lub chemiczne sposoby lub urządzenia ogólne) dla działów PKD 06 i 36, C01 (chemia nieorganiczna) dla działów PKD 01, 06, 20 i 25, biotechnologii przemysłowej G01(pomiary, testowanie) dla działów 06, 26 i 28 K a t o w i c e,

54 materiałów zaawansowanych C08 (organiczne związki wielkocząsteczkowe, ich wytwarzanie lub obróbka chemiczna, mieszaniny na ich podstawie) dla działów 19 i 20 biotechnologii przemysłowej i zaawansowanych systemów wytwarzania C07 (chemia organiczna) dla działów PKD 1, 20 i 21 materiałów zaawansowanych i zaawansowanych systemów wytwarzania - C22 (metalurgia, stopy żelaza lub metali nieżelaznych, obróbka stopów lub metali nieżelaznych) dla działów 07, 24 i 28 Z przeprowadzonej analizy wynika, że aktywność patentowa w województwie śląskim w zakresie technologii KET koncentruje się wokół działów 01 (uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową), 06 (górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego), 07 (górnictwo rud metali), 19 (wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej), 20 (produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych), 21 (produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych), 24 (produkcja metali), 25 (produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń), 26 (produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych), 28 (produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana) i 36 (pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody). Reasumując w województwie śląskim zgłoszenia i przyznane patenty KET wiążą się tematycznie głównie z tradycyjnymi przemysłami, górnictwem i branżami pokrewnymi, energetyką, a nawet rolnictwem. 4.5 Specjalizacje technologiczne dla województwa śląskiego specjalizacje horyzontalne w obszarach patentowych Ocena potencjału regionu w specjalizacjach horyzontalnych została przeprowadzona poprzez analizę aktywności patentowej w zakresie technologii ICT, dziedzinach zielonej gospodarki oraz przemysłów wschodzących. Analiza pozwoliła na określenie potencjalnych sektorów przewagi w województwie śląskim w zakresie specjalizacji horyzontalnych ICT - zgłoszenia i przyznane patenty Podczas wyznaczania potencjalnych sektorów przewag regionu, należy je skonfrontować z głównymi obszarami wdrażania ICT. Zależność ta jest dwustronna dlatego podczas wyznaczania głównych obszarów wdrażania ICT należy mieć na uwadze obszary gospodarki zaklasyfikowane jako potencjalne obszary przewag. Rezultatem analizy jest zidentyfikowanie tych sektorów PKD, które są najsilniej powiązane z regionem w zakresie głównych obszarów zastosowań ICT w gospodarce. Aktywność patentowa w województwie śląskim w obszarze technologii ICT przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 21 Aktywność patentowa powiązana z technologią ICT w województwie śląskim Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca Powiązanie z ICT Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) A61B 01.49, 28.41, 28.92, A62C 02.40, 28.41, B01D 06.10, B01J 06.10, 06.20, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, B03D 05.10, 06.10, 08.91, B09B 06.10, 38.11, B21C B21D B22D B22F B23K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, B23P 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, 28.11, 28.41, 32.11, K a t o w i c e,

55 Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca B29C B29D B32B B61B Powiązanie z ICT Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) B65G C01G 01.27, 06.10, 20.15, C02B C02F C04B C07D 01.50, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, 21.10, C08J 19.20, 20.16, C09K C10L 05.10, 06.10, 06.20, C22B 07.29, 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, C22C 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, 24.51, 24.52, 24.53, E02D E04B 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69, E04F E06B 41.10, 43.31, 43.32, 43.33, 43.34, E21B E21C 05.10, E21D 05.10, 28.92, 42.11, 42.12, E21F F04D F15B F16B F16D F16K 06.10, 26.11, 26.12, 28.14, 33.12, 42.21, F16L F21V F23J F24F F24J G01B Tak 26.11, 26.12, 26.51, 26.70, G01J Tak G01N Tak 06.10, 26.11, 26.12, H01M H02J H02K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 26.11, 26.12, 27.10, 35.11, 35.12, 35.13, H05B K a t o w i c e,

56 W województwie śląskim aktywność patentowa w dziedzinie ICT jest niewielka. jest ona znaczna ani w skali gospodarki/innowacyjności województwa, ani w zestawieniu z aktywnością patentową ICT w skali kraju. Wyjątek stanowią patenty ICT z klasy G01 (pomiary i testowanie), powiązane głównie z działami PKD 26 (produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych) i 28 (produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana). Szczegółowy wykaz zgłoszonych i przyznanych patentów w województwie śląskim w zakresie technologii ICT przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 22 Zgłoszenia i przyznane patenty w województwie śląskim na tle kraju w obszarze technologii ICT Kody podklas MKP (zaliczane do ICT na podstawie tabeli konwersyjnej) Liczba zgłoszeń patentowych Udział w krajowej liczbie zgłoszeń Miejsce wśród regionów pod względem liczby zgłoszeń Liczba przyznanych patentów Udział w krajowej liczbie przyznanych patentów Miejsce wśród regionów pod względem liczby przyznanych patentów G01S 2 18,20% 3 0 0,00% 3 G08C 0 0,00% 2 0 0,00% 2 G09C H01P 0 0,00% 3 0 0,00% 4 H01Q 2 28,60% 2 0 0,00% 7 H01S 0 0,00% 2 0 0,00% 4 H03B H03C H03D H03H 0 0,00% 3 0 0,00% 2 H03M 0 0,00% 4 0 0,00% 3 H04B 0 0,00% 3 0 0,00% 5 H04J ,00% 2 H04K H04L 2 8,70% 4 0 0,00% 5 H04M 0 0,00% 4 0 0,00% 2 H04Q ,00% 4 G11B 0 0,00% 3 0 0,00% 2 H03F ,00% 2 H03G 0 0,00% 2 0 0,00% 2 H03J H04H H04N 0 0,00% 3 0 0,00% 4 H04R ,00% 4 H04S B07C 1 25,00% 2 0 0,00% 2 B41J ,00% 2 B41K ,00% 3 G02F ,00% 3 G03G G05F 2 66,70% ,70% 3 G06 4 9,80% 3 0 0,00% 6 G07 0 0,00% 5 0 0,00% 4 G09G 0 0,00% G10L 0 0,00% 4 0 0,00% 2 G11C 1 100,00% H03K 0 0,00% 2 0 0,00% 5 H03L G01B 1 3,20% ,30% 1 G01C 2 28,60% 1 1 9,10% 4 G01D 1 50,00% ,70% 1 G01F 1 25,00% ,40% 1 G01G 0 0,00% 5 0 0,00% 3 K a t o w i c e,

57 Kody podklas MKP (zaliczane do ICT na podstawie tabeli konwersyjnej) Liczba zgłoszeń patentowych Udział w krajowej liczbie zgłoszeń Miejsce wśród regionów pod względem liczby zgłoszeń Liczba przyznanych patentów Udział w krajowej liczbie przyznanych patentów Miejsce wśród regionów pod względem liczby przyznanych patentów G01H 2 100,00% 1 0 0,00% 4 G01J 1 14,30% ,30% 1 G01K 1 25,00% ,40% 1 G01L 3 25,00% 1 0 0,00% 5 G01M 2 12,50% 3 0 0,00% 8 G01N 8 5,30% ,00% 4 G01P 0 0,00% G01R 1 3,70% 6 1 1,90% 7 G01V 0 0,00% ,00% 1 G01W ,00% 2 G02B 0 0,00% 5 1 3,70% 5 G05B 0 0,00% 4 0 0,00% 3 G08G 0 0,00% G09B 3 20,00% 2 0 0,00% 5 H01B 2 18,20% 1 0 0,00% 5 H01J 0 0,00% 2 0 0,00% 3 H01L 3 18,80% 3 3 5,10% 3 Źródło: opracowanie GIG Jak wynika z powyższego zestawienia, pomimo dużej aktywności podmiotów w zakresie zgłoszeń patentowych, udział w krajowej liczbie przyznanych patentów jest niewielki. Patenty w obszarze technologii ICT zostały przyznane jedynie w klasach H03, G05, H01 oraz G01, przy czym zdecydowana większość skoncentrowana jest wokół klasy patentowej G Aktywność patentowa podmiotów z województwa śląskiego w dziedzinie zielonej gospodarki Analizę potencjału regionu w dziedzinie zielonej gospodarki, przeprowadzono wykorzystania tabeli łączącej kody IPC z obszarami zielonej gospodarki. Wykorzystując dane zgromadzone w PIK została sporządzona lista tych podklas patentowych przypisanych kategoriom zielonej gospodarki, które w ostatnich latach były przedmiotem zgłoszeń patentowych lub patentów przyznanych podmiotom z województwa śląskiego. Tabela 23 Aktywność patentowa w dziedzinie zielonej gospodarki w województwie śląskim Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca Powiązanie z zieloną gospodarką Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) A61B 01.49, 28.41, 28.92, A62C 02.40, 28.41, B01D Alternatywna produkcja energii, gospodarka odpadami 06.10, B01J 06.10, 06.20, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, B03D 05.10, 06.10, 08.91, B09B Alternatywna produkcja energii, gospodarka odpadami 06.10, 38.11, B21C B21D B22D B22F Gospodarka odpadami B23K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, B23P 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 25.50, 28.11, 28.41, 32.11, B29C K a t o w i c e,

58 Podklasa najliczniej reprezentowana Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca B29D B32B B61B Powiązanie z zieloną gospodarką Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) B65G Gospodarka odpadami C01G 01.27, 06.10, 20.15, C02B C02F Alternatywna produkcja energii, gospodarka odpadami C04B Gospodarka odpadami C07D 01.50, 20.11, 20.12, 20.13, 20.14, 21.10, C08J Gospodarka odpadami 19.20, 20.16, C09K Gospodarka odpadami C10L Alternatywna produkcja energii, gospodarka odpadami 05.10, 06.10, 06.20, C22B Gospodarka odpadami 07.29, 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, C22C 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, 24.34, 24.41, 24.42, 24.43, 24.44, 24.45, 24.46, 24.51, 24.52, 24.53, E02D Rolnictwo i leśnictwo E04B Oszczędność energii 23.61, 23.62, 23.63, 23.64, 23.65, 23.69, E04F Oszczędność energii E06B Oszczędność energii 41.10, 43.31, 43.32, 43.33, 43.34, E21B Gospodarka odpadami E21C 05.10, E21D 05.10, 28.92, 42.11, 42.12, E21F Gospodarka odpadami F04D F15B F16B F16D F16K 06.10, 26.11, 26.12, 28.14, 33.12, 42.21, F16L F21V F23J Alternatywna produkcja energii, gospodarka odpadami F24F Alternatywna produkcja energii F24J Alternatywna produkcja energii G01B 26.11, 26.12, 26.51, 26.70, G01J G01N 06.10, 26.11, 26.12, Alternatywna produkcja energii, H01M gospodarka odpadami, oszczędność energii H02J Transport, Alternatywna produkcja energii, oszczędność energii H02K 24.10, 24.20, 24.31, 24.32, 24.33, Transport, alternatywna produkcja 24.34, 26.11, 26.12, 27.10, 35.11, energii, 35.12, 35.13, K a t o w i c e,

59 Podklasa najliczniej reprezentowana Źródło: opracowanie GIG Podklasa aktywność patentowa mniejsza lecz znacząca H05B Powiązanie z zieloną gospodarką Oszczędność energii Najsilniej powiązane sektory gospodarki (PKD) Wśród obszarów największej aktywności patentowej znaczący udział technologii dla zielonej gospodarki został zidentyfikowany w obszarach gospodarki odpadami, alternatywnej produkcji energii, transportu oraz oszczędności energii. Główne obszary aktywności patentowej przedstawiono poniżej: gospodarka odpadami B65 (transport, parkowanie, magazynowanie, manipulowanie materiałami cienkimi lub wiotkimi) dla działu PKD 28, C08 (organiczne związki wielkocząsteczkowe, ich wytwarzanie lub obróbka chemiczna, mieszaniny na ich podstawie) dla działów PKD 19 i 20, C22 (metalurgia, stopy żelaza lub metali nieżelaznych, obróbka stopów lub metali nieżelaznych) dla działów PKD 07, 24 i 28, E21 (wiercenia w ziemi lub skale, górnictwo) dla działów 05, 06 i 09 alternatywna produkcja energii i gospodarka odpadami B01 (fizyczne lub chemiczne sposoby lub urządzenia ogólne) dla działów PKD 06 i 36, C10 (przemysł naftowy, gazowniczy lub koksowniczy, gazy techniczne zawierające tlenek węgla, paliwa, smary, torfy) dla działów 05, 06 i 19 oszczędność energii E04 (budownictwo) dla działów PKD 23 i 41, E06 (drzwi, okna, okiennice lub zasłony żaluzjowe, ogólne, drabiny) dla działów PKD 41 i 43 transport i alternatywna produkcja energii H02 (wytwarzanie, przetwarzanie lub rozdział energii elektrycznej) dla działów PKD 24, 26, 27 i 35 Z przeprowadzonej analizy wynika, że największa aktywność patentowa w obszarze zielonej gospodarki wiąże się przede wszystkim z tradycyjnym przemysłem, górnictwem, energetyką oraz budownictwem. Szczegółowe wyniki w zakresie aktywności patentowej w dziedzinie zielonej gospodarki przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 24 Aktywność patentowa podmiotów z województwa śląskiego w dziedzinie zielonej gospodarki na tle danych dla kraju Dział zielonej gospodarki Kody podklas MKP Zgłoszenia patentowe (łącznie) Patenty przyznane (łącznie) Transport B60K, B60L, B60W, B61D, B62D, B62K, B62M, B63B, B63H, B64G, F02B, F02M, F16H, H02J, H02K 24 zgłoszenia 19% w skali kraju 2 miejsce wśród województw 30 patentów 20% w skali kraju 2 miejsce wśród województw Gospodarka odpadami A43B, A61L, A62D, B01D, B03B, B03C, B09B, B09C, B21B, B22F, B29B, B62D, B63B, B63J, B65F, B65G, C01B, C02F, C04B, C05F, C08J, C09K, C10B, C10G, C10L, C11B, C14C, C21B, C21C, C22B, C25C, D01F, D01G, D21C, E02B, E03C, E03F, E21B, E21F, F01N, F02B, F23B, F23C, F23G, F23J, F25J, F27B, G08B, G21C, G21F, H01J, H01M 94 zgłoszenia 17% w skali kraju 2 miejsce wśród województw 177 patentów 21% w skali kraju 1 miejsce wśród województw Alternatywna produkcja energii A01H, A62D, B01D, B09B, B60K, B60L, B63B, B63H, C01B, C02F, C07C, C10B, C10G, C10J, C10L, C11C, C12M, C12N, C12P, C21B, C21C, C23C, C30B, D21F, E02B, E04D, E04H, F01K, F01N, F02C, F02G, F03B, F03C, F03D, F03G, F21L, F21S, F22B, F23B, F23G, F23J, F24D, F24F, F24H, F24J, F25B, F27D, F28D, G01M, G02B, G05F, H01G, H01L, H01M, H02J, H02K, H02N 86 zgłoszeń 12% w skali kraju 3 miejsce wśród województw 145 patentów 12% w skali kraju 3 miejsce wśród województw Rolnictwo i leśnictwo Zagadnienie prawne, administracyjne i projektowe A01G, A01N, C05F, C09K, E02D E04H, G06Q, G08G 9 zgłoszeń 13% w skali kraju 3 miejsce wśród województw 3zgłoszenia 9% w skali kraju 4 miejsce wśród województw 10 patentów 10% w skali kraju 2 miejsce wśród województw 6 patentów 26% w skali kraju 1 miejsce wśród województw K a t o w i c e,

60 Ekoprzemysły Przemysły morskie Przemysły kreatywne Przemysły doznań Przemysły mobilności Przemysły usług mobilnych Przemysły medycyny spersonalizowanej p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Dział zielonej gospodarki Kody podklas MKP Zgłoszenia patentowe (łącznie) Energia jądrowa F02C, G21B, G21C, G21D Brak zgłoszeń Oszczędność energii Źródło: opracowanie GIG B60K, B60L, B60W, C09K, E04B, E04C, E04D, E04F, E06B, F03G, F21K, F21L, F24H, F28D, G01R, H01G, H01L, H01M, H02J, H05B 36 zgłoszeń 12% w skali kraju 3 miejsce wśród województw Patenty przyznane (łącznie) 1 patent 20% w skali kraju 2 miejsce wśród województw 68 patentów 15% w skali kraju 2 miejsce wśród województw W województwie śląskim aktywność patentowa przejawia się we wszystkich obszarach tematycznych zielonej gospodarki. We wszystkich obszarach województwo śląskie lokuje się w czołówce krajowej pod względem liczby zgłoszeń, jak i przyznanych patentów. Z powyższego zestawienia wynika, że najwięcej patentów (177) w roku przyznano w dziedzinie gospodarki odpadami co stanowi 21% przyznania patentów w skali kraju i plasuje województwo śląskie na pierwszym miejscu wśród województw. Wysoka aktywność patentowa w województwie koncentruje się również wokół alternatywnej produkcji energii (145 przyznanych patentów), oszczędności energii (68 patentów) oraz transportu (30 przyznanych patentów). Województwo śląskie w tym zakresie zajmuje drugie i trzecie miejsce wśród województw Technologiczny potencjał rozwoju przemysłów wschodzących Przemysły wschodzące również należą do obszarów gospodarki, w których można upatrywać obszarów przewag regionu. Należą do nich: Ekoprzemysły, Przemysły morskie, Przemysły kreatywne, Przemysły doznań, Przemysły mobilności, Przemysły usług mobilnych, Przemysły medycyny spersonalizowanej. Analiza potencjału regionu w zakresie rozwoju przemysłów wschodzących dla 2012 została przeprowadzona na podstawie zgłoszeń patentowych oraz przyznanych patentów w dziedzinach technologicznych przemysłów wschodzących. Zestawienie wyników analizy zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 25 Lokalizacja dziedzinowa technologicznego potencjału rozwoju przemysłów wschodzących Kody podklas MKP najliczniejsze zgłoszenia i/lub przyznane patenty z lat 2013/2014 Klasy PKD najsilniej powiązane z kodem podklasy patentowej A61B X B01D X X B23K 24.10, X B23P X X X X B65G X X C01G X X C07D X X C08J X C10L 06.20, X C22B X C22C X K a t o w i c e,

61 Ekoprzemysły Przemysły morskie Przemysły kreatywne Przemysły doznań Przemysły mobilności Przemysły usług mobilnych Przemysły medycyny spersonalizowanej p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Kody podklas MKP najliczniejsze zgłoszenia i/lub przyznane patenty z lat 2013/2014 Klasy PKD najsilniej powiązane z kodem podklasy patentowej X E21B X X E21D X X X X F16K X X X X X X G01B X X X X X X X G01N X X X X X X X X H02K X X X X X X Źródło: opracowanie GIG Przeprowadzona analiza wykazała, że województwo śląskie posiada potencjał technologiczny dla rozwoju przemysłów wschodzących, w tym zwłaszcza ekoprzemysłów, przemysłów mobilności i medycyny spersonalizowanej. Istniejący potencjał technologiczny województwa śląskiego związany z przemysłami wschodzącymi może przyczynić się szczególnie do rozwoju sektorów przemysłu mających obecnie znaczący udział w gospodarce regionu oraz cechy typowe dla obszaru specjalizacji. Do działów tych należą działy PKD 24 (produkcja metali), 26 (produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych), 28 (produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana), 32 (pozostała produkcja wyrobów), energetyki (dział 35- pozostała produkcja wyrobów) i budowy obiektów inżynieryjnych (dział 42- roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej), a ponadto działu 20 (produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych) relatywnie słabszego, lecz o rosnącym udziale w skali województwa. 4.6 Przepływy międzygałęziowe Portal Informacyjno-Komunikacyjny ( jako narzędzie wspomagające wybór i monitorowanie inteligentnej specjalizacji przeprowadza jej charakterystykę z perspektywy sektorów gospodarki, których związki z nauką i technologiami prowadzą do identyfikacji innych sektorów, które powinny być poddane wsparciu. Dodatkowo portal wykorzystując bilans przepływów międzygałęziowych pokazuje bezpośrednie powiązania i zależności pomiędzy sektorami gospodarki. Współczynniki bezpośredniej produktochłonności produkcji charakteryzują wartość produktów (wyrobów i usług) zużytych bezpośrednio przez badany sektor/dział PKD do wytworzenia jednostki wartości produkcji globalnej. Na ich podstawie można określić jak sektory gospodarki wskazane jako obszary inteligentnej specjalizacji wykorzystują produkty innych sektorów PKD na swoje potrzeby. Zestawienie tych współczynników dodatkowo z wartościami pełnej produktochłonności pozwala stwierdzić, czy zidentyfikowane powiązania wykorzystują jeden lub kilka łańcuchów produktów (wartości) prowadzących do sektora gospodarki związanego z regionalną inteligentną specjalizacją. W poniższej tabeli (Tabela 26) zestawiono działy PKD mające znaczący potencjał kształtowania specjalizacji dla województwa śląskiego. K a t o w i c e,

62 Tabela 26 Przepływy międzygałęziowe dla bezpośredniej produktochłonności Nr działu PKD Nazwa działalności Powiązane kody PKD kolejność wg malejącej wartości współczynnika przepływów międzygałęziowych Dział 05 Węgiel kamienny i brunatny Dział 09 (uśrednione Ropa naftowa i gaz ziemny, rudy metali, przepływy dla 06-09) produkty górnictwa pozostałe 43 Dział 19 Koks, produkty rafinacji ropy naftowej , Dział 21 Leki i wyroby farmaceutyczne Dział 22 Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych Dział 24 Metale Dział 25 Wyroby metalowe gotowe Dział 26 Komputery, wyroby elektroniczne i optyczne Dział 27 Urządzenia elektryczne i nieelektryczne, sprz. gospodarstwa domowego Dział 28 Maszyny i urządzenia gdzie indziej niesklasyfikowane Dział 29 Pojazdy samochodowe, przyczepy i naczepy Dział 32 Pozostałe wyroby 32 Dział 33 Usługi naprawy, konserwacji i instalacji maszyn i urządzeń Dział 35 37, Energia elektryczna, gaz, para wodna i Dział 35 c.d. gorąca woda Dział 35 c.d Dział 36 Woda; usługi związane z uzdatnianiem i dostarczaniem wody 36 37, Dział 42 (uśrednione 52-37, przepływy dla 41-43) 53 9 Obiekty budowlane i roboty budowlane Dział 42 c.d Dział Dział 46 c.d. Handel hurtowy Dział 46 c.d Dział Transport lądowy i rurociągowy Dział 49 - cd Dział 49 - cd Dział 58 Usługi związane z działalnością wydawniczą K a t o w i c e,

63 Nr działu PKD Nazwa działalności Powiązane kody PKD kolejność wg malejącej wartości współczynnika przepływów międzygałęziowych Dział 61 Usługi telekomunikacyjne Dział 62 Usługi. związane z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie Informatyki Dział 63 Usługi w zakresie informacji Dział 72 Usługi w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych Dział 86 Usługi w zakresie opieki zdrowotnej Dział 87,88 Usługi pomocy społecznej -- Dział 95 Usługi napraw i konserwerwcji komputerów i artykułow użytku domowego Czerwone działy wchodzące w skład specjalizacji medycyna zidentyfikowane w ramach rezultatu 6 GIG. Brązowe działy wchodzące w skład specjalizacji energetyka zidentyfikowane w ramach rezultatu 6 GIG. Oliwkowe działy będące głównym obszarem aplikacji ICT specjalizacji zidentyfikowanej w ramach rezultatu 6 GIG. Czarne działy mające znaczący potencjał specjalizacji, bieskie działy nie mające znaczące go potencjału Źródło: opracowanie GIG K a t o w i c e,

64 Z przeprowadzonej analizy przepływu międzygałęziowego dla produktochłonności w województwie śląskim wynika, że zapotrzebowanie na produkty górnictwa, działalności okołogórniczej i przeróbki kopalin (05, 06-09, 19) przejawia się w dużej mierze w działach przemysłu i usług, które mają w województwie śląskim znaczący potencjał specjalizacji (czarna czcionka w tabeli), w tym w przemyśle metalowym (PKD 24) lub należą do specjalizacji energetyka (PKD 35, 49). Kompleks silnych w województwie śląskim działów przemysłowych (kody 19, 21, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 29) jest powiązany przepływami pieniężnymi nie tylko wewnątrz samego kompleksu, ale także bezpośrednio z bardzo silnymi w województwie śląskim branżami usługowymi (działy PKD ). Rysuje się obraz specjalizacji wokół tradycyjnych branż działających w warunkach gospodarki wiedzy. Potencjalna specjalizacja województwa w dziedzinie medycyny przejawia się w obszarze usług (działy PKD 86, 87-88), lecz wymaga także działalności badawczo-rozwojowej (dział PKD 72) i wsparcia przemysłowego (nie tylko działy 21 i 32, ale także kilka tradycyjnych branż przemysłowych, silnych w województwie). Potencjalna specjalizacja ICT silne bodźce rozwoju uzyskuje jedynie w związku z branżą komputerową (PKD 26) i handlem hurtowym (PKD 46). 4.7 Wnioski W wyniku przeprowadzonej analizy obszary aktywności patentowej podmiotów z województwa śląskiego koncentruje się tematycznie wokół działów PKD 01, 05, 06, 07, 09, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 32, 33, 35, 36, 41, 42, 43. Aktywność patentowa dotyczy głównie górnictwa, działalności okołogórniczej, przetwórstwa kopalin, przemysłu metalowego, elektroniki, przemysłu chemicznego, farmaceutyków, sprzętu medycznego, energetyki, budownictwa, rolnictwa. Są to w znakomitej większości tradycyjne branże ukształtowane w epoce przemysłowej, które przetrwały transformację gospodarczą i dostosowały się do nowych realiów rynkowych. Rozmieszczenie tematyczne aktywności patentowej w znacznym stopniu odpowiada rozmieszczeniu sektorów przewagi konkurencyjnej zarówno pod względem koncentracji, jak kryterium wzrostu i innowacyjności. Wśród obszarów największej aktywności patentowej znaczący jest udział technologii dla zielonej gospodarki w odniesieniu do gospodarki odpadami, alternatywnej produkcji energii, transportu o oszczędności energii. W zakresie technologii KET zgłoszenia i przyznane patenty wiążą się tematycznie głównie z tradycyjnymi przemysłami, górnictwem i branżami pokrewnymi, energetyką, a nawet rolnictwem. Zapotrzebowanie na produkty górnictwa, działalności okołogórniczej i przeróbki kopalin (05, 06-09, 19) przejawia się przede wszystkim w działach PKD z sektora przemysłu i usług. Działy przemysłowe wykazują silne powiązania przepływu pieniężnego wewnątrz sektora oraz z branżami usługowymi. Sektor medycyny wykazuje silne powiązania z sektorem usług, działalnością badawczo-rozwojową oraz przemysłem. 5 ANALIZA PORÓWNAWCZA POTENCJAŁU NAUKOWO-TECHNOLOGICZNEGO WYNIKAJĄCEGO Z MAP KONWERSJI I WSKAŹNIKÓW SPECJALIZACJI NAUKOWO-TECHNOLOGICZNEJ REGIONU 5.1 Metodyka prac W celu przeprowadzenia analizy porównawczej potencjału naukowo-technologicznego województwa śląskiego wykorzystano dorobek wcześniejszych etapów prac służących zdiagnozowaniu powiązań założonych w oparciu o mapy konwersji dla tych sektorów gospodarki, które zidentyfikowano za pomocą wskaźników lokacyjnych. W celu pełnego zdiagnozowania potencjału naukowo-technologicznego regionu do analizy wykorzystano wskaźniki: wskaźnik aktywności publikacyjnej, wskaźnik RII, K a t o w i c e,

65 wskaźnik specjalizacji technologicznej, wskaźnik ujawnionej specjalizacji technologicznej, które pozwalają na przeprowadzenie oceny dziedzin prac B+R oraz obszarów patentowych związanych z obszarami specjalizacji gospodarczej regionu, a które zidentyfikowano przy wykorzystaniu map konwersji. Schemat ideowy przeprowadzonej oceny przedstawiono na poniższym rysunku. Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJI Powiązane dziedziny prac B+R (NABS) ALGORYTMY (i, ii) Wartości wskaźników: AI oraz RII Sektory/działy PKD zidentyfikowane za pomocą wskaźnika lokacyjnego MAPY KONWERSJI + aktywność patentowa w woj. śląskim Powiązane Obszary patentowe (ICT) ALGORYTMY (ii, iii, iv) Wartości wskaźników: WST, RTA oraz RII Rysunek 21 Schemat ideowy oceny potencjału naukowego technologicznego regionu Źródło: opracowanie własne GIG Zidentyfikowane z wykorzystaniem map konwersji - dziedziny prac B+R (obszary NABS) poddane zostaną ocenie za pomocą wskaźnika aktywności publikacyjnej. Wskaźnik aktywności publikacyjnej został obliczono wzoru (4) w oparciu o dane dotyczące liczby publikacji pochodzące z naukowej bazy danych SCOPUS, utworzonej i prowadzonej przez wydawnictwo Elsevier oraz wskaźnika RII (5) obliczanych według następujących algorytmów: a) Wskaźnik aktywności publikacyjnej AI gdzie: i t P i,t b) Wskaźnik RII - dziedzina - region - liczba publikacji dla i-tej dziedziny oraz t-tego województwa (1) gdzie: i t C i,t P i,t - region - dziedzina - liczba cytowań dla i-tego regionu oraz t-tej dziedziny - liczba patentów dla i-tego regionu oraz t-tej dziedziny (2) K a t o w i c e,

66 Zidentyfikowane z wykorzystaniem map konwersji i dodatkowej weryfikacji poprzez aktywność patentową w województwie śląskim obszary patentowe poddane zostaną ocenie za pomocą wskaźnika specjalizacji technologicznej (6), wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej RTA (7) oraz wskaźnika RII (5) obliczanych wg następujących algorytmów: a) Wskaźnik specjalizacji technologicznej gdzie: i P i - obszar technologiczny - liczba patentów dla i-tego obszaru b) Wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej RTA (3) gdzie: i t P i,t - obszar technologiczny - region - liczba patentów dla i-tego obszaru oraz t-tego regionu Przykładową analizę wskaźników specjalizacji technologicznej i ujawnionej przewagi technologicznej z wykorzystaniem systemu PIK dla województwa śląskiego prezentuje poniższy rysunek (Rysunek 22). (4) K a t o w i c e,

67 Rysunek 22 Przykładowa analiza wskaźników specjalizacji technologicznej i ujawnionej przewagi technologicznej z wykorzystaniem map konwersyjnych. 5.2 Ocena potencjału naukowo-technologicznego poprzez dziedziny prac B+R W celu przeprowadzenia oceny potencjału naukowo technologicznego poprzez dziedziny prac B+R w oparciu o przedstawioną w punkcie 5.1 metodykę ustalono, w drodze eksperckiej analizy 3, powiązania pomiędzy obszarami NABS a dziedzinami nauki według bazy naukowej SCOPUS. Ten element analizy jest niezbędny ze względu na fakt, że w literaturze światowej do tej pory nie zostały zidentyfikowane zależności pomiędzy ww. obszarami. Powiązania oraz wartości wskaźnika aktywności publikacyjnej dla wytypowanych w województwie śląskim obszarów gospodarczych zestawia poniższa tabela (Tabela 27). 3 W literaturze zarówno krajowej i zagranicznej brak jest zdefiniowanych matryc obrazujących powiązania pomiędzy dziedzinami B+R w różnych klasyfikacjach. Opracowanie o zbliżonym charakterze, które należy przywołać w tym miejscu jest Raport Klincewicza z 2012 K a t o w i c e,

68 Tabela 27 Wartości wskaźnika aktywności publikacyjnej dla wytypowanych sekcji/działów PKD w województwie śląskim NABS 1.Eksploracja i eksploatacja Ziemi 2. Środowisko 4. Transport, telekomunikacja i inne infrastruktury Zidentyfikowane sektory gospodarki województwa śląskiego związane z obszarami NABS Sekcja B (działy: 05, 09) Sekcja E (działy: 38, 39) i sekcja F (dział 42) Sekcja E (dział 36) 5. Energia Sekcja D (dział 35) 6. Produkcja i technologia przemysłowa Sekcja C (działy: 19, 22, 24, 25, 28, 29, 33) 14. Obronność Sekcja C (dział 25) Źródło: opracowanie własne GIG Dziedzina nauki wg SCOPUS Ziemia i nauka o planetach Energia Inżynieria Nauka o środowisku Fizyka i astronomia Nauka o środowisku Chemia Inżynieria chemiczna Inżynieria Biochemia, genetyka i biologia molekularna Zdrowie Nauki rolnicze i biologiczne Informatyka Materiałoznawstwo Inżynieria Nauka o środowisku Energia Fizyka i astronomia Inżynieria chemiczna Nauka o środowisku Inżynieria Materiałoznawstwo Fizyka i astronomia Chemia Matematyka Informatyka Ekonomia, ekonometria i finanse Nauki o zarządzaniu Nauka o środowisku Multidyscyplinarność Inżynieria chemiczna Informatyka Nauki o zarządzaniu Inżynieria Materiałoznawstwo Fizyka i astronomia Wartość wskaźnika aktywności publikacyjnej 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00654 Wskaźnik aktywności publikacyjnej dla województwa śląskiego osiąga wysokie wartości przede wszystkim w dziedzinie nauki energia. Jest to wynikiem dominującej w regionie aktywności w obszarze górnictwa a szerzej sektora paliwowo - energetycznego. Funkcjonowanie w regionie uczelni o profilu stricte technicznym i funkcjonującymi w ramach ich struktur wydziałami związanymi z energetyką oraz istnienie jednostek badawczo rozwojowych związanych z energetyką, a zwłaszcza z górnictwem sprzyja podejmowaniu aktywności publikacyjnej w tym obszarze. Potwierdza to związek na płaszczyźnie gospodarka nauka. Kolejną dyscypliną jest materiałoznawstwo, dla którego wskaźnik aktywności publikacyjnej wynosi 1,7, dodatkowo dyscyplina ta rozwija się w różnych obszarach życia gospodarczego dostarczając ciągle nowych rozwiązań i zastosowań. Siłą napędową badań nad materiałami są funkcjonujące w regionie jednostki badawczo rozwojowe i uczelnie, w tym nie tylko techniczne. K a t o w i c e,

69 Dyscypliną, której aktywność publikacyjna plasuje się na trzeciej pozycji w regionie jest zdrowie, co sugeruje, że stanowi ona ważny obszar rozwoju naukowego. Wskazuje to na silny potencjał tego obszaru nauki. Badania prowadzone w regionalnych jednostkach badawczo rozwojowych oraz uczelniach są uznawane w skali światowej za przyszłościowe. Wyodrębnione za pomocą wskaźnika aktywności publikacyjnej dyscypliny naukowe mają szczególne znaczenie dla rozwoju regionu, gdyż to one są źródłem rozwiązań, których transfer do gospodarki wpływa na jej potencjał i innowacyjny charakter. Dyscypliny te powiązane są również z wytypowanymi wcześniej obszarami nauki, co oznacza, że opisywany model identyfikacji regionalnego potencjału naukowo technologicznego dostarcza istotnych wskazówek dla decydentów o kierunkach wsparcia. Dla ustalenia przewagi obszarów naukowych w skali kraju dokonano porównania wskaźnika aktywności publikacyjnej pomiędzy województwami (Tabela 28). Dodatkowo kolorem intensywnym czerwonym zaznaczono obszar, gdzie województwo śląskie osiąga największy wskaźnik aktywności publikacyjnej, natomiast jasnoczerwonym obszary, gdzie wskaźnik jest większy od średniej dla wszystkich regionów. K a t o w i c e,

70 dolnośląskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie kujawskopomorskie warmińskomazurskie wielkopolskie zachodniopomors kie p o d z a d a n i e 1h: O p r a c o w y w a n i e r o c z n y c h r a p o r t ó w z a n a l i z y k r a j o w e g o p o t e n c j a ł u n a u k o w o t e c h n o l o g i c z n e g o Tabela 28 Wskaźnik aktywności publikacyjnej dla województw w roku 2013 Informatyka 1,15 0,84 0,32 3,61 0,64 0,89 1,10 1,17 0,85 1,49 1,17 1,48 0,50 0,39 0,95 0,92 Inżynieria 0,99 0,39 0,66 2,21 0,96 0,87 1,01 2,18 1,74 1,32 1,19 1,38 2,00 0,64 0,75 1,26 Matematyka 0,99 1,57 0,42 4,94 0,93 1,07 1,16 1,01 1,59 1,24 0,95 0,97 1,59 0,24 0,71 0,61 Multidyscyplinarność 0,83 1,17 0,00 0,00 0,50 1,44 1,42 0,00 2,62 0,00 2,08 0,00 0,00 0,00 1,22 1,39 Nauka o środowisku 0,76 0,75 1,72 0,76 0,88 0,81 0,74 1,50 1,24 1,06 1,09 1,25 0,90 2,30 1,07 1,36 Nauki o zarządzaniu 1,83 1,33 0,57 1,06 0,92 0,51 1,21 1,85 1,86 0,89 0,59 0,83 0,00 0,34 1,09 0,39 Biochemia, genetyka i biologia molekularna 1,12 1,18 1,14 0,11 1,23 0,91 0,87 0,57 0,63 1,22 1,08 0,72 0,56 1,15 1,17 0,99 Chemia 1,25 1,20 1,02 0,26 1,00 0,89 0,92 1,25 0,91 0,49 1,07 1,01 1,15 0,66 1,11 1,04 Energia 0,69 0,41 0,74 4,14 0,78 1,00 0,98 2,30 0,92 0,87 0,60 2,27 1,42 0,73 0,70 1,61 Materiałoznawstwo 1,14 0,59 0,54 0,63 1,16 1,19 0,96 1,32 1,18 0,45 0,82 1,72 1,01 0,20 0,80 0,95 Ziemia i nauka o planetach 1,00 0,82 0,28 0,99 0,38 1,58 1,50 0,87 0,78 0,18 1,45 0,87 1,40 1,08 0,60 0,39 Fizyka i astronomia 1,49 1,26 0,58 0,54 0,49 1,45 1,30 0,06 0,24 0,19 0,79 1,01 0,83 0,07 0,94 0,16 Inżynieria chemiczna 1,01 1,10 1,14 0,56 1,34 0,94 0,83 0,97 1,52 0,44 0,54 1,20 0,94 0,54 1,10 1,57 Zdrowie 1,25 0,95 0,85 1,73 0,29 0,75 0,83 1,51 4,56 0,18 1,37 1,59 0,82 0,56 1,13 0,65 Nauki rolnicze i biologiczne 0,73 1,11 1,66 0,18 0,70 1,19 0,77 0,82 1,21 0,88 1,14 0,36 0,33 2,82 1,47 1,25 Ekonomia, ekonometria i finanse 0,84 0,51 1,51 1,30 0,39 0,13 1,46 0,57 0,92 1,23 1,28 0,47 0,61 0,63 1,21 3,40 Źródło: opracowanie własne GIG K a t o w i c e,

71 Województwo śląskie osiąga najlepsze w kraju wartości wskaźnika aktywności publikacyjnej w takich dyscyplinach jak: energia i materiałoznawstwo, co wskazuje na znaczącą intensyfikację prowadzonych w tych dziedzinach nauki badań. miej jednak region osiąga również stosunkowo dobre wartości dla dyscyplin: informatyka, zdrowie, inżynieria oraz nauki o środowisku i inżynieria chemiczna. Wskazane dyscypliny będą najprawdopodobniej cechowały się największym wpływem na gospodarkę regionu, zwłaszcza w kontekście ich związków z wytypowanymi dla województwa obszarami potencjalnej przewagi. Uzupełnieniem analizy wskaźnikowej aktywności publikacyjnej jest wskazanie potencjału technologicznego, który będzie wiązał się z liczbą patentów powstających w regionie oraz mających zastosowanie w gospodarce. 5.3 Wskaźnik specjalizacji technologicznej dla patentów Analiza obszarów patentowych zidentyfikowanych w poprzednim etapie za pomocą map konwersji pozwoliła na wyłonienie klas patentowych najsilniej związanych z sektorami gospodarki regionu. Ocena wskazanych obszarów patentowych została przeprowadzona za pomocą wskaźnika specjalizacji technologicznej pod kątem aktywności patentowej w wybranych obszarach przy wykorzystaniu algorytmu A03 przedstawionego w rozdziale 5.1. Wskaźnik ten określa udział patentów danego regionu w wybranym obszarze technologicznym (klasa patentowa) do ogólnej liczy udzielonych patentów w tym regionie we wszystkich obszarach technologicznych. Analiza prowadzona z wykorzystaniem wskaźnika specjalizacji technologicznej pozwala rozpoznawać obszary o najwyższej aktywności patentowej i na tej podstawie identyfikować najsilniejsze powiązania z sektorami gospodarki z wykorzystaniem wskaźników lokacyjnych i map konwersji. Po rozpoznaniu występowania aktywności patentowej w danym obszarze technologicznym należy również uwzględnić przynależność do technologii z grupy KET oraz technologii zielonej gospodarki. Zidentyfikowane silne powiązania pomiędzy obszarami patentowymi o wysokiej aktywności a działami PKD, potwierdzone następnie dodatnią dynamiką wskaźnika lokacji oraz bezwzględną liczbą patentów mogą być rozważane jako potencjalne obszary specjalizacji gospodarczej regionu. Analiza prowadzona z wykorzystaniem wskaźnika specjalizacji technologicznej służy do oceny potencjału endogenicznego regionu, natomiast nie może być wykorzystywana do porównań międzyregionalnych. Na potrzeby niniejszego raportu poniżej została przeprowadzona analiza wskaźnika specjalizacji technologicznej dla województwa śląskiego w latach dla zidentyfikowanych w poprzednim etapie analizy klas patentowych. Patenty z działu A - PODSTAWOWE POTRZEBY LUDZKIE W województwie śląskim w 2013 r zidentyfikowano wysoką aktywność patentową w następujących klasach działu A: A61 (Medycyna lub weterynaria; higiena), A62 (Ratownictwo; pożarnictwo). Klasa patentowe A61 charakteryzuje się wysoką aktywnością patentową w ostatnich latach, w szczególności od roku Największa aktywność była zaobserwowana w roku Aktywność patentowa w klasie A62. Należy tutaj podkreślić, iż w ostatnich latach tendencja była malejąca, jednakże w ostatnim roku 2013 wyraźnie wzrosła aktywność w tym obszarze. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu A zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 29). Tabela 29 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu A w województwie śląskim w latach Klasa patentowa A61 0,034 0,044 0,023 0,022 0,010 0,028 0,028 0,051 0,054 0,048 A62 0,028 0,018 0,005 0,006 0,013 0,008 0,009 0,009 0,003 0,014 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu B RÓŻNE PROCESY PRZEMYSŁOWE; TRANSPORT W województwie śląskim w 2012 roku aktywność patentowa charakteryzowała następujące klasy z działu B: B01 (Fizyczne lub chemiczne sposoby lub urządzenia ogólnie), B03 (Rozdzielanie materiałów stałych z zastosowaniem cieczy lub z zastosowaniem stołów pneumatycznych lub osadzarek wstrząsowych; rozdzielanie magnetyczne lub elektrostatyczne materiałów stałych od materiałów stałych lub płynów; rozdzielanie za pomocą pól elektrycznych K a t o w i c e,

72 wysokiego napięcia), B09 (Usuwanie odpadów stałych; regeneracja zanieczyszczonych gruntów), B21 (Mechaniczna obróbka metali zasadniczo bez ubytku materiału; wykrawanie metali), B22 (Odlewnictwo; metalurgia proszków), B23 (Obrabiarki; obróbka metali nie przewidziana gdzie indziej), B29 (Przetwarzanie tworzyw sztucznych; przetwarzanie materiałów w stanie plastycznym, ogólnie), B32 (Wyroby warstwowe), B61 (Kolejnictwo), B65 (Transport; pakowanie; magazynowanie; manipulowanie materiałami cienkimi lub wiotkimi). Wśród wszystkich analizowanych klas patentowych największą aktywność patentową możemy zaobserwować w klasie B23. Możemy zaobserwować wyraźny trend rosnący w horyzoncie 10 lat. Kolejnymi klasami patentowymi charakteryzującymi się wysokimi wartościami wskaźnika specjalizacji technologicznej, są w szczególności klasa B01 i B61, jak również B65. Wszystkie te działy wykazują w analizowanym horyzoncie wysoką aktywność, ale nie można zauważyć wyraźnych trendów. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu B zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 30). Tabela 30 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu B w województwie śląskim w latach Klasa patentowa B01 0,028 0,044 0,036 0,035 0,029 0,025 0,043 0,009 0,017 0,030 B03 0,028 0,018 0,005 0,010 0,007 0,008 0,003 0,009 0,020 0,014 B09 0,040 0,013 0,000 0,016 0,010 0,008 0,031 0,016 0,017 0,005 B21 0,006 0,000 0,005 0,010 0,000 0,011 0,025 0,018 0,013 0,014 B22 0,006 0,004 0,005 0,000 0,013 0,003 0,009 0,002 0,007 0,007 B23 0,017 0,031 0,018 0,041 0,013 0,022 0,019 0,040 0,047 0,044 B29 0,006 0,000 0,005 0,006 0,007 0,006 0,009 0,007 0,003 0,009 B32 0,000 0,000 0,000 0,003 0,000 0,003 0,003 0,002 0,000 0,005 B61 0,017 0,018 0,023 0,019 0,020 0,022 0,009 0,038 0,007 0,030 B65 0,028 0,022 0,050 0,032 0,023 0,042 0,043 0,022 0,013 0,028 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu C - CHEMIA; METALURGIA W województwie śląskim w 2012 r zidentyfikowano aktywność patentową w następujących klasach działu C: C01 (Chemia nieorganiczna), C02 (Obróbka wody, ścieków przemysłowych, komunalnych lub osadów kanalizacyjnych), C04 (Cement; beton; sztuczny kamień; ceramika; materiały ogniotrwałe), C07 (Chemia organiczna), C08 (Organiczne związki wielkocząsteczkowe; ich wytwarzanie lub obróbka chemiczna; mieszaniny na ich podstawie), C09 (Barwniki; farby; środki nadające połysk; żywice naturalne; środki klejące; mieszaniny różnego rodzaju nieprzewidziane gdzie indziej; zastosowanie materiałów nieprzewidziane gdzie indziej), C10 (Przemysł naftowy, gazowniczy lub koksowniczy; gazy techniczne zawierające tlenek węgla; paliwa; smary; torf), C22 (Metalurgia; stopy żelaza lub metali nieżelaznych; obróbka stopów lub metali nieżelaznych). Wszystkie powyższe klasy patentowe wykazują brak jednoznacznego trendu, natomiast widoczna jest ich stała aktywność patentowa w latach Ewidentnie klasa patentowa C10 jest najbardziej aktywna patentowo w województwie śląskim w całym okresie od raku 2004 do roku Klasy patentowe C07, C09 jak również C01 i C22 wykazują w roku 2013 przeciętne wartości, aczkolwiek w całym horyzoncie analizy utrzymują wysoką średnią aktywność patentową. W poniższej tabeli (Tabela 31) widoczne są wartości wskaźników dla poszczególnych klas patentowych z działu C w latach w województwie śląskim. Tabela 31 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu C w województwie śląskim w latach Klasa patentowa C01 0,006 0,026 0,023 0,006 0,023 0,008 0,009 0,038 0,020 0,012 C02 0,028 0,013 0,005 0,013 0,016 0,000 0,019 0,009 0,013 0,007 K a t o w i c e,

73 Klasa patentowa C04 0,017 0,013 0,027 0,010 0,029 0,000 0,009 0,009 0,007 0,009 C07 0,017 0,013 0,005 0,006 0,010 0,014 0,009 0,009 0,023 0,014 C08 0,000 0,018 0,009 0,019 0,010 0,006 0,015 0,029 0,017 0,021 C09 0,006 0,009 0,009 0,006 0,010 0,006 0,019 0,016 0,023 0,014 C10 0,011 0,031 0,050 0,025 0,013 0,028 0,034 0,024 0,054 0,030 C22 0,017 0,035 0,041 0,048 0,020 0,017 0,015 0,049 0,013 0,012 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu E - BUDOWNICTWO; GÓRNICTWO Na podstawie poprzednich analiz oceny potencjału endogenicznego regionu zidentyfikowano, że największa aktywność technologiczna działu E (Budownictwo; górnictwo) charakteryzowała klasę patentową E02 (Budownictwo wodne; fundamentowanie; roboty ziemne), E04 (Budownictwo), E06 (Drzwi, okna, okiennice lub zasłony żaluzjowe, ogólnie; drabiny), E21 (Wiercenia w ziemi lub skale; górnictwo). Największa aktywność patentowa jest w klasie E21. Osiąga największe wartości wskaźnika nie tylko na tle pozostałych klas w ramach działu E, ale również odznacza się na tle wszystkich klas patentowych w województwie śląskim. Pozostałe klasy patentowe również charakteryzują się wysokimi wartościami wskaźnika specjalizacji technologicznej zwłaszcza w ostatnich latach można zauważyć znaczący wzrost aktywności. Podsumowując cały dział budownictwa i górnictwa, można zaobserwować ewidentnie dużą aktywność patentową zarówno na tle regionu jak również pozostałych województw w kraju. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu E zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 32). Tabela 32 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu E w województwie śląskim w latach Klasa patentowa E02 0,006 0,000 0,000 0,006 0,016 0,014 0,019 0,013 0,010 0,016 E04 0,006 0,013 0,009 0,016 0,029 0,020 0,028 0,029 0,027 0,025 E06 0,000 0,000 0,005 0,000 0,013 0,014 0,003 0,020 0,010 0,023 E21 0,153 0,175 0,234 0,143 0,239 0,185 0,087 0,093 0,140 0,141 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu F - BUDOWA MASZYN; OŚWIETLENIE; OGRZEWANIE; UZBROJENIE; TECHNIKA MINERSKA W województwie śląskim w 2012 r. zidentyfikowano aktywność patentową w następujących klasach działu F: F04 (Maszyny wyporowe do cieczy; pompy do cieczy lub płynów sprężystych), F15 (Płynowo-ciśnieniowe urządzenia wykonawcze; hydraulika lub pneumatyka, ogólnie), F16 (Elementy maszyn lub jednostki maszynowe; ogólne założenia prawidłowego sposobu pracy maszyn lub urządzeń; izolacja termiczna ogólnie), F21 (Oświetlenie), F23 (Urządzenia do spalania; sposoby spalania), F24 (Ogrzewanie; piece; wentylacja). Wśród wszystkich klas patentowych w ramach działu F ewidentnie najwyższą wartością wskaźnika odznacza się klasa F16, także na tle klas z innych działów patentowych. Pozostałe działy F23, F24 i F15 osiągają wysokie wartości wskaźnika w całym horyzoncie analizy. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu F zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 33 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu F w województwie śląskim w latach Klasa patentowa F04 0,006 0,009 0,005 0,010 0,010 0,008 0,012 0,009 0,007 0,007 K a t o w i c e,

74 Klasa patentowa F15 0,011 0,004 0,000 0,010 0,003 0,003 0,028 0,011 0,010 0,014 F16 0,045 0,048 0,072 0,035 0,069 0,037 0,056 0,038 0,043 0,051 F21 0,006 0,004 0,000 0,003 0,000 0,000 0,003 0,000 0,007 0,005 F23 0,000 0,035 0,023 0,016 0,016 0,017 0,012 0,053 0,010 0,016 F24 0,023 0,009 0,009 0,019 0,013 0,014 0,009 0,013 0,023 0,016 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu G - FIZYKA W województwie śląskim w 2012 r. zidentyfikowano aktywność patentową jedynie w klasach G01 (Pomiary; testowanie) należącej do działu G. Należy tu jednak podkreślić, że klasa ta odznacza się bardzo wysokimi wartościami wskaźnika nawet w porównaniu z innymi klasami z innych działów patentowych. Na tle innych województw również klasa G01 ma znaczącą przewagę aktywności. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu G zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 34). Tabela 34 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu G w województwie śląskim w latach Klasa patentowa G01 0,051 0,039 0,072 0,045 0,026 0,101 0,050 0,042 0,067 0,046 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu H - ELEKTROTECHNIKA W województwie śląskim w 2012 r. zidentyfikowano aktywność patentową w następujących klasach działu H: H01 (Podstawowe elementy elektryczne), H02 (Wytwarzanie, przetwarzanie lub rozdział energii elektrycznej) oraz H05 (Zagadnienia elektrotechniki nieprzewidziane gdzie indziej). Wszystkie klasy patentowe wykazują brak jednoznacznego trendu, natomiast, Klasa patentowa H02,wyróżniał się ewidentnie największą wartością wskaźnika specjalizacji technologicznej. Pozostałe działy wykazują nieznaczną aktywność patentową w ostatnich latach. Należy tu jednak podkreślić, iż dział H01 w latach odznaczał się bardzo wysoką aktywnością patentową. Szczegółowe wartości wskaźnika specjalizacji technologicznej w województwie śląskim dla aktywności patentowej z działu H zostały przedstawione w poniższej tabeli (Tabela 35). Tabela 35 Wartość wskaźnika specjalizacji technologicznej dla patentów z działu H w województwie śląskim w latach Klasa patentowa H01 0,023 0,004 0,023 0,038 0,020 0,039 0,040 0,009 0,007 0,009 H02 0,045 0,035 0,027 0,038 0,020 0,039 0,062 0,020 0,013 0,021 H05 0,017 0,004 0,000 0,003 0,000 0,008 0,009 0,002 0,010 0,002 Źródło: opracowanie własne GIG 5.4 Wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej (A04) dla patentów Wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) jest wykorzystywany jako jedna z metod badawczych dla określania specjalizacji działalności technologicznej regionu. Podejście to pozwala identyfikować obszary, w kierunku których następuje koncentracja działalności innowacyjnej. Wskaźnik ten obliczany jest zgodnie z algorytmem przedstawionym w rozdziale 5.1, a uzyskane wartości analogicznie jak w przypadku wskaźnika lokacji, pozwalają na rozpoznanie obszarów technologicznych dominujących w regionie o relatywnej przewadze, również w porównaniu do pozostałych województw. Przyjmuje się, że wartość wskaźnika RTA powyżej 1 oznacza, że dany obszar K a t o w i c e,

75 technologiczny jest dominujący i ważny w skali danego województwa, natomiast wartość wskaźnika poniżej 1 świadczy, że dany obszar nie stanowi obszaru przewag. Wskaźnik RTA w przeciwieństwie do wskaźnika specjalizacji technologicznej, może być wykorzystany do analiz porównawczych między regionami pod kątem istotności danej klasy patentowej. Należy jednak podkreślić, że uzyskane wartości wskaźnika stanowią przesłankę do pogłębienia prowadzonej analizy o dane statystyczne dotyczących bezwzględnej liczby patentów. Poniższa analiza została przeprowadzona w celu zidentyfikowania obszarów technologicznych, które wraz z obszarami gospodarczymi o największym potencjale rozwojowym stymulują i warunkują innowacyjność i konkurencyjność regionu. Ponadto, w ramach niniejszego rozdziału przeprowadzona została analiza porównawcza pomiędzy regionami dla zidentyfikowanych we wcześniejszych etapach raportu działach patentowych. Ponadto, wartości wskaźnika RTA województwa śląskie zostały zestawione na tle pozostałych regionów, co umożliwiło przeprowadzenie analizy porównawczej pozwalającej na zidentyfikowanie obszarów technologicznych regionu o największym potencjale endogenicznym. Patenty z działu A - PODSTAWOWE POTRZEBY LUDZKIE W poniższej tabeli (Tabela 36) wartości wskaźnika RTA dla województwa śląskiego zostały zestawione na tle wszystkich województw dla wybranych klas patentowych. Na podstawie uzyskanych wyników można zakładać, że województwo śląskie wykazuje przewagę technologiczną dla klasy patentowej A62 gdzie wskaźnik RTA przekroczył wartość 2 plasując województwo śląskie na drugim miejscu w rankingu województw. Najwyższe wartości wskaźnika RTA w 2013 roku osiągnęły: województwo podlaskie dla klasy A61 oraz województwo opolskie dla klasy A62. Tabela 36 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A w 2013 roku Województwo A61 A62 dolnośląskie 1,726 0,881 kujawsko-pomorskie 1,596 1,526 lubelskie 1,752 0,000 lubuskie 1,648 0,000 łódzkie 0,834 1,740 małopolskie 0,861 0,942 mazowieckie 0,768 0,653 opolskie 0,275 4,203 podkarpackie 0,303 1,160 podlaskie 3,790 0,000 pomorskie 0,512 0,980 śląskie 0,919 2,009 świętokrzyskie 1,034 0,000 warmińsko-mazurskie 0,000 0,000 wielkopolskie 0,638 0,000 zachodniopomorskie 1,046 0,890 Źródło: opracowanie własne GIG Analiza wartości wskaźnika RTA w dłuższym horyzoncie czasowym w lata pozwala wnioskować, że obszar A62 Ratownictwo, pożarnictwo jest dominującym obszarem przewag technologicznych, mimo spadku wskaźnika RTA w roku 2012 (0,591) nadal utrzymuje wysoką pozycję w województwie śląskim. Tabela 37 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa A61 0,549 0,638 0,398 0,273 0,222 0,585 0,700 1,004 0,819 0,919 A62 3,154 1,482 0,601 1,658 4,102 0,955 1,970 1,205 0,591 2,009 Źródło: opracowanie własne GIG K a t o w i c e,

76 Patenty z działu B RÓŻNE PROCESY PRZEMYSŁOWE; TRANSPORT W 2013 roku w województwie śląskim największe znaczenie dla rozwoju technologicznego regionu wykazywały obszary patentowe B03, B21, B22, B23, B61 oraz B65 (Tabela 38). Dla tych obszarów wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej osiągnął wartość powyżej 1, przy czym jedynie w klasie patentowej B61 (kolejnictwo) województwo śląskie dominowało na tle pozostałych regionów, co może wskazywać, że pozostałe klasy są to obszary technologiczne o dużym, ale nie największym znaczeniu. Relatywnie duża wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej województwo śląskie uzyskało dla klasy patentowej B03 (rozdzielanie materiałów stałych z zastosowaniem cieczy lub z zastosowaniem stołów pneumatycznych lub osadzarek wstrząsowych; rozdzielanie magnetyczne lub elektrostatyczne materiałów stałych od materiałów stałych lub płynów; rozdzielanie za pomocą pól elektrycznych wysokiego napięcia) uzyskując wartość 4,201- drugi wynik w rankingu województw. Najwyższą wartość wskaźnika RTA uzyskało województwo lubuskie (26,364) dla klasy patentowej B03. Tabela 38 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu B w 2013 roku Województwo B01 B03 B09 B21 B22 B23 B29 B32 B61 B65 dolnośląskie 0,823 0,000 0,921 0,161 0,321 0,342 0,659 1,500 0,810 0,855 kujawskopomorskie 0,000 0,000 1,596 0,000 0,000 2,666 2,569 1,950 0,000 1,777 lubelskie 1,139 0,000 0,000 13,345 0,000 2,128 0,684 1,557 0,000 1,419 lubuskie 1,179 26,364 0,000 0,000 6,905 0,000 7,073 0,000 0,000 0,000 łódzkie 0,542 1,213 4,245 0,318 0,635 0,507 0,976 1,482 0,000 0,338 małopolskie 0,704 0,984 2,461 0,516 3,094 0,685 0,792 0,602 0,866 1,234 mazowieckie 0,774 0,000 0,228 0,238 0,715 0,634 0,733 0,556 0,200 1,331 opolskie 1,572 0,000 0,000 0,000 2,302 0,000 0,000 0,000 0,000 0,612 podkarpackie 0,217 0,000 1,213 2,541 2,541 0,675 1,301 0,000 0,000 0,675 podlaskie 0,000 7,580 0,000 1,985 0,000 2,111 0,000 4,632 0,000 0,000 pomorskie 0,550 0,000 0,000 0,000 0,000 0,285 3,298 0,000 0,901 1,711 śląskie 0,814 4,201 0,700 1,100 1,100 1,852 0,751 0,856 4,005 1,170 świętokrzyskie 1,479 0,000 0,000 1,444 2,887 0,768 0,000 0,000 0,000 0,000 warmińskomazurskie 2,169 0,000 3,032 1,588 0,000 0,844 1,627 0,000 0,000 0,000 wielkopolskie 1,643 0,000 0,510 0,535 0,535 2,701 1,369 2,495 2,246 1,137 zachodniopomorskie 3,992 0,000 0,000 0,487 0,974 0,000 0,499 0,000 0,000 0,000 Źródło: opracowanie własne GIG Analizując dynamikę zmian wartości wskaźnika RTA w województwie śląskim w latach (Tabela 39) można stwierdzić, że nie występuje jednoznaczny trend, a pewne obszary technologiczne przestały w 2013 roku wykazywać potencjał rozwojowy. Przykładem jest klasa B09, gdzie wskaźnik z wartości 2,461 w 2012 roku spadł do wartości 0,700 w roku Obszary patentowe B03 oraz B61, stanowią szczególnie ważne dla województwa śląskiego obszary przewag, o czym świadczy wzrost wartości wskaźnika RTA pomiędzy rokiem 2012 a Tabela 39 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu B dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa B01 0,887 1,040 0,998 1,042 0,865 0,889 1,760 0,344 0,476 0,814 B03 4,732 2,965 1,653 2,843 2,051 3,438 5,910 4,821 4,089 4,201 B09 2,650 1,977 0,000 1,843 0,923 0,819 1,738 1,562 2,461 0,700 B21 0,631 0,000 1,653 2,488 0,000 2,865 2,627 2,191 1,772 1,100 B22 0,811 1,977 0,551 0,000 4,102 0,573 1,108 1,004 1,363 1,100 B23 1,893 1,660 1,017 2,782 2,735 1,348 1,144 1,839 2,696 1,852 K a t o w i c e,

77 Klasa patentowa B29 0,473 0,000 0,601 0,885 0,724 0,674 0,806 0,441 0,306 0,751 B32 0,000 0,000 0,000 0,829 0,000 1,146 2,955 0,548 0,000 0,856 B61 2,129 1,977 1,653 1,731 0,947 1,206 1,478 3,105 1,266 4,005 B65 3,549 1,289 2,021 0,896 0,957 1,131 1,478 0,793 0,864 1,170 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu C - CHEMIA; METALURGIA Dla obszarów patentowych z działu C: C04, C10 i C22 wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej w 2013 roku osiągnął wartość powyżej 1, aczkolwiek w żadnej z tych klas województwo śląskie nie dominowało na tle innych województw, co może wskazywać, że są to obszary technologiczne o dużym, ale nie największym znaczeniu. Najwyższą wartość wskaźnika RTA osiągnęło województwo warmińsko-mazurskie (13,960) dla klasy patentowej C02. Tabela 40 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu C w 2013 roku Województwo C01 C02 C04 C07 C08 C09 C10 C22 dolnośląskie 0,329 0,314 1,080 2,652 0,482 0,980 0,431 0,270 kujawskopomorskie 0,000 0,816 0,000 0,782 2,229 0,566 0,000 0,000 lubelskie 2,734 1,303 0,000 0,703 0,667 0,000 0,596 0,000 lubuskie 0,000 0,000 0,000 0,404 0,000 0,000 0,000 0,000 łódzkie 0,651 0,310 0,000 0,780 2,223 1,291 0,568 0,534 małopolskie 1,056 0,252 3,465 0,422 0,945 0,873 1,382 0,866 mazowieckie 0,977 1,281 1,202 0,600 1,351 0,969 1,172 0,801 opolskie 2,358 0,000 0,000 1,616 1,151 0,780 4,113 1,933 podkarpackie 0,000 1,861 0,000 0,149 2,541 1,721 0,000 4,269 podlaskie 0,000 0,000 0,000 0,929 0,000 0,000 0,000 0,000 pomorskie 0,550 0,524 0,000 0,251 0,358 0,363 0,479 0,000 śląskie 0,939 0,537 1,232 0,129 0,550 0,745 2,130 1,540 świętokrzyskie 1,479 1,410 2,425 0,507 0,000 0,000 1,290 4,851 warmińskomazurskie 0,000 13,960 2,668 0,186 0,529 0,000 0,000 2,668 wielkopolskie 0,822 1,045 0,000 1,939 0,713 1,630 0,717 0,449 zachodniopomorskie 4,491 1,903 0,818 1,596 0,812 2,640 0,871 2,455 Źródło: opracowanie własne GIG Analizując dynamikę zmian wartości wskaźnika RTA w województwie śląskim w latach można stwierdzić, że nie występuje jednoznaczny trend, a pewne obszary technologiczne przestały w 2013 roku wykazywać potencjał rozwojowy (C01, C02). Obszar patentowy C04, stanowi szczególnie ważny dla województwa śląskiego obszar przewagi, o czym świadczy wzrost wartości wskaźnika RTA pomiędzy rokiem 2012 a K a t o w i c e,

78 Tabela 41 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa C01 0,473 1,017 1,067 0,428 1,231 1,146 0,611 1,680 1,329 0,939 C02 2,839 0,988 0,331 1,154 0,750 0,000 1,364 0,927 1,477 0,537 C04 1,893 0,988 1,368 1,244 2,051 0,000 1,043 1,148 0,738 1,232 C07 0,191 0,217 0,065 0,050 0,118 0,217 0,169 0,114 0,187 0,129 C08 0,000 0,465 0,189 0,510 0,237 0,205 0,558 0,564 0,321 0,550 C09 0,315 0,456 0,472 0,577 0,710 0,819 1,418 1,507 0,954 0,745 C10 0,494 1,660 1,254 1,129 0,586 1,042 1,327 0,975 2,625 2,130 C22 1,893 2,791 2,834 2,843 2,840 1,433 3,694 3,400 1,688 1,540 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu E - BUDOWNICTWO; GÓRNICTWO W 2013 roku w województwie śląskim największe znaczenie dla rozwoju technologicznego regionu wykazywały obszary patentowe E02, E04, E06 i E21 (Tabela 42). Dla tych obszarów wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej osiągnął wartość powyżej 1. Na tle pozostałych regionów najwyższą wartość wskaźnika RTA (5,463) województwo śląskie osiągnęło w obszarze patentowym E21 (Wiercenia w ziemi lub skale; górnictwo) (Tabela 42). Pozostałe obszary patentowe, które mogą stanowić potencjalne obszary przewag to E02 (Budownictwo wodne, fundamentowanie, roboty ziemne) - wartość wskaźnika 2,157, oraz E06 (Drzwi, okna, okiennice lub zasłony żaluzjowe, ogólne, drabiny) wartość wskaźnika 2,656 w obu przypadkach województwo śląskie zajmuje trzecie miejsce w rankingu województw. Najwyższą wartość wskaźnika RTA osiągnęło województwo lubuskie (11,600) w obszarze E02 Tabela 42 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu E w 2013 roku Województwo E02 E04 E06 E21 dolnośląskie 1,080 0,900 0,000 0,236 kujawsko-pomorskie 0,000 0,468 1,211 0,000 lubelskie 1,121 0,374 0,966 1,629 lubuskie 11,600 0,000 5,000 0,000 łódzkie 1,067 1,423 0,460 0,155 małopolskie 0,433 1,732 1,120 1,259 mazowieckie 0,801 0,668 0,173 0,175 opolskie 0,000 1,289 1,667 0,000 podkarpackie 1,067 1,067 1,840 0,620 podlaskie 3,335 1,112 2,875 0,000 pomorskie 0,901 0,901 1,554 0,000 śląskie 2,157 1,130 2,656 5,463 świętokrzyskie 0,000 1,617 2,091 0,000 warmińsko-mazurskie 0,000 2,668 0,000 0,000 wielkopolskie 0,000 1,048 1,549 0,000 zachodniopomorskie 0,818 0,273 0,000 0,238 Źródło: opracowanie własne GIG Zmiany wartości wskaźnika RTA w czasie w województwie śląskim wskazują, że jest to w miarę trwała specjalizacja technologiczna regionu, a jej znaczenie szczególnie wzrosło na przestrzeni lat K a t o w i c e,

79 Tabela 43 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa E02 0,946 0,000 0,000 0,698 1,810 1,302 1,773 1,644 1,661 2,157 E04 0,946 1,186 0,529 0,850 1,231 0,680 1,086 1,374 1,817 1,130 E06 0,000 0,000 1,323 0,000 1,893 1,023 0,246 2,260 1,563 2,656 E21 4,258 4,236 4,143 4,034 3,509 3,602 3,377 3,516 6,528 5,463 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu F - BUDOWA MASZYN; OŚWIETLENIE; OGRZEWANIE; UZBROJENIE; TECHNIKA MINERSKA W 2012 roku w województwie śląskim największe znaczenie dla rozwoju technologicznego regionu wykazywały obszary patentowe F04, F15, F16, F21 oraz F23 (Tabela 44). Dla tych obszarów wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej osiągnął wartość powyżej 1, jednak w żadnym obszarze województwo śląskie nie dominowało na tle pozostałych regionów. Najwyższe wartości wskaźnika RTA uzyskało województwo pomorskie w obszarze technologicznym F04 (6,438). Tabela 44 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu F w 2013 roku Województwo F04 F15 F16 F21 F23 F24 dolnośląskie 0,321 1,039 0,478 0,000 0,772 0,582 kujawsko-pomorskie 0,000 0,000 0,000 0,000 2,006 1,816 lubelskie 4,004 0,000 0,496 0,000 0,000 0,483 lubuskie 0,000 0,000 1,283 0,000 0,000 0,000 łódzkie 0,000 0,000 0,236 0,000 2,668 0,230 małopolskie 2,062 1,249 2,779 0,000 0,000 2,054 mazowieckie 0,477 0,578 0,886 2,731 0,858 0,432 opolskie 2,302 1,859 0,855 0,000 1,381 0,833 podkarpackie 0,000 2,052 1,181 2,425 1,525 2,760 podlaskie 0,000 0,000 0,738 0,000 0,000 0,000 pomorskie 6,438 4,333 1,795 2,049 0,644 2,720 śląskie 1,100 1,777 1,500 1,400 1,540 0,930 świętokrzyskie 0,000 2,332 1,073 5,512 0,000 1,045 warmińsko-mazurskie 0,000 0,000 0,000 0,000 1,906 1,150 wielkopolskie 0,000 0,432 0,894 0,000 1,283 1,355 zachodniopomorskie 0,974 0,000 0,181 0,000 0,000 0,706 Źródło: opracowanie własne GIG Analizując dynamikę zmian wartości wskaźnika RTA w województwie śląskim w latach można stwierdzić, że nie występuje jednoznaczny trend, a pewne obszary technologiczne w 2013 roku wykazały spadek dynamiki w stosunku do roku 2012 (F16, F21). Obszar patentowy F04, stanowi szczególnie ważny dla województwa śląskiego obszar przewagi, o czym świadczy wzrost wartości wskaźnika RTA pomiędzy rokiem 2012 a Tabela 45 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa F04 1,893 1,694 1,323 1,327 1,420 1,719 1,689 1,205 0,933 1,100 F15 1,893 1,977 0,000 3,980 1,538 1,146 3,129 3,013 6,645 1,777 F16 1,108 1,553 1,924 1,196 1,929 1,020 1,169 1,220 1,622 1,500 F21 1,893 1,977 0,000 0,737 0,000 0,000 1,182 0,000 2,215 1,400 F23 0,000 2,259 1,653 1,579 1,810 1,375 1,126 2,260 1,266 1,540 K a t o w i c e,

80 Klasa patentowa F24 3,245 0,593 1,102 1,474 0,985 1,146 0,507 1,033 1,292 0,930 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu G - FIZYKA W 2012 roku w województwie śląskim największe znaczenie dla rozwoju technologicznego regionu wykazywał tylko jeden obszar G01. Jednak dla tego obszaru wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej nie osiągnął wartości powyżej 1, a województwo śląskie nie dominowało w tej klasie patentowej na tle pozostałych regionów. Najwyższą wartość wskaźnika RTA dla wymienionej klasy patentowej osiągnęło województwo mazowieckie (1,830). Tabela 46 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu G w 2013 roku Województwo G01 dolnośląskie 0,822 kujawsko-pomorskie 1,247 lubelskie 1,138 lubuskie 0,000 łódzkie 0,271 małopolskie 0,715 mazowieckie 1,830 opolskie 0,245 podkarpackie 0,542 podlaskie 0,846 pomorskie 1,716 śląskie 0,782 świętokrzyskie 3,078 warmińsko-mazurskie 1,016 wielkopolskie 0,456 zachodniopomorskie 0,623 Źródło: opracowanie własne GIG Analizując dynamikę zmian wartości wskaźnika RTA w województwie śląskim w latach można stwierdzić, że nie występuje jednoznaczny trend, a wartości wskaźnika od 2010 roku nie przekraczają wartości 1. Tabela 47 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa G01 1,111 0,628 0,853 0,731 0,316 1,047 0,528 0,477 0,820 0,782 Źródło: opracowanie własne GIG Patenty z działu H - ELEKTROTECHNIKA W 2013 roku w województwie śląskim największe znaczenie dla rozwoju technologicznego regionu wykazywał jedynie obszar patentowy H02, dla którego wskaźnik ujawnionej przewagi technologicznej osiągnął wartość powyżej 1, jednak województwo śląskie nie dominowało na tle pozostałych regionów, co może wskazywać, że jest to dla regionu obszar technologiczny o dużym, ale nie największym znaczeniu. Najwyższą wartość wskaźnika RTA osiągnęło województwo łódzkie (3,811) dla klasy patentowej H05. Tabela 48 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu H w 2013 roku Województwo H01 H02 H05 dolnośląskie 0,914 0,150 0,964 kujawsko-pomorskie 1,828 3,120 0,000 lubelskie 0,292 0,000 0,000 K a t o w i c e,

81 Województwo H01 H02 H05 lubuskie 1,510 3,222 0,000 łódzkie 0,695 1,186 3,811 małopolskie 0,677 1,203 0,000 mazowieckie 2,452 1,447 1,431 opolskie 1,007 0,000 3,452 podkarpackie 0,556 0,000 0,000 podlaskie 0,000 1,853 0,000 pomorskie 1,174 2,003 1,610 śląskie 0,321 1,540 0,550 świętokrzyskie 0,000 1,347 0,000 warmińsko-mazurskie 0,000 0,000 0,000 wielkopolskie 0,351 0,250 0,802 zachodniopomorskie 0,426 0,455 0,000 Źródło: opracowanie własne GIG Analizując dynamikę zmian wartości wskaźnika RTA w województwie śląskim w latach można stwierdzić, że nie występuje jednoznaczny trend. Do obszarów patentowych, stanowiących szczególnie ważny dla województwa śląskiego obszar przewagi należą klasy patentowe H02 oraz H04, o czym świadczy wzrost wartości wskaźnika RTA pomiędzy rokiem 2012 a Tabela 49 Wartość wskaźnika ujawnionej przewagi technologicznej (RTA) dla patentów z działu A dla województwa śląskiego w latach Klasa patentowa H01 H01 0,757 0,119 0,703 1,225 0,568 0,912 0,844 0,301 0,230 H02 H02 1,817 1,157 1,072 1,851 1,086 1,573 1,555 1,427 1,969 H04 H05 3,407 0,988 0,000 0,553 0,000 0,860 1,108 0,287 2,045 Źródło: opracowanie własne GIG 5.5 Wskaźnik RII (udział cytowań do patentów) Wskaźnik RII łączy specjalizację technologiczną ze specjalizacją naukową. Wartość wskaźnika wyliczana jest na podstawie stosunku cytowań w regionie z danej dziedziny do udziału patentów w tej dziedzinie. Wartość wskaźnika RII obrazuje jak działalność naukowa prowadzona w regionie przekłada się na rozwój opracowywanych i rozwijanych w nim technologii. Do celów interpretacyjnych wskaźnika RII należy przyjąć założenie, że im niższa wartość wskaźnika tym większe przełożenie prowadzonych badań na wdrożone rozwiązania technologiczne. W poniższej tabeli (Tabela 50) przedstawione zostały wartości wskaźnika RII dla zidentyfikowanych w poprzednich etapach analizy potencjału endogenicznego regionu dziedzinach prac B+R: Eksploracja i eksploatacja Ziem; Środowisko; Transport, telekomunikacja i inne infrastruktury; Energia; Produkcja i technologia przemysłowa oraz Obronność. Tabela 50 Wartość wskaźnika RII dla wybranych obszarów dziedzinach prac B+R w województwie śląskim w 2013 r. Województwo Eksploracja i Środowisko Transport, Energia Produkcja i Obronność eksploatacja Ziemi telekomunikacja i inne infrastruktury technologia przemysłowa dolnośląskie 0, , , , , ,56473 kujawskopomorskie 0, , , , , ,34279 K a t o w i c e,

82 Województwo Eksploracja i Środowisko Transport, Energia Produkcja i Obronność eksploatacja Ziemi telekomunikacja i inne infrastruktury technologia przemysłowa lubelskie 0, , , , , ,29283 lubuskie 0, , , , , ,64954 łódzkie 0, , , , , ,47078 małopolskie 0, , , , , ,64669 mazowieckie 0, , , , , ,59186 opolskie 0, , , , , ,80249 podkarpackie 0, , , , , ,34948 podlaskie 0, , , , , ,42389 pomorskie 0, , , , , ,50998 śląskie 0, , , , , ,58611 świętokrzyskie 0, , , , , ,69069 warmińskomazurskie 0, , , , , ,11454 wielkopolskie 0, , , , , ,62342 zachodniopomorskie 0, , , , , ,40293 Źródło: opracowanie własne GIG Należy podkreślić, że na cele poniższej analizy proces powiązania obszarów B+R z dziedzinami nauki bazy SCOPUS został przeprowadzony w oparciu o wiedzę ekspercka i jest jedynie próbą usystematyzowania istniejących potencjalnych zależności w ww. obszarach. W związku z tym, że przeprowadzona analiza nie może zostać poparta przez tablice konwersyjne pomiędzy NABS a dziedzinami nauki, wynik analizy powinien być wskazówką do dalszej interpretacji potencjału endogenicznego regionu. Analiza wskaźnika RII dla poszczególnych obszarów NABS pozwala zakładać, że w województwie śląskim najlepsze przełożenie badań naukowych na wdrożenia technologiczne nastąpiło w obszarze Produkcja i technologia przemysłowa, natomiast zdecydowaną przewagę prowadzonych badań nad opatentowanymi wdrożeniami zanotowano w obszarze Obronność, Transport, telekomunikacja i inne infrastruktury oraz Środowisko. Jednocześnie należy zauważyć, że w województwie śląskim w żadnym z badanych obszarów wartość wskaźnika RII nie ma bardzo wysokich wartości, co może wskazywać na dobre przełożenie wyników badań prowadzonych w regionie na wdrożone rozwiązania technologiczne. 5.6 Wnioski Zebrane wnioski z poprzednich rozdziałów stanowią spójny materiał analityczny dedykowany gremiom eksperckim w procesie identyfikowania hipotetycznych obszarów inteligentnej specjalizacji, jak również wskazania niezbędnych do ich rozwoju obszarów wsparcia zdefiniowanych jako działy gospodarki zgodnie z klasyfikacją PKD. Dalsze analizy przeprowadzone w niniejszym rozdziale pozwalają na określanie potencjału naukowo-technologicznego województwa śląskiego tworząc cały obszar wspólnych prac rozwojowych na styku gospodarki i obszaru wsparcia zdefiniowanego przez obszary naukowe i technologiczne. Grupy eksperckie pracujące nad definiowaniem inteligentnych specjalizacji powinny łączyć zarówno ludzi ze sfery gospodarki jak i nauki oraz administracji i na podstawie zebranych dowodów powinny dokonywać szczegółowych wyborów, które w dalszym logicznym kroku powinny zostać wzbogacone prognozowaniem zmian gospodarczych, które będą wynikiem kierowania wsparcia finansowego na ich rozwój. Precyzyjne określenie prognozowanych zmian w gospodarce regionalnej wymaga wykorzystania narzędzi makroekonomicznych, zwłaszcza w zakresie antycypowania trendów gospodarczych, które nie znajdują natychmiastowego odzwierciedlenia w statystyce publicznej. Zgodnie z tym podejściem, moduł PIK Prognozowanie K a t o w i c e,

83 ma stanowić pomoc w podejmowaniu decyzji odnośnie kierunków inwestowania w B+R+I i innowacje, gdyż umożliwia oszacowanie zmiany potencjału rozwojowego regionu w określonym horyzoncie czasu. Zmiany te są mierzone (przede wszystkim) relacją wartości dodanej możliwej do wytworzenia w danym regionie po dokonaniu określonej inwestycji w B+R+I w stosunku do wartości dodanej, jaka byłaby możliwa do osiągnięcia w przypadku realizacji (wsparcia) alternatywnych działań bądź nie podejmowania żadnych działań. Prognozowanie wzrostu wartości dodanej, przy wykorzystaniu portalu PIK, jako efektu wsparcia odbywa się z wykorzystaniem klasycznej funkcji produkcji Cobba-Douglasa. Wielkość wartości dodanej jest funkcją nakładów czynników wytwórczych jakimi są praca, mierzona wielkością zatrudnienia oraz kapitału, mierzonego wartością środków trwałych brutto wykorzystywanych w danym sektorze gospodarki w określonym regionie. W równaniu wartości dodanej sposób wpływu poszczególnych czynników wytwórczych na wartość dodaną określają parametry równania, które nie są stałe i mogą przyjmować różne wartości dla poszczególnych regionów i sektorów gospodarki oraz badanych technologii. Zarówno główne równanie modelu, jak i równania cząstkowe mają postać rozbudowanych makroekonomicznych funkcji, które w sposób bezpośredni lub pośredni są uzależnione od poziomu rozwoju technologii w danym sektorze gospodarki w danym regionie. Rysunek 23 Moduł prognoz makroekonomicznych przy wykorzystaniu klasycznej funkcji produkcji Cobba-Douglasa Do śledzenia zmian zachodzących w gospodarce regionu należy wytypować zestaw wskaźników, przy pomocy których będzie można w przyszłości śledzić efekty rozwoju wybranych obszarów gospodarczych poprzez stymulowanie odpowiednich obszarów naukowo-technologicznych. W zasobach PIK istnieje szeroki zasób danych statystycznych charakteryzujących całą gospodarkę regionalną. Dla każdego regionu powinien zostać dobrany indywidualnie zestaw wskaźników odpowiadający profilowi wskazanych inteligentnych specjalizacji regionalnych. Podstawowy i rekomendowany zestaw wskaźników niezbędnych do analizy zawiera następujące zestaw danych: Udział studentów (ISCED 5-6) w regionie w stosunku do ogółu studentów w kraju, K a t o w i c e,