Ocena sytuacji na rynku pracy województwa małopolskiego w roku 2005

Transkrypt

1 Województwo Małopolskie Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Ocena sytuacji na rynku pracy województwa małopolskiego w roku 2005 Załącznik nr 1 do Uchwały nr XLV/584/06 z dnia r. Sejmiku Województwa Małopolskiego Kraków, maj 2006

2 2

3 SPIS TREŚCI I. SYNTETYCZNA OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W ROKU OCENA TENDENCJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH W KONTEKŚCIE RYNKU PRACY Uwarunkowania sytuacji i rozwoju rynku pracy Trendy na rynku pracy OCENA DZIAŁAŃ UKIERUNKOWANYCH NA ROZWÓJ MAŁOPOLSKIEGO RYNKU PRACY W ROKU DZIAŁANIA PLANOWANE NA ROK II. ANEKS DO OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W ROKU RYNEK PRACY W MAŁOPOLSCE CHARAKTERYSTYKA ZA ROK Podstawowe uwarunkowania rynku pracy Rynek pracy w województwie małopolskim w roku Rynek pracy w Małopolsce na tle kraju i innych województw PROGRAMY ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH I AKTYWIZACJI OSÓB BEZROBOTNYCH Programy i projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego Działanie realizowane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich Działanie realizowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Programy finansowane z Funduszu Pracy Programy wojewódzkie Powiatowe programy przeciwdziałania bezrobociu Inne projekty wdrażane przez urzędy pracy Małopolski Phare 2002 SSG RZL Promocja zatrudnienia i rozwój zasobów ludzkich Phare Wspólnymi siłami do Europy EQUAL Akademia Przedsiębiorczości. Rozwój alternatywnych form zatrudnienia Projekty wdrażane przez powiatowe urzędy pracy USŁUGI RYNKU PRACY REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA Wojewódzkie pośrednictwo pracy Poradnictwo i informacja zawodowa Kształcenie ustawiczne Edukacja informatyczna Informatyczne Centrum Edukacyjne Służba zastępcza poborowych Koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego Agencje zatrudnienia Gminne Centra Informacji i Akademickie Biura Karier PODZIAŁ I WYKORZYSTANIE FUNDUSZU PRACY Zasady podziału środków Funduszu Pracy w 2005 r Wykorzystanie środków Funduszu Pracy przez powiatowe urzędy pracy na zadania związane z realizacją programów przeciwdziałania bezrobociu Wykorzystanie środków Funduszu Pracy przeznaczonych na szkolenia kadr..139 ZAŁĄCZNIKI III. EFEKTY DZIAŁAŃ NA RYNKU PRACY - INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI W 2005 ROKU MAŁOPOLSKIEGO PROGRAMU DZIAŁAŃ NA RZECZ ZATRUDNIENIA NA LATA UWAGI OGÓLNE PODSUMOWANIE REALIZACJI REGIONALNEGO PLANU DZIAŁAŃ NA RZECZ ZATRUDNIENIA NA ROK OCENA STOPNIA OSIĄGNIĘCIA PLANOWANYCH PRODUKTÓW I REZULTATÓW W WYNIKU REALIZACJI PLANU OCENA WSKAŹNIKÓW ODDZIAŁYWANIA PO PIERWSZYM ROKU WDRAŻANIA PROGRAMU

4 4

5 I. SYNTETYCZNA OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W ROKU

6 6

7 1. OCENA TENDENCJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH W KONTEKŚCIE RYNKU PRACY 2005 był kolejnym rokiem pozytywnych zmian na małopolskim rynku pracy. Wniosek taki można sformułować na podstawie obserwacji zachodzących zjawisk, a także wskaźników osiąganych przez Małopolskę. Dotyczy to zarówno pozytywnych zmian w porównaniu do lat poprzednich, jak również w odniesieniu do średnich wielkości krajowych i wskaźników dla innych województw. Zahamowaniu uległa również większość negatywnych zjawisk. Pozytywne tendencje notowane są od 3 lat. Analiza sytuacji na rynku pracy województwa małopolskiego prowadzona była w odniesieniu do średnich wskaźników krajowych, w porównaniu do lat poprzednich oraz w kontekście zróżnicowania wewnątrzregionalnego. 1.1 Uwarunkowania sytuacji i rozwoju rynku pracy POZYTYWNE Wzrost liczby mieszkańców Rozwój demograficzny województwa w ostatnich latach przebiegał zdecydowanie korzystniej niż średnio w kraju. Od 2000 roku (z wyjątkiem 2002) Małopolskę charakteryzuje dynamika wzrostowa liczby ludności. W Polsce od 2002 notuje się ujemny przyrost naturalny. 1,25% 1,00% 0,75% 0,50% 0,25% 0,00% -0,25% -0,50% Dynamika ludności Małopolski i Polski 0,98% 0,48% 0,36% 0,20% 0,22% 0,18% brak danych 1999/ / / / / /2005-0,11% -0,07% -0,04% -0,75% -1,00% -1,25% -1,04% -1,08% Małopolska Polska W końcu grudnia r. województwo małopolskie zamieszkiwało 3 266,2 tys. osób, co stanowiło 8,5 % ludności kraju i dawało Małopolsce czwarte miejsce po województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. W porównaniu z końcem 2004 liczba ludności wzrosła o 6 tys. osób, czyli o 0,18%. (rozwinięcie tematu na str.32-35) Liczba ludności Małopolski Dane wykorzystane w opracowaniu pochodzą z różnych źródeł i prezentowane są dla różnych okresów. Większość dostępnych danych dla Małopolski i Polski pochodzi z końca 2004 r. Niektóre dane zostały zaktualizowane na koniec 2005 r. Podczas sporządzania opracowania kierowano się zasadą, aby dane porównywane pochodziły z tych samych okresów. Dane demograficzne pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego (ostatni w 2002 r.). Dane dotyczące aktywności zawodowej pochodzą z badania BAEL wg stanu na koniec 2005 r. Dane dotyczące bezrobocia pochodzą z Wojewódzkiego Urzędu Pracy wg stanu na koniec 2005 r. Pozostałe dane pochodzą z roczników statystycznych i informacji pozyskanych z Urzędu Statystycznego w Krakowie r r r r r r r. 7

8 Pozytywne zmiany w wykształceniu mieszkańców Małopolski Małopolska posiada wyższy niż średnia dla kraju wskaźnik udziału mieszkańców z wykształceniem wyższym (o 0,3%) oraz zasadniczym zawodowym (o 1,9%). Relatywnie mniej jest ludności, która zakończyła swoją edukację na szkole podstawowej (o 1%) oraz bez wykształcenia (o 1%). 100% 90% 80% 70% 60% Porównanie struktrury wykształcenia ludności Małopolski i Polski (NSP 2002 r.) 10,5% 10,2% 32,4% 32,6% 50% 40% 26,0% 24,1% 30% 20% 10% 0% 27,2% 28,2% 3,9% 4,9% Małopolska Polska wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe podstawowe bez wykształcenia W latach (kolejne spisy powszechne) w Małopolsce nastąpił wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym z 3,5% do 10,5% oraz spadek udziału osób z wykształceniem co najwyżej podstawowym z 68,7% do 31,1%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zmiany poziomu wykształcenia ludności Małopolski 3,5% 5,3% 7,3% 10,5% 14,7% 13,1% 45,8% 22,9% 20,1% 20,3% 43,8% 10,5% 24,4% 25,3% 38,2% 4,8% 32,4% 26,0% 27,2% 3,9% 1970 r r r r. wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe podstawowe bez wykształcenia Analiza struktury wykształcenia mieszkańców miast i wsi Małopolski w okresie międzyspisowym ( ) wskazuje na pozytywne zmiany. Spadek udziału osób z wykształceniem podstawowym wyniósł: na wsi - 13,4%, w mieście - 8,9% oraz wzrost udziału osób z wykształceniem średnim i wyższym wyniósł: na wsi 12,3%, w mieście - 10,3%. (rozwinięcie tematu na str.35-36) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Porównanie zmian w strukturze wykształcenia ludności miast i wsi Małopolski 11,9% 34,1% 23,3% 28,2% 2,5% 16,0% 40,3% 20,4% 19,3% 4,0% 2,0% 13,8% 27,6% 49,3% 7,3% 4,4% 23,7% 32,2% 35,9% 3,8% wyższe policealne i średnie zasadnicze zawodowe podstawowe bez wykształcenia miasto wieś 8

9 NEGATYWNE Starzenie się społeczeństwa Struktura wiekowa mieszkańców Małopolski zasadniczo nie odbiega od struktury krajowej. Różnice nie przekraczają 1%. 120% 100% Porównanie struktury wiekowej ludności Małopolski i Polski w końcu 2004 r 15,3% 15,4% 80% 60% 40% 20% 0% 63,5% 62,5% 21,2% 22,1% Polska Małopolska wiek poprodukcyjny wiek produkcyjny wiek przedprodukcyjny Zmiany demograficzne w populacji mieszkańców Małopolski wykazują systematyczny wzrost udziału ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Rośnie liczba emerytów i w ciągu najbliższych lat będzie nadal wzrastać 70% 60% 50% 40% Zmiany demograficzne w populacji ludności Małopolski 59,5% 60,0% 60,6% 61,1% 61,7% 62,2% 62,5% 30% 20% 25,9% 25,2% 14,6% 14,8% 24,5% 14,9% 23,8% 23,1% 15,1% 15,2% 22,5% 22,1% 15,3% 15,4% 10% 0% 1999 r r r r r r r. wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Zróżnicowana jest struktura wiekowa mieszkańców Małopolski w podziale na miasto i wieś. Wieś posiada młodszą populację mieszkańców. Udział osób w wieku przedprodukcyjnym w mieście wynosi 19%, podczas gdy na wsi prawie 26%, natomiast w wieku produkcyjnym w mieście 65,1%, a na wsi 59,4%. Również mniej jest na wsi osób w wieku poprodukcyjnym. (rozwinięcie tematu na str.32-35) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura wiekowa ludności Małopolski w końcu 2005 r 15,9% 14,7% 65,1% 19,0% miasto 59,4% 25,9% wieś wiek poprodukcyjny wiek produkcyjny wiek przedprodukcyj ny 9

10 Niskie wykształcenie znacznej części mieszkańców Małopolski Co czwarty mieszkaniec Małopolski ukończył wyłącznie szkołę podstawową. Bez wykształcenia szkolnego pozostaje ok. 4% mieszkańców województwa. Struktura wykształcenia ludności Małopolski (NSP 2002 r.) 27,2% 3,9% 10,5% 32,4% 26,0% wyższe zasadnicze zawodowe bez wykształcenia średnie i policealne podstawowe W Małopolsce występuje duże zróżnicowanie struktury wykształcenia mieszkańców miast i wsi. W miastach wyższe wykształcenie posiada 16% ludności, na wsi tylko 4,4%. Wykształcenie podstawowe natomiast posiada 19,3% mieszkańców miast i 35,9% mieszkańców wsi. 120% 100% 80% 60% 40% Struktura wykształcenia ludności Malopolski (NSP 2002 r.) 16,0% 40,3% 20,4% 4,4% 23,7% 32,2% wyższe policealne i średnie zasadnicze zawodowe podstawowe 20% 19,3% 35,9% niepełne podstawowe (rozwinięcie tematu na str.35-36) 0% 4,0% 3,8% miasto wieś 10

11 1.2 Trendy na rynku pracy POZYTYWNE Utrzymująca się tendencja wzrostowa liczby podmiotów gospodarczych Na koniec 2005 roku w Małopolsce zarejestrowanych było 289,7 tys. podmiotów gospodarczych. W stosunku do roku poprzedniego ich liczba zwiększyła się o 0,3% (tj. ok. 939 przedsiębiorstw) Liczba podmiotów gospodarczych w Małopolsce r r r r r. W latach we wszystkich powiatach odnotowano dynamikę wzrostową powstawania nowych firm Średnio wyniosła ona 108,8%. Największą odnotowano w powiecie wielickim 116,9%, najmniejszą w powiecie nowotarskim 101,7%. 120% 115% 110% Dynamika liczby przedsiębiorstw w powiatach Małopolski (2005/2001) 107,8% 108,5% 108,8% 109,1% 110,1% 112,9% 113,5% 116,9% 105% 101,7% 102,5% 104,0% 105,0% 113,1% 114,5% 108,5% 108,9% 109,5% 111,2% 100% 103,3% 107,4% 108,0% 102,2% 104,8% 95% 90% (rozwinięcie tematu na str.38-39) nowotarski M.Tarnów dabrowski M.Nowy Sącz olkuski gorlicki brzeski bocheński nowosądecki wadowicki limanowski suski chrzanowski MAŁOPOLSKA tatrzański proszowicki M.Kraków krakowski tarnowski myślenicki oświęcimski miechowski wielicki 11

12 Wzrost liczby pracujących Dynamika liczby pracujących w Małopolsce w ostatnich latach jest dodatnia. W Polsce dopiero w 2004 r. nastąpił wzrost liczby pracujących. W Małopolsce wyniósł on 5,1 tys. osób, czyli 0,5%. Dynamika pracujących w Małopolsce i w Polsce 1,00% 0,63% 0,51% 0,50% 0,22% 0,00% -0,50% 2003/ /2003 Małopolska Polska -1,00% -1,20% -1,50% W końcu grudnia 2004 liczba pracujących w Małopolsce wynosiła 1 011,7 tys., co stanowi ok. 8,1% wszystkich pracujących w Polsce Liczba pracujących w Małopolsce (rozwinięcie tematu na str.40) r r r. 12

13 Wzrost wskaźnika zatrudnienia Małopolska posiada wyższy niż średni w kraju wskaźnik zatrudnienia 2 o 2,4%. Wyniósł on na koniec 2005 r. 48,3%. Tendencja taka utrzymuje się od lat. 49,0% 48,0% 47,0% 46,0% 45,0% 44,0% Wskaźnik zatrudnienia w Małopolsce i w Polsce 48,3% 47,7% 47,3% 46,8% 46,5% 45,9% 45,5% Małopolska 45,1% Polska 44,1% 44,2% 43,0% 42,0% 2001 r r r r r. W porównaniu z rokiem 2004 odnotowano wzrost wskaźnika zatrudnienia w Małopolsce o 1%. Po spadku w latach w ostatnich dwóch latach notuje się tendencję wzrostową. 49% 48% 48% 47,7% Wskaźnik zatrudnienia w Małopolsce 47,3% 48,3% 47% 47% 46,8% 46,5% 46% 46% 2001 r r r r r. W Małopolsce występuje zróżnicowanie wskaźnika zatrudnienia w mieście i na wsi. Na wsi jest on wyraźnie wyższy, głównie za względu na dużą liczbę pracujących w rolnictwie. W 2005 r. różnica między wskaźnikiem dla miasta i wsi zmniejszyła się z 3,4% do 2,4%. 48,0% 47,0% 46,0% 45,0% 44,0% 43,0% 44,4% Wskaźnik zatrudnienia w Małopolsce w podziale na miasto i wieś 47,2% 46,4% 42,7% 42,7% 46,8% 43,8% 47,2% 45,0% 47,4% miasto w ieś 42,0% 41,0% (rozwinięcie tematu na str.41-42) 40,0% 2001 r r r r r. 2 Udział osób pracujących w liczbie ludności ogółem w wieku powyżej 15 lat oraz danej grupy 13

14 Wzrost liczby pracujących w sektorze usługowym Struktura pracujących w Małopolsce nie odbiega od struktury krajowej, chociaż ze względu na większy o 2% - udział pracujących w usługach można ją uznać za korzystniejszą. 100% 90% 80% 70% Struktura pracujących w Małopolsce i w Polsce w końcu 2004 r. 55,0% 53,0% 60% 50% 40% 30% 26,8% 28,8% Usługowy Przemysłowy Rolniczy 20% 10% 18,2% 18,2% 0% Małopolska Polska Mimo że dynamika wzrostu liczby pracujących w usługach w 2004 r. (dostępne dane) była nieco niższa, niż w 2003 r., to wzrost obserwowany jest już od kilku lat i wszystko wskazuje na jego trwały charakter. Zmiany w strukturze pracujących w Małopolsce w końcu 2004 r. 100% 90% 80% 54,4% 54,8% 55,0% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 27,2% 26,9% 26,8% 18,4% 18,3% 18,2% Usługowy Przemysłowy Rolniczy (rozwinięcie tematu na str.43) 0%

15 Kolejny rok spadku bezrobocia W 2005 r. w Małopolsce odnotowano większy niż w kraju spadek liczby bezrobotnych o 0,4%. W stosunku do końca roku 2004 w Małopolsce wyniósł on 8%, w Polsce 7,6%. 140% 117,0% 120% 100% 115,0% Dynamika liczby bezrobotnych w Polsce i w Małopolsce 115,3% 115,1% 103,3% 99,9% 94,5% 92,4% 80% 97,7% 98,7% 93,1% 92,0% 60% 40% 20% 0% 2000/ / /2001 Polska 2003/2002 Małopolska 2004/ /2004 Tendencję spadkową w Małopolsce notuje się od 2002 r. Obecny poziom bezrobocia odpowiada poziomowi z połowy 2000 r. Liczba bezrobotnych na koniec grudnia 2005 r. wynosiła osób Zmiany liczby bezrobotnych w Małopolsce I'2001 VI'2001 XII'2001 VI'2002 XII'2002 VI'2003 XII'2003 VI'2004 XII'2004 VI'2005 XII'2005 Spadek liczby bezrobotnych w 2005 r. nastąpił we wszystkich powiatach Małopolski. Największy miał miejsce w powiecie suskim (22,5%) oraz nowosądeckim (12,7%), najmniejszy w powiecie wadowickim (1,0%) i tatrzańskim (3,6%). 120% 100% 77,5% 80% Dynamika liczby bezrobotnych w powiatach Małopolski (2005:2004) 88,3% 89,1% 90,0% 91,9% 92,9% 93,7% 94,1% 95,7% 96,4% 60% 89,4% 91,5% 92,1% 93,6% 94,1% 94,5% 96,0% 99,0% 40% 88,3% 89,0% 20% 0% (rozwinięcie tematu na str.44-47) Sucha B. Nowy Sącz Bochnia Wieliczka Pow.Krakowski Myślenice Limanowa Chrzanów Miechów Olkusz Oświęcim Proszowice Gorlice Brzesko M.Kraków Tarnów Dąbrowa T. Nowy Targ Zakopane Wadowice 15

16 Najniższa w kraju stopa bezrobocia W ciągu 2005 r. wielkość stopy bezrobocia plasowała Małopolskę na pierwszym miejscu w kraju, samodzielnie bądź równorzędnie z województwem mazowieckim Stopa bezrobocia wg województw w końcu 2005 r 17,9 25,6 22,3 23,3 20,5 20,6 17, ,4 18,6 19,3 14,6 15,4 15,5 13,8 13,8 27, Małopolskie Mazowieckie Wielkopolskie Śląskie Podlaskie Lubelskie Polska Łódzkie Podkarpackie Opolskie Pomorskie Dolnośląskie Świętokrzyskie Kujawsko - Pomorskie Lubuskie Zachodniopomorskie Warmińsko - Mazurskie Stopa bezrobocia w Małopolsce na koniec grudnia 2005 r. wynosiła - 13,8%, a w kraju - 17,6% ,2 Stopa bezrobocia w Małopolsce 14,1 13,8 13,9 15,0 13, , r. 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. 2005r. Najniższą stopę bezrobocia w Małopolsce od 1999 r. notuje się w mieście Krakowie oraz powiecie proszowickim, natomiast najwyższą w powiecie nowosądeckim i gorlickim Stopa bezrobocia w powiatach Małopolski w końcu 2005 r. 20,4 22, ,3 16,1 16,9 17, ,4 12,1 12,6 13,4 10 6,9 5 (rozwinięcie tematu na str.47-48) 15,2 11,2 11,4 12,3 13,0 15,7 16,7 0 M.Kraków Proszowice Sucha B. M.Tarnów Pow.Krakowski Miechów Zakopane Bochnia Nowy Targ Wadowice Myślenice M.Nowy Sącz Brzesko Wieliczka Oświęcim 17,5 19,4 22,1 26,4 Olkusz Pow.Tarnowski Chrzanów Dąbrowa T. Limanowa Gorlice Pow.Nowosądecki 16

17 Największa od 7 lat liczba osób wyrejestrowanych z powodu podjęcia pracy W 2005 r. dynamika wyrejestrowań z powodu podjęcia pracy była większa w Małopolsce niż w kraju o 3,9%. Wynosiła ona 104%. 105% 104% Dynamika podjęć pracy w Polsce i w Małopolsce (2005:2004) 103% 102% 101% 104,0% 100% 99% 100,1% 98% Polska Małopolska W ciągu 2005 roku w Małopolsce wyłączono z ewidencji bezrobotnych z tytułu podjęcia pracy osób. Było to efektem wzrostu liczby ofert pracy na rynku, w tym również w dyspozycji urzędów. W 2005 r. małopolskie powiatowe urzędy pracy pozyskały oferty pracy tj. o 11,5% więcej niż w 2004 r Liczba bezrobotnych podejmujących pracę oraz ofert pracy w Małopolsce r r r r r r r. Liczba podejmujących pracę Liczba ofert pracy Wzrost podjęć pracy w stosunku do 2004 r. odnotowano na terenie działania 13 powiatowych urzędów pracy Małopolski, spadek - 7. Największy wzrost podjęć pracy. odnotowano w powiecie miechowskim o 33,0%, największy spadek - w powiecie nowotarskim o 11,1%. 140% 120% 100% 80% 60% Dynamika podjęć pracy w powiatach Małopolski (2005:2004) 91,5% 93,4% 98,1% 104,5% 106,5% 109,3% 111,0% 113,9% 115,1% 109,2% 110,0% 112,1% 114,8% 115,2% 133,0% 40% 88,9% 93,3% 94,3% 98,4% 105,2% 20% (rozwinięcie tematu na str.87-88) 0% Nowy Targ M.Kraków Zakopane Brzesko Wadowice Proszowice Olkusz Wieliczka Oświęcim Nowy Sącz Sucha B. Pow.Krakowski Gorlice Tarnów Bochnia Limanowa Myślenice Chrzanów Dąbrowa T. Miechów 17

18 Systematyczny spadek udziału młodych bezrobotnych Mimo napływu na rynek pracy wyżu demograficznego, od kilku lat w Małopolsce następuje spadek udziału bezrobotnej młodzieży. Od 1999 r. zmniejszył się on o 11,3%. W ciągu 2005 r. spadł on o 2,6%. 40,0% 35,0% 30,0% 37,9% Udział bezrobotnych w wieku do 24 (25) lat w Małopolsce 36,0% 34,2% 32,3% 30,6% 29,2% 26,6% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% XII 1999 XII 2000 XII 2001 XII 2002 XII 2003 XII 2004 XII 2005* Spadek udziału bezrobotnej młodzieży nastąpił we wszystkich powiatach Małopolski. Największy miał miejsce w powiecie suskim (36%) oraz krakowskim 32%) 100% 90% Dynamika spadku udziału osób młodych w powiatach Małopolski (2005:2004) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 86% 92% 89% 89% 84% 92% 83% 85% 68% 82% 94% 89% 90% 92% 84% 84% 85% 89% 64% 81% 83% 10% 0% (rozwinięcie tematu na str.49-50) Sucha B. Pow.Krakowski Wieliczka Nowy Sącz M.Kraków Bochnia Myślenice Limanowa Chrzanów Razem Oświęcim Miechów Olkusz Nowy Targ Proszowice Brzesko Gorlice Tarnów Zakopane Dąbrowa T. Wadowice 18

19 Wzrost liczby aktywizowanych bezrobotnych Od 2002 r. w Małopolsce systematycznie wzrasta liczba osób korzystających z różnych subsydiowanych programów rynku pracy oferowanych przez małopolskie urzędy pracy. W 2005 r. było ich osób czyli o ponad 6,5 tyś. niż w roku 2004 i ponad 3-krotnie więcej niż w 2001 r Liczba osób objętych programami aktywizacji bezrobotnych w Małopolsce w 2005 r r r r r r r r. Wzrost liczby aktywizowanych w 2005 r. w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił we wszystkich powiatach Małopolski, z wyjątkiem powiatu tatrzańskiego (spadek o 6%). Największy wzrost miał miejsce w powiecie miechowskim (o 44,7%) oraz chrzanowskim (o 38,7%). 160% 140% 120% 100% Dynamika liczby bezrobotnych objętych programami aktywizacji w powiatach Małopolski (2005:2004) 80% 110,5% 113,3% 115,4% 120,4% 122,0% 124,1% 127,1% 127,7% 138,7% 144,7% 60% 40% 94,0% 113,2% 113,6% 117,6% 121,7% 123,2% 125,8% 127,6% 132,9% 143,1% 20% 0% (rozwinięcie tematu na str.89-97) Zakopane Wadowice Gorlice Brzesko Proszowice Wieliczka Oświęcim Bochnia Limanowa Nowy Targ M.Kraków Dąbrowa T. Tarnów Olkusz Myślenice Sucha B. Nowy Sącz Pow.Krakowski Chrzanów Miechów 19

20 Wzrost środków Funduszu Pracy na aktywizacje bezrobotnych Od 2003 r. systematycznie wzrasta kwota Funduszu Pracy w dyspozycji urzędów pracy Małopolski. W 2005 r. wynosiła ona ,3 tys. zł., podczas gdy w 2004 r. była niższa o ,6 tys. zł. czyli o 32,6%. Wzrost był wynikiem zwiększenia kwoty przyznanej województwu na podstawie algorytmu podziału Funduszu Pracy na województwa, ale również aktywności powiatowych urzędów pracy w pozyskiwaniu dodatkowych środków Wydatki z Funduszu Pracy (w tys.zł.) r r r r r r r. Wzrost w porównaniu do 2004 r. nastąpił we wszystkich powiatach, z wyjątkiem powiatu nowotarskiego. Największy miał miejsce w powiecie dąbrowskim (o 68,4%) i limanowskim (o 60,8%). 180% 160% 140% Dynamika wydatków z Funduszu Pracy na aktywizację bezrobotnych w powiatach Małopolski (2005:2004) 131,8% 133,1% 133,8% 138,7% 147,0% 154,4% 160,8% 120% 106,8% 118,0% 155,8% 168,4% 100% 93,3% 137,7% 139,8% 148,7% 80% 120,5% 132,4% 133,4% 60% 117,9% 40% 106,5% 20% 0% (rozwinięcie tematu na str ) Nowy Targ M.Kraków Proszowice Zakopane Wadowice Bochnia Myślenice Nowy Sącz Sucha B. Wieliczka Oświęcim Tarnów Gorlice Pow.Kraków Chrzanów Brzesko Miechów Olkusz Limanowa Dąbrowa T. 20

21 NEGATYWNE Niski poziom wskaźnika przedsiębiorczości i duże wewnątrzregionalne zróżnicowanie aktywności gospodarczej W Małopolsce na 1000 mieszkańców przypada średnio 89 podmiotów gospodarczych. Wartość tego wskaźnika lokuje Małopolskę na 8 miejscu wśród wszystkich województw. Wskaźnik przedsiębiorczości jest o 5 punktów niższy, niż średnia dla Polski (94) Wskaźnik przedsiębiorczości wg województw w końcu 2004 r PODKARPACKIE LUBELSKIE PODLASKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE MAŁOPOLSKIE ŚLĄSKIE P O L S K A ŁÓDZKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE POMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE MAZOWIECKIE ZACHODNIOPOMORSKIE W mieście Krakowie zlokalizowanych jest 36% wszystkich podmiotów gospodarczych, podczas gdy obszar ten zamieszkuje 23% ludności województwa. Największą przedsiębiorczością charakteryzują się; miasto Kraków (wskaźnik - 142) i powiat tatrzański (125). Najniższy wskaźnik aktywności gospodarczej utrzymuje się w powiatach; dąbrowskim (43) i tarnowskim (46). Wskaźnik przedsiębiorczości w powiatach Małopolski w końcu 2004 (rozwinięcie tematu na str.38-39) 21

22 Relatywnie niski poziomem wynagrodzeń na tle kraju W 2004 r. przeciętne wynagrodzenie w Małopolsce było niższe od średniej krajowej o 7,7% i wynosiło 2 097,97 zł. Jedynie w edukacji Małopolska miała wyższy wskaźnik niż w Polsce. Największe dysproporcje odnotowano w handlu i naprawach (mniej o 12%) oraz transporcie i łączności (mniej o 11%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Małopolsce w porównaniu do średniego wynagrodzenia w Polsce (w %) w 2004 r. rolnictwo przemysł budownictwo handel i naprawy hotele i restauracje 98% 93% 92% 88% 90% transport i łączność pośr.finan. obsługa nieruch.i firm admin.publ.i obrona nar. edukacja ochr.zdrowia i pomoc społ. 89% 91% 92% 95% 102% 94% 80% 85% 90% 95% 100% 105% Od 1999 r. przeciętne wynagrodzenie w Małopolsce systematycznie wzrasta. W 2004 r. wzrost wyniósł 4,6% (w kraju 3,9%) ,29 Przeciętny poziom wynagrodzeń brutto w Małopolsce 1 744, , , , , r r r r r r. (rozwinięcie tematu na str.55) 22

23 Duże dysproporcje między stopą bezrobocia w powiatach Od kilku lat Małopolska ma najniższą stopę bezrobocia w kraju, natomiast najwyższa notowana jest w województwie warmińsko-mazurskim. Różnica między wartością tych wskaźników w roku 2002 i 2005 zmniejszyła się o 1,3%. 35% 30% 25% Dysproporcje pomiędzy maksymalną (warmińskomazurskie) i minimalną (małopolskie) stopą bezrobocia w województwach 28,8% 28,3% 29,2% 27,5% 20% 13,8% 15,0% 15% 13,7% 14,6% 14,7%14,5% 13,7% 13,8% 10% 5% 0% min różnica max min różnica max min różnica max min różnica max 2002 r r r r. Zróżnicowanie stopy bezrobocia w powiatach Małopolski wzrasta. Różnica między najniższym wskaźnikiem w mieście Krakowie a najwyższym w powiecie nowosądeckim w roku 2002 wynosiła 13,8%, a w 2005 już 19,5%. Od kilku lat nie zmienia się lista powiatów posiadających wyższą od średniej wojewódzkiej stopę bezrobocia. 35% 30% 25% 20% 15% 10% 8,2% Dysproporcje między minimalną i maksymalną stopą bezrobocia w pow iatach Małopolski 14,4% 22,6% 8,4% 13,8% 22,2% 8,4% 13,7% 22,1% 7,5% 21,8% 29,3% 6,9% 19,5% 26,4% 5% 0% min różnica max min różnica max min różnica max min różnica max min różnica max 2001 r r r r r. (rozwinięcie tematu na str.48). 23

24 Co trzeci bezrobotny w Małopolsce pozostaje w rejestrach ponad 2 lata Udział długotrwale bezrobotnych w Małopolsce odpowiada średniej ogólnopolskiej. W 2005 r. wyniósł on ogółem 50%, w tym bezrobotni od 12 do 24 miesięcy 16%, a powyżej 24 miesięcy 34%. 60% 50% 40% 30% Udział długotrwale bezrobotnych w Małopolsce i w Polsce w końcu 2005 r. 34% 35% 20% 10% 0% 16% 15% Małopolska Polska m-cy pow yżej 24 m-cy W 2005 r. udział tej grupy nie uległ zwiększeniu, ale jest to grupa najmniej mobilna wśród zarejestrowanych. Wśród osób długotrwale bezrobotnych przeważają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub gimnazjalnym (ok. 2/3 tej grupy). Prawie co czwarta osoba nie legitymuje się żadnym doświadczeniem zawodowym, a co szósta nabywała doświadczenie zawodowe przez okres krótszy niż rok. 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Udział długotrwale bezrobotnych w Małopolsce 34% 34% 32% 29% 27% 23% 22% 20% 21% 20% 19% 17% 16% 17% m-cy powyżej 24 m-cy Największy udział długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy) posiadaj powiat gorlicki 60%, w tym 44% powyżej 24 miesięcy. Najmniejszy udział notuje się w powiecie bocheńskim (ogółem 44%, w tym ponad 24 miesiące 26%). 70% 60% 50% 40% 30% Udział długotrwale bezrobotnych w powiatach Małopolski w końcu 2005 r. 30% 26% 29% 30% 44% 31% 30% 31% 31% 32% 34% 35% 35% 38% 39% 40% 40% 40% 33% 36% 20% 10% (rozwinięcie tematu na str.51) 18% 19% 18% 15% 16% 18% 17% 17% 0% 15% 16% 15% 17% 14% 14% 16% 16% 16% 14% 14% 16% Bochnia Nowy Targ Tarnów Wieliczka Oświęcim Myślenice Chrzanów M.Kraków Pow.Kraków Wadowice Sucha B. Olkusz Zakopane Brzesko Proszowice Miechów m-cy powyżej 24 m-cy Dąbrowa T. Nowy Sącz Limanowa Gorlice 24

25 Wysoki udział bezrobotnej młodzieży do 25 roku życia Udział młodych bezrobotnych do 25 lat jest wyższy w Małopolsce niż w kraju o 4%. Osoby te stanowią ¼ wszystkich zarejestrowanych w małopolskich urzędach pracy. 27% 26% Udział bezrobotnych do 25 lat w Polsce i Małopolsce w końcu 2005 r. 25% 24% 26,6% 23% 22% 21% 22,6% 20% Polska Małopolska Największy w Małopolsce udział bezrobotnych do 25 lat notuje się od lat w powiatach proszowickim (40,6) i miechowskim (35,4%), najniższy natomiast w Mieście Krakowie (14,6%) oraz powiecie nowotarskim (23,6%). 45% 40% 35% 30% 25% Udział bezrobotnych do 25 lat w powiatach Małopolski w końcu 2005 r. 23,9% 25,8% 27,2% 28,0% 28,2% 30,3% 30,6% 31,7% 35,4% 20% 14,6% 40,6% 15% 10% 5% 23,6% 25,3% 26,3% 27,9% 28,1% 29,2% 30,5% 30,7% 35,0% (rozwinięcie tematu na str.(49-50) 0% M.Kraków Zakopane Pow.Krakowski Wieliczka Sucha B. Nowy Sącz Gorlice Chrzanów Wadowice Olkusz Limanowa Oświęcim Tarnów Nowy Targ Brzesko Myślenice Dąbrowa T. Bochnia Miechów Proszowice Szczegółowe omówienie sytuacji na rynku pracy województwa małopolskiego w roku 2005 zawiera Rozdział II. Aneks do niniejszego opracowania. 25

26 2. OCENA DZIAŁAŃ UKIERUNKOWANYCH NA ROZWÓJ MAŁOPOLSKIEGO RYNKU PRACY W ROKU 2005 Pozytywne zmiany na rynku pracy naszego województwa są nie tylko skutkiem tendencji w gospodarce, ale również efektem działań podejmowanych na poziomie regionalnym i lokalnym, a ich sukces w dużej mierze zależy od współdziałania partnerów na obu tych poziomach. Polityka Samorządu Województwa w zakresie rozwoju rynku pracy wynika z Małopolskiego Programu Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata W 2005 r. koncentrowała się w ramach przyjętych obszarów wsparcia: utrzymanie i wzrost zatrudnienia mieszkańców wsparcie przedsiębiorczości mieszkańców oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw promocja kształcenia i zatrudnienia W efekcie realizacji działań w powyższych obszarach w roku 2005 z różnych form wsparcia skorzystało ponad 436 tys. mieszkańców naszego regionu. Działania w powyższych obszarach obejmują: utrzymanie i wzrost zatrudnienia mieszkańców Podmiotem tych działań są mieszkańcy Małopolski. Mają one dwojaki charakter: po pierwsze mają na celu pomoc w utrzymaniu się na rynku pracy, a tym samym zapobieganie bezrobociu, po drugie - aktywizację zawodową osób dotkniętych bezrobociem, integrację zawodowa osób niepełnosprawnych oraz reintegrację zawodową kobiet i osób wykluczonych społecznie. Działania realizowane są poprzez: podnoszenie umiejętności dostosowawczych do zmian na rynku pracy podnoszenie kwalifikacji mieszkańców działania na rzecz rozwoju potencjału zawodowego wzrost roli kształcenia ustawicznego w regionie tworzenie szans dla mieszkańców obszarów restrukturyzowanych i terenów wiejskich aktywizację zawodową osób bezrobotnych wsparcie grup znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w tym zapobieganie długotrwałemu bezrobociu i wykluczeniu społecznemu. W 2005 r. w wyniku działań w ramach tego obszaru realizowano usługi łącznie dla 416,2 tys. osób, w tym: 220,7 tys. osób objęto pośrednictwem pracy 135,1 tys. osób objęto doradztwem zawodowym 18,7 tys. osób pracujących lub bezrobotnych skorzystało ze szkoleń 9,2 tys. osób skorzystało z przygotowania zawodowego w miejscu pracy 17,2 tys. uczniów i studentów uzyskało stypendia na kontynuowanie nauki 1,7 tys. osób otrzymało pożyczki na działalność gospodarczą Na realizację tych działań wydatkowano 167,9 mln. zł., czyli średnio na osobę 403 zł. 26

27 wsparcie przedsiębiorczości mieszkańców oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw Działania w tym obszarze skupiają się na stymulowaniu powstawania miejsc pracy, w szczególności poprzez samozatrudnienie oraz wsparcie i rozwój konkurencyjności już istniejących firm. Wsparcie to jest zorientowane na: tworzenie i poprawę warunków dla rozwoju przedsiębiorczości zwiększenie napływu inwestycji tworzących nowe miejsca pracy unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie rozwoju innowacji szkolenia w celu przełamywania barier zarządzania i zwiększenia kompetencji zawodowych personelu MŚP. W 2005 r. w wyniku działań w ramach tego obszaru realizowano usługi łącznie dla 2,8 tys. osób, w tym: osób objęto doradztwem 722 osoby przeszkolono 663 osoby otrzymały pożyczki, dotacje, poręczenia powstał 1 fundusz pożyczkowy Na realizację tych działań wydatkowano 61,1 mln. zł., tj. średnio na osobę zł. promocja kształcenia i zatrudnienia Działania w tym obszarze opierają się o współpracę i partnerstwo. Samorząd Województwa przykłada dużą wagę do skoordynowania istniejących w województwie możliwości (programowych, instytucjonalnych, ludzkich, finansowych) wpływu na rynek pracy. Efektem działań w tym obszarze będzie: stworzenie warunków i przesłanek do wymiany informacji pomiędzy partnerami rynku pracy (w tym informacji w zakresie realizacji projektów, dostępnych źródeł finansowania i wymiany dobrych praktyk) podnoszenie jakości i skuteczności usług świadczonych przez instytucje rynku pracy Przyczyni się to do wzmocnienia efektów działań realizowanych przez różne instytucje i organizacje. Natomiast działania promocyjne przyczynią się do osiągnięcia szerszego zrozumienia i przyzwolenia społecznego dla proponowanych kierunków polityki rynku pracy. Są one realizowane poprzez działania na rzecz zwiększania poziomu świadomości mieszkańców w tym: rozpowszechnianie informacji związanych z rynkiem pracy promowanie aktywnych postaw na rynku pracy. W 2005 r. w wyniku działań w ramach tego obszaru realizowano usługi szkoleniowo-doradcze łącznie dla 17 tys. osób. Na realizację tych działań wydatkowano 3,0 mln. zł., czyli średnio na osobę 176 zł. Rezultaty omówionych powyżej działań w roku 2005 to: 95,5 tys. osób znalazło pracę niesubsydiowaną 61,6 tys. ofert pracy wpłynęło do instytucji rynku pracy 37,7 tys. osób nabyło wiedzę i umiejętności zawodowe 8,0 tys. osób wspartych stypendiami kontynuowało naukę 88,9 tys. osób zostało wspartych informacją zawodową 1,8 tys. nowych firm powstało w regionie 27

28 Na realizację działań we wszystkich obszarach w roku 2005 w Małopolsce wydatkowano ,4 tys. zł., czyli średnio 532 zł. na osobę. Głównymi źródłami finansowania programów wsparcia dla mieszkańców Małopolski na rynku pracy w 2005 r. był: Fundusz Pracy 87,6 mln. zł. Europejski Fundusz Społeczny 63,5 mln. zł. Budżet państwa 44,5 mln. zł. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 11,0 mln. zł. PHARE 7,0 mln. zł. Szczegółowa informacja dotycząca realizacji w 2005 roku Małopolskiego Programu Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata znajduje się w Rozdziale III niniejszego opracowania. 3. DZIAŁANIA PLANOWANE NA ROK 2006 Założenia i cele przyjęte dla Małopolskiego Programu Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata pozostają aktualne. Działania zapisane w Programie będą kontynuowane w obszarach: Wsparcie mieszkańców obszarów wiejskich poprzez: -promocję konieczności posiadania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych -dostępność do oferty informacyjnej i doradztwa -rozwój oferty szkoleniowej oraz możliwości uzyskiwania doświadczenia zawodowego -kompleksowe wsparcie rozwoju postaw przedsiębiorczych, samozatrudnienia oraz powstawania i rozwoju przedsiębiorstw rodzinnych Zwiększanie zdolności do zatrudnienia wśród osób: - długotrwale bezrobotnych - bezrobotnej młodzieży Zwiększanie udziału instytucji i organizacji w przedsięwzięciach na rzecz rynku pracy Działania w ramach tych obszarów zostały zawarte Regionalnym Planie Działań na Rzecz Zatrudnienia na rok Przewidywane efekty działań planowanych na 2006 r.: 285,8 tys. osób zastanie objętych pośrednictwem pracy 144,2 tys. osób zostanie objętych doradztwem zawodowym 33,8 tys. osób pracujących lub bezrobotnych zostanie przeszkolonych 17,7 tys. osób skorzysta z przygotowania zawodowego w miejscu pracy 12,4 tyś. uczniów i studentów uzyska stypendia na kontynuowanie nauki 7,4 tys. osób otrzyma pożyczki na działalność gospodarczą 3 Regionalny Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia na rok 2006, stanowiący część operacyjną Małopolskiego Programu Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata , został przyjęty przez Zarząd Województwa Małopolskiego w dniu r. Uchwałą nr 222/

29 Przewidywane rezultaty: 116,5 tys. osób podejmie pracę niesubsydiowaną 155,6 tys. osób nabędzie nową wiedzę i umiejętności 11,9 tys. uczniów i studentów kontynuować będzie naukę 2,7 tyś nowych podmiotów gospodarczych powstanie w regionie Na powyższe działania przeznaczonych zostanie 291,1 mln. zł. w tym: Fundusz Pracy 101,4 mln. zł. Europejski Fundusz Społeczny 86,5 mln. zł. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 23,9 mln. zł. Budżet państwa 37,4 mln. zł. Środki prywatne 32,8 mln. zł. 29

30 II. ANEKS DO OCENY SYTUACJI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W ROKU

31 31

32 1. RYNEK PRACY W MAŁOPOLSCE 1.1 PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA RYNKU PRACY W 2005 ROKU 4 Sytuacja demograficzna W końcu grudnia 2004 r. województwo małopolskie zamieszkiwało 3 260,2 tys. osób 5, co stanowiło 8,5 % ludności kraju i dawało Małopolsce czwarte miejsce po województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. W porównaniu z końcem 2003 liczba ludności wzrosła o 7,3 tys. osób, czyli o 0,22%. Rozwój demograficzny województwa w ostatnich latach przebiegał zdecydowanie korzystniej niż średnio w kraju. Dynamika przyrostu ludności w województwie małopolskim i kraju w latach / / / /2005* Województwo małopolskie -0,11% 0,49% 0,22% 0,18% Polska -1,08% -0,07% -0,04% - 0,04% W przeciwieństwie do korzystnego dla regionu wzrostu liczby mieszkańców, Małopolska stoi w obliczu pogłębiającego się problemu wyludniania miast. Ludność zamieszkująca miasta w roku 2004 stanowiła 49,7% mieszkańców regionu. Porównując lata 2003 i 2004 odnotowano 0,1% spadek wskaźnika urbanizacji. Trzeba zaznaczyć, że wartość wskaźnika urbanizacji w Małopolsce jest znacznie niższa od średniego w kraju, który w 2004 r. wyniósł 61,5%. Zarówno w kraju jak i regionie na przestrzeni ostatnich lat widoczny jest spadek udziału ludności zamieszkującej miasta. Jako główne przyczyny tego spadku upatruje się migracje ludności miejskiej na obszary wiejskie oraz ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego wśród mieszkańców miast. Wśród ludności województwa przeważają kobiety, które stanowią 51,5% mieszkańców. Na 100 mężczyzn w Małopolsce przypada 106 kobiet. Proporcje te na przestrzeni ostatnich lat roku nie uległy zmianie. W rezultacie procesów demograficznych i migracyjnych (przewaga populacji mężczyzn w rocznikach młodszych, większa ich umieralność w rocznikach starszych, niższa mobilność przestrzenna mężczyzn) ludność miejska jest zdecydowanie sfeminizowana (współczynnik feminizacji 111). Na wsi natomiast występuje względna równowaga płci (101). 4 Dane wykorzystane w opracowaniu pochodzą z różnych źródeł i prezentowane są dla różnych okresów. Większość dostępnych danych dla Małopolski i Polski pochodzi z końca 2004 r. Niektóre dane zostały zaktualizowane na koniec 2005 r. Podczas sporządzania opracowania kierowano się zasadą, aby dane porównywane pochodziły z tych samych okresów. Dane demograficzne pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego (ostatni w 2002 r.). Dane dotyczące aktywności zawodowej pochodzą z badania BAEL wg stanu na koniec 2005 r. Dane dotyczące bezrobocia pochodzą z Wojewódzkiego Urzędu Pracy wg stanu na koniec 2005 r. Pozostałe dane pochodzą z roczników statystycznych i informacji pozyskanych z Urzędu Statystycznego w Krakowie. 5 Według dostępnych danych na koniec 2005 r. liczba mieszkańców Małopolski wyniosła 3266,2 tys. (wzrost o 6 tys. osób). Ze względu na brak szczegółowych danych za ten okres o charakterystyce mieszkańców, dla porównywalności w analizie demograficznej posłużono się danymi wg stanu na koniec 2004 r. Dynamikę 2005/2004 przedstawia tabela. 32

33 Pomimo tego, że mieszkańcy Małopolski są przeciętnie młodsi od mieszkańców innych regionów, to na przestrzeni ostatnich lat także i w Małopolsce dostrzegalny jest proces starzenia się społeczeństwa polskiego. Podczas gdy w 2003 r. ludność województwa w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 23,1% (kraj 21,9%), w 2004 r. jej udział spadł do poziomu 22,4% (kraj 21,2%). Wzrósł natomiast udział ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Udział osób w wieku produkcyjnym w ciągu 2004 roku wzrósł z poziomu 61,7% do 62,2% (w kraju z 62,9% do 63,5%), natomiast udział ludności w wieku poprodukcyjnym zmienił się z 15,2% do 15,3%. Wartość udziału ostatniej kategorii wiekowej jest identyczna dla Małopolski i całego kraju. Zmiany struktury wiekowej mieszkańców Małopolski na przestrzeni lat ,4% 62,2% 15,3% ,1% 61,7% 15,2% ,8% 61,0% 15,1% ,6% 60,4% 15,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Przedproduktyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Mieszkańcy miast są relatywnie starsi od mieszkańców obszarów wiejskich. Proces starzenia się ludności najbardziej zaawansowany jest w powiatach najbardziej zurbanizowanych oraz położonych blisko Krakowa: miechowskim, proszowickim i krakowskim, a także w samym Krakowie. Relatywnie młodą strukturę wiekową mają natomiast powiaty południowe: nowosądecki, nowotarski oraz miasto Nowy Sącz. 33

34 Struktura wiekowa mieszkańców Małopolski ze względu na miejsce zamieszkania 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Przedprodukcyjny 58,0% 42,0% Produkcyjny 48,0% 48,4% 52,0% 51,6% Poprodukcyjny wieś miasto Podczas gdy większość osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym mieszka w miastach, większość osób w wieku przedprodukcyjnym zamieszkuje obszary wiejskie. Podstawowym wskaźnikiem, który pozwala określić ilość dostępnych zasobów na rynku pracy jest współczynnik aktywności zawodowej 6. Małopolskę charakteryzuje wyższy niż średnio w kraju udział osób aktywnych zawodowo w populacji osób powyżej 15 roku życia. Pod koniec 2004 r. udział ten wynosił 57%, podczas gdy współczynnik aktywności zawodowej w kraju wynosił 54,9% 7. Mieszkańcy obszarów wiejskich Małopolski w porównaniu z mieszkańcami miast charakteryzują się przeciętnie wyższym poziomem aktywności zawodowej. Pod koniec 2004 r. współczynnik aktywności zawodowej mieszkańców wsi wyniósł 61,6%, a mieszkańców miast 52,6% 8. Spadek poziomu aktywności zawodowej mieszkańców Małopolski dotyczył zatem zarówno mieszkańców miast, jak i wsi. Warto zaznaczyć, iż różnica pomiędzy poziomem aktywności zawodowej mieszkańców miast i wsi wynika faktu, że mieszkańcy wsi wcześniej, niż mieszkańcy miast wchodzą na rynek pracy i rozpoczynają aktywność zawodową. Dysponują jednak znacznie niższym poziomem wykształcenia i kwalifikacji. Według danych dla Małopolski za 2004 r. spośród 3 260,2 tys. osób aż tys. stanowiły osoby bierne zawodowo. Wśród przyczyn bierności zawodowej należy wymienić; 1) chorobę oraz niepełnosprawność, 2) nieodpowiedni wiek (poniżej 15 lat), 3) pozostawanie na emeryturze, 4) fakt podjęcia nauki oraz innej formy podnoszącej kwalifikacje, 5) niechęć do podjęcia pracy, 6) obowiązki rodzinne i inne 6 Współczynnik aktywności zawodowej wyliczany jest jako procentowy udział osób aktywnych zawodowo (pracujących i bezrobotnych) w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej. 7 Pod koniec 2005 r. w Małopolsce udział ten wynosił 56,4%, w kraju - 55,2%. W 2005 r. w porównaniu z rokiem ubiegłym wartość współczynnika w Małopolsce spadła o 0,6 punktu procentowego, podczas gdy w Polsce wzrosła o 0,3 punktu. W przeciwieństwie do lat ubiegłych w 2005 r. dynamika wskaźnika aktywności zawodowej w Małopolsce była ujemna. Wzrost udziału osób nieaktywnych na rynku pracy nastąpił za sprawą kobiet, wśród których 51% pozostaje nieaktywnych na rynku pracy ( ,5%). Równocześnie poziom aktywności zawodowej mężczyzn w 2005 r. wzrósł i osiągnął wartość 64,7% ( ,1%). Różnica pomiędzy stopniem aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn w 2005 r. uległa pogłębieniu (mężczyźni 64,7%, kobiety 49 %). 8 Według dostępnych danych, pod koniec 2005 r. współczynnik aktywności zawodowej mieszkańców wsi wyniósł 60% (spadek o 1,6 punktu %), a mieszkańców miast 52% (spadek o 0,6 punktu %). Spadek poziomu aktywności zawodowej mieszkańców Małopolski dotyczył w większym stopniu mieszkańców wsi. 34

35 związane z prowadzeniem domu, 7) przekonanie o niemożności znalezienia pracy, czy 8) wyczerpanie wszystkich możliwości poszukiwania pracy. Zaprezentowany poniżej wykres przedstawia dwie najważniejsze z punktu widzenia demografii grupy osób biernych zawodowo: emerytów i rencistów. Na koniec 2004 roku w Małopolsce było 289,7 tys. emerytów oraz 242,6 tys. rencistów. Obie grupy stanowiły łącznie blisko 50% ogółu osób biernych zawodowo. Gdy prześledzić dynamikę zmian w ramach tych grup widać wyraźnie, że w ostatnich latach liczebność osób pobierających rentę systematycznie malała. Rosła natomiast liczba emerytów i w ciągu najbliższych lat będzie nadal wzrastać Pobierający emeryturę Pobierający rentę z tytułu niezdolności od pracy Zwolnienia z tytułu odejścia na emeryturę lub rentę Liczba mieszkańców małopolski pobierająch renty i emerytury w latach Pobierający rentę z tytułu niezdolności od pracy Pobierający Emeryturę Wykształcenie i kwalifikacje mieszkańców Małopolski Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia mieszkańców, w Małopolsce przeważają osoby z wykształceniem średnim zawodowym i policealnym (32,4%) 10. Co czwarty Małopolanin ukończył wyłącznie szkołę podstawową, a co 10 studia wyższe. Bez wykształcenia szkolnego pozostawało ok. 4% mieszkańców województwa. W ciągu minionych 32 lat (okres wyznaczają kolejne Spisy Powszechne, z których pochodzą dane o wykształceniu ludności) nastąpił wzrost udziału osób posiadających wykształcenie wyższe, wykształcenie średnie i policealne. Zmniejszył się natomiast udział osób z wykształceniem podstawowym, niepełnym podstawowym oraz bez wykształcenia. 9 Wartość za rok 2004 oszacowano za pomocą równania regresji liniowej. 10 Dane pochodzą ze Spisu Powszechnego Ludności z 2002 r. 35

36 Zmiany poziomu wykształcenia ludności województwa małopolskiego w latach % 80% 60% 40% 20% 0% wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe podstawowe bez wykształcenia W porównaniu z danymi ogólnopolskimi województwo małopolskie posiada nieco wyższy wskaźnik udziału mieszkańców z wykształceniem wyższym (o 0,3%) oraz zasadniczym zawodowym (o 1,9%). Mniej jest natomiast ludności, która zakończyła swoją edukację w szkole podstawowej (8 klasowej) (o 1%) oraz bez wykształcenia (o 1%). Udział osób z wykształceniem średnim zawodowym i policealnym kształtuje się na poziomie średniej krajowej. 100% Struktura wykształcenia ludności województwa małopolskiego w 2002 roku 80% 60% kobiety mężczyźni 40% 20% 0% wyższe policealne średnie zawod. średnie ogólnkszt. zasad.zawod. podstawowe bez wykszt. Porównując poziom wykształcenia kobiet i mężczyzn w regionie zauważalne jest, iż kobiety częściej kontynuują naukę w szkołach wyższych (udział większy o ok. 1%) i policealnych (udział większy o 3,4%). Mężczyźni zaś przeważają w grupie osób z wykształceniem średnim zawodowym (udział większy o 1%) oraz zasadniczym zawodowym (różnica prawie 14%). Tak w Małopolsce jak i w kraju, zdecydowana większość osób posiadających wykształcenie wyższe oraz średnie ogólnokształcące mieszka w miastach (miasta 28%, wieś 8,2%). Biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój szkolnictwa wyższego, który następuje na przestrzeni ostatnich lat, w ciągu najbliższych lat spodziewać się należy wzrostu liczby osób legitymujących się wykształceniem wyższym. Dla potwierdzenia tej tezy, 36

37 w roku 2004 udział studentów małopolskich szkół wyższych wyniósł 10% ogółu studentów w kraju, podczas gdy w 2003 r. wynosił 9,1% 11. Wg danych za 2005 r. udział ten zapewne wzrośnie. Badania i analizy rynku pracy realizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie oraz realizowane w ramach konkursów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, wskazują nie tylko na pewne luki kompetencyjne wśród uczniów i absolwentów szkół średnich i wyższych, ale także dorosłych mieszkańców Małopolski. Poniżej zaprezentowano elementy raportu z badań Rynek Pracy w Małopolsce opinie przedstawicieli wybranych branż 12. Badania te ujawniają potrzeby pracodawców w zakresie rozwijania następujących kompetencji i kwalifikacji: Specjalistyczne umiejętności praktyczne i uprawnienia w danej dziedzinie, np.: obsługa kas fiskalnych, wózków widłowych, dźwigów, uprawnienia budowlane; Znajomość języków obcych, w szczególności wśród pracowników sektora usługowego, turystyki, handlu i kultury; Umiejętności interpersonalne - obsługa klienta, sprzedaż bezpośrednia; Szybkie czytanie i rozumienie tekstu, w szczególności dla pracowników sektora usług niematerialnych; Obsługa aplikacji komputerowych stosowanych w danych branżach. Powyższa lista na pewno nie stanowi wyczerpującego wykazu wszystkich kwalifikacji poszukiwanych na rynku pracy w Małopolsce, może jednak być wykorzystana jako wskazówka przy planowaniu szkoleń czy kursów oraz przy poszukiwaniu szukaniu przedsiębiorstw, do których warto kierować uczniów czy absolwentów na praktyki. 11 Roczniki statystyczne Województwa Małopolskiego za 2004 i 2005 r. 12 Badanie realizowane było metodą pogłębionych wywiadów grupowych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy przy współpracy B. Worek. Raport dostępny jest na stronie internetowej urzędu. 37

38 1.2 RYNEK PRACY W MAŁOPOLSCE W 2005 R. Gospodarka i przedsiębiorczość Na koniec 2004 roku w Małopolsce zarejestrowanych było 288,8 tys. podmiotów gospodarczych 13. W ostatnich latach liczba podmiotów gospodarczych regularnie wzrastała. W stosunku do roku poprzedniego liczba podmiotów zwiększyła się o 3,5% (tj. ok. tysiąc przedsiębiorstw). Firmy Małopolski stanowią 8% podmiotów gospodarczych w kraju, co daje województwu 5 miejsce wśród regionów o największej liczbie zarejestrowanych firm. Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowiły 99,9%. Pod względem struktury własności większość podmiotów reprezentowało sektor prywatny (96,9%). Wskaźnikiem obrazującym poziom aktywności mieszkańców jest wskaźnik przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 osób). W Małopolsce przypada średnio 89 podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców 14. Wartość tego wskaźnika lokuje Małopolskę na 8 miejscu wśród wszystkich województw i jest o 5 punktów niższy, niż średnia dla Polski (94). Małopolskę charakteryzuje duże zróżnicowanie aktywności gospodarczej. W samym Krakowie zlokalizowane jest 36% wszystkich podmiotów gospodarczych, podczas gdy obszar ten zamieszkuje zaledwie 23% ludności województwa. Powyższa mapa prezentuje wskaźnik przedsiębiorczości dla powiatów województwa małopolskiego. Widać wyraźnie, że najwyższy poziom aktywności gospodarczej utrzymuje się w miastach oraz części zachodniej województwa. Tylko 6 powiatów charakteryzowało się wyższym, niż średnia wojewódzka wskaźnikiem przedsiębiorczości. Wskaźnik przedsiębiorczości dla powiatów województwa małopolskiego 13 Według danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego na koniec 2005 r. zarejestrowanych było 289,7 tys. podmiotów gospodarczych (wzrost o 939 przedsiębiorstw). Brak danych dotyczących ludności w poszczególnych powiatach nie pozwala określić wskaźnika przedsiębiorczości za rok Dane GUS wg stanu na koniec 2004 r. 38