Bitwig Studio 1.0. Atorami Bitwiga są programiści TEST. program DAW

Transkrypt

1 TEST Bitwig Studio 1.0 program DAW zł PRODUCENT Bitwig DYSTRYBUCJA Mega Music Sopot, tel Platformy: Windows, OS X, Linuks, obsługa procesorów wielordzeniowych i komputerów wieloprocesorowych. Silnik audio: 64-bitowy, zmiennoprzecinkowy, obsługa wtyczek VST/AU 32 i 64 bity, z zabezpieczeniem pracy programu przy awarii wtyczki. Funkcje: własny algorytm time-stretch; obsługa do 3 monitorów wideo; nieograniczona liczba ścieżek audio/midi oraz efektów/ instrumentów; ujednolicony system modulacji, ekspresja dla klipów audio i MIDI, Micro-Pitch Control, automatyczne plasterkowanie z opcją ręcznego definiowania punktów podziału, edycja audio/midi z podglądem warstw, Open Controller API. Import plików: WAV, MP3, AAC, WMA, FLAC, Ogg Vorbis. Tomasz Wróblewski Pojawienie się Bitwiga nie było żadną niespodzianką. Program anonsowany był już od ponad trzech lat i od początku było wiadomo, że jego twórcy zamierzają pójść drogą, którą wytyczył Ableton Live. Postanowili to jednak zrobić na swój sposób. Atorami Bitwiga są programiści pracujący wcześniej w firmach Ableton (Live) i Vember (Surge i Shortcircuit), czyli niemiecko- -szwedzka koalicja, na czele której stanęli Dominik Dom Wilms i Claes Johanson, a także Pablo Sara, Nicholas Allen i Volker Schumacher. Firma ma swoją siedzibę w Berlinie, a od kwatery Abletona dzieli ją 7 minut drogi na piechotę... Podstawowe informacje W założeniach twórców Bitwig ma być nowoczesnym programem DAW, w którym pojawią się wszystkie funkcje, jakich potrzebują współcześni artyści i producenci głównie z kręgu muzyki elektronicznej a które w innych aplikacjach są niedostępne lub mają formę nie do końca sprzyjającą kreatywnej pracy. Bitwig powstawał przez blisko cztery lata i jest programem stworzonym praktycznie od zera. Specjalnie dla niego skonstruowano własną platformę programistyczną, na bazie której dopiero budowano pozostałe elementy. Od początku Bitwig miał być wielosystemowy, pozwalając pracować na komputerach Windows, Mac, a także Linuks, przy czym struktura programu jest taka, że wszelkie dokonywane w nim zmiany odnoszą się jednocześnie do trzech jego wersji. Jak mówi Wilms, tworząc firmę od podstaw i pisząc oprogramowanie od przysłowiowej czystej kartki papieru mieli ten komfort, że można było przyjąć praktycznie dowolne założenia wstępne, uwzględniające systematyczny rozwój na długie lata do przodu. Program bazuje na 64-bitowym, zmiennoprzecinkowym silniku audio i funkcji ładowania wtyczek w oddzielnych procesach, dzięki czemu usterka w funkcjonowaniu wtyczki nie powoduje zawieszenia całego programu. Bitwig udostępnia też funkcję pracy wielomonitorowej z uwzględnieniem sześciu trybów (Display Profile): Large i Small dla jednego monitora, trzy tryby pracy na dwóch monitorach z uwzględnieniem różnych konfiguracji, oraz tryb trzymonitorowy. Przyjęcie takiej strategii wynika z faktu, że Bitwig jest programem, w którym wszystko dzieje się w obrębie jednego okna, z wydzielonymi czterema sekcjami przeznaczonymi do konkretnych zadań. Sekcje te możemy w określonych sytuacjach skalować lub całkowicie wyłączać, aby przy zaawansowanej edycji Tym, co różni Bitwiga od Live, jest możliwość jednoczesnego wglądu w układ ścieżek i panel klipów, z opcją pracy w obu naraz 42 Estrada i Studio maj 2014

2 skupić się na określonym elemencie sesji (np. edytorze pianolowym z interesującą funkcją edycji ekspresji dla poszczególnych nut lub całej aranżacji ze ścieżkami automatyki). Okno globalne aplikacji także podlega skalowaniu (włącznie z trybem pełnoekranowym), z zachowaniem wielkości poszczególnych kontrolek i wskaźników. W oddzielnych oknach otwierają się jedynie komunikaty i oryginalne interfejsy wtyczek zewnętrznych, czyli nie stworzonych przez Bitwiga. W tym samym jednak czasie ich uproszczone interfejsy są widoczne w oknie kontenera wtyczek, więc możemy z nich korzystać także bez wglądu w interfejs stworzony przez autorów wtyczki. Ważną cechą programu jest możliwość otworzenia wielu projektów w ramach jednej aplikacji i przemieszczania między nimi wszystkich wybranych elementów, takich jak klipy, wtyczki czy całe ścieżki. Można to robić w trakcie odtwarzania jednej z sesji, która bierze udział w tej swoistej wymianie, czyli wybierać jakieś ciekawsze elementy i przenosić je poprzez przeciąganie do drugiej sesji, do której tempa automatycznie się dopasowują. Przełączenie z jednej sesji na drugą wymaga zatrzymania odtwarzania, kliknięcia na zakładkę sesji docelowej i uruchomienia w niej silnika audio (przycisk z logiem Bitwig w lewym górnym rogu), co trwa dosłownie sekundę. Podobnie jak Ableton Live, Bitwig oferuje narzędzie do pracy z klipami, tzw. Clip Launcher (nazwijmy go kolokwialnie odpalaczem ), czyli alternatywny sekwencer dedykowany głównie do pracy na żywo, szybkiego kreowania pomysłów na aranżacje czy odpalania klipów do odtwarzanej aranżacji z automatycznym zachowaniem tempa i odpowiedniego rytmicznie punktu startu. Trzeba przy tym zaznaczyć, że klipy w oknach aranżacji i odpalacza mogą być różne, a wszystkie można dodawać, przemieszczać i usuwać w czasie odtwarzania, improwizując do woli i świetnie się przy tym bawiąc. Tym, co różni Bitwiga od Live, jest możliwość jednoczesnego wglądu w układ ścieżek i panel klipów, z opcją pracy w obu naraz. Poza tym przenoszenie klipów między tymi sekwencerami znacząco przyspiesza cały proces pracy nad utworem. Układ okna można też zorganizować tak, że uzyskujemy dostęp zarówno do panelu Launcher, panelu aranżacji liniowej oraz miksera. Niesłychanie istotną cechą Bitwiga jest bardzo rozbudowany, a jednocześnie prosty w obsłudze system automatyki. Dla każdego parametru, czy to w ramach miksera, ścieżek, klipów, czy wtyczek, możemy tworzyć linię automatyzacji. Możemy też komasować szereg różnych parametrów do postaci kontrolera makro i sam kontroler poddać automatyce, zmieniając jednocześnie wszystkie przypisane doń elementy. Ciekawą funkcję pełni wtyczka XY Effect, do której możemy przypisać cztery dowolne wtyczki i ruchami w płaszczyznach X i Y aplikować ich wzajemne proporcje (morfing), nagrywając lub programując nasze manipulacje do postaci krzywej automatyki. W zakresie edycji MIDI mamy wszystkie funkcje potrzebne do sprawnego nagrywania i programowania partii plus kilka rzeczy naprawdę ekstra. Jedną z nich jest możliwość mikro-odstrojenia dla pojedynczych nut, która pozwala uzyskać zarówno subtelne wibrato czy efekt pływania wysokości dźwięku, jak i dzikie przestrajanie, typowe dla dubstepowych basów. Funkcja ta odnosi się jednak tylko do instrumentów i samplerów Bitwiga i nie jest obsługiwana w przypadku zewnętrznych wtyczek VSTi/AUi. Dla pojedynczych nut możemy też stosować graficzne obwiednie głośności, panoramy i dowolnego innego parametru (lub parametrów, jeśli zastosujemy makro), co np. pozwala zmieniać częstotliwość filtru lub jego rezonans w ramach trwania danej nuty. Wszystkie te automatyzacje można kopiować wraz z nutami, zatem stworzenie zwariowanych odstrojeń, filtracji i przesyconych efektami partii instrumentalnych staje się wyjątkowo proste, bez konieczności żmudnego programowa- Wymagania systemowe: 5 GB przestrzeni dyskowej, ekran minimum 1280x768, zalecane 8 GB RAM, wielordzeniowa jednostka obliczeniowa 64 bity, Windows 7 lub nowszy, Mac OS X 10.7 lub nowszy, 64-bitowy CPU Linuks Ubuntu lub nowszy. Wtyczki: efekty audio (25); instrumenty (9); kontenery (9), modulatory, generatory, narzędzia (11). Zaraz po zainstalowaniu programu możemy załadować dostępną wraz z nim bibliotekę presetów i sampli. W przypadku instalacji z Internetu mamy ok. 2 GB danych do pobrania. Przy instalacji z płyty DVD wszystkie pakiety znajdziemy na nośniku. Całą zawartość zestawu dodatkowego widzimy w przeglądarce programu (panel z prawej strony) pod nazwą Packages. Estrada i Studio maj

3 TEST Bitwig Studio 1.0 Mocną stroną Bitwiga są obwiednie dowolnie przypisywane do każdego elementu regulacyjnego w aplikacji. Dostępny jest też oddzielny edytor obwiedni, który pozwala dokonywać jej zmian, mając w tle elementy danego klipu oraz siatkę tempa. Edycja wielowarstwowa, w ramach której można otworzyć szereg różnych ścieżek/klipów, aby mieć wgląd w ich wzajemną synchronizację. Klipy nie podlegające edycji blokujemy, by nie dokonać w nich przypadkowych zmian. W tym wypadku widać funkcję mikroedycji wysokości dźwięku w odniesieniu do poszczególnych nut MIDI, a także krzywe edycji funkcji Timbre, którą można przypisać do dowolnego parametru tutaj do pracy filtru dolnoprzepustowego. nia obwiedni i automatyki dla całej partii MIDI. A jeśli już uzyskamy satysfakcjonujący nas efekt, wtedy jednym kliknięciem zgrywamy tak zaprogramowany klip MIDI do postaci klipu audio, z uwzględnieniem szeregu różnych ustawień (z wtyczkami lub bez, przed tłumikiem, po tłumiku itp.). Mając powyższe na względzie, i jednocześnie pamiętając o tym, że w Bitwigu można otworzyć wiele sesji jednocześnie, bardzo łatwo możemy podzielić naszą pracę na etap kreowania klipów w MIDI w jednej sesji, a następnie przenoszenia ich po zgraniu do postaci audio do drugiej sesji, w której dokonujemy wstępnej aranżacji i nagrywania dodatkowych ścieżek audio. Możemy potem przejść do trzeciej sesji, gdzie tworzymy kompletny miks. A wszystko to cały czas w obrębie jednego programu, z jednoczesnym dostępem do każdego etapu naszej pracy i możliwością dokonania niezbędnych korekt. Pozostaje jedynie żałować, że nie można zapisać wszystkich tych sesji pod postacią jednego wielosesyjnego projektu. Tak to wygląda w ogólnym zarysie. Przejdźmy teraz do szczegółów. Aranżer Tu układamy nasze ścieżki zgodnie z powszechnie przyjętym, uznanym za standard odwzorowaniem liniowym, które swój początek wzięło od układu ścieżek Znakomitą rzeczą jest edycja wielowarstwowa, która pozwala otworzyć w oknie edytora szereg różnych klipów MIDI, a jako tło włączyć podgląd dowolnej ścieżki audio na przesuwającej się taśmie wielośladowej. Od razu jednak widać, że Bitwig nie jest programem studyjnym, takim jak Pro Tools, Cubase, Logic czy Reaper. Po pierwsze ścieżki nie mogą być dowolnie rozszerzane (są tylko dwa stany kompaktowy i jeszcze mniejszy), a w ich nagłówkach nie znajdziemy praktycznie żadnych elementów, do których przyzwyczaili się użytkownicy cyfrowych wielośladów, nie licząc nazwy ścieżki, malutkiego wskaźnika poziomu, suwaka tłumika i przycisków solo, wyciszania, nagrywania i otwierania ścieżek automatyki dla śladu. Chcąc uzyskać dostęp do bardziej zaawansowanych funkcji ścieżki należy kliknąć na jej nagłówku. Wtedy w panelu inspektora (okno z lewej strony) pokazują się wszystkie dostępne opcje, włącznie z oknem, w którym możemy aktywować wtyczki. Wyświetlanie samej ścieżki także uproszczono do minimum. Jest to jej ogólny zarys w postaci mono, bez możliwości jego powiększenia w pionie, by móc przyjrzeć się szczegółom. Jeśli klikniemy na samej ścieżce, a w zasadzie na klipie, bo Bitwig to program przeznaczony głównie do pracy z klipami i pojedynczymi zdarzeniami dźwiękowymi, to w oknie inspektora pojawiają się wszystkie elementy związane z jego edycją, i nie ma tu znaczenia, czy będzie to klip audio, czy MIDI. W przypadku MIDI, oczywiście, należy na ścieżce uruchomić jakiś instrument bądź sampler. Tych Bitwig 44 Estrada i Studio maj 2014

4 oddaje nam do dyspozycji zaledwie dziewięć, ale, jak się okazuje, to w zupełności wystarcza. Pięć z nich to dedykowane syntezatory do tworzenia dźwięków perkusyjnych (klaper, hi-hat, stopa, werbel i tom), a kolejne to organy, syntezator FM i dwuoscylatorowy syntezator hybrydowy. Same instrumenty są o tyle ciekawe, że w ich ramach można obsadzać wtyczki, także z uwzględnieniem modułu podziału na wtyczki aplikowane równolegle. Między innymi z tego powodu, a także z uwagi na rozbudowane możliwości modulacji, tak mała liczba instrumentów nie przeszkadza. Zresztą zawsze można skorzystać z zewnętrznych wtyczek VSTi/AUi. Jeśli chcemy poddać klip audio lub MIDI bardziej zaawansowanej edycji, wówczas należy go dwukrotnie kliknąć i otworzyć w dedykowanym edytorze, w oknie znajdującym się poniżej aranżacji. Można je skalować w pionie, choć sam przebieg możemy powiększyć tylko w poziomie, do momentu gdy daje się zaobserwować miejsca przecięcia z osią zero, ale bez możliwości widoku pojedynczych próbek przebiegu. Bitwig ma zaawansowane funkcje plasterkowania materiału audio z uwzględnieniem automatycznie wstawianych lub edytowanych ręcznie znaczników podziału. Możemy też, podobnie jak w Logic X, wyrównywać poszczególne fragmenty dźwięku w ramach klipu jedne wydłużając, inne skracając, bez tworzenia przerw i zachodzenia fragmentów na siebie ani zmiany długości całego klipu. To doskonała funkcja, pozwalająca wyrównać rytmikę nie do końca perfekcyjnie zagranych partii lub dopasować ją do własnych potrzeb, np. podczas remiksu. Znakomitą rzeczą jest edycja wielowarstwowa, która pozwala otworzyć w oknie edytora szereg różnych klipów MIDI, a jako tło włączyć podgląd dowolnej ścieżki audio. Dzięki temu można precyzyjnie dopasowywać nuty MIDI do partii audio lub innych partii MIDI, z uwzględnieniem blokady nut i obwiedni innych ścieżek (zmieniają wówczas przeźroczystość), by nie zagubić się w ich gąszczu. Na pojedynczych ścieżkach można umieszczać obok siebie zarówno klipy audio, jak i klipy MIDI, co niekiedy bywa wygodnym rozwiązaniem, pozwalającym lepiej skomponować obraz naszej sesji i ułatwiającym integrację brzmieniową elementów w ramach tego samego śladu (na sygnał oddziałują te same wtyczki procesorów włączonych na ścieżce). Nie możemy jednak aplikować różnych wtyczek do różnych klipów na tej samej ścieżce, nie ma też funkcji wielowarstwowego ich układania i wyboru jednej z warstw. Jeśli jeden klip umieścimy na drugim, to ten pod spodem znika, a jeśli mają taką samą długość, to znika trwale (jeśli ten pod spodem jest dłuższy, to można wyciągnąć przykryty fragment, przeciągając krawędzie klipu). Nie uwzględniono także funkcji wielowarstwowego nagrywania szeregu ujęć, wyboru najlepszych ani też opcji montażu fragmentów podejść (comping). Przy nagrywaniu możemy jedynie skorzystać z trybu Punch In/Out, czyli podrzucania nowego nagrania w ozna- Bitwig udostępnia szereg gotowych schematów, przygotowanych specjalnie pod kątem pracy z maksymalnie trzema monitorami. Poszczególne elementy okna aplikacji są wówczas wyświetlane na innych ekranach. W razie potrzeby można szybko przełączyć dany tryb, co jest szczególnie przydatne, gdy wykorzystujemy dwa monitory.

5 TEST Bitwig Studio 1.0 Funkcja przesuwania beat markerów (pionowe niebieskie linie) pozwala rozciągać i ściągać znajdujący się między nimi materiał audio, dopasowując go na przykład do siatki tempa lub wręcz przeciwnie rozsuwając jego elementy w celu uzyskania specyficznego rytmu. Obróbka tego typu, zwłaszcza w przypadku pętli perkusyjnych, odbywa się praktycznie bez negatywnego wpływu na jakość dźwięku. ZAKRES ZASTOSOWAŃ wielofunkcyjne, kreatywne środowisko dla twórców nowoczesnych odmian muzyki elektronicznej, eksperymentatorów i artystów występujących na żywo Drobne i niepozorne, ale bardzo ważne okienko, w którym możemy zdefiniować zasady plasterkowania materiału audio, w wyniku którego otrzymujemy oddzielne sample oraz plik MIDI, który wyzwala je dokładnie tak samo jak w oryginale. Teraz możemy przetwarzać podzielony materiał zgodnie z naszymi zamierzeniami. czonym fragmencie już nagranej ścieżki zarówno w przypadku audio, jak i MIDI. Słabo jest też z metronomem, w którym możemy jedynie regulować głośność, aktywować jego pracę także podczas odtwarzania i ustawiać liczbę taktów nabicia. Żadnych opcji wyboru metrum, dźwięków, akcentów itp. W klipach audio próżno szukać funkcji fade-in/out czy funkcji crossfade przy przejściach jednego w drugi, nie licząc opcji aktywacji krótkiego ściszenia i wyciszenia na końcach klipów (bez dodatkowej regulacji) dla uniknięcia trzasków. Mówiąc krótko Bitwig nie jest programem do wielośladowego nagrywania i montażu audio. Dekonstrukcja i sampling Skoro ustaliliśmy już czym Bitwig nie jest, to zobaczmy czym jest. Pierwszoplanową sprawą jest możliwość bardzo zaawansowanej edycji materiału audio w ramach klipów. W oknie edytora możemy na różne sposoby manualnie ściągać i rozciągać dźwięk w funkcji czasu, z uwzględnieniem stworzonego przez programistów Bitwiga algorytmu działającego w trybie zwykłym i HD (kosztem nieznacznie większego obciążenia procesora) oraz z opcją precyzyjnego zdefiniowania docelowego tempa. Znajdziemy tu też funkcję specjalistycznych znaczników (onset), które pozwalają określić węzły, pomagające utrzymać jakość dźwięku przy jego obróbce czasowej, jak też służą jako miejsca cięcia, gdy zamierzamy plik audio podzielić na plasterki. Po zaimportowaniu pliku audio jest on analizowany przez program i znaczniki są aplikowane automatycznie na bazie wykrytych transjentów. Znaczniki umożliwiające rozciąganie i ściąganie fragmentu materiału audio wewnątrz klipu noszą nazwę beat markerów i wstawia się je w edytorze w trybie Stretch poprzez dwukrotne kliknięcie w wybranym miejscu. Domyślnymi beat markerami są znaczniki początku i końca klipu wszystkie inne trzeba wstawić samodzielnie. Materiał między znacznikami możemy dość dowolnie rozciągać i ściągać, mając w tle siatkę aktualnego tempa. W ten sposób możemy bardzo sprawnie wyprostować pętle, które z różnych względów nie pasują nam rytmem do utworu lub wręcz przeciwnie wprowadzić w nich rozchwianie rytmiczne, na którym nam zależy, np. subtelnie przesuwając werbel lub stopę dla lepszego ułożenia elementów w bicie. Jest jeszcze inna metoda dekonstrukcji materiału audio, tym razem z użyciem samplera lub maszyny perkusyjnej Bitwiga. Po ustawieniu wszystkich znaczników klikamy na klipie audio prawym klawiszem myszy i wybieramy opcję Slice To Drum Machine (przy założeniu, że jest to pętla perkusyjna). W oknie eksportu wybieramy odpowiadające nam opcje, np. z uwzględnieniem konkretnych znaczników, zdarzeń audio lub określonych podziałów rytmicznych. Po dokonaniu tej czynności w naszym programie pojawia się nowa ścieżka z plikiem MIDI uwzględniającym wybraną przez nas rytmikę podziałów i samplerem załadowanym poszczególnymi plasterkami. Teraz już tylko od nas zależy co zrobimy z tak zdekomponowanym materiałem. W ramach samplera mamy mikser, na którego ścieżki możemy włączać dowolne wtyczki, automatyzować wybrane parametry i robić wszystko, co tylko przyjdzie nam do głowy, włącznie z użyciem narzędzi Note Expression. Na zakończenie taką przetworzoną pętlę zgrywamy do postaci klipu audio i przechodzimy do dalszych prac nad naszą produkcją. Obróbka materiału audio w połączeniu z funkcjami ekspresji dla poszczególnych nut MIDI oraz stosowania niezależnych torów efektów dla każdej ścieżki samplera daje nam możliwości, które wręcz trudno ogarnąć wyobraźnią. Materiał można przetworzyć nie do poznania, zachowują jednocześnie jego charakterystyczny groove. Można też pójść w inną stronę pracując na oryginalnych brzmieniach przetworzyć ich rytm, harmonię lub melodię i w ten sposób utworzyć zupełnie nową jakość. W tym zakresie Bitwig jest naprawdę mocny, a jednocześnie bardzo prosty w obsłudze, jeśli tylko panujemy nad tym, co robimy, i wiemy dokąd zmierzamy. Z drugiej strony czasem dobrze jest też zdać się na czysty przypadek i radosną twórczość, z wypiekami na twarzy słuchając tego, co możemy osiągnąć. Odpalacz Prawdziwą rewolucją w dziedzinie wykonań muzyki elektronicznej na żywo, choć nie tylko, była dostępność okna sesji w programie Ableton Live. Ten niespotykany dotąd w aplikacjach DAW koncept okazał się wyjątkowo kreatywny i pozwolił na zupełnie inne potraktowanie materii muzycznej, niż miało to miejsce do tej pory. I choć sama idea okazała się wręcz genialna, to jednak funkcja Sesji w Ableton Live nie jest już tak oczywista, jak praca w typowym układzie liniowym, który znamy z klasycznych programów DAW. Stąd też tak duża popularność sprzętowych kontrolerów dla Live, które pozwalają na bardziej intuicyjną obsługę tej funkcji, niż z poziomu samego oprogramowania. Nie da się też ukryć, że wiele osób przyzwyczajonych do myślenia na temat aranżacji w kategoriach szeregowo-równoległego rozmieszczenia poszczególnych jej elementów w typowym oknie DAW nigdy tak do końca nie przekonało się do funkcji Session i nawet jeśli korzystają z Live, to głównie w oknie Arrangement. Twórcy Bitwiga doskonale zdawali sobie z tego sprawę i zrobili to, czego Ableton nie potrafił. Ich podejście do tematu jest dowodem na to, że można ulepszyć nawet najbardziej genialną koncepcję. Do 46 Estrada i Studio maj 2014

6 poszczególnych okienek Launchera możemy przeciągnąć dowolne klipy audio lub MIDI (w tym ostatnim przypadku na ścieżce, która znajduje się na tej samej wysokości, co dany klip, należy uruchomić jakiś instrument bądź sampler), rozmieszczając je tak, jak nam wygodnie. Pamiętać jednak należy, że klipy rozmieszczone poziomo względem siebie nie są odtwarzane tak, jak w klasycznym układzie liniowym, gdzie po zakończeniu jednego odtwarzany jest następny. Każdy klip funkcjonuje niezależnie od innych, a jego odtwarzanie uruchamiamy małym przyciskiem trójkąta. W ten sposób możemy odpalać poszczególne klipy w tych momentach, które nam odpowiadają, a które wcześniej zaprogramowaliśmy we właściwościach klipu. Klipy mogą być odtwarzane jednokrotnie lub w zapętleniu. W tym drugim przypadku grają w pętli dotąd, dopóki ich nie wyłączymy przyciskiem Stop globalnym lub przypisanym do danej ścieżki. Trzeba zaznaczyć, że w odpalaczu jest kilka reguł, o których trzeba pamiętać, a które trzymają całość w ryzach. Jeśli klipy rozmieszczone są w linii poziomej, to w danej chwili można odpalić tylko jeden z nich. Zapytacie, jak z synchronizacją? Ta sprawa nas nie powinna martwić. Każdy klip automatycznie synchronizuje się do tempa projektu, a my możemy aktywować funkcję sprytnej synchronizacji, dzięki której odpalenie nowego klipu nastąpi dokładnie w węźle rytmicznym, i wszystko po prostu musi do siebie pasować. Oczywiście, można też zdefiniować klipy tak, by odtwarzanie następowało natychmiast, albo z dokładnością powiedzmy do ósemki lub ćwierćnuty. Wszystkie chwyty dozwolone. Trzymajmy się jednak opcji z wzajemnym dopasowaniem rytmicznym. Gdy odpalimy drugi klip w tej samej linii, to czeka on cierpliwie na moment, w którym jego wejście będzie słuszne rytmicznie. Pierwszy przestaje grać, a drugi natychmiast startuje, więc nasza improwizacja na klipach przebiega bardzo płynnie i bez zacięć. Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku klipów ułożonych w kolumnach, czyli jeden nad drugim. Te klipy tworzą tzw. Scenę, czyli coś, co bardzo przypomina sytuację w typowych wielośladach wszystkie zaczynają grać jednocze- Estrada i Studio maj 2014 WTYCZKI EFEKTÓW, INSTRUMENTY I NARZĘDZIOWE Bitwig dostarczany jest z zestawem własnych procesorów i instrumentów, dla których sample i presety można ściągnąć z Internetu po zalogowaniu się na własne konto. Posiadacze wersji pudełkowej programu znajdą je na instalacyjnej płycie DVD. Wielkość całego zestawu dodatków można określić jako wystarczającą, choć z pewnością nie jest to pakiet, który może być główną kartą przetargową Bitwiga w walce o klienta. Wśród wtyczek znajdziemy praktycznie wszystko, czego może potrzebować współczesny producent muzyczny. Plug-iny mają ujednoliconą szatę graficzną i taki sam zestaw funkcji związanych z ich pracą w ramach środowiska aplikacji. Mówiąc o tym mam na myśli panel zarządzania współpracą wtyczki z kontrolerami sprzętowymi, panel ośmiu regulatorów makro oraz opcję otwierania wtyczek wewnątrz wtyczek, która to funkcja pozwala na łatwe tworzenie kontenerów przeznaczonych do wykonywania określonych funkcji przetwarzania sygnału. W ramach tych kontenerów, i z wykorzystaniem opcji regulatorów makro, można bardzo szybko, dosłownie kilkoma kliknięciami myszy, skomasować jednoczesną regulację wielu parametrów jedną linią automatyki, którą przyporządkujemy do wybranych ścieżek w aranżacji. Cały taki zestaw można też przenosić między ścieżkami i sesjami lub całość sprawnie zgrać do postaci klipu audio, z opcją wyboru które z tych wtyczek mają w tym zgraniu brać udział, a które nie, a także czy zgranie ma się odbyć po tłumiku, czy przed. Kolejność wtyczek w łańcuchu można dowolnie zmieniać. W obszarach między wtyczkami znajdują się wskaźniki poziomu sygnału, zatem jednym rzutem oka i bez otwierania innych okien jesteśmy w stanie ocenić, czy któraś wtyczka nie wprowadza przesterowania. Poza wspomnianą już wcześniej XY Effect ciekawą funkcję pełnią wtyczki Mid- Side Split oraz Multiband FX-2. Pierwsza dokonuje podziału Bitwig ma kilka wtyczek, które rozwiązują szereg problemów z obróbką sygnałów w nowoczesnej produkcji audio. Pierwsza to wtyczka do morfingu czterech efektów, druga pozwala na podział sygnału na dwa pasma, a trzecia realizuje kodowanie/ dekodowanie Mid-Side. W każdej z nich możemy osadzić inne wtyczki dla dalszego przetwarzania podzielonych sygnałów. sygnału na składowe Mid i Side, dla każdej z nich udostępniając sloty na włączenie łańcuchów innych wtyczek. Dzięki temu finalna obróbka nagrania w trybie M/S staje się wręcz banalnie prosta. Multiband FX-2 dokonuje natomiast podziału na dwa pasma Low i High z regulacją częstotliwości granicznej od 67 Hz do 5,3 khz. Tu także w każdym slocie po podziale częstotliwości możemy obsadzić inny zestaw wtyczek, przetwarzając niezależnie tony niskie oraz sygnał w paśmie powyżej miejsca podziału. Funkcją niezbędną w nowoczesnej produkcji audio jest tor Side-Chain. Bitwig oferuje kompresor z opcją kluczowania z poziomu dowolnej ścieżki, i nie nazywa się on Compressor, ale Dynamics. Ciekawą funkcją jest to, że można ustawiać niezależną dynamikę dla cichych i dla głośnych sygnałów, a zatem jego funkcjonalność daleko wykracza poza to, co oferuje standardowa kompresja. Dla niektórych problemem może się wydawać fakt, że Bitwig nie obsługuje bezpośrednio sterowania Side- Chain dla zewnętrznych kompresorów, np. takich, które lubimy stosować do tego typu obróbki. Problem jest pozorny, ponieważ Bitwig oferuje coś znacznie lepszego. Jest to wtyczka Audio Mod, która kształtuje obwiednię dowolnie wybranego sygnału wchodzącego, a następnie używa jej jako źródła modulacji. Audio Mod jest przeźroczysty dla sygnału, który przez niego przechodzi, i pełni wyłącznie funkcję sterującą. Jednocześnie możliwości w zakresie ustawienia charakterystyki pompowania są znacząco większe niż w przypadku kompresorów z taką funkcją. Mamy do dyspozycji sześć opcji filtracji sygnału kluczującego z regulacją częstotliwości oraz rezonansu, co pozwala nam dostroić pompowanie nawet do określonych dźwięków. Audio Mod ma także regulacje czasów ataku i powrotu oraz kształtu charakterystyki sterowania. Zabrakło mi jednak przydatnej funkcji podsłuchu sygnału kluczującego. Przykład kompresji kluczowanej (Side-Chain) zrealizowanej z wykorzystaniem wtyczki SSL, która w normalnych warunkach takiej funkcji nie oferuje. W tym wypadku posłużono się dostępną w Bitwigu wtyczką narzędziową Audio Mod, w ramach której osadzono procesor SSL i uzależniono jego pracę od obwiedni kształtowanej przez Audio Mod. Jeśli ktoś już miał do czynienia z aplikacjami DAW i niektórymi z nich posługuje się biegle, obsługi Bitwiga nauczy się szybko, choć o pewnych przyzwyczajeniach trzeba będzie zapomnieć 47

7 TEST NASZE SPOSTRZEŻENIA wszechstronne środowisko kre atywno-wykonawcze równoległy rozwój na trzech platformach praca w wielu sesjach z opcją przenoszenia wybranych elementów rozmycie granicy między audio a MIDI zintegrowana i wszechstronna modulacja funkcja kontenerów wtyczek z prostą obsługą jednoczesna praca w oknach aranżacji i Launchera Note Expression znakomicie rozwiązany Side-Chain awaria wtyczki nie zawiesza programu wskaźniki poziomów między wtyczkami funkcjonalne wtyczki efektów i narzędzi podgląd warstw podczas edycji obsługa wielu monitorów wideo przystępna cena mało precyzyjne skalowanie widoku i brak regulacji wysokości ścieżek skromna baza syntezatorów brak opcji edycji skrótów klawiaturowych mikro-odstrojenie tylko dla instrumentów Bitwiga Odpalanie klipów z poziomu Lounchera można od razu zarejestrować w oknie aranżacji. W ten sposób bardzo szybko przetworzymy nasze pomysły do postaci sesji gotowej do dalszej edycji. Dzięki temu możemy stworzyć kompozycję w locie, tak jak ją czujemy. To zupełnie inny sposób pracy niż mozolne układanie elementów w typowej konfiguracji liniowej, pozwalający uzyskać prawdziwy i natychmiast wyczuwalny feeling. Bitwig Studio 1.0 Bitwig wyznaczył nowy kierunek rozwoju tego typu programów i wcale nie jest pewne, czy powinno się go nazywać aplikacją DAW. Nie jest on cyfrową stacją roboczą audio, ale cyfrowym środowiskiem kreatywnym (DCW?) śnie z chwilą wciśnięcia przycisku odtwarzania umieszczonego nad kolumną. Te klipy, dla których włączyliśmy zapętlenie, grają wówczas na okrągło, a te, które pracują w trybie pojedynczym, zagrają tylko raz. Scenę możemy zatrzymać globalnym przyciskiem Stop, umieszczonym w lewym górnym rogu, a pojedyncze klipy w całej scenie wyłączać przyciskami Stop dla ścieżki, na której klip jest umieszczony. Zatrzymanie odtwarzania także może być zsynchronizowane rytmicznie. Zatrzymane w scenie klipy możemy potem odpalić i znów zagrają one z całą sceną. Tak włączając i wyłączając poszczególne klipy improwizujemy z naszymi elementami dźwiękowymi, raz je zatrzymując, raz uruchamiając. Ale to dopiero początek zabawy, bo takich scen, czyli zestawów pionowo rozmieszczonych klipów, możemy stworzyć dowolnie dużo, każdej nadając inną nazwę (wejście, zwrotka, refren, przejście, zawieszenie itp.). Uruchomienie nowej sceny sprawia, że ta wcześniej grająca przestaje grać, a w sposób idealnie precyzyjnie rytmiczny zaczyna grać nowa scena. Nic też nie stoi na przeszkodzie, by podczas odtwarzania nowej sceny odpalać dowolne inne klipy z innych scen, ale trzeba pamiętać, że włączenie ich powoduje wyłączenie tego klipu w naszej scenie, który znajduje się na tej samej ścieżce (zgod- nie z regułą, o której wspomniałem wcześniej). Chyba nie muszę dodawać, że jednocześnie możemy zmieniać parametry instrumentów, efektów, kręcić filtrami i po prostu cały czas dyrygować naszą cyfrową orkiestrą, wybierając sceny i klipy, które w danym momencie najbardziej nam odpowiadają. Jeśli stwierdzimy, że nasza zabawa zaczyna się przekształcać w całkiem zgrabną kompozycję, to po prostu włączamy nagrywanie, i wszystko to, co wykonujemy na żywo, zapisywane jest na oddzielnych ścieżkach pod postacią poszczególnych klipów w oknie aranżacji. Ponieważ oba okna są widoczne jednocześnie, to możemy obserwować przebieg całego procesu rejestracji, widząc co wchodzi na każdą ze ścieżek. A co dalej można zrobić z tak nagranym materiałem, napisałem już wcześniej wszystkie chwyty dozwolone! Muszę przyznać, że tak fantastycznej zabawy z muzyką bądź co bądź mechaniczną, nie miałem jeszcze nigdy. Zapewne Live oferuje podobne funkcje, ale w przypadku Bitwiga wszystko odbywa się z gracją primabaleriny z Moskiewskiej Akademii Choreografii. Czapki z głów i do kąta! W praktyce Osoby, które już miały do czynienia z aplikacjami DAW i niektórymi z nich posługują się biegle, obsługi Bitwiga nauczą się dość szybko, choć o niektórych przyzwyczajeniach z klasycznych, liniowych programów tego typu trzeba będzie zapomnieć. Z początku trochę irytuje brak możliwości skalowania wysokości ścieżek, ale po jakimś czasie przechodzimy nad tym do porządku dziennego. Musimy sobie po prostu uświadomić, że Bitwig nie jest wielośladowym edytorem audio i nie spodziewajmy się po nim zbyt wielu opcji związanych z tego typu pracą. Trochę może przeszkadzać fakt, że w nagłówku ścieżki nie widzimy zainstalowanych na niej plug-inów, ale wystarczy na niego kliknąć, by w oknie poniżej pojawiły się wszystkie. Wtyczki widoczne są także w oknie miksera, o którym nie wspominałem wyżej, ponieważ jest on dość typowy dla programów DAW. Bitwig ma wbudowaną obsługę wszystkich podstawowych kontrolerów MIDI dostępnych na rynku, obsługuje protokół Mackie Control Universal, a programowanie funkcjonalności innych kontrolerów odbywa się z użyciem skryptów Java (tak właśnie zaprogramowano przeznaczony do współpracy z Bitwigiem kontroler Nektar, z którą to firmą Bitwig blisko współpracuje). Bitwig ma wszystkie funkcje, których wymagamy od programów do pracy na żywo. Oprócz oczywistego do tych zastosowań Launchera, także w oknie aranżacji możemy się sprawnie poruszać, wybierając z marszu miejsce, od którego rozpocznie się odtwarzanie, również zsynchronizowane z tempem. Dla ułatwienia możemy wstawić markery w charakterystycznych punktach aranżacji, do których kursor odtwarzania przenosi się z chwilą ich dwukrotnego kliknięcia. Jeśli nie znamy skrótu klawiaturowego do jakiejś funkcji, to wystarczy wcisnąć Ctrl+Enter, aby uruchomić Commander i w wyszukiwarce wpisać początek nazwy tej funkcji, co spowoduje zawężenie listy. Można od razu tę funkcję kliknąć, aby ją wykonać. 48 Estrada i Studio maj 2014

8 Praca z obwiedniami, które są jednymi z najważniejszych elementów programu, jest bardzo wygodna. Wprawdzie nie ma tu opcji zaawansowanego kształtowania krzywych (przeciągając linię z wciśniętym przyciskiem Alt możemy ją tylko wyginać w górę lub w dół), ale w wielu przypadkach to w zupełności wystarczy. Martwi trochę zbyt małe powiększenie wysokości nut w edytorze pianolowym. Samo skalowanie widoku, które odbywa się głównie za pośrednictwem przeciągnięcia myszy w poprzek linijki czasu lub w okolicach klawiatury (w przypadku edytora pianolowego) nie jest szczególnie precyzyjne, a skalowanie z użyciem klawiatury jest nieco problematyczne z uwagi na to, że punkt odniesienia np. ustawienie kursora znika z pola widzenia przy większych powiększeniach. Pasek przewijania sesji w poziomie działa trochę tak, jakby był z gumy po jego przeciągnięciu do któregoś krańca widoku jego zachowanie staje się mało przewidywalne, a i tak szybko dochodzimy do wniosku, że skalowanie najlepiej obsługiwać myszą, a nie wszyscy to lubią. Pasek przewijania sesji w pionie jest zdecydowanie zbyt wąski i nie jest łatwo w niego trafić. Wszystko to sprawia, że osoby przyzwyczajone do obsługi skalowania i poruszania się po sesji za pomocą klawiatury będą musiały znacznie częściej korzystać z myszy niż do tej pory. Bitwig oferuje łatwą i szybką w obsłudze funkcję wysyłek z tworzeniem dowolnej liczby torów powrotnych, ale oprócz definiowania w nich ścieżek, jako źródeł, nie ma innej opcji grupowania ani stosowania folder-tracków. Za to przekierowanie ścieżek i powrotów na różne porty interfejsu jest bardzo proste, dzięki czemu program można łatwo zintegrować z naszym wielośladowym środowiskiem audio/midi. Podsumowanie Pojawienie się na rynku nowego programu DAW, w zakresie których jak mogło się wydawać wymyślono już w zasadzie wszystko, to duże wydarzenie. Jego obecność potwierdza to, o czym wielu już mówiło, że jeśli chodzi o typowe, liniowe sekwencery audio/midi ich dalszy rozwój jest praktycznie niemożliwy, a pozycja takich programów jak Pro Tools, Samplitude, Nuendo, Cubase, Logic, Digital Performer, Sonar czy Reaper pozostaje niezagrożona. Ableton był dużym przełomem w myśleniu o programach dedykowanych głównie dla twórców poszukujących mniej szablonowych metod pracy niż nagrywanie i montaż kolejnych ścieżek. Bitwig poszedł jednak znacznie dalej. Jego najważniejsze funkcje to zintegrowany system modulacji, łatwość w przemieszczaniu się między różnymi środowiskami sesyjnymi, pełna integracja widoku aranżera i odpalacza klipów, nowe podejście do kwestii wtyczek i ich zagnieżdżania w ramach kontenerów, funkcje ekspresji w zakresie MIDI, swobodne przechodzenie z audio do MIDI i odwrotnie, a także relatywnie czytelna grafika. W mojej opinii program znakomicie wszedł w lukę między klasycznymi sekwencerami a narzędziem do kreowania produkcji muzycznych i do wykonań na żywo, jakim jest Ableton Live. Z pewnością kilka rzeczy wymaga poprawek lub uzupełnień, wiele nowych koncepcji zaprezentują też użytkownicy tego programu, których bardzo szybko przybywa. Ale już teraz widać, że Bitwig wyznaczył nowy kierunek rozwoju tego typu programów, i wcale nie jestem pewien, czy powinno się go nazywać aplikacją DAW. Z tymi możliwościami (i trochę także ograniczeniami) nie jest on cyfrową dźwiękową stacją roboczą, ale w zasadzie cyfrowym środowiskiem kreatywnym (Digital Creative Workstation DCW?). Biorąc to wszystko pod uwagę, pamiętając też o atrakcyjnej cenie, uznaliśmy że Bitwig Studio 1.0 w pełni zasłużył na redakcyjny znak Nasz Typ. W następnym numerze naszego magazynu bliżej przedstawimy szereg funkcji tego programu od strony praktycznej, a już niedługo na rynku ukaże się pierwsza część kursu obsługi Bitwiga, którą będzie można zakupić na stronie 0dB.pl. Estrada i Studio maj 2014