Tawlina jarzębolistna Sem /Sorbaria sorbifolia 'Sem'

Transkrypt

1 Tawlina jarzębolistna Sem /Sorbaria sorbifolia 'Sem' Tawlina jarzębolistna jest gatunkiem azjatyckim, rosnącym na terenach od Uralu po Kamczatkę i Japonię. W stanie naturalnym tworzy szerokie krzewy rozrastające się za pomocą podziemnych rozłogów. W przeciwieństwie do czystego gatunku, który nie odznacza się wyjątkową wartością dekoracyjną, odmiana Sem uznawana jest za jedną z najbardziej atrakcyjnych roślin ogrodowych, o czym świadczą przyznane w kraju i zagranicą wyróżnienia: brązowy medal na warszawskiej wystawie Zieleń to Życie oraz srebrny medal holenderskich targów Plantarium. Tawlina jarzębolistna Sem to półkulisty, kompaktowy krzew o barwnym ulistnieniu osiągający 1 m wysokości. Pierzaste liście składają się z kilkunastu do kilkudziesięciu lancetowatych, brzegiem piłkowanych listków, rozwijają się bardzo wczesną wiosną. Młode listki są różowo-pomarańczowe, starsze żółte, a położone wewnątrz krzewu jasnozielone. Tawlina ma grube pędy z pomarańczowym rdzeniem w środku. Wierzchołkowe, najmłodsze części pędów są czerwone, podobnie jak ogonki rozwijających się liści. W trakcie wegetacji pędy są ukryte w gąszczu liści. W czerwcu i lipcu na wierzchołkach pędów ukazują się drobne, białe kwiaty zebrane w gęste kwiatostany typu wiechy, chętnie oblatywane przez pszczoły i motyle. Po przekwitnięciu na krzewach zawiązują się małe owoce w postaci suchych mieszków. Tawlina jarzębolistna Sem tworzy liczne rozłogi podziemne, za pomocą których szybko opanowuje otaczający ją teren, dlatego stanowi cenny gatunek glebochronny. Z tego względu doskonale nadaje się do sadzenia w miejscach, gdzie gleba narażona jest na działanie procesów erozji na skarpach, nasypach, zboczach, czy pagórkach. Odmiana Sem jest uważana za jedną z najefektywniej pochłaniających niebezpieczne dla zdrowia człowieka zanieczyszczenia powietrza w miastach. Świetnie radzi sobie w trudnych warunkach przydrożnych i przemysłowych, zachowując jednocześnie bogate walory dekoracyjne. Doskonale nadaje się do sadzenia w wąskich pasach zieleni przyulicznej, osiedlowej i parkowej oraz w pojemnikach. Uprawa roślin w donicach skutecznie zapobiega rozrastaniu się krzewu w ogrodzie. Ten sposób uprawy jest polecany zwłaszcza dla właścicieli niewielkich ogrodów przydomowych oraz miłośników zieleni na tarasach i balkonach. Krzewy rosnące w okrągłych lub kwadratowych pojemnikach szybko tworzą piękne, efektowne półkule. Tawlina to gatunek wyjątkowo tolerancyjny na trudne warunki uprawy, znoszący suszę oraz bardzo niskie temperatury w okresie zimy (do -40 st. C), jak i wysokie latem. Krzewy dobrze rosną na przeciętnych glebach ogrodowych, na stanowiskach słonecznych lub w lekkim półcieniu. W gorszych warunkach świetlnych (w cieniu) liście słabiej się wybarwiają. Krzewy rosną zdrowo, nie są atakowane przez szkodniki, ani porażane przez choroby. Właściwie przez cały sezon nie wymagają żadnych zabiegów pielęgnacyjnych.

2 P e r u k o w i e c p o d o l s k i / C o t i n u s c o g g y g r i a Perukowiec podolski (Cotinus coggygria) Krzew zrzucający liście na zimę, mrozoodporny o rozłożystym i kulistym pokroju. Liście żywo zielone, jajowate, jesienią stają się czerwone i żółte. U wielu odmian uprawnych liście mają kolor purpurowy. Kwiaty początkowo żółtobrązowe, później zielonkawe lub czerwonawe, zebrane są w dwudziestocentymetrowe wiechy na szczycie pędów. Owoce - suche pestkowce na długich szypułkach powstałych z wydłużenia gęsto owłosionych szypułek kwiatów płonych, tworzą efektowne, puszyste owocostany tzw. peruki. Rozmiary Wysokość po 5 latach jest równa szerokości i wynosi 1,2 m. Maksymalna wysokość 5 m. Gatunki i odmiany 'Royal Purple' - krzew o purpurowych liściach, które przebarwiają się jesienią na jaskrawo-czerwono, kwiaty purpurowe, odmiana nieco niższa od rośliny gatunkowej. 'Rubrifolius' - liście purpurowo-czerwone, kwiaty żółtawe, wysokość 3 m. Kwitnienie V-VII Wymagania Gleba dowolna, przepuszczalna. Perukowiec dobrze rośnie na glebach zasobnych w wapń. Stanowisko najlepiej słoneczne. Roślina tolerująca lekkie zasolenie. Uprawa i pielęgnacja Roślina łatwa w uprawie, o małych wymaganiach, kserofityczna (sucholubna). Rozmnażanie Sadzonki półzdrewniałe pobierane w I połowie lata, odkłady w I połowie jesieni, nasiona w przypadku roślin gatunkowych. Cięcie Niekonieczne. Można wykonać wiosną cięcie ograniczające wzrost roślin oraz pozbyć się starych pędów. Podlewanie i nawożenie Perukowiec jest kserofitem - dobrze rośnie w suchych miejscach. W okresach upalnych i zaraz po posadzeniu dobrze jest go obficie podlewać (lepiej rzadziej a obficie). Podłoże zasobne, nawożone obornikiem niekorzystnie wpływa na wybarwienie liści. Choroby i szkodniki Na ogół brak. Zastosowanie Roślina ozdobna o efektownych puszystych owocostanach i purpurowych liściach doskonale prezentuje się na tle zielonych roślin lub jako soliter. Sadzona w ogrodach i parkach. 2

3 pęcherznica kalinolistna i odm. Physocarpus opulifolius 'Red Baron' Wśród wielu ogrodowych krzewów ozdobnych, na szczególną uwagę zasługuje pęcherznica kalinolistna (Physocarpus opulifolius). Jest ona jedynym uprawianym u nas gatunkiem pęcherznicy, ale ze względu na swoją dużą uniwersalność, wysokie walory ozdobne oraz małe wymagania uprawowe, w krótkim czasie znacznie zyskała na popularności. Charakterystyka ogólna Typową formę pęcherznicy kalinolistnej spotyka się obecnie dość rzadko, gdyż wyparły ją bardziej atrakcyjne odmiany barwne. Krzew rośnie zwykle dość szybko, tworząc sztywne, wzniesione pędy, dorastające do wysokości ok. 2-3 m.(odmiany niskie do ok. 1 m. wys.). W młodym wieku pędy są zielone lub czerwone, z czasem jednak pokrywa je jasno-brązowa, łuszczącą się kora. Głównym walorem dekoracyjnym pęcherznicy są jej sezonowe, kolorowe, ząbkowane, trójklapowe liście, które w zależności od odmiany mogą być zielone, żółte lub czerwone. Mniej dekoracyjne są natomiast małe, miododajne, jasnoróżowe lub białe kwiaty, zebrane w niewielkie, okrągłe baldachogrona. Na roślinie pojawiają się późną wiosną V-VII, po czym przekształcają się w pękate, pęcherzykowate (stąd nazwa), czerwonawe owocostany. Po dojrzeniu (X) mieszki owocostanów przybierają barwę brązową, po czym pękają, uwalniając zamknięte wewnątrz nasiona. Red Baron, Andre i Mindia (których czerwone liście w młodym wieku mają pomarańczowo-miedziane zabarwienie, krzewy dorastają do 2-2,5 m. wys.), 3

4 Rokitnik zwyczajny /Hippophaë rhamnoides Rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides) Rokitnik zwyczajny, oblepicha, rozmarynowiec, ananas syberyjski (Hippophaë rhamnoides). Krzew zrzucający liście na zimę, odporny na mróz, szybko się rozrastający. Pędy splątane i cierniste, liście wąskie i lancetowate, sztywne, szarozielone, a od spodu srebrzyście omszone. Rokitnik jest rośliną dwupienną - kwiaty męskie są żółto-zielone, zebrane po 2-5w pęczkach, kwiaty żeńskie występują pojedynczo. Owoce pomarańczowe zebrane w gęste grona. Rozmiary Wysokość 1,8 m po 5 latach - maksymalnie 10 m. Kwitnienie IV Wymagania Gleba lekka, wapienna, przepuszczalna. Stanowisko w pełni nasłonecznione. Uprawa i pielęgnacja Męskie okazy uprawiamy w grupie żeńskich, aby wiatr zapylił kwiaty. Rozmnażanie Wysiew nasion wczesną jesienią. Z odrostów korzeniowych rozmnażamy późną jesienią i wczesną wiosną. Cięcie Krzew źle znoszący silne cięcie. Nie należy ciąć grubszych pędów, gdyż może to spowodować obumarcie krzewu. Podlewanie i nawożenie Podlewanie w małych ilościach. Rokitnik jest rośliną odporną na suszę. Wymaga dodatkowego podlewania w okresie suchym i w trakcie wzrostu pędów i owoców. Zasilanie obornikiem co trzy lata i nawozami mineralnymi, bez azotowymi co roku (rokitnik jest rośliną wiążącą azot). Choroby i szkodniki Na ogół brak. Zastosowanie Rokitnik jest rośliną mało wymagającą o ozdobnych owocach i srebrzystych liściach. Wykorzystywany jest do zakładania żywopłotów i parawanów, chroniących przed wiatrem w ogrodach nadmorskich, oraz do umacniania skarp. Jest rośliną leczniczą o działaniu wzmacniającym układ immunologiczny, przeciwbólowym, stosowaną w przeziębieniach, dolegliwościach żołądka, reumatyzmie, chorobach skóry. Rokitnik wykorzystywany jest również w kosmetyce - poprawia wygląd skóry i opóźnia jej starzenie się, a także w celach spożywczych- produkuje się z niego nalewki, dżemy, kompoty, soki i cenny olej z nasion. 4

5 Pięciornik krzewiasty /Potentilla fruticosa Pięciornik krzewiasty (Potentilla fruticosa) to krzew z rodziny różowatych, znany i uprawiany od bardzo dawna. Może urosnąć od 1 do 1,5 metra. Kwitnie nieprzerwanie przez pół roku - od maja do października, choć najobficiej w czerwcu i lipcu. Drobne kwiaty (o średnicy ok. 3 cm) wyrastają pojedynczo lub po kilka na końcach pędów. Znanych jest ponad 30 odmian pięciornika krzewiastego. Kwitną przeważnie w różnych odcieniach żółci, ale również na biało, różowo i pomarańczowo. Uprawa pięciornika krzewiastego Pięciornik krzewiasty jest łatwy w uprawie. Rośnie szybko - nawet do 30 cm rocznie. Jest bardzo odporny na mrozy, upały, susze i zanieczyszczenia powietrza. Rzadko atakują go szkodniki. Może rosnąć na glebach piaszczystych oraz gliniastopiaszczystych, przepuszczalnych. Na wilgotniejszym podłożu kwitnie długo i obficie. Nie toleruje dużej ilości wapnia w glebie - wtedy liście żółkną a krzew choruje. Wymaga stanowiska słonecznego lub lekko ocienionego. Pięciorniki różowe i czerwone mogą rosnąć w półcieniu - kwiaty nie spłowieją od słońca. Posadzony w rozstawie 80x80 cm, zaczyna zakrywać glebę już w drugim roku po posadzeniu, dzięki czemu utrudnia wyrastanie chwastom. Młoda roślina zakwita szybko, już w tym samym roku. Pięciornik krzewiasty można co roku nisko przycinać - krzew jest wtedy mniejszy, bardziej zwarty, później zaczyna kwitnąć, kwitnie mniej obficie lecz dłużej. Coroczne przycinanie korzystnie wpływa na zdrowotność. Ważne jest również usuwanie przekwitłych kwiatów. Zastosowanie pięciornika krzewiastego Pięciornik krzewiasty nadaje się na kwitnące obrzeża rabat, skalniaki, żywopłoty i szpalery. Jest też dobrą rośliną okrywową. Można go sadzić pod wyższymi krzewami i bylinami. Dobrze wygląda z roślinami o fioletowych i niebieskich kwiatach (lawenda, ostróżka, budleja). Tworzy ładne kompozycje z tawułami, berberysami i roślinami iglastymi. Można także hodować go w większym pojemniku na balkonie. 5

6 Tawuła Brzozolistna (Spiraea Betulifolia) 'Tor Gold' Tawuła brzostolistna jest niskim, gęstym krzewem i drobnych, białych kwiatach. Świetnie nadaje się do sadzenia w ogrodach, osiedlach, parkach, nadaje się także na żywopłoty Tawuła brzozolistna to niski, gęsty i zwarty krzew o płaskokulistym, nieco poduchowatym pokroju, osiągający cm wysokości i ok. 1 m średnicy. Odrosty korzeniowe sprawiają, że starsze krzewy są zwykle szersze niż wyższe. Nagie wzniesione gałęzie silnie się rozkładają. Młode pędy mają atrakcyjną, czerwoną barwę skórki, wyraźnie kontrastującą na tle złocistych liści. Liście są trochę podobne jak u brzozy, o długości 2-4 cm, wiosną intensywnie żółte, najmłodsze o delikatnym, różowawym odcieniu. Blaszki liściowe są gładkie, z delikatnie karbowanym brzegiem. Wraz z nastaniem lata stają się żółtozielone, a na przełomie sierpnia i wrześnią zielone. Jesienią, przed opadnięciem, ponownie przebarwiają się na żółto. Drobne białe kwiaty mają średnicę zaledwie 4-8 mm, lecz są zebrane w atrakcyjne, płaskie kwiatostany. Pojawiają się w czerwcu, a kwitnienie jest bardzo obfite. Odmiana 'Tor Gold' jest łatwa w uprawie i wyjątkowo tolerancyjna w stosunku do podłoża i stanowiska. Doskonale rośnie na większości umiarkowanie wilgotnych gleb ogrodowych. Na stanowisku słonecznym barwa młodych pędów i liści jest bardziej intensywna, a kwitnienie obfitsze niż w miejscu półcienistym. Krzewy są odporne na mróz. Ze względu na zwarty, niski pokrój cięcie nie jest konieczne, ale delikatne skrócenie pędów wczesną wiosną, przed rozwojem liści, nie zaszkodzi. Po kilku latach warto natomiast przeprowadzić cięcie odmładzające, zwłaszcza gdy starsze pędy zaczynają się ogałacać od dołu. Odmiana polecana do sadzenia w ogrodach, na osiedlach i parkach. Świetnie sprawdza się w roli rośliny okrywowej. Dobrze rośnie w pojemnikach. Nadaje się na niskie żywopłoty, zarówno formowane, jak i rosnące swobodnie. 6

7 Thuja occidentalis 'Smaragd' /żywotnik zachodni 'Smaragd' Jedna z najlepszych stożkowych odmian żywotnika, o średnio silnym wzroście, osiągająca w wieku 10 lat ok. 2,5 m wys. Gałązki delikatne, ciemnozielone, nie brązowieją w okresie zimy. Wymaga dosyć żyznych i raczej wilgotnych gleb. Polecana na żywopłoty nie formowane, na cmentarze i do pojemników. Gęstość sadzenia w rzędzie: co 0,5-0,6 m. grupa roślin iglaste pokrój stożkowy docelowa wysokośćod 2 m do 3 m stanowisko półcieniste nasłonecznienie stanowisko słoneczne ph podłoża odczyn kwaśny ciekawy pokrój walory ozdobne z liści/igieł roślina zimozielona ogrody przydomowe szpaler zastosowanie pojemniki w grupach soliter (pojedynczo) strefa 5a 7

8 Thuja occidentalis 'Mirjam' PBR/ żywotnik zachodni 'Mirjam' Nowa, karłowa odmiana o kulistym pokroju i bardzo wolnym tempie wzrostu, osiągająca po 10 latach uprawy 0,3-0,4 m średnicy. Sport odmiany 'Danica'. Pędy krótkie, niewidoczne, ukryte pod zwartą masą złocistych gałązek. Gałązki wachlarzykowate, szerokie, ściśle ułożone obok siebie, wewnątrz krzewów zielonkawe. Liście w postaci łusek. Jesienią i zimą gałązki zielonopomarańczowe, z brązowym odcieniem. Krzew odporny na mróz. Wymaga gleb żyznych, umiarkowanie wilgotnych, przepuszczalnych oraz stanowisk słonecznych. Odmiana polecana do tworzenia obwódek i bardzo niskich żywopłotów oraz do uprawy w małych ogrodach przydomowych, na cmentarzach, skalniakach, wrzosowiskach, w pojemnikach. iglaste grupa roślin grupa użytkowa iglaste forma krzew siła wzrostu roślina wolnorosnąca (karłowa) pokrój kulisty docelowa wysokość od 0,2 m do 0,5 m barwa liści (igieł) żółte, złociste zimozieloność liści (igieł)igły zimozielone nasłonecznienie stanowisko słoneczne wilgotność podłoże umiarkowanie wilgotne ph podłoża odczyn lekko kwaśny próchniczna rodzaj gleby gliniasta ciekawy pokrój walory ozdobne z liści/igieł roślina zimozielona ogrody przydomowe ogrody skalne zastosowanie ogrody wrzosowiskowe pojemniki w grupach strefa 5 8

9 Thuja occidentalis Golden Globe Wolno rosnąca odmiana żywotnika zachodniego Golden Globe należy do grupy krzewów iglastych o pokroju kulistym. Swoją formę roślina zawdzięcza temu, że nie tworzy przewodnika, a wszystkie jej pędy rosną równorzędnie i w podobnym tempie. Golden Globe pochodzi od znanej, amerykańskiej odmiany Woodwardii, po której odziedziczyła wertykalne i dosyć zwarte ułożenie pędów, ale w odróżnieniu od formy rodzicielskiej charakteryzuje się wolniejszym tempem wzrostu i atrakcyjnym kolorem gałązek. Po 10 latach uprawy dorasta do 0,8 metra średnicy. Wprowadzona do handlu w połowie lat 60- tych zeszłego wieku Golden Globe nadal cieszy się dużym zainteresowaniem, przede wszystkim ze względu na całoroczne, złocistożółte wybarwienie łusek. Rolę liści u żywotników pełnią krótkie, łuskowate i tempo zakończone igły przylegające do silnie spłaszczonych gałązek. Igły na młodych przyrostach są jasno żółte, później złociste a w okresie zimowym tylko lekko miedziane. Na krótkich rozgałęzieniach bocznych pędów u starszych okazów mogą pojawiać się małe szyszeczki, zbudowane z 4-5 par żółtawych łusek. W miarę dojrzewania szyszki brązowieją i powoli wysychają. Gdy już całkiem dojrzeją, łuski się rozchylają i uwalniają drobne nasiona zimowy przysmak małych ptaków. Żywotnik zachodni Golden Globe najlepiej rośnie na glebach żyznych i zasobnych w wodę, preferuje klimat chłodny i wilgotny. Krzewy żywotników tworzą dosyć słaby i płytki system korzeniowy. Dlatego uprawiana w na glebach lekkich oraz w miejscach narażonych na okresowy brak wody reagują ograniczeniem wzrostu i szybkim wchodzeniem w okres generatywny. Odmiana Golden Globe powinna być sadzona na stanowisku słonecznych, ewentualnie może rosnąć tylko w lekkim ocienieniu, bowiem na brak słońca reaguje utratą intensywnej, złocistej barwy łusek. Rośliny zwykle rosną zdrowo i prawie nigdy nie są atakowane przez szkodniki, bardzo rzadko ulegają porażeniu przez choroby grzybowe. Krzewy doskonale znoszą niskie temperatury występujące zimą w naszym klimacie, natomiast niejednokrotnie cierpią z powodu suszy. Pomimo, że żywotniki są tolerancyjne na zanieczyszczenie powietrza, lepiej nie sadzić ich w bezpośrednim sąsiedztwie ruchliwych ulic. Główną barierą wzrostu roślin w terenach zurbanizowanych, oprócz niedostatku wilgoci, jest oczywiście wysokie zasolenie podłoża, które szybko przekłada się na osłabienie wzrostu, a nawet może powodować zasychanie pędów. W przypadku utraty regularnego, kulistego pokroju zaleca się przeprowadzenie cięcia korekcyjnego. Jak większość żywotników również i odmiana Golden Globe doskonale znosi cięcie, po którym zagęszcza się i staje bardziej zwarta. Thuja occidentalis Golden Globe nadaje się do sadzenia w ogrodach przydomowych, wzdłuż szerokich alejek w parkach oraz do tworzenia wszelkich barwnych kompozycji ogrodowych. Bardzo atrakcyjnie prezentują się starsze okazy w okresie Bożego Narodzenia, przybrane kolorowymi lampkami lub świątecznymi ozdobami. 9

10 P o z i o m k a p o s p o l i t a Fragaria vesca Charakterystyka rośliny pokrój: płożący, rozłożysty wysokość: 5-20cm dekoracyjność: owoce kwiaty: pojedyncze kolor kwiatów: białe, żółte okres kwitnienia: V, VI owoce: owoce pozorne kolor owoców: czerwone trwałość liści: sezonowe gleba: lekka, przepuszczalna, przewiewna odczyn gleby: kwaśna wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna stanowisko: półcień, słońce zastosowanie: roślina jadalna Poziomka pospolita (Fragaria vesca) należy do rodziny różowatych (Rosaceae). W środowisku naturalnym roślina występuje naturalnie w wielu rejonach - w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W wielu krajach (w tym w Polsce) jest również uprawiana. Poziomka osiąga wysokość do 20 cm, tworzy liczne, cienkie rozłogi i odziomkowe liście. Drobne, biało-żółte kwiaty pojawiają się w maju i czerwcu. Owocowanie przypada na początek i połowę lata. Uprawa poziomki pospolitej Uprawa poziomki najlepiej udaje się na stanowiskach słonecznych - wtedy owoce mają słodki smak i są dobrze wybarwione. Poziomka pospolita może rosnąć również w półcieniu - takie warunki zwykle ma bowiem w środowisku naturalnym. Optymalne są lekkie, przewiewne gleby o kwaśnym odczynie. Przed założeniem uprawy glebę warto zasilić kompostem lub przefermentowanym obornikiem. Po posadzeniu poziomki dobrze reagują na ściółkowanie. W początkowych latach jednym z ważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest odchwaszczenie. Wartość odżywcza owoców poziomki Owoce poziomki są spożywane na surowo i służą do produkcji przetworów. Są bogatym źródłem witamin (C, B1, B2, B6, E, PP, H), soli mineralnych (Ca, P, Fe, Co), kwasów organicznych i węglowodanów. W medycynie naturalnej wykorzystuje się owoce poziomki pospolitej rosnącej w warunkach naturalnych - dobrze wpływają na wzmocnienie organizmu. 10

11 Pelargonie Pelargoniom zonale, syn P. hortorum)` Pelargonie to jedne z najpopularniejszych roślin uprawianych na balkonach i tarasach. Podpowiadamy jak pielęgnować pelargonie w sezonie, aby długo cieszyły nas pięknymi kwiatami. Wymagania pelargonii Pelargonie najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych, dlatego są dobrą dekoracją balkonów i tarasów o wystawie południowej. Niemniej jednak to gatunki tolerancyjne, które poradzą sobie także w półcieniu (poza odmianami o wielobarwnych liściach). W sezonie należy chronić pelargonie przed silnymi wiatrami, ponieważ mogą one powodować łamanie pędów. Optymalnym podłożem dla pelargonii jest ziemia przepuszczalna i próchnicza (może być to podłoże torfowe). Rośliny potrzebują stosunkowo dużych pojemników (o średnicy cm). Jeśli natomiast uprawia się je w skrzyniach balkonowych, nie należy sadzić ich zbyt gęsto. Uprawa pelargonii w pojemnikach Zakupione (lub wysiane w skrzyniach) sadzonki pelargonii należy przesadzić do większych pojemników. Warto zadbać o wysypanie na dnie warstwy drenażowej (np. z keramzytu, potłuczonej cegły, żwiru lub kamieni).z zabiegów pielęgnacyjnych w sezonie najważniejsze jest regularne i obfite podlewanie roślin (w ciepłe dni na południowych wystawach należy robić to codziennie, a nawet dwa razy dziennie). Pelargonie warto także nawozić, najlepiej raz na 1 2 tygodnie. Odpowiednie będą specjalistyczne nawozy dla pelargonii lub nawozy dla roślin kwitnących. Usuwanie przekwitłych kwiatostanów wydłuża termin kwitnienia. Niektóre gatunki pelargonii (np.: pachnąca) skutecznie odstraszają insekty. Co pewien czas zaleca się sprawdzić, czy rośliny nie są atakowane przez szkodniki. Przed nadejściem zimy pojemniki należy przenieść do jasnego, ale chłodnego pomieszczenia. Podczas przechowywania podlewanie roślin trzeba ograniczyć do niezbędnego minimum. 11

12 Begonia Dragon Wing Odmiana bardzo silnie rosnąca, o skrzydlato -zwieszających się pędach Kwitnie bez przerwy aż do mrozów Bardzo duże, jaskrawe kwiaty -Nadaje się na miejsca słoneczne i cieniste Rośliny o dużej sile wzrostu, pokroju częściowo zwisającym, obficie kwitnące na czerwono przez cały okres uprawy. Dorastają do 70 cm wysokości. Odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne; dobrze znoszą wysokie temperatury. Wymagają stanowiska pół cienistego. 12

13 Begonia stale kwitnaca/ Begonia semperflorens Charakterystyka rośliny pokrój: wzniesiony wysokość: 0,2-0,5 m dekoracyjność: kwiaty, ulistnienie kolor kwiatów: białe, czerwone, łososiowe, różowe okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII gleba: żyzna odczyn gleby: lekko kwaśna wilgotność: gleba wilgotna stanowisko: półcień, słońce zastosowanie: balkony, pojemniki Begonia stale kwitnąca (Begonia semperflorens) to popularna, jednoroczna roślina rabatowa, pochodząca z Brazylii. Ozdobą begonii są zarówno liczne, drobne kwiaty, jak i błyszczące, zielone, brązowe, a nawet czerwone liście. Zwarty pokrój wynika z łatwego krzewienia. Wczesne kwitnienie charakteryzuje odmiany 'Olympia Sprint' i 'Senator', zaś późne 'Super Olympia' i 'Party'. Odmiany późne cechują się silniejszym wzrostem (do 50 cm) niż wczesne. Begonia stale kwitnąca rozmnażana jest przez wysiew nasion (uprawa z rozsady w szklarni) oraz z sadzonek. Jej uprawa nie jest trudna. Roślinę sadzi się do gruntu na początku czerwca, w rozstawie cm. 13

14 Petunia (Solanaceae) Wymagania i pielęgnacja petunii Roślina jest dość łatwa w uprawie, wykazuje tolerancję względem podłoża i posiada niezliczone bogactwo odmian - popularność petunii nie może zaskakiwać. Tym bardziej warto poznać sekrety jej uprawy i udekorować nią własny balkon. Petunia to roślina jednoroczna, uprawiana z rozsady. W warunkach amatorskich jej rozmnażanie może być trudne, dlatego najczęściej kupuje się sadzonki z wykształcającymi się kwiatami. Stanowisko Roślina najobficiej kwitnie (i najszybciej zakwita) na słonecznych stanowiskach. Jest to jednak gatunek tolerancyjny, który poradzi sobie również w półcieniu. Dodatkowo stanowisko w miarę możliwości powinno być osłonięte od deszczu, który może niszczyć kwiaty. Sadzenie Na balkonie petunie można ustawiać dopiero po przymrozkach (najlepiej po 15 maja). Roślina jest bowiem ciepłolubna i ujemne temperatury mogą spowodować jej zamieranie. Podłoże Nie ma dużych wymagań glebowych. Wystarczy przeciętne podłoże np. uniwersalne podłoże do kwiatów balkonowych. W przypadku kupowanej ziemi torfowej warto zmieszać ją z dodatkiem piasku. Petunia lubi lekko kwaśny odczyn gleby. Podlewanie i nawożenie Mimo że petunia jest dość wytrzymała na suszę, to aby utrzymać jej piękne kwitnienie podlewanie powinno być systematyczne i obfite (w słoneczne dni nawet codziennie lub dwukrotnie w ciągu dnia). Petunie zasilamy regularnie, co 2 tygodnie nawozem dla roślin kwitnących (lub nawozem specjalistycznym do petunii). Kwitnienie Petunia kwitnie od maja do pierwszych przymrozków. W czasie wzrostu warto uszczykiwać pędy, aby roślina lepiej się rozkrzewiła. Z kolei usuwanie przekwitłych kwiatostanów przedłuży kwitnienie. Problemy w uprawie petunii Żółknięcie pędów i wierzchołków może być oznaką niedoboru żelaza wtedy warto poszukać nawozu z dużą ilością tego pierwiastka. Roślina może być atakowana przez mszyce lub choroby grzybowe, szczególnie jeśli jest ustawiona w chłodnym i zacienionym miejscu. 14

15 Uczep rózgowaty/ Bidens ferulifolia Charakterystyka rośliny pokrój: płożący dekoracyjność: kwiaty kolor kwiatów: żółte okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII, X owoce: niełupka trwałość liści: sezonowe wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna stanowisko: półcień, słońce zastosowanie: balkony, pojemniki, roślina dekoracyjna, tarasy Uczep rózgowaty (bidens, złoty deszcz) (Bidens ferulifolia) to bylina krótkotrwałą należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae). W naszych warunkach jest traktowana jako roślina jednoroczna. Pochodzi z południa Stanów Zjednoczonych oraz północnego Meksyku. Jej wiotkie, zwisające pędy dorastają do 70 cm długości, liście są zielone, drobne i pierzaste. Uczep rózgowaty ma drobne pojedyncze kwiatki (rzadkością są odmiany o pełnych kwiatach) w słonecznie żółtym kolorze. Kwiaty pojawiają się na roślinie od maja i utrzymują się do samych przymrozków. Uprawa uczepu rózgowatego (bidens) Bidens najlepiej rośnie w pełnym słońcu. Ale dobrze radzi sobie również w półcieniu. Wymaga regularnego i obfitego podlewania. Podczas upałów powinna być podlewana nawet dwa razy dziennie, ponieważ źle znosi suszę. Zastosowanie uczepu rózgowatego Uczep rózgowaty nazywany również bidens polecany jest do uprawy w pojemnikach, skrzynkach i doniczkach wiszących. To doskonała dekoracja balkonów, tarasów, schodów. Ważne: bidens rośnie silnie i szybko, dlatego też nie może być sadzony z roślinami o słabym wzroście. Nasza propozycja, to: bidens + plektrantus (półcień), bidens + pelargonia (słońce). 15

16 Niecierpek nowogwinejski/ Impatiens hawkeri Charakterystyka rośliny pokrój: wzniesiony wysokość: 30 cm kolor kwiatów: białe, czerwone, pomarańczowe, różowe kwiatostan: pojedynczy okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII zapach: kwiaty trwałość liści: sezonowe gleba: próchniczna, żyzna wilgotność: gleba umiarkowanie wilgotna stanowisko: półcień zastosowanie: balkony, pojemniki, rabaty Niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri) to roślina jednoroczna należąca do rodziny niecierpkowatych (Balsaminaceae). Roślina pochodzi z Nowej Gwinei i Wysp Salomona, ale w ogrodach uprawia się botaniczne kultywary. Niecierpek nowogwinejski ma pokrój wzniesiony, rozgałęziony i dorasta do 30 cm wysokości. Jego ciemnozielone liście mają wydłużony kształt i są ostro zakończone. Niecierpek kwitnie obficie przez całe lato i na początku jesieni. Pięciopłatkowe kwiaty w zależności od odmiany mają barwę białą, różową, czerwoną (można znaleźć również okazy o mieszanej barwie kwiatów). Uprawa niecierpka nowogwinejskiego Niecierpek preferuje stanowiska jasne, ale o rozproszonym świetle. Nie lubi miejsc całkowicie zacienionych oraz tych narażonych na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Optymalne są podłoża żyzne, próchnicze, zasobne w składniki pokarmowe. Nie powinno się dopuszczać do przesuszenia bryły korzeniowej - gleba powinna być stale umiarkowanie wilgotna. Roślinę dodatkowo warto nawozić raz w tygodniu nawozami dla roślin kwitnących. Gatunek ten jest wrażliwy na niskie temperatury oraz przymrozki. Zastosowanie niecierpka Ze względu na długie, obfite kwitnienie niecierpek jest ceniony nie tylko na balkonach i tarasach, ale również w ogrodach. Z powodzeniem można dekorować nim kwietniki lub obrzeża chodników i dróg oraz komponować kolorowe rabaty. 16

17 Lobelia przylądkowa /Lobelia erinus Charakterystyka rośliny pokrój: kępy wysokość: od 15 do 25 cm kwiaty: drobne kolor kwiatów: białe, czerwone, niebieskie, purpurowe, różowe okres kwitnienia: IX, V, VI, VII, VIII, X trwałość liści: sezonowe gleba: piaszczysto-gliniasta, próchniczna, przepuszczalna stanowisko: półcień, słońce zastosowanie: balkony, miejsca eksponowane, ogrody przydomowe, pojemniki, rabaty, tarasy, w grupie Lobelia przylądkowa to niewielka jednoroczna roślina należąca do rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae). Pochodzi z Afryki Południowej. Tworzy gęste kępy i kobierce składające się w wiotkich łodyg, z których wyrastają drobne, czasem błyszczące liście i obfite kwiaty o barwie białej, różowej, czerwonej, purpurowej i niebieskiej. Lobelia kwitnie od wiosny aż do jesieni. Warunki uprawy lobelii przylądkowej Roślina dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych, ale znosi również półcień. Najlepiej ją sadzić w przepuszczalnych, próchniczych lub piaszczysto-gliniastych glebach. Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest systematyczne podlewanie lobelii, gdyż nie znosi zarówno nadmiaru wody jak i suchego podłoża. Przycinając roślinę po kwitnieniu, pobudza się ją do ponownego wytworzenia kwiatów. W czasie kwitnienia warto dokarmiać ją płynnymi nawozami wieloskładnikowymi. Lobelię rozmnaża się przez wysiew nasion w lutym i marcu do inspektu lub w kwietniu i maju wprost do gruntu. Czasem jest atakowana przez szkodniki: mszyce i przędziorki. Zastosowanie lobelii Lobelia ma zastosowanie w ogrodzie przede wszystkim jako roślina uprawiana w wiszących pojemnikach dekorujących balkony, tarasy i altany. Z powodzeniem można ją również sadzić rabatach mieszanych. Jest lubiana przez pszczoły. Dobrze wygląda w kompozycji z gazaniami i werbenami. 17

18 Lawenda wąskolistna/lavandula angustifolia Lawenda wąskolistna to zimozielona krzewinka dorastająca do około 50 cm wysokości. Tworzy zwarte, regularne kępy. Posiada wąskie, srebrzyste liście i drobne fioletowe kwiaty. Uprawa lawendy wąskolistnej Potrzebuje miejsca słonecznego i suchego oraz dobrze zdrenowanej, przepuszczalnej gleby, najlepiej z dużą zawartością wapnia. Wiosną roślinę należy ściąć na 1/3 wysokości. Lawenda wąskolistna jest wytrzymała na mróz, jednak w mroźne zimy roślina wymaga okrycia. Ze względu na piękny zapach lawenda wąskolistna jest idealna do sadzenia w miejscach, gdzie często przebywają ludzie: rabaty, obwódki, żywopłoty, ogródki skalne, tarasy i balkony. Posiada właściwości lecznicze. Jest to roślina miododajna. Podlewanie lawendy Lawendy charakteryzują się znaczną odpornością na suszę. Źle natomiast znoszą "zalanie" korzeni, toteż pojemniki do uprawy lawendy na zewnątrz powinny mieć duże otwory w dnie i dobry drenaż, zapewniający odpływ nadmiaru wody. Na rabatach można sadzić lawendę w pobliżu nowo wybudowanych obiektów, gdzie gleba jest zanieczyszczona wapniem, ponieważ roślina ta wymaga odczynu podłoża obojętnego do lekko alkalicznego (ph 6,0 8,0). Sprzyjają jej gleby piaszczyste, a zwłaszcza piaszczysto-gliniaste, przepuszczalne, ciepłe. Na glebach ciężkich i wilgotnych żółkną liście. Lawenda wąskolistna ma małe wymagania pokarmowe. W doniczkach można stosować niskie dawki nawozów wolno działających lub nawozy płynne w niewielkim stężeniu. Rośliny zimujące w gruncie nawozi się jesienią dobrze rozłożonym kompostem. Lawenda źle toleruje nawożenie świeżym obornikiem i wysokimi dawkami nawozów mineralnych. Przycinanie lawendy - kiedy ciąć lawendę? Trzeba ją corocznie przycinać po kwitnieniu - najlepiej we wrześniu. Rośliny można przycinać także wczesną wiosną, przed ruszeniem wegetacji. Te nieprzycinane tracą zwarty pokrój. Poleca się także ściółkowanie gleby jasnym grysem lub drobnymi kamieniami, które odbijając promienie słoneczne zapobiegają zawilgoceniu liści i rozwojowi chorób grzybowych. Lawenda wąskolistna jest bardzo popularna na południu Europy i w krajach anglosaskich, gdzie wykorzystywana jest nie tylko jako roślina ozdobna. Jej kwiaty i liście są używane do saszetek zapachowych oraz w kuchni do aromatyzowania potraw. Kąpiele z dodatkiem olejku lawendowego lub wywaru z liści działają uspokajająco i nasennie. Warto wiadomości na temat różnych zastosowań lawendy wykorzystywać w promocji tej rośliny. 18

19 Hyzop lekarski/ Hyssopus officinalis Podlewanie: Pokrój: wyprostowany Wysokość: do 30 cm Barwa liści/igieł: zielona Zimozielone: Nie Barwa kwiatów: różowa, niebieska, biała Termin kwitnienia: VII - VIII Hyzop lekarski to niewysoki półkrzew, dorastający do 30 cm wysokości. Roślina ta znana jest również pod nazwami: izap lekarski czy józefek. Nazwa hyzop wywodzi się z arabskiego azzof lub hebrajskiego ezob, co oznacza święte ziele. Hyzop lekarski tworzy cienkie, wniesione łodygi, ma drobne, wąskie, lancetowate listki. W kątach liści na szycie łodygi w lipcu i sierpniu pojawiają się drobne białe, niebieskawe lub różowawe kwiaty. Ze względu na kwiaty hyzop bywa sadzony w ogrodach lub doniczkach jako roślina ozdobna i wabiąca pszczoły. Hyzop lekarski ma cenne właściwości lecznicze i smakowe jest doskonałą przyprawą kuchenną do mięs i sosów. Może rosnąć praktycznie na każdej ziemi ogrodowej (najlepiej o dużej zawartości wapnia), na stanowisku słonecznym. Surowcem zielarskim jest ziele hyzopu (Herba Hyssopi) ulistnione łodygi wraz z liśćmi, które zbiera się kilka razy w roku przy słonecznej pogodzie, a następnie suszy. Z suszonego ziela hyzopu przyrządza się napar. Hyzop lekarski zmniejsza wydzielanie potu, działa także wykrztuśnie. Wykorzystywany jest w chorobach z gorączką i kaszlem. Poprawia również perystaltykę jelit i działa moczopędnie. Hyzop lekarski zwalnia także napięcie obwodowych naczyń krwionośnych, działa miejscowo przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i rozkurczowo. 19

20 Rukola = rokietta siewna / Eruca vesicaria Podlewanie: średnio Pokrój: rozetowy Wysokość: 20 cm Barwa liści/igieł: zielona Zimozielone: Nie Barwa kwiatów: kremowa Rukola (prawidłowa nazwa to rokietta siewna) jest rośliną jednoroczną. Rukola pochodzi z basenu Morza Śródziemnego oraz terenów wschodniej Azji. Rukola to warzywo liściaste, tworzące nieduże rozetki wzniesionych ciemnozielonych liści. Rukola wytwarza pęd kwiatostanowy cm wysokości z licznymi kremowymi kwiatami, podobnymi do kwiatów rzodkiewki. Jadalne są młode, aromatyczne liście rukoli ocharakterystycznym, lekko piekącym smaku. Liście zawierają witaminę C, cynk i żelazo i białko roślinne. Liście rukoli dodaje się do sałatek, kanapek, zapiekanek, past twarogowych, a także jajecznicy. Liście oraz dojrzałe nasiona dodaje się do aromatyzowania oliwy, a pocięte dodaje do przygotowania sosu pesto. Rukolę z powodzeniem można uprawiać w przydomowym warzywniku. Najlepsze stanowisko do uprawy rukoli to miejsce lekko ocienione, ale ciepłe. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna. Nie wolno uprawiać rukoli na miejscu, gdzie wczesniej rosły warzywa kapustne. Nasiona rukoli wysiewa się bezpośrednio do gruntu od początku maja aż do września, w odstępach około dwóch tygodni w ten sposób przez cały sezon będzie można pozyskiwać młode liście. Po wschodach, gdy rosliny wytworzą 3 4 liście właściwe, należy przerwać rośliny, zostawiając rośliny co około 5 cm. Liście rukoli do spożycia należy zbierać przed pojawieniem się pędu kwiatostanowego. Rukolę zbieramy, gdy rośliny osiągną około 12 cm wysokości. Zbiór wykonuje się jednokrotnie wyrywając całe rozetki liści albo obrywając zewnętrzne liście co 4 5 dni. 20

21 Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis Kategoria: Zioła Podlewanie: mało Pokrój: wzniesiony, kępiasty Wysokość: 40 cm - 80 cm Barwa liści/igieł: zielona Zimozielone: Tak Barwa kwiatów: różowa, fioletowa, biała, niebieska Termin kwitnienia: III - IV Roślina ozdobna z: liści/igieł, kwiatów Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to półkrzewiasta roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), pochodząca z terenów basenu Morza Śródziemnego. W Polsce uprawiana jako roślina ozdobna oraz zielarska Rozmaryn lekarski wytwarza sztywne, wzniesione, czterokanciaste na przekroju pędy, drewniejące w drugim roku. Liście, równowąskolancetowate, skórzaste, o podwiniętych brzegach, z wierzchu ciemnozielone, na spodniej stronie pokryte srebrzystym kutnerem, silnie aromatyczne, na pędach ułożone naprzeciwlegle. Kwitnienie w Polskich warunkach klimatycznych przypada na przedwiośniu, zazwyczaj w okolicach lutego. Owocem jest rozłupnia. Surowiec zielarski oraz olejek rozmarynowy zawierają olejki: cyneol, pinen, borneol, o działaniu pobudzającym, odświeżającym, antyseptycznym, pobudzającym krążenie krwi i wzmacniającym pamięć. Rozmaryn poprawia również trawienie. Dzięki tym właściwościom oraz swemu charakterystycznemu aromatowi, zapachowi i smakowi jest szeroko stosowany w sztuce kulinarnej. Liście oraz młode pędy są doskonałą przyprawą do dań mięsnych, dań z ziemniaków, kapusty i pomidorów, nadając im niepowtarzalny zapach i smak. Kwiaty dodawane sa do sałatek, a kandyzowane służą do ozdabiania potraw. Sztywne, zdrewniałe łodygi mogą być doskonałą alternatywą dla szpikulców do szaszłyków, dodatkowo nadając potrawie rozmarynowy aromat. Rozmaryn wykorzystywany jest również w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym, gdzie dodawany jest do toników i perfum. Rozmaryn najlepiej rośnie na słonecznych, ciepłych stanowiskach, na przepuszczalnych, łatwo nagrzewających się glebach, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Ze względu na swą niską odporność na mróz, roślinę należy zimą przetrzymywać w jasnych, chłodnych pomieszczeniach (najlepiej w temperaturze 2-8ºCelsjusza). Roślina ta doskonale nadaje się okresowo do ogrodów w stylu śródziemnomorskim i na słoneczne rabaty ziołowe. Rozmaryn można rozmnażać z nasion, które wysiewamy w kwietniu do płytkich pojemników i okrywamy je folią, choć w naszych warunkach klimatycznych może przysporzyć to nieco kłopotu. Najlepiej rozmnaża się przez kilkucentymetrowe (5-7 cm) sadzonki zielne, pobierane z wierzchołków młodych pędów lub pędy boczne z tzw. piętką, oderwane ze starszych pędów (najlepiej tych lekko już zdrewniałych). Sadzonki można pobierać w zasadzie przez niemal cały okres wegetacyjny (oprócz gorących i suchych letnich dni). Zastosowanie ukorzeniaczy zwiększa skuteczność ukorzeniania się sadzonek, ale sadzonki zielne można próbować ukorzeniać w wodzie. Po ukorzenieniu młode rośliny sadzimy np. w mieszance ziemi ogrodowej i torfu. 21

22 Cząber Satureja hortensis Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.) Inna nazwa: satureja[2]. Rośnie dziko w południowo-wschodniej Europie oraz w Turcji[3]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata. Jednoroczna roślina o wysokości do 25 cm[4]. Liście Wąskołopatkowate lub wąsko-lancetowate i całobrzegie[4]. Kwiaty Liliowe, różowe lub białe, kielich 5-ząbkowy, 1 słupek i 4 pręciki[4]. Owoce Owocem jest rozpadająca się na 4 rozłupki rozłupnia[4]. Znany i uprawiany już w starożytnym Rzymie. Obecnie uprawiany w wielu krajach świata. Roślina lecznicza: Surowiec: ziele Herba Saturejae. Zawiera 0,8-1,5% olejku lotnego, złożonego z karwakrolu i cymenu oraz garbniki, żywice i śluzy. Działanie: Powstrzymuje nadmierną fermentacje i wzdęcia, pobudza trawienie, działa słabo moczopędnie i przeciwrobaczo. Zbiór i suszenie: całą część nadziemną, bądź tylko same wierzchołki pędów ścina się w okresie kwitnienia (od lipca do września). Suszy się je w pęczkach zawieszonych na sznurze lub rozłożone cienką warstwą na siatkach, w temperaturze otoczenia. Można również suszyć w suszarni w temperaturze do 40 C. Cząber ogrodowy (12 dni) Sztuka kulinarna: Cząber jest świetną przyprawą do ziemniaków, zup i fasoli. Dzięki wysokiej zawartości olejków eterycznych polepsza trawienie (ciężkostrawnych potraw). Roślina produkuje najwięcej olejków eterycznych krótko przed kwitnieniem i w trakcie kwitnienia. Cząber świetnie nadaje się do suszenia. Wysuszone rośliny najlepiej przechowywać w szczelnie zamkniętych słoikach. Zaleca się uprawę cząbru w sąsiedztwie fasoli, gdyż odstrasza od niej mszyce. Uprawa Wysiew od maja do gruntu w odstępach 25x25cm. Nasiona należy przykryć tylko cienką warstwą ziemi, gdyż potrzebują dużej ilości światła do kiełkowania. Należy podlewać tylko przy bardzo wysokich temperaturach, ponieważ bardzo dobrze znosi susze. 22

23 Majeranek W Europie, majeranek był tradycyjnym symbolem miłości, przez Rzymian używany jako afrodyzjak. W średniowieczu był noszony na weselach jako znak szczęścia w postaci wieńca zwanego "górska radość". Majeranek jest kuzynem oregano, pochodzący z regionów Morza Śródziemnego i jest teraz powszechnie stosowaną przyprawą w wielu częściach Europy. Stosowane są świeże liście, całe lub posiekane oraz suszone całe, rozdrobnione lub zmielone. Topy kwiatowe i nasiona, które nie są tak silne jak liście, są również wykorzystywane jako środki aromatyzujące. Słodki majeranek jest mały i ma owalny kształt liści. Jest jasno zielony z szarawym odcieniem. Majeranek ma ziołowy zapach i delikatny słodki aromat tymianku i bazylii. Majeranek doniczkowy jest gorzki i mniej słodki. Majeranek zawiera od 0,3% do 1% olejku eterycznego, głównie monoterpenów. Zawiera wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, witaminę A, witaminę C, niacynę. Zazwyczaj używany jest w kuchni europejskiej i jest dodawany do sosów rybnych, małży, owoców morza, sosów na bazie masła, sałatek, sosów na bazie pomidorów, octu, sosów grzybowych i do bakłażana. W Niemczech, majeranek nazywany jest "kiełbasianym ziołem" i jest używany wraz tymiankiem i innymi przyprawami w różnych rodzajach kiełbas. Zazwyczaj dodaje się go na końcu gotowania, aby zachować swój delikatny smak lub jako dekoracja. Majeranek pasuje do warzyw, między innymi do kapusty, ziemniaków i fasoli. Nasiona są używane do aromatyzowania słodyczy i produktów mięsnych. W kuchni Francuskiej stosowany jest miedzy innymi w bukiecie przypraw tzw. " bouquet garni" i wraz z innymi przyprawami stosuje się do aromatyzowania wieprzowina, ryb i dań z jagnięciny. W kuchni greckiej, stosuje się do mięs z grilla, jagnięciny oraz dopełnienie cebuli, czosnku i wina. Włosi używają go w sosach pomidorowych, pizzy, daniń z ryb i warzyw. W Europie Wschodniej, jest on dodawany do grillowanych mięs i gulaszy z papryki, chili, orzechów, owoców. W krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, majeranek dodawany jest do jagnięciny, baraniny, potraw z grilla, do warzyw i owoców morza. Stosowany do drobiu, pasztetów, serów, wędlin, zup i dresingów do sałatek. Stosowany jest w mieszankach przyprawowych takich jak: Bouquet garni, fines herbes, khmeli suneli, mieszanki ziół do kiełbas i mieszanki przypraw do marynat. Grecy majeranek szeroko stosowali aby leczyć obrzęk, drgawki, i zatrucia. Tradycyjnie był używany w herbacie, aby leczyć bóle głowy, katar, oczyścić zatoki oraz działa uspokajająco. Majeranek jest również używany aby złagodzić bóle brzucha i bóle mięśni oraz poprawiaj krążenie. Okazuje się, że mają dobre właściwości przeciwutleniające, z tłuszczami i pomaga zachować kolor karotenoidów. 23

24 Stewia naturalny słodzik Stewia, skupnia (Stevia) rodzaj z rodziny astrowatych obejmujący ok. 240 gatunków. Rośliny te występują w Ameryce Południowej i Ameryce Środkowej sięgając na północy po Meksyk i Stany Zjednoczone. Naukowa nazwa rodzaju upamiętnia Pedro Jaime Esteve (zwanego Steviusem) botanika i medyka z Walencji, zm. 1556[3]. Do rodzaju należą rośliny jednoroczne, byliny, półkrzewy i krzewy osiągające zwykle ok cm wysokości. Pęd jest wzniesiony i zwykle rozgałęziony. Liście ułożone w większości naprzeciwlegle lub skrętolegle, ogonkowe lub siedzące. Blaszka liściowa 1- lub 3-żyłkowa, kształtu od równowąskiego, przez lancetowate do jajowatego i trójkątnego, całobrzega do piłkowanej, gładka lub naga. Kwiaty skupione w dyskowate koszyczki luźne do gęstych. Korona kwiatów purpurowa do różowej, rzadziej biała, kształtu dzwonkowatego[3]. Stevia rebaudiana jest rozpowszechniona w uprawie i wykorzystywana jako źródło stewiozydów i do słodzenia potraw i napojów. 24

25 Kocanka włoska Curry /Helichrysum italicum Roślina ta jak nazwa łacińska wskazuje, pochodzi z cieplejszych rejonów Europy, dlatego może nieprzezimować w naszych ogrodach jeśli temperatury będą bardzo niskie. Najlepiej nadaje się więc do donic które bez problemu można wstawić na zimę do cieplejszych pomieszczeń. Pomieszczenia do zimowania Kocanki włoskiej nie mogą być pomieszczeniami ciemnymi takimi jak piwnica. Kocanka włoska powinna mieć zapewnioną przepuszczalną glebę kompostowa oraz słoneczne stanowisko. Podlewać należy ją z umiarem, szczególnie przy niższych temperaturach ze względu na jej podatność na gnicie. Ze względu na zapach liści przypominający do złudzenia mieszankę przypraw,,curry'', w krajach anglojęzycznych Kocanka włoska najczęściej nazywana jest potocznie,,rośliną Curry'' (Curry Plant). Zapach ten silnie wyczuwalny jest przy zroszeniu liści i jest on znacznie silniejszy od dosyć delikatnego gorzkawego smaku. Świeże, drobniutko posiekane liście dodaje się w niewielkich ilościach głównie do sałatek, majonezów i wytrawnych białych serków. Poleca się ją także do dań rybnych i z kurczaka szczególnie tych z ryżem, w których stosuje całe małe gałązki usuwając je przed podaniem, tyczy się to nie tylko pieczeni, gałązki kocanki można wrzucać do wody na krótko przed końcem gotowania aromatyzując w ten sposób ryż. Kocanka włoska ma zastosowanie w kosmetyce w postaci roztworów olejku eterycznego (wysoce cenionego zarówno w przenośni jak i dosłownie) oraz hydrolatu, maceratu a także naparów.preparaty te mają właściwości silnie antybakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe oraz antyoksydacyjne. Preparaty z kocanki są doskonałym środkiem stosowanym na skórę w celu gojenia ran, zaniku blizn oraz likwidacji stanów zapalnych i alergicznych skóry. Substancje aktywne rośliny poprzez działanie obkurczające na naczynka regeneruje skórę przy opuchnięciach, siniakach, oparzeniach, wybroczynach, przekrwieniach, rozstępach oraz trądziku. Olejek kocanki jest również składnikiem perfum, mydeł oraz innych kosmetyków. Pomimo iż miodowo-korzenny aromat ze względu na skojarzenia z potrawami z curry nie każdemu odpowiada, olejek eteryczny z kocanki włoskiej jest bardzo ceniony w aromaterapii. Posiada on właściwości relaksacyjne, immuno-stymulacyjne, tonizujące, łagodzące uczucie bólu, poprawiające samopoczucie, pomagające w walce z bezsennością jak również ulgę dla układu oddechowego szczególnie przy schorzeniach o podłożu bakteryjnym oraz astmatycznych. Jako środek regulujący pracę serca polecany jest przy palpitacji. Helichrysum italicum posiada dosyć szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Preparaty z tego zioła stosowane są zewnętrznie na bóle mięśni i stawów min. reumatyczne, opuchlizny, stłuczenia, krwiaki (substancje rośliny sprawiają że tkanki reabsorbują krew, znika zaczerwienienie i uczucie bólu wywołane uciskaniem nerwów) a także w celu zatamowania krwawienia i odkażenia przy drobnych zranieniach i obtarciach. Picie naparów wspomaga układ odpornościowy i zalecane jest przy przeziębieniach, gorączce, bólach żołądka, schorzeniach wątroby oraz astmie. Podobnie inhalacje z naparów są wielce pomocne w stanach zapalnych układu oddechowego i astmatycznych. Można również używać naparów w celu dezynfekcji jamy ustnej. 25

26 Estragon Artemisia dracunculus Estragon jest wieloletnim ziołem, cenionym jako przyprawa kuchenna. Posiada liczne właściwości zdrowotne, a dodawany do potraw może zastępować sól. Z powodzeniem własny estragon możemy uprawiać na ogrodowej grządce lub choćby w domu w doniczce, a zbiory są możliwe przez cały sezon. Zobacz jak wygląda uprawa estragonu oraz jakie jest zastosowanie estragonu w kuchni i medycynie. Estragon (Artemisia dracunculus), określany też jako bylica estragon lub draganek, to wieloletnie zioło, które do Europy przywędrowało w czasie wojen krzyżowych z obszarów środkowej Azji. Jest silnie krzewiącą się byliną, o prostych łodygach, drewniejących u nasady. Może osiągać do 1,5 m wysokości. Liście są podłużne, lancetowate, barwy zielonej. Żółtozielone koszyczki kwiatowe, zebrane w wiechowate kwiatostany, możemy obserwować od połowy lata do jesieni. Estragon - wymagania, stanowisko uprawy Uprawa estragonu może być prowadzona na stanowisku słonecznym i osłoniętym od wiatru. Gleba powinna być żyzna, próchnicza, o ph zbliżonym do obojętnego, dobrze spulchniona i odchwaszczona. W okresie wzrostu estragon wymaga odchwaszczania i podlewania. Estragon - rozmnażanie, wysiew nasion W uprawie w naszym kraju spotykane są dwie formy estragonu - rosyjska i niemiecka. Forma niemiecka (zwana też francuską) jest bardziej popularna, jednak w naszym klimacie rzadko zakwita i wydaje nasiona. Dlatego też ten estragon rozmnaża się wiosną z rozłogów podziemnych. W tym celu estragon trzeba wykopać i z rośliny matecznej pobrać fragmenty rozłogów z kilkoma oczkami, a następnie posadzić je bezpośrednio do gruntu w rozstawie nie mniejszej niż 40x40 cm. Tak przygotowane sadzonki przykrywamy warstwą gleby grubości około 8 cm. Latem można też pobrać sadzonki zielne. Z nasion można zaś rozmnażać formę rosyjską, która jest nieco ostrzejsza w smaku i bardziej gorzka. Wiosną wysiewa się je do doniczek w domu lub na rozsadniku. 26

27 Oregano Lebiodka pospolita Lebiodka pospolita (Origanum vulgare), zwana popularnie oregano gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Rośnie w Afryce Północnej, Europie i Azji[2]. W Polsce występuje na całym terytorium i jest pospolity. Inna nazwa: dziki majeranek[3]. Łodyga wzniesiona, prosta, sztywna, czterokanciasta, rozgałęziona, o wysokości do 80 cm. Cała jest owłosiona, czasami wybarwiona na purpurowo. Cała roślina wytwarza silny, charakterystyczny zapach. Wszystkie liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, czasami słabo ząbkowane. Ulistnienie naprzeciwległe. Na liściach występują drobne, przeświecające punkty. Są to gruczoły wytwarzające olejki eteryczne. Kwiaty wyrastają w szczytowych podbaldachach. Są przedprątne, jedno, lub obupłciowe, zapylane przez błonkówki. Ich kielich ma jajowatotrójkątne, zaostrzone ząbki, korona o długości 4-6 mm ma różowoliliowy kolor i jest wargowa. 3 klapy dolnej wargi są okrągłe, warga górna i środkowa klapa dolnej wargi są nieco wycięte. Występują małe przykwiatki, o szerokości większej niż ich długość. Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Świetliste zarośla, zwłaszcza nadrzeczne, widne lasy liściaste, suche wzgórza i zbocza. W górach rośnie aż do piętra kosodrzewiny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Trifolio-Geranietea. Surowiec zielarski : ziele (Origani Herba). Głównym składnikiem jest olejek eteryczny zwany olejkiem tymolowym, zawierający tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Ponadto jako składniki czynne występują garbniki, flawonoidy (apigenina, luteolina), kwas kawowy, kwas ursolowy, kwas rozmarynowy[4] i fitosterole. W owocach obecny śluz (ok. 6%). Działanie : wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Zewnętrznie olejek tymolowy wykorzystuje się do płukania gardła, wzmacniających kąpieli oraz przy trudno gojących się ranach skóry i świądzie. Napar z mieszanki lebiody (zazwyczaj w mieszance z innymi ziołami) działa wiatropędnie i stosowany jest przy atonii jelit, nadmiernej fermentacji jelit, bębnicy, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby. Zbiór i suszenie : zbiera się ziele w okresie kwitnienia i suszy w przewiewnym miejscu. Sztuka kulinarna: roślina przyprawowa w kuchni wielu narodów, głównie zachodnich. Wchodzi m.in. w skład ziół prowansalskich. Lebiodki używa się do sosów, pizzy, przyprawiania mięsa, sałatek. Używana jest do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut, likierów. Wchodzi w skład niektórych kosmetyków, jest składnikiem płynów do kąpieli i do płukania ust. 27