Wpływ regularnego oddawania krwi na organizm ludzki w opinii honorowych dawców krwi

Transkrypt

1 Dawid Makowicz 1, Monika Kłosowicz 1, Natalia Śliwa 1, Mariola Niezgoda 1, Renata Rabiasz 2 Wpływ regularnego oddawania krwi na organizm ludzki w opinii honorowych dawców krwi The influence of regular blood donation on human organism in opinion of Honorary Blood Donors 1 Studenckie Koło Honorowych Dawców Krwi i Potencjalnych Dawców Szpiku przy Zakładzie Pielęgniarstwa Państwowej Wyższej Szkoły zawodowej im. Stanisława Pigonia w Krośnie. 2 Opiekun pracy: dr n. med. Renata Rabiasz. Kierownik Zakładu Pielęgniarstwa Państwowej Wyższej Szkoły zawodowej im. Stanisława Pigonia w Krośnie. Opiekun Koła. STRESZCZENIE Wstęp: Honorowe dawstwo krwi polega na bezinteresownym oddaniu krwi przez osoby zdrowe osobom, które wymagają transfuzji. W ostatnim czasie w Polsce obserwujemy spadek ilości donacji krwi, spowodowany pogłoskami dotyczącymi krwiodawstwa. Osobami, które najbardziej obiektywnie potrafią ocenić wpływ oddawania krwi na organizm, są honorowi dawcy krwi. Cel pracy: Celem badania było poznanie opinii oraz własnych doświadczeń honorowych dawców krwi na temat wpływu systematycznego oddawania krwi na organizm ludzki. Autorzy poprzez poznanie realnego odczucia krwiodawców chcieli zaprzeczyć mitom dotyczącym krwiodawstwa, które zakorzenione są od dawna w polskim społeczeństwie. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono na 467 krwiodawcach metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety składającego się z 12 pytań zamkniętych oraz metryczki. Wyniki: Krwiodawcy w większości (70,2%) uważają, że od oddawania krwi nie można się uzależnić. 3/4 ankietowanych uważa, iż nie istnieje zjawisko zwane efektem nadprodukcji krwi. Zdaniem 76,7% respondentów nie ma możliwości powstania nadciśnienia wskutek regularnego oddawania krwi. Wnioski: Wraz ze wzrostem ilości oddanej krwi u krwiodawców rośnie przekonanie, iż nie można uzależnić się od oddawania krwi oraz nie pojawia się stan jej nadprodukcji. Osoby regularnie oddające krew nie są narażone na nadciśnienie z powodu donacji. Krwiodawcy decydują się na oddanie krwi głównie z powodów altruistycznych, najważniejsze dla nich jest dobre samopoczucie, które związane jest z pomocą drugiemu człowiekowi. Słowa kluczowe: honorowe krwiodawstwo, mity odnośnie krwiodawstwa.

2 ABSTRACT Introduction: Honorary blood donation involves disinterested donation of blood from healthy people to people who need transfusions. Recently we can observe the decline of amount of donations of blood which is caused by rumours related to blood donation. People who can evaluate the influence of giving blood on human organism in the most objective way are Honorary Blood Donors. Aim: The aim of the study was to know the opinion and self-experience of Honorary Blood Donors about regular blood donating on human organism. Authors, after recognise the real blood donors' feelings, want to deny myths related to blood donation which are present in Polish society for a long time. Material and Methods: The research was carried out using a diagnostic survey method. The author's questionnaire consists of 12 closed questions and the certificate. It had been filled by 467 respondents (blood donors). Results: Most of blood donors (70,2%) think that people cannot become addicted to giving blood. Three quarters of respondents think there is no such phenomenon as overproduction of blood. According to 76,7% of respondents there is no possibility of emergence of hypertension as a result of regular blood donating. Conclusions: With the rise of amount of given blood icreases the conviction that there is no possibility to become addicted to giving blood and the phenomenon of blood overproduction does not appear. People who give blood regularly are not exposed to hypertension because of blood donating. Blood donors decide to donate blood mainly because of altruistic reasons. Wellbeing connected with helping people is the most important factor for them. Key words: Honorary blood donation, blood donation myths Wstęp Honorowe dawstwo krwi to akcja społeczna, polegająca na bezinteresownym oddawaniu jedynego w swoim rodzaju leku jakim jest krew, przez osoby zdrowe dla osób, które wymagają jej transfuzji. Leczenie za pomocą krwi jest możliwe tylko dzięki ludziom dobrej woli, którzy decydują się oddać cząstkę siebie dla innego człowieka [1]. Jak do tej pory nie wymyślono metody sztucznej produkcji krwi, jego jedynym producentem jest organizm ludzki [2]. Rozwój krwiodawstwa spowodował ogólny postęp w chirurgii naczyniowej i serca. Pojawiła się skuteczna metoda leczenia ciężkiej postaci niedokrwistości oraz hemofilii. Częściej dokonywane transfuzje krwi, związane z większą ilością oddawanej krwi, spowodowały spadek śmiertelności powypadkowej i okołooperacyjnej. Krwiolecznictwo stało się również nieodłącznym elementem stosowanym podczas przeszczepów narządów, wpłynęło też pozytywnie na terapię chorób nowotworowych [3]. Propagowanie szczytnej idei krwiodawstwa połączone z wysiłkiem zmierzającym do zaspokojenia potrzeb krwiolecznictwa jest podstawowym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. W celu jego realizacji konieczne jest podjęcie działań edukacyjnych wobec obywateli polskiego społeczeństwa oraz realizacja szeregu działań marketingowych w tym aspekcie. Biorąc pod uwagę zapotrzebowanie na krew, a realną jej ilość, należy zadać sobie pytanie o skuteczność podejmowanych działań. Nieodłącznym elementem prowadzonej polityki zachęcania do krwiodawstwa powinna być kampania edukacyjna wzbogacona o rzetelną wiedzę dla potencjalnych dawców. Ważne jest, by dotyczyła ona przede wszystkim

3 samego procesu donacji, ale również korzyści płynących z oddawania krwi. Edukacja ta powinna być prowadzona w ogóle społeczeństwa, jednak szczególnie powinna być skierowana do ludzi młodych, wśród których jest najwięcej potencjalnych dawców [4]. W Polsce w 2014 roku 617 tys. osób oddało honorowo krew, wynik ten jest bardzo niepokojący, bowiem był to wynik o 30 tys. słabszy niż w 2013 roku. Jak podają statystyki w Polsce krew oddaje zaledwie 2,8% osób w wieku produkcyjnym, co stanowi 1,9% całego społeczeństwa [5]. Ten wskaźnik jest niemal dwukrotnie niższy, niż średnia w Unii Europejskiej oraz zdecydowanie niższy, niż zalecenia ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia, zgodnie z którymi, pokrycie zapotrzebowania na krew realne jest tylko w tych krajach, w których regularnie, każdego roku, donacji krwi dokonuje nie mniej, niż 2,0 2,5% ogółu populacji [6]. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych analogiczna wartość wynosiła według danych z 2009 roku 7% [7]. Powodów zmniejszania się ilości dawców w naszym kraju jest wiele, jednym z nich jest niski poziom wiedzy dotyczący krwiodawstwa. Powoduje on powstawanie nieprawdziwych i krzywdzących plotek, które odstraszają potencjalnych dawców od decyzji o oddaniu krwi. Mity te dotyczą przede wszystkim fałszywych stwierdzeń, iż od oddawania krwi można się uzależnić oraz że przy regularnym oddawaniu krwi może dojść do tak zwanego zjawiska nadprodukcji krwi. Jeszcze inni przeciwnicy oddawania krwi twierdzą, iż wielokrotne donacje mogą powodować powstanie nadciśnienia [8]. Ogólna niewiedza i czerpanie informacji z niemedycznych stron internetowych, popycha ludzi ku stwierdzeniom,, iż podczas oddawania krwi może dojść do zakażenia, a sam zabieg pobrania krwi jest bolesny. Wszelkie wahania i rozterki targające młodymi ludźmi, będącymi potencjalnymi krwiodawcami, należy wyjaśniać lub dementować. Wynika to bowiem z ograniczonej wiedzy na temat krwiodawstwa i krwiolecznictwa, obawy o swoje zdrowie po dokonaniu donacji, a także z przyjęcia opinii pewnej części społeczeństwa negatywnie wypowiadającej się na temat tej szczytnej idei jako swojej [9]. W celu podkreślenia, iż krwiodawstwo wcale nie ma negatywnego wpływu na organizm ludzki można posłużyć się bardzo ciekawym faktem, iż wśród honorowych dawców krwi sporą grupę stanowią pracownicy służby zdrowia (lekarze, pielęgniarki, pielęgniarze, ratownicy medyczni i położne), osoby które z jednej strony doskonale znają istotność krwi przy ratowaniu ludzkiego życia, a z drugiej strony są to osoby posiadające większą wiedzę medyczną niż ogół społeczeństwa i tym samym zdające sobie sprawę, iż powstałe mity pochodzą od osób nie posiadających fachowej medycznej wiedzy [1].

4 Donacje krwi utrzymują się w Polsce na niewystarczającym poziomie w porównaniu do ogólnego zapotrzebowania, dlatego konieczne jest prowadzenie akcji mających na celu zwielokrotnienie liczby osób, które honorowo oddają krew. Przykładem takiej akcji może być organizowana przez Studenckie Koło Honorowych Dawców Krwi i Potencjalnych Dawców Szpiku I Krośnieńska Wampiriada Studentów, w której udział wzięło 149 osób oddając wspólnie ponad 62 litry krwi [10]. W wielu krajach w celu zwiększenia liczby donacji krwi stosuje się szereg dodatkowych działań, zaczynając od organizowania ekip wyjazdowych, poprzez pobieranie składników krwi metodami zautomatyzowanymi, a w niektórych przypadkach kończąc nawet na donacjach płatnych [11]. Honorowi dawcy krwi poprzez swoją działalność w pełni zasługują na szacunek wśród społeczeństwa. Nowoczesna opieka medyczna nie mogłaby w sposób właściwy funkcjonować bez krwi. Ofiarność honorowych dawców krwi dla ratowania ludzkiego życia, jest godna najwyższego uznania. Słowa podziękowania należą się wszystkim, zarówno tym, którzy systematycznie oddają krew, jak i tym, którzy uczynią to jednokrotnie, ponieważ każda ilość jest ważna i każda może uratować komuś życie. Krwiodawcy to również osoby, które w sposób rzetelny są w stanie ocenić wpływ regularnego oddawania krwi na organizm ludzki, poprzez własne doświadczenie w tej kwestii [1]. Cel pracy Celem badania było poznanie opinii oraz własnych doświadczeń honorowych dawców krwi na temat wpływu systematycznego oddawania krwi na organizm ludzki. Autorzy poprzez poznanie realnego odczucia krwiodawców chcieli zaprzeczyć mitom dotyczącym krwiodawstwa, które zakorzenione są od dawna w polskim społeczeństwie. Materiał i metoda W badaniu wzięło udział 467 honorowych dawców krwi z całej Polski. Wśród respondentów znajdowało się 232 kobiety oraz 235 mężczyzn. Przedział wiekowy w badanej grupie przedstawiał się następująco: lata 160 osób, lat 157 osób, lat 76 osób, powyżej 35 roku życia 74 osoby. Spośród ankietowanych ilość oddanej krwi przedstawia się następująco: 81 osób oddało poniżej 2 litrów, 137 osób oddało między 2 a 5 litrami, 98 osób oddało od 5 do 8 litrów, 40 osób oddało od 8 do 10 litrów, natomiast osób, które oddały ponad 10 litrów było 108.

5 Badanie było prowadzone w lutym 2016 roku metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety składającego się z 12 pytań zamkniętych oraz metryczki. Udział w badaniu był dobrowolny, respondentów zapoznano z jego celem oraz zapewniono o anonimowości. Wyniki Wykres 1. Możliwość uzależnienia się od regularnego oddawania krwi w opinii honorowych dawców krwi. 11% 18,8% 70,2% tak nie nie mam zdania W większości (70,2%) honorowi dawcy krwi uważają, iż od regularnego oddawania krwi nie można się uzależnić, przeciwnego zdania jest niespełna 1/5 ankietowanych. Swojego zdania w tej sprawie nie ma 11% respondentów. Wykres 2. Przekonanie respondentów o braku możliwości uzależnienia się od oddawania krwi, a ilość dotychczas oddanej krwi. 50% 65,7% 67,3% 75% 92,6% poniżej 2 litrów 2-5 litrów 5-8 litrów 8-10 litrów powyżej 10 litrów

6 Połowa ankietowanych, którzy oddali poniżej 2 litrów krwi jest zdania, że od oddawania krwi nie można się uzależnić. Największy odsetek (92,6%) przekonanych o braku możliwości uzależnienia się od oddawania krwi jest u ankietowanych, którzy oddali powyżej 10 litrów krwi. Wykres 3. Możliwość powstania nadprodukcji krwi w organizmie spowodowana regularnym oddawaniem krwi w opinii honorowych dawców krwi. 12,8% 12,2% 75% tak nie nie mam zdania 3/4 respondentów jest przekonanych, że regularne oddawanie krwi nie może powodować zjawiska nadprodukcji krwi, przeciwnego zdania jest 12,3% badanych. Zdania w ww. kwestii nie ma 12,8% respondentów. Wykres 4. Przekonanie respondentów o braku możliwości dojścia w organizmie do zjawiska nadprodukcji krwi, a ilość dotychczas oddanej krwi. 57,1% 70,8% 72,4% 80% 96,2% poniżej 2 litrów 2-5 litrów 5-8 litrów 8-10 litrów powyżej 10 litrów

7 Najmniejszy odsetek (57,1%) przekonanych o barku możliwości powstania nadprodukcji krwi przy regularnym oddawaniu krwi jest u respondentów, którzy oddali poniżej 2 litrów krwi. Rośnie on wraz ze wzrostem ilości oddanej krwi i największy (96,2%) jest wśród ankietowanych, którzy oddali powyżej 10 litrów krwi. Wykres 5. Opinia krwiodawców na temat możliwości powstania nadciśnienia w związku z wieloletnim oddawaniem krwi. 1,1% 22,2% 76,7% nie nie mam zdania tak Najwięcej, bo ponad ¾ ankietowanych jest zdania, iż nie ma zagrożenia powstania nadciśnienia w skutek długotrwałego oddawania krwi, przeciwnego zdania jest 1,1%. Zdania w tej sprawie nie ma 22,2% badanych. Wykres 6. Ocena możliwości wystąpienia zakażenia przy pobieraniu krwi przez krwiodawców. 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 78,6% 18,6% 2,8% tak nie nie mam zdania Ponad ¾ ankietowanych uważa, że przy pobieraniu krwi niemożliwe jest wdanie się zakażenia podczas wkłuwania igły. Nieznaczny odsetek ankietowanych, bo 2,8% twierdzi, że jest to możliwe, natomiast nieco ponad 18,8% nie ma zdania w tym temacie.

8 Wykres. 7. Subiektywna ocena dawców krwi w zakresie odczuwanego bólu przy wkłuciu igły do żyły. poszarpanie przez piranie 1,5% dotknięcie jeżozwierza 31,4% ukąszenie komara 67,1% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 Krwiodawcy porównują najczęściej (67,1%) ból powstały w wyniku wkłucia igły do żyły do ukłucia komara. Niespełna co trzeci respondent (31,4%) ból ten porównuje do ukłucia jeżozwierza. Nieliczny odsetek (1,5%) ból ten porównuje do poszarpania przez piranię. Wykres. 8. Zalety dla organizmu ludzkiego związane z honorowym dawstwem krwi w opinii respondentów. 19,4% 80,6% kontrola stanu zdrowia lepsze samopoczucie psychiczne Większość ankietowanych (80,6%) jako największy atut oddawania krwi dla organizmu dawcy podaje lepsze samopoczucie psychiczne, dla 19,4 % najważniejsza jest możliwość stałej kontroli swojego stanu zdrowia.

9 Dyskusja Jak podaje literatura jednym z głównych mitów, który wpływa na zmniejszenie ilości krwiodawców jest obiegowa teoria, iż od oddawania krwi można się uzależnić i że jeśli odda się krew jednorazowo, będzie się to musiało robić do końca życia [12]. Jednakże z przeprowadzonego badania wynika, że zdecydowana większość krwiodawców jest przekonana o fakcie, iż od oddawania krwi nie można się uzależnić. Wraz ze wzrostem oddanej krwi zwiększa się również ilość respondentów, którzy jednoznacznie opowiadają się za tym, że od oddawania krwi nie można się uzależnić. Największy odsetek osób przekonanych, że oddawanie krwi nie uzależnia jest wśród respondentów najbardziej doświadczonych w tej kwestii. Potwierdzeniem dla badania są wyniki w Opolskiej Uczelni, gdzie 82% respondentów uważa, że mitem jest możliwość uzależnia się od oddawania krwi [13]. Obydwa osiągnięte rezultaty potwierdza Niechwiadowicz-Czapka podkreślając, że nie ma dowodów na konieczność oddawania w przyszłości krwi, w przypadku zarówno jednej jak i wielu donacji. Zwraca też ona uwagę na to, że organizm przyzwyczaja się do krótkiego, okresowego ubytku krwi [1]. Otrzymane wyniki potwierdza również rekordzista Polski w ilości oddanej pełnej krwi (ponad 80 litrów) Andrzej Lis, który w wywiadzie zaznacza, iż nieprawdą jest plotka mówiąca o tym, że jeśli ktoś zdecyduje się oddać krew będzie musiał robić to przez cały czas [14]. Z powyższy stereotypem ściśle powiązany jest też drugi mówiący o tym, że przy regularnym oddawaniu krwi może dojść do zjawiska nadprodukcji krwi. Jak pokazuje prezentowane badanie jeszcze większa ilość badanych niż w poprzednim pytaniu jest przekonana o tym, że nie ma możliwości dojścia do takiego zjawiska. W tym pytaniu również obserwujemy zależność, iż wraz ze wzrostem oddanej krwi ankietowani przekonują się o braku możliwości dojścia do nadprodukcji krwi. Potwierdzeniem wyników są badania przeprowadzone w Szkole Zawodowej w Opolu, gdzie 65 % respondentów opowiedziało się za tym, iż nie ma możliwości powstania nadprodukcji krwi w organizmie spowodowanego przez regularne oddawanie krwi [13]. Również w badaniu wśród krakowskich studentów odnajdujemy potwierdzenie do prezentowanych wyników, tam zaledwie 5,2% studentów jako możliwy efekt uboczny podało nadprodukcję krwi [15]. Osiągnięte wyniki potwierdza zarówno Niechwiadowicz-Czapka w swojej pracy jak i w wywiadzie dr hab. Jerzy Wojnar. Oboje podkreślają, że regularne oddawanie krwi nie wiąże się z powstawaniem nadmiernej liczby krwinek czerwonych. U stałych dawców nie występuje zjawisko nadprodukcji krwi, ponieważ organizm ludzki produkuje dokładnie tyle krwi, ile potrzebuje. [1,16].

10 Kolejnym z mitów, z którym spotykamy się w polskim społeczeństwie jest ten mówiący o możliwości powstania nadciśnienia w skutek oddawania krwi. W prowadzonym badaniu respondenci w zdecydowanej większości twierdzą, że jest to stwierdzenie fałszywe i nie ma takiej możliwości. Zaledwie co setny ankietowany dopuszcza, że istnieje taka możliwość. Osiągnięte wyniki potwierdza wielu autorów prac w tej dziedzinie. Przeprowadzone przez Stainsby ego i wsp. analizy kilkunastu zebranych badań nie wykazały żadnego dowodu na zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia u dawców krwi [17]. W badaniu Damulak znajdujemy jednoznaczne potwierdzenie do osiągniętych wyników, że regularne honorowe dawstwo nie może powodować nadciśnienia krwi. Co ciekawe Damulak opisuje zjawisko, w którym oddawanie krwi wpływa pozytywnie na ciśnienie, zapobiegając jego rozwojowi. Podczas oddawania krwi u każdego krwiodawcy badane są czynniki, które mogą powodować rozwój nadciśnienia, a dzięki regularnemu oddawaniu krwi i częstym badaniom można wykryć te czynniki dosyć szybko i je wyeliminować [18]. Jeszcze dalej idzie w swoim rozważaniu lek. med. Krzysztof Rewiuk, który opierając się o literaturę wskazuje na odległy efekt obniżania się ciśnienia tętniczego krwi u osób otyłych, które poddawane są krwioupustom [19,20]. Można tu również zaznaczyć, że w oparciu o prowadzone badania, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców i dawców krwi, nadciśnienie tętnicze nie jest powodem do dyskwalifikacji z honorowego oddawania krwi [21]. Krzywdzące dla całej idei krwiodawstwa jest stwierdzenie, że przy oddawaniu krwi może dojść do zakażenia. Faktyczne występowanie tego mitu wśród polskiego społeczeństwa potwierdza badanie Czapli, gdzie zaledwie 38% ankietowanych uważa, że nie ma możliwości powstania zakażenia przy oddawaniu krwi [13]. Bardzo podobny wynik osiągnięto w badaniu wśród uczniów szkół średnich, tam 38,7% uważa, iż nie ma możliwości dojścia do zakażenia [22]. Wyniki te są alarmujące, ponieważ dotyczą one młodych ludzi, będących potencjalnymi dawcami. W niniejszej pracy badani krwiodawcy dementują te pogłoski, w zdecydowanej większości opowiadając się za tym, iż jest to nie możliwe. Nikły procent badanych podaje, iż teoretycznie jest to możliwe, mając epizodyczne doświadczenie z przekłuciem żyły lub powstaniem siniaka. W badaniach wśród krakowskich studentów u 8% ogółu występuje lęk przed oddaniem krwi spowodowany przeświadczeniem o tym, że podczas oddawania krwi może dojść do zakażenia [15]. Jeszcze korzystniejszy wynik osiągnięto podczas badania w Lublinie, gdzie zaledwie 3,1% ankietowanych uważa, że podczas oddawania krwi może dojść do zakażenia [23]. Literatura medyczna jednoznacznie odnosi się do prezentowanej tematyki. Nie ma możliwości powstania zakażenia podczas pobierania krwi. Sprzęt używany

11 przy pobieraniu krwi jest sterylny, a w krajach rozwiniętych do pobierania krwi używa się jedynie sprzętu jednorazowego użytku. Polska jest krajem bezpiecznym dla krwiodawców. Nie ma możliwości dojścia do zakażenia się jakąkolwiek chorobą zakaźną podczas oddawania krwi [1]. Warto podkreślić też, iż zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia osoba decydująca się oddać krew, przechodzi szereg badań stwierdzających czy nie zmaga się ona z chorobą zakaźną. Dzięki regularnemu oddawaniu jesteśmy więc w stanie stale kontrolować swój stan zdrowia i szybko zdiagnozować zakażenie, które powstało podczas życia codziennego [21]. Jeszcze inną pogłoską krążącą wśród społeczeństwa jest rzekomo duży ból spowodowany wprowadzeniem igły do żyły. W badaniu przeprowadzonym w Lublinie odczuwanego bólu obawiało się 9,7% ankietowanych [23]. Jak podają wyniki w prowadzonym badaniu, zdecydowana większość krwiodawców, ból spowodowany ukłuciem porównuje do ukąszenia przez komara. Dla dużo mniejszego grona osób ból jest ten nieco większy. Nieliczne badane jednostki określają powstały ból jako faktycznie dotkliwy, tłumaczyć ich odczucie można w bardzo prosty sposób, tj. każdy ma inny próg bólu, stąd osoby, które tak odpowiedziały są bardziej podatne na odczucie bólu. Jak czytamy w Mini poradniku przygotowanym przez Natalię Bator, krwiodawcy porównują moment wkłucia igły do żyły z ukąszeniem komara, z tą różnicą, że tu nic nie swędzi [24]. Przedstawione wyniki potwierdzają studenci krakowskich Uczelni, gdzie zaledwie 2,4% ankietowanych ból powstały w skutek wkłucia określa jako faktycznie odczuwalny skutek uboczny oddawania krwi [15]. Wart podkreślenia jest również fakt, iż w badaniu prowadzonych na wrocławskich Uczelniach aż 92% tamtejszych krwiodawców proces donacji określiło jako bezbolesny [9]. Ostatnim badanym aspektem były zalety dla organizmu ludzkiego związane z honorowym dawstwem krwi w opinii honorowych dawców krwi. Z badania wynika, że zdecydowana większość ankietowanych jako plus oddawania krwi dla organizmu podaje lepsze samopoczucie psychiczne w związku ze zrobieniem czegoś dobrego. Krwiodawcy decydowali się na oddawanie krwi głównie z powodów altruistycznych. To, iż honorowi dawcy krwi oddają krew bezinteresownie potwierdzają też inne badania. Wśród krakowskich studentów 55,3% respondentów decydowało się oddać krew z chęci pomocy innym [15]. Najczęściej podawanym powodem (50%) oddawania krwi w badaniu Buciuniene i wsp. jest chęć pomocy osobom chorym [25]. Natomiast w badaniu Ray a i wsp. najczęstszymi powodami podjęcia decyzji o donacji są chęci przyłączania się do szczytnej idei oraz chęć ratowania ludzkiego życia [26]. Dodatkowym aspektem, który zaobserwowano w badaniu we

12 Wrocławiu jest to, iż krwiodawcy posiadają bardzo małą wiedzę na temat przysługujących im przywilejów, co dodatkowo potwierdza, iż robią to oni z potrzeby serca, nie licząc na profity [9]. Wnioski 1. Wraz ze wzrostem ilości oddanej krwi u krwiodawców rośnie przekonanie, iż nie można uzależnić się od oddawania krwi oraz nie pojawia się stan jej nadprodukcji. 2. Osoby regularnie oddające krew nie są narażone na nadciśnienie z powodu donacji. 3. Nie ma możliwości dojścia do zakażenia się jakąkolwiek chorobą zakaźną podczas oddawania krwi. 4. Większość krwiodawców proces donacji określa jako bezbolesny. 5. Krwiodawcy decydują się na oddanie krwi głównie z powodów altruistycznych, najważniejsze dla nich jest dobre samopoczucie, które związane jest z pomocą drugiemu człowiekowi. Piśmiennictwo 1. Niechwiadowicz-Czapka T.: Leczenie Krwią. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, Guide to the preparation, use and quality assurance of blood components, European Directorate for the Quality of Medicines & HealthCare (EDQM), recommendation No. R (95) 15, wyd. 14, Koster J., Hassall O.W.: Attitudes towards blood donation and transfusion in Bamenda, Republic of Cameroon. Transfus Med. 2011; 21 (5): Opaliński J.: Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia. Tom.1. Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP, Warszawa 2011, Żyra M.: Zdrowie i ochrona zdrowia w 2014 roku. GUS, Warszawa 2015, Blood donation in Europe. na dzień r. 7. Hillyer K.L.: The blood donor, donation process and technical aspects of blood collection. [w]: Hillyer C.D. i wsp. (red.).: Transfusion Medicine and Hemostasis. Clinical and Laboratory Aspects. Elsevier 2009: Fakty i mity o oddawaniu krwi. na dzień r.

13 9. Kozłowska K., Wójta-Kempa M: Wiedza i postawy studentów wrocławskich uczelni na temat krwiodawstwa. Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 2: Wyniki Konkursu Krośnieńskiej Wampiriady Studenckiej na dzień r. 11. Schreiber G.B., Schlumpf K.S., Glynn S.A. i wsp.: Convenience, the bane of our existence, and other barriers to donating. Transfusion 2006; 46 (4): Trzpiot G., Szołtysek J., Ojrzyńska A., Twaróg S.: Analiza porównawcza działalności systemu krwiodawstwa Państw Unii Europejskiej. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2014: Czapla S., Śliwińska J., Niechwiadowicz Czapka T.: Wiedza studentów Państwowej Medycznej Wyższej Szkoły Zawodowej w Opolu dotycząca honorowego krwiodawstwa i leczenia krwią analiza badań własnych. Puls Uczelni 2015 (9): Andrzej Lis. Rekordzista Polski w oddawaniu krwi na dzień r. 15. Orzeł-Nowak A., Wcisło A.: Krew bezcenny dar studenci krakowskich uczelni wobec honorowego krwiodawstwa. Pielęgniarstwo XXI wieku, Nr 2 (35)/2011: Internauci pytają - zapis czatu z dr. hab. nauk medycznych Jerzym Wojnarem na dzień r. 17. Stainsby D. i wsp.: Safety of blood donation from individuals with treated hypertension or non-insulin dependent type 2 diabetes? a systematic review. Vox Sanguinis 2010; 98: Damulak Obadiah Dapus, Egesie Ochaka Julie, Chetle Ladi, Thomas Margaret.: Adverse Effects of Whole Blood Donation among Voluntary Blood Donors in Jos, Nigeria. Clinical Medicine Research. Vol. 4, No. 1, 2015, pp doi: /j.cmr Nadciśnienie tętnicze u honorowego dawcy krwi na dzień r. 20. Houschyar K.S. i wsp.: Effects of phlebotomy-induced reduction of body iron stores on metabolic syndrome: Results from a randomized clinical trial. BMC Med May 30; 10(1): Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2009 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców i dawców krwi. Dziennik Ustaw nr 7 z 2010 roku, poz. 50.

14 22. Pikala M., Osiewacz D., Maniecka-Bryła I.: Ocena wiedzy uczniów szkół średnich na temat zakażeń wirusem HIV. Probl. Hig. Epidemiol, 2015(96): Kołłątaj B. i wsp.: Honorowe Krwiodawstwo wśród studentów studiów stacjonarnych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Journal of Health Sciences (J of H Ss) 2013; 3 (6): Bątor N.: Jak zostać dawcą krwi? Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi na dzień r. 25. Buciuniene I., Stoniene L., Blazeviciene A., Kazalauskaite R., Skudiene V.: Blood donors motivation and attitude to non-remunerated blood donation in Lithuania. BMC Public Health 2006; 6: Ray S., Singh C., Banerjee L.: Psychosocial variables of voluntary blood donors at blood bank of a medical college. Med. J. Armed Forces India 2005; 61: