Logistycy a zapotrzebowanie rynku pracy

Transkrypt

1 dr Dariusz Rajchel 1 dr Elżbieta Karaś 2 Politechnika Opolska. Logistycy a zapotrzebowanie rynku pracy 1. WPROWADZENIE - RYNEK PRACY Rynek pracy jest jednym z rynków funkcjonujących w gospodarce obok takich rynków, jak rynek produktów, rynek kapitałowy, rynek ziemi czy też rynek pieniężny. Podobnie jak na innych rynkach, również na rynku pracy występują nabywcy i sprzedawcy, dokonują się akty wymiany oraz ustalane są ceny i rozmiary przeprowadzanych transakcji. Nabywcami na rynku pracy są pracodawcy, natomiast sprzedawcami pracownicy[1, s.11]. Ogólnie zdefiniować można rynek pracy jako miejsce, w którym dokonują się transakcje wymiany usług pracy między pracownikami a pracodawcami oraz ustalają się rozmiary wspomnianych transakcji i ich warunki, a zwłaszcza cena tych usług, tj. płaca [2, s.175]. Pojęcie rynku pracy uznawana przez Urzędy Pracy to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży i popytu pracy, obejmujący m.in. warunki na jakich dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę (pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami (pracodawcami). Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji logistyków i ich zapotrzebowanie dla potrzeb rynku pracy w Polsce. Przedstawiając rynek pracy istotnym jest również przedstawienie jego kryteriów podziału. Najczęściej spotykane w literaturze przedmiotu kryteria podziału rynku pracy przedstawia tabela 1. Tabela 1 Tradycyjne podziały rynku pracy Kryterium Rodzaj rynku pracy sektor rynek pracy: I - sektor rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, II - sektor przemysłu i budownictwa, gospodarki III - sektor usług geograficzne lokalne, regionalne, narodowe, transnarodowe, globalne zawód rynki pracy poszczególnych zawodów kwalifikacje zawodowe rynki pracy: 1) rynek siły roboczej pokolenia dorastającego; 2) rynek pracy pracobiorców pracowników z typowymi kwalifikacjami zawodowymi; 3) rynek pracy jakichkolwiek kwalifikacji (niewykwalifikowanej siły roboczej); kwalifikacje zawodowe rynki pracy: 1) rynek siły roboczej pokolenia dorastającego; 2) rynek pracy pracobiorców pracowników z typowymi kwalifikacjami zawodowymi; 3) rynek pracy jakichkolwiek kwalifikacji (niewykwalifikowanej siły roboczej); Źródło: [3, s.35] 2. SYTUACJA LOGISTYKÓW NA RYNKU PRACY Sytuacja na rynku pracy w Polsce w oparciu o wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności [4], (BAEL) w I kwartale 2014 r. liczba ludności aktywnej zawodowo (tj. pracujących + bezrobotnych, w wieku 15 lat i więcej) ukształtowała się na poziomie tys. osób. W porównaniu z I kwartałem 2013 r. odnotowano wzrost o 184 tys. osób. W tym samym okresie liczba pracujących ( tys. osób) wzrosła o 282 tys., natomiast liczba bezrobotnych zmalała o 98 tys. osób do tys. osób. Wskaźnik zatrudnienia dla ludności w wieku 15 lat i więcej wyniósł w I kwartale 2014 r. 50,2% i w porównaniu z I kwartałem 2013 r. wzrósł o 0,9%. Wskaźnik zatrudnienia obliczany jako udział pracujących w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (18-64 lata dla mężczyzn i lat dla kobiet) wyniósł w I kwartale 2014 r. 66,1% i wzrósł o 1,7 p. p. w porównaniu do analogicznego kwartału 2013 r. Współczynnik aktywności zawodowej osób w 1 d.rajchel@po.opole.pl 2 e.karas@po.opole.pl

2 wieku 15 lat i więcej w I kwartale 2014 r. wyniósł 56,1%, i wzrósł o 0,6 p. p. w porównaniu do I kwartału 2013 r. W I kwartale 2014 r. subpopulacja biernych zawodowo tj. pozostających poza siłą roboczą w porównaniu do analogicznego okresu 2013 r. zmniejszyła się o 199 tys. osób i liczyła tys. osób. Tym samym liczba biernych zawodowo w wieku 15 lat i więcej była o tys. osób niższa niż liczba aktywnych zawodowo w tym wieku. W ramach statystyki publicznej zbierane są informacje dotyczące stanu i struktury bezrobocia rejestrowanego. W końcu marca 2014 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 2 182,2 tys. bezrobotnych. W porównaniu do stanu z końca marca 2013 r. poziom bezrobocia spadł o 132,2 tys. osób (tj. 5,7%). Wskaźnik stopy bezrobocia rejestrowanego w końcu marca 2014 r. ukształtował się na poziomie 13,5% i o 0,8 p. p. niższy niż rok wcześniej. Podstawą prawną w Polsce regulującą kwestie rynku pracy jest ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2014 r., poz. 1877, z późn.zm.) która narzuciła opracowywanie analiz rynku pracy, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych [5] i nadwyżkowych [6] jest jednym z zadań samorządu województwa oraz samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Począwszy od 2005 r. monitoring prowadzony jest na podstawie zaleceń metodycznych opracowanych przez Departament Rynku Pracy w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (obecnie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej). Celem ułatwienia prowadzonych analiz rynku pracy w sierpniu 2014r. zostało ogłoszone rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. poz. 1145). Załącznikiem do rozporządzenia jest Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. Rozporządzenie obowiązuje od 1 stycznia 2015r. i zastąpiło rozporządzenie z dnia 27 kwietnia 2010r. (tekst jednolity Dz.U. z dnia 6 czerwca 2014 r. poz. 760). Polska klasyfikacja tworzona jest w oparciu o Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów (ISCO-08) [7] opracowany przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP), rekomendowany przez EUROSTAT [8] do stosowania w krajach Unii Europejskiej [9, s. 5]. Wg przyjętej klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy znalazły się zawody i specjalności zaliczane do obszaru Logistyki. Dla przykładu można przytoczyć np. punkt: 214 Inżynierowie (z wyłączeniem elektrotechnologii) 2141 Inżynierowie do spraw przemysłu i produkcji w tym m.in: Inżynier normowania pracy Inżynier organizacji i planowania produkcji Inżynier utrzymania ruchu Inżynier zaopatrzenia, transportu i magazynowania Konsultant komitetu technicznego Normalizator Specjalista do spraw audytu zabezpieczenia Specjalista kontroli jakości Towaroznawca Główny technolog Pozostali inżynierowie do spraw przemysłu i produkcji 2421 Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji Specjalista do spraw logistyki 3331 Spedytorzy i pokrewni Technik logistyk Wg danych statystycznych odnotowuje się niedobór osób z wykształceniem logistycznym a tym samym logistyka jest zaliczana do zawodów deficytowych. Logistyk (ang. logistics, gr. logisticós - doświadczony w liczeniu; racjonalny) to specjalista w dziedzinie ekonomii przedsiębiorstw i handlu, zajmujący się zarządzaniem procesem planowania i przepływu surowców, półproduktów i produktów. Zazwyczaj specjaliści od logistyki zajmują się magazynami, dopływem surowców do fabryki, a następnie wywożeniem gotowych wyrobów. Zaopatrzenie, planowanie produkcji, dystrybucja, transport, komunikacja, to zakres obowiązków logistyka. Logistyk zajmuje się także poprawą elastyczności i zdolności adaptacyjnych firmy na rynku. Dba o utrzymanie jej w optymalnej gotowości do produkcji, zabezpiecza odpowiednio wydajny system dystrybucji itd. Tak więc logistyka to dziedzina zarządzania firmą pod kątem

3 jej ogólnej efektywności, prowadząca do obniżania kosztów własnych i firm-partnerów. W węższym zakresie logistyk bywa specjalistą zaopatrzenia we wszystko, co konieczne w procesie produkcji w jego firmie, a w jeszcze węższym - specjalistą transportu. Jednak ambitny logistyk to osoba zarządzająca operacyjnymi możliwościami swojej firmy i twórczo usprawniająca jej działanie na każdym etapie. Specjaliści w dziedzinie logistyki projektują i odpowiadają za efektywność działania systemów dystrybucji, transportu i komunikacji. Poza wiedzą ekonomiczną i z zakresu zarządzania firmą, logistyk powinien posiadać umiejętności menedżerskie: szybko podejmować decyzje, logicznie i przewidująco myśleć, posiadać zdolność koncentracji i umiejętność pracy pod presją dużej odpowiedzialności. Potrzebna mu jest doskonała znajomość gospodarki, jego własnego rynku i specyfiki firmy oraz sektora transportowego. Nie bez znaczenia są także umiejętności planowania w różnym dystansie czasowym [10]. Wg Raportu ManpowerGroup przeprowadzonego w 2012r., Trendy HR w sektorze Transport Spedycja Logistyka (TSL) wynika, że głównymi obszarami działania firm które wzięły udział w badaniu z sektora TSL to 63% Logistyka, 23% Transport, 14% Spedycja. Największe wyzwanie, z którym zmagają się firmy z branży TSL to rosnące oczekiwania klientów 68%, rosnące oczekiwania kandydatów 41%, zmiany demograficzne i wizerunek firmy 18% wśród wszystkich badanych przedsiębiorstw. Ankietowani przedsiębiorcy wskazali również, że najważniejsze zadania stojące przed ich firmami to oszczędność kosztów (73%) i zwiększenie efektywności (64%). Na dalszych miejscach uplasowały się wyzwania dot. kwalifikacji pracowników (23%) i ograniczenia dotyczące stałego zatrudnienia (14%). Natomiast w opracowaniu Logistycy na polskim rynku pracy [11] oraz Logistycy w Polsce [12] w którym badaniami objęto menadżerów i specjalistów ds. logistyki wynika, że badani specjaliści i menedżerowie znają języki obce, techniki optymalizacyjne oraz posiadają rozmaite certyfikaty. Standardem jest znajomość języka angielskiego, a także przynajmniej jednego systemu optymalizacyjnego najczęściej 5S, który był wykorzystywany podczas prowadzenia projektów przez ponad 80% logistyków. Prawie każdy respondent (91%) w swojej codziennej pracy wykorzystuje program Excel, a ponad połowa (59%) badanych deklaruje też pracę na systemie SAP. Z przeprowadzonych badań wynika, że: - 93% respondentów ma wykształcenie wyższe, w tym 43% logistyków legitymuje się wykształceniem kierunkowym w obszarze TSL, 32% ukończyło studia podyplomowe na tym kierunku, 36% zadeklarowało edukację w innym obszarze niż TSL, a 7% badanych posiada dyplom MBA, - najczęściej logistycy deklarują posiadanie certyfikatu ADR [13] (25%), a do najbardziej pożądanych przez pracodawców należy Green/Black Belt (posiada 13% badanych), ceniony jest również APICS (21%, Customer Service (21%) oraz Incoterms (20%), - do najczęściej satysfakcjonujących warunków zatrudnienia logistyków należy: lokalizacja (75%), stabilność zatrudnienia (58%) oraz work-life balance (48%), - natomiast najczęściej niezadowolenie budzi: wysokość wynagrodzenia (56%), możliwości szkolenia (56%) oraz styl zarządzania i kultura organizacyjna (55%), - co czwarty badany zarabia pomiędzy a zł. brutto miesięcznie, 21% respondentów otrzymuje wynagrodzenie nie przekraczające zł. brutto miesięcznie, a jedynie 5% deklaruje, że ich zarobki przekraczają zł. brutto miesięcznie, - wśród osób z obszaru spedycji zarobki największej grupy (43%) nie przekraczają zł. brutto miesięcznie, - do najczęściej gwarantowanych logistykom benefitów należy służbowy laptop i telefon (67%) oraz opieka medyczna (50%). Stosunkowo często logistycy mają do swojej dyspozycji samochód służbowy (42%), - wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że najbardziej lojalni są pracownicy do 30 roku życia, - specjaliści i menedżerowie logistyki deklarują też dużą mobilność, - najbardziej atrakcyjnymi dla logistyków miastami są Warszawa (45%), Kraków (37%), Wrocław (36%). Wg danych Departamentu Rynku Pracy, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej [14] w 2014r. wynika, że m.in. w poniższych zawodach i specjalnościach występowały wolne miejsca pracy jako: Inżynier organizacji i planowania produkcji, Inżynier sprzedaży, Inżynier systemów i sieci komputerowych, Inżynier zaopatrzenia, transportu i magazynowania, Kierowca samochodu ciężarowego, Kierowca samochodu dostawczego, Kierowca samochodu osobowego, Specjalista do spraw logistyki, Specjalista do spraw

4 marketingu i handlu, Specjalista do spraw organizacji i rozwoju przemysłu, Specjalista do spraw organizacji i rozwoju transportu, Specjalista do spraw sprzedaży, Spedytor i inne z zakresu Transportu, Spedycji i Logistyki. Wg Raportu z badania Manpower Group II kwartał 2015r. [15, s.3-12] wynika, że w II kwartale 2015 r. zwiększenie całkowitego zatrudnienia planuje 16% przebadanych firm, 7% przewiduje redukcję etatów, a 73% deklaruje brak zmian personalnych. Prognoza netto zatrudnienia dla Polski przed korektą sezonową osiąga +9%. Prognoza netto zatrudnienia dla II kwartału 2015 r. jest dodatnia we wszystkich sześciu badanych regionach Polski. Najwyższy wynik uzyskano dla regionu Południowego, dla którego prognoza netto zatrudnienia wynosi +12%. Zauważalny optymizm odnotowano również dla regionów Północno-Zachodniego, Południowo- Zachodniego oraz Wschodniego, gdzie prognoza netto zatrudnienia wynosi odpowiednio +10%, +9% i +8%. Najniższe wyniki uzyskano dla regionów Centralnego i Północnego, odpowiednio +5% i +4%. Prognoza netto zatrudnienia dla II kwartału 2015r. jest dodatnia w siedmiu z 10 badanych sektorach. Najwyższą prognozę netto zatrudnienia odnotowano dla Budownictwa, które uzyskało wynik +21%. Wysokie prognozy netto zatrudnienia uzyskano również dla branż Transport/Logistyka/Komunikacja +18% oznaczając wyraźnie optymistyczny trend dla tego sektora oraz Produkcja przemysłowa, +14%. Jak wynika z przedstawionych badań można stwierdzić, że Transport/Logistyka/Komunikacja jest jednym z czołowych sektorów poszukujących pracowników o wysokich kwalifikacjach z perspektywą systematycznego podnoszenia umiejętności. Zainteresowanie młodzieży podjęciem studiów o kierunku Logistyka systematycznie zwiększa się, a młodzież świadomie podejmuje studia o tym profilu. 3. STRESZCZENIE Dokonując analizy rynku pracy istotnym jest wskazanie, że zapotrzebowanie na logistyków, spedytorów czy kierowców jest znaczące sięgające ok 20%. Owszem wymagane jest odpowiednie wykształcenie, posiadanie określonych kompetencji potwierdzonych certyfikatami czy znajomość języków obcych. Od posiadanych kompetencji i umiejętności zależy po podjęciu pracy wynagrodzenie i inne przywileje pracownicze z możliwością dalszego dokształcenia. Jak wynika z przyjętej klasyfikacji zawodów i specjalności logistyka jest deficytowym sektorem rynku pracy. Słowa klucz: logistyka, rynek pracy Abstrakt Analizując zapotrzebowanie rynku pracy w Polsce można stwierdzić, że Transport, Spedycja, Logistyka jest znaczącym sektorem pod względem rozwoju i możliwości zatrudnienia pracowników. Jest to sektor w którym liczy się wykształcenie, posiadane umiejętności, certyfikaty, język obcy oraz chęć podnoszenia kwalifikacji. W zamian pracownicy posiadają satysfakcjonujące wynagrodzenie. Logistyka jest deficytowa na Polskim rynku pracy i jednocześnie świadomie wybierana przez młodzież jako kierunek studiów. The logistics but the demand of the labour market Key words: logistics, the labour market Abstract Analysing the demand of the labour market in Poland it is possible to state that Transport, freight forwarding, Logistics are a meaning sector in terms of the development and the job opening of employees. It is sector in which he is counting developing, possessed skills, certificates, a foreign language and desire for raising qualifications. In exchange employees are holding the satisfying remuneration. The logistics is unprofitable on the Polish labour market and simultaneously consciously chosen by the young stock as subject.

5 Literatura 1. Kryńska E., Kwiatkowski E., Podstawy wiedzy o rynku pracy, wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013, 2. Podobnie definiują rynek pracy Ehrenberg R. G., Smith R. S. (Ehrenberg, Smith 1991) oraz Bosworth D., Dawkins P., Stromback T., (Bosworth, Dawkins, Stromback 1996). 3. Musiał-Paczkowska A., Segmentacja rynku pracy, za Unolt J., Ekonomiczne problemy rynku pracy, BPS Śląsk, Katowice 1999; Kryńska E., Podziały, op. cit.,; Oleksyn T., Praca i płaca, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 2001, 4. Kwartalna Informacja o Rynku Pracy, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 30 maja Poprzez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. 6. Poprzez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy niższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. 7. Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów (ang. International Standard Classification of Occupations ISCO-08), przyjęty w grudniu 2007 roku na trójstronnym Spotkaniu Ekspertów ds. Statystyki Pracy dotyczącym aktualizacji Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów (ISCO), zwołanym przez organ Wykonawczy Międzynarodowego Biura Pracy (ILO) zgodnie z postępowaniem Rezolucji z roku 2003 z XVII Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy (ICLS). 8. Europejski Urząd Statystyczny (ang. European Statistical Office), Eurostat Urząd Komisji Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu (powstał w 1972 r.). Eurostat zajmuje się sporządzaniem prognoz i analiz statystycznych dotyczących obszaru Unii Europejskiej i EFTA oraz koordynowaniem i monitorowanie prac narodowych urzędów statystycznych w celu unifikacji stosowanych przez nie metod badań oraz konsolidowaniem statystyk krajowych państw członkowskich. 9. Strojna E., Żywiec-Dąbrowska E., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Klasyfikacja zawodów i specjalności dla potrzeby rynku pracy, warszawa 2014, 10. Kostecka A., za P. Hebda, J. Madejski, Zawód z pasją, wyd. Park 2005 dostęp: (11 marca 2014) października 2012r. 12. Badanie Antal International, październik 2012r. 13. Świadczy to o fakcie, że większość respondentów związana jest lub była z przewozami drogowymi bądź zarządzaniem transportem. Znajomość zasad przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych jest wyjątkowo ważna w spedycji oraz dystrybucji. Przedsiębiorstwa logistyczne często wysyłają bądź zapraszają szkoleniowców, aby przeszkolili grupowo pracowników, stąd też jeden z najwyższych współczynników. 14. Zarejestrowani bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej wg zawodów i specjalności w II półroczu 2014r., Warszawa, luty Barometr Manpower Perspektyw Zatrudnienia Polska 2015, Raport z badania ManpowerGroup II kwartał 2015 r.