PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA GORLICE - OPRACOWANY NA LATA

Transkrypt

1 PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA GORLICE - OPRACOWANY NA LATA Gorlice 2011

2 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta Gorlice opracowany przez: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe BaSz przy współpracy: Urzędu Miejskiego w Gorlicach 2

3 Spis treści I. INFORMACJE OGÓLNE PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA PROJEKTU ZAŁOŻEO CEL I ZAKRES OPRACOWANIA POLITYKA ENERGETYCZNA PAOSTWA/REGIONU ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE ENERGIA ODNAWIALNA OGÓLNE INFORMACJE II. CHARAKTERYSTYKA MIASTA GORLICE POŁOŻENIE, WARUNKI NATURALNE SYTUACJA DEMOGRAFICZNA MIESZKALNICTWO CHARAKTERYSTYKA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ SFERA GOSPODARCZA III. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO OCENA STANU OBECNEGO. CELE PODSTAWOWE ZAMIERZENIA INWESTYCYJNE PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA MOCY I ENERGII CIEPLNEJ ZESTAWIENIE NOŚNIKÓW CIEPŁA PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE CIEPŁA LOKALNE NADWYŻKI ORAZ ZASOBY PALIW I ENERGII IV. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO OCENA STANU OBECNEGO. CELE PODSTAWOWE PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA MOC I ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ ZAMIERZENIA MODERNIZACYJNE I INWESTYCYJNE LOKALNE NADWYŻKI ORAZ ZASOBY PALIW I ENERGII V. ZAOPATRZENIE W PALIWA GAZOWE CHARAKTERYSTYKA STANU OBECNEGO OCENA STANU OBECNEGO. CELE PODSTAWOWE PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA NA PALIWA GAZOWE I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SIECI GAZOCIĄGOWEJ ZAMIERZENIA INWESTYCYJNE VI. PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE CIEPŁA, ENERGII ELEKTRYCZNEJ I PALIW GAZOWYCH

4 VII. MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ISTNIEJĄCYCH NADWYŻEK I LOKALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII, Z UWZGLĘDNIENIEM SKOJARZONEGO WYTWARZANIA CIEPŁA I ENERGII ELEKTRYCZNEJ ORAZ ZAGOSPODAROWANIA CIEPŁA ODPADOWEGO Z INSTALACJI PRZEMYSŁOWYCH WSTĘP MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA I ZASTOSOWANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII HYDROENERGETYKA ENERGIA WIATRU ENERGIA SŁONECZNA CIEPŁO GEOTERMALNE LOKALNE NADWYŻKI ENERGII Z PROCESÓW PRODUKCYJNYCH ORAZ ZASOBY PALIW BIOGAZ BIOMASA WYTWARZANIE ENERGII W SKOJARZENIU PODSUMOWANIE: VIII. WSPÓŁPRACA Z INNYMI GMINAMI IX. PODSUMOWANIE, WNIOSKI, ZALECENIA STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO JAKOŚĆ POWIETRZA ZAOPATRZENIE W CIEPŁO ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ ZAOPATRZENIE W GAZ X. WYKAZ MATERIAŁÓW WYKORZYSTANYCH PRZY OPRACOWANIU XI. MAPA MIASTA GORLICE XII. ZAŁĄCZNIKI

5 I. Informacje ogólne 1.Podstawy prawne opracowania Projektu założeń... Niniejszy Projekt założeń... opracowany jest w oparciu o art.7, ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 18 i 19 ustawy Prawo energetyczne. Wyciągi z wymienionych ustaw zamieszczone są poniżej. Wyciąg z ustawy z dnia 08 marca 1990 Ustawa o Samorządzie Gminnym (Dz. U. 142 poz z 2001r. z późn. zmianami) Art Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4. lokalnego transportu zbiorowego, 5. ochrony zdrowia, 6. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 7. gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8. edukacji publicznej, 9. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11. targowisk i hal targowych, 12. zieleni gminnej i zadrzewień, 13. cmentarzy gminnych, 14. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 15. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 5

6 17. wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 18. promocji gminy, 19. współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.), 20. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Wyciąg z ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 Prawo energetyczne (Dz. U. nr 153 poz z 2003r. z późn. zmianami) Prawo energetyczne to bazowy dokument prawny dla gospodarki energetycznej, który określa jej kierunki i mechanizmy działania, powołuje również Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowa. Poniżej zamieszczono zapisy ustawy odnoszące się do zadań gminy i opracowania planów energetycznych: Art. 17. Samorząd województwa uczestniczy w planowaniu zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze województwa w zakresie określonym w art. 19 ust. 5 oraz bada zgodność planów zaopatrzenia w energię i paliwa z polityką energetyczną państwa. Art Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: 1) planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy; 2) planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy; 3) finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. 2. Gmina realizuje zadania, o których mowa w ust. 1, zgodnie z: 1) miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy; 2) odpowiednim programem ochrony powietrza przyjętym na podstawie art. 91 ustawy z dnia 7 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska. 3. Przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 nie mają zastosowania do autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. 6

7 Art Wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, zwany dalej projektem założeń. 2. Projekt założeń sporządza się dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej raz na 3 lata. 3. Projekt założeń powinien określać: 1) ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; 2) przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych; 3) możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych; 4) zakres współpracy z innymi gminami. 4. Przedsiębiorstwa energetyczne udostępniają nieodpłatnie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) plany, o których mowa w art. 16 ust. 1, w zakresie dotyczącym terenu tej Miasta oraz propozycje niezbędne do opracowania projektu założeń. 5. Projekt założeń podlega opiniowaniu przez samorząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. 6. Projekt założeń wykłada się do publicznego wglądu na okres 21 dni, powiadamiając o tym w sposób przyjęty zwyczajowo w danej miejscowości. 7. Osoby i jednostki organizacyjne zainteresowane zaopatrzeniem w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy mają prawo składać wnioski, zastrzeżenia i uwagi do projektu założeń. 8. Rada Gminy uchwala założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, rozpatrując jednocześnie wnioski, zastrzeżenia i uwagi zgłoszone w czasie wyłożenia projektu założeń do publicznego wglądu. Art W przypadku, gdy plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji założeń, o których mowa w art. 19 ust. 8, wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, dla obszaru gminy lub jej części. Projekt planu opracowywany jest na podstawie uchwalonych przez radę tej gminy założeń i winien być z nim zgodny. 7

8 2. Projekt planu, o którym mowa w ust. 1, powinien zawierać: 1) propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, wraz z uzasadnieniem ekonomicznym; 1a) propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i wysokosprawnej kogeneracji; 2) harmonogram realizacji zadań; 3) przewidywane koszty realizacji proponowanych przedsięwzięć oraz źródło ich finansowania. 3. (uchylony). 4. Rada gminy uchwala plan zaopatrzenia, o którym mowa w ust W celu realizacji planu, o którym mowa w ust. 1, gmina może zawierać umowy z przedsiębiorstwami energetycznymi. 6. W przypadku gdy nie jest możliwa realizacja planu na podstawie umów, rada gminy - dla zapewnienia zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe - może wskazać w drodze uchwały tę część planu, z którą prowadzone na obszarze gminy działania muszą być zgodne. 2. Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest diagnoza obecnych potrzeb energetycznych i sposób ich zaspokajania na terenie miasta, określenie potrzeb energetycznych oraz źródeł ich pokrycia do 2027r. z uwzględnieniem planowanego rozwoju miasta. Zakres Projektu założeń wynika bezpośrednio z ustawy Prawo energetyczne (Dz. U. nr 153 poz z 2003r. z późn. zmianami) i obejmuje: ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, zakres współpracy z innymi gminami. Powyższe zagadnienia omówione zostaną odrębnie dla ciepłownictwa (rozdział III), elektroenergetyki (rozdział IV) i gazownictwa (rozdział V). Współpraca z innymi gminami przedstawiona będzie w rozdziale VIII. 8

9 Planowanie energetyczne pozostaje w ścisłym związku z innymi planami i strategiami rozwoju tworzonymi przez miasto, planami przedsiębiorstw energetycznych oraz innych uczestników rynku energetycznego, tj.: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta, miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, strategią rozwoju miasta, programem ochrony środowiska; planami energetycznych operatorów sieciowych (przesyłowych i dystrybucyjnych) oraz innych przedsiębiorstw energetycznych działających na terenie miasta; planami odbiorców ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, wspólnot mieszkaniowych, itp. 3. Polityka energetyczna państwa/regionu założenia programowe Strategia państwa kształtująca najważniejsze kierunki rozwoju polskiej energetyki zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i do 2030 roku, przyjęta została przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku, w dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Podstawowe kierunki polityki energetycznej państwa, zgodnie z zapisami w/w dokumentu, obejmują: poprawę efektywności energetycznej; wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii; dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej; rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii; ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Dla każdego ze wskazanych kierunków sformułowane są cele główne, w zależności od potrzeb cele szczegółowe, działania wykonawcze, sposób ich realizacji wraz z odpowiedzialnymi podmiotami oraz przewidywane efekty. Plan działań polityki energetycznej: Kierunek: Poprawa efektywności energetycznej: Cele główne: dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną; konsekwentne zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15. Kierunek: Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii: Cele główne: racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium RP; 9

10 zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego; zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej, rozumianej jako uzyskanie ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych dostawców z wykorzystaniem alternatywnych szlaków transportowych; budowę magazynów ropy naftowej i paliw płynnych o pojemnościach zapewniających utrzymanie ciągłości dostaw, w szczególności w sytuacjach kryzysowych; zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii. Kierunek: Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej: Cel główny: przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych. Kierunek: Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw: Cele główne: wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych; osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych, oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji; ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną; wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa; zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach. Kierunek: Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii: Cel główny: zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen. 10

11 Kierunek: Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko: Cele główne: ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego; ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych; ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych; minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce; zmiana struktury wykorzystania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. W dokumencie do głównych narzędzi realizacji polityki energetycznej zalicza się również działania samorządów terytorialnych w tym: ustawowe działania uwzględniające priorytety polityki energetycznej państwa, m. in. poprzez zastosowanie partnerstwa publiczno prawnego (PPP); zhierarchizowane planowanie przestrzenne, zapewniające realizację priorytetów polityki energetycznej, planów zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe gmin oraz planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych. Najważniejsze działania wspomagające przewidziane do realizacji na szczeblu regionalnym lokalnym: dążenie do oszczędności paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację działań określonych w Krajowym Planie Działań na rzecz efektywności energetycznej; maksymalizacja wykorzystania istniejącego lokalnie potencjału energetyki odnawialnej, zarówno do produkcji energii elektrycznej, ciepła, chłodu, produkcji skojarzonej, jak również do wytwarzania biopaliw ciekłych i biogazu; zwiększenie wykorzystania technologii wysokosprawnego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej w układach skojarzonych, jako korzystnej alternatywy dla zasilania systemów ciepłowniczych i dużych obiektów w energię; rozwój scentralizowanych lokalnie systemów ciepłowniczych, który umożliwia osiągnięcie poprawy efektywności i parametrów ekologicznych procesu zaopatrzenia w ciepło oraz podniesienia lokalnego poziomu bezpieczeństwa energetycznego; modernizacja i dostosowanie do aktualnych potrzeb odbiorców sieci dystrybucji energii elektrycznej, ze szczególnym uwzględnieniem modernizacji sieci wiejskich i sieci zasilających tereny charakteryzujących się niskim poborem energii; rozbudowa sieci dystrybucji gazu ziemnego na terenach słabo zgazyfikowanych, w szczególności terenach północno-wschodniej Polski; wspieranie realizacji w obszarze miasta inwestycji infrastrukturalnych o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa energetycznego i rozwoju kraju, w tym przede wszystkim budowy sieci przesyłowych, infrastruktury magazynowej, kopalni surowców energetycznych oraz dużych elektrowni systemowych. 11

12 Zadania szczegółowe na lata przyporządkowane gminom, jako podmiotom odpowiedzialnym za ich wdrożenie obejmują (zgonie z Programem działań wykonawczych na lata ): Rozważenie możliwości wprowadzenia w planach zagospodarowania przestrzennego obowiązku przyłączenia się do sieci ciepłowniczej dla nowych inwestycji realizowanych na terenach, gdzie istnieje taka sieć praca ciągła; Rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy 2010 r Wykorzystanie obowiązków w zakresie przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do zastępowania wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi praca ciągła Przeprowadzenie, we współpracy z samorządem lokalnym, kampanii informacyjnej przekazującej pełną i precyzyjną informację na temat korzyści wynikających z budowy biogazowi 2010r. Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej stanowi realizację zapisu art. 14 ust. 2 Dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych, a zaproponowane w nim środki i działania posłużą oszczędności energii o zakładane 9% w stosunku do średniego zużycia energii finalnej z lat cel indykatywny. Dokument określa cel indykatywny w zakresie oszczędności energii na rok 2016, który ma być osiągnięty w ciągu dziewięciu lat począwszy od 2008 roku, zgodnie z art. 4 w/w dyrektywy. 15 kwietnia 2011 roku została uchwalona Ustawa o efektywności energetycznej, która jest podstawowym narzędziem do realizacji określonego celu w zakresie efektywności energetycznej Plan określa również tzw. pośredni krajowy cel w zakresie oszczędności energii, który ma charakter orientacyjny i stanowi ścieżkę dochodzenia do osiągnięcia celu przewidzianego na 2016 r., umożliwiając ocenę postępu w jego realizacji. Ponadto w dokumencie przedstawiono zarys środków oraz wynikających z nich działań realizowanych bądź planowanych na szczeblu krajowym, służących do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych w przewidywanym okresie. Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Cel krajowy do 2020 roku w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wynosi 15%, natomiast w zakresie udziału odnawialnych źródeł w sektorze transportowym 10%. W zakresie rozwoju OZE w obszarze elektroenergetyki przewiduje się przede wszystkim rozwój źródeł opartych na energii wiatru oraz biomasie. W obszarze ciepłownictwa 12

13 i chłodnictwa przewiduje się utrzymanie dotychczasowej struktury rynku, przy uwzględnieniu geotermii oraz energii słonecznej. Prognozy dotyczące zużycia poszczególnych nośników energii do 2020 roku: spadek zużycia węgla; wzrost o 11% produktów naftowych, o 11% gazu ziemnego, o 40,5% energii odnawialnej, 17,9% zapotrzebowania na energię elektryczną. Dodatkowymi dokumentami kierunkującymi Projekt założeń, są: Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. Celem dyrektywy jest wzrost sprawności produkcji energii elektrycznej poprzez zwiększenie równoczesnego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej we wspólnym procesie technologicznym, jak najbliżej miejsca jej zużycia, tj. odbiorcy końcowego (kogeneracja rozproszona). Rozwój skojarzonych systemów produkcji energii możliwy jest na obszarach objętych scentralizowanym systemem zaopatrzenia w ciepło i związany jest bezpośrednio z rozbudową sieci ciepłowniczych. Dyrektywa 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Głównym założeniem dyrektywy, która jest elementem pakietu klimatycznego UE, jest zobligowanie Państwa Członkowskiego do promowania, zachęcania i wspierania inwestycji i rozwoju na rynku odnawialnych źródeł energii. Dyrektywa również wymaga usprawnienia i ułatwienia procedur administracyjnych w odniesieniu do realizacji inwestycji w źródła energii odnawialnej. Cel ilościowy dla Polski to osiągnięcie 15% udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 roku. Wskazany udział OZE w bilansie energetycznym jest obowiązkowy, tj. prawnie wiążący pod sankcją karną. Ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów; Ustawa określa zasady udzielania wsparcia finansowego przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontowych mających na celu m.in. zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania budynków mieszkalnych, zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, zamianę źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. Przewidzianą formą wsparcia jest premia termomodernizacyjna, remontowa lub kompensacyjna na spłatę kredytu. 13

14 Sektor energetyczny w dokumentach strategicznych: Narodowy Plan Rozwoju na lata zakłada: usprawnienie infrastruktury energetycznej, zwiększenie energii produkowanej w układzie skojarzonym, zwiększenie energii wytworzonej z odnawialnych źródeł energii, poprawę efektywności energetycznej gospodarki, unowocześnienie sektora energetycznego, rozwój systemów przemysłowych i połączeń transgranicznych, wspieranie rozwoju rozproszonych i lokalnych rynków paliw i energii. Zgodnie z diagnozą zawartą w dokumencie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie stan techniczny krajowej elektroenergetycznej sieci przesyłowej nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców. Wymaga natomiast sukcesywnej modernizacji i przebudowy. (...) Stan techniczny gazowych rurociągów przesyłowych należy ocenić jako dobry, a ich rozbudowa stworzyła możliwości przesyłania paliwa z równych punktów systemu przesyłowego. Nadal jednak jest zorientowany w linii Wschód-Zachód, co oznacza, że Polska uzależniona jest infrastrukturalnie od dostaw gazu ze Wschodu. Niska dywersyfikacja źródeł dostaw gazu ziemnego oraz ograniczone możliwości jego magazynowania stwarzają główne zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego, którego nie są w stanie bez wsparcia finansowego rozwiązać mechanizmy rynkowe. W przypadku ropy naftowej mimo niedostatecznej dywersyfikacji źródeł dostaw odpowiednia infrastruktura umożliwiająca dostawy drogą morską sprawia, że zagrożenie bezpieczeństwa dostaw jest mniejsze. W przeciwieństwie do sieci przesyłowej gorzej prezentuje się stan sieci dystrybucyjnych. Nie rozwijały się one w takim samym tempie, jak sieci przesyłowe i w rezultacie nadal wiele miejscowości w Polsce nie jest objętych systemem przewodowego dostarczania gazu. Szczególnie zła jakość sieci dystrybucji energii elektrycznej występuje na terenach wiejskich. Budowa sieci dystrybucji energii elektrycznej na terenach wiejskich miała miejsce często jeszcze w latach 50- i 60-tych, co powoduje, że znaczna ich część uległa już zużyciu eksploatacyjnemu. Przedsiębiorstwa energetyczne nie dokonują inwestycji w tym obszarze ze względu na ich nierentowność. Dodatkowo, w efekcie trwających na tych terenach procesów rozwojowych, stale zwiększa się zapotrzebowanie na energię elektryczną oraz wymagania, co do jej jakości. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej stanowią prawie 10% energii wytworzonej brutto. Redukcja strat sieciowych dokonana poprzez wzrost efektywności przesyłu i dystrybucji energii przekładać się będzie na wymierną oszczędność paliw i zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. W ramach szczegółowego celu horyzontalnego NSRO budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, zakłada się m.in.: dywersyfikację źródeł energii oraz ograniczenie negatywnej presji sektora energetycznego na środowisko naturalne. 14

15 Polityka energetyczna województwa małopolskiego Udział samorządu województwa w planowaniu energetycznym obejmuje: planowanie zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze województwa; opiniowanie planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych działających na obszarze województwa; opiniowanie gminnych projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Problematyka sektora energetycznego wpisana jest w dokumenty planistyczne oraz programowe rozwoju województwa małopolskiego tj.: Dokument Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata w zakresie infrastruktury technicznej wskazuje cel główny: Tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, cel szczegółowy: Spójność wewnętrzna regionu osiągana w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju oraz cel operacyjny 7. Likwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami. Cel ten ukierunkowany jest na realizację niezbędnego katalogu działań zorientowanych na ochronę środowiska naturalnego, związanych z gospodarką wodno-ściekową, wytwarzaniem ekologicznej energii i poprawą systemów ciepłowniczych oraz gospodarką odpadami. Działania te umożliwią zmniejszenie uciążliwości aktywności ludzkiej, w tym gospodarczej, dla środowiska, co jest niezbędnym warunkiem dla prowadzenia polityki zrównoważonego rozwoju. Inwestycje w sektorze wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych przyczynią się do realizacji narodowego celu redukcji CO 2 oraz wpłyną na poprawę bezpieczeństwa dostaw energii i podniesienie efektywności energetycznej, co będzie sprzyjało realizacji postanowień Dyrektywy 2004/8/WE oraz Polityki Energetycznej Państwa do 2030 roku. Interwencje te zostaną uzupełnione o tworzenie i modernizację infrastruktury i systemów informacji przeciwdziałających klęskom żywiołowym, które wielokrotnie występowały w Małopolsce i powodowały dotkliwe straty dla regionalnej gospodarki. W odniesieniu do poprawy jakości powietrza i zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, realizowane są w szczególności następujące grupy operacji: - inwestycje mające na celu ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw, dotyczące wyposażenia instalacji w urządzenia ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza, rozbudowy i modernizacji sieci ciepłowniczych, konwersji istniejących systemów ogrzewania w systemy bardziej przyjazne dla środowiska oraz poprawy efektywności energetycznej; - inwestycje w infrastrukturę służącą do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, w tym: budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej, pozyskanie energii słonecznej zwłaszcza dla budynków użyteczności publicznej (szkoły, szpitale, ośrodki zdrowia itp.), budowa instalacji do wykorzystania biomasy, budowa instalacji odzyskujących biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków przewiduje się realizację inwestycji w ramach kogeneracji z wykorzystaniem między innymi odnawialnych źródeł energii. 15

16 Wszelkie przedsięwzięcia służące realizacji celu osi priorytetowej będą rozpatrywane pod kątem wpływu na poprawę jakości powietrza i wzrost wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii w oparciu o zapisy polityki energetycznej państwa do 2030 roku. Równocześnie podejmowane działania będą realizowały zapisy Dyrektywy 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniającej dyrektywę 92/42/EWG. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata (przyjęty Uchwałą Nr XI/133/07 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia r.) wskazuje główne kierunki działań zmierzające do realizacji celów ochrony środowiska, w tym celu nadrzędnego polityki ekologicznej województwa: Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców poprzez poprawę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Wskazując element środowiska, jakim jest powietrze atmosferyczne Program przedstawia cele długoterminowe oraz kierunki działań niezbędnych dla poprawy stanu środowiska województwa małopolskiego: Cel długoterminowy do 2014 roku Spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza Kierunki działań: Niska emisja - Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, - Promocja ekologicznych nośników energii. Eliminowanie węgla poprzez promocję ekologicznych nośników energii takich jak: biomasa, energia słoneczna czy wody geotermalne, przy jednoczesnym respektowaniu zapisów przyjętych programów ochrony powietrza. Centralizacja zaopatrzenia w ciepło na terenach o gęstej zabudowie. Rozbudowa sieci gazowej, szczególnie na terenach wiejskich. Edukacja społeczeństwa na temat szkodliwości spalania materiałów odpadowych (np. tworzyw sztucznych). Emisja z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni: - Spełnienie standardów emisyjnych określonych w pozwoleniach zintegrowanych (IPPC) i innych - na terenie Małopolski obowiązkowi uzyskania pozwolenia zintegrowanego podlega około 210 instalacji, z czego około 2/3 instalacji znajduję się pod nadzorem wojewody, natomiast 1/3 podlega kompetencjom starostów właściwych dla miejsca lokalizacji instalacji. Wypełnienie wymagań związanych z Dyrektywą IPPC jest bardzo trudne i kosztowne. Konieczna jest realizacja programów dostosowawczych, które poprzez modernizację technologii oraz urządzeń ochrony środowiska, mają na celu zmniejszenie oddziaływania instalacji na środowisko. Niekonwencjonalne źródła energii - Zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w szczególności energii geotermalnej oraz wodnej. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii jest nadal zbyt małe w stosunku do potrzeb i możliwości, szczególnie w zakresie energii geotermalnej i wodnej. Pożądana jest zatem 16

17 budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa słoneczne, biomasa). Celowa jest budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej na potrzeby ciepłownictwa i rekreacji, budowa pilotażowych instalacji do wykorzystania biomasy, budowa instalacji odzyskujących biogaz ze składowisk odpadów czyszczalni ścieków (produkcja energii elektrycznej w skojarzeniu z produkcją energii cieplnej). Jednakże z uwagi na specyficzne warunki w poszczególnych gminach i powiatach Małopolski, należy respektować zapisy programów ochrony powietrza. Niebagatelną rolę w wykorzystaniu energii odnawialnej zgromadzonej w gruncie, wodzie lub powietrzu odgrywają pompy ciepła. Urządzenia te umożliwiają wykorzystanie energii cieplnej nagromadzonej w środowisku naturalnym, poprzez jej pobór z niskotemperaturowego otoczenia i podwyższenie jej temperatury do poziomu umożliwiającego ogrzewanie budynków. Ważnym aspektem jest również zwiększenie upraw roślin energetycznych zwłaszcza na terenach o słabych parametrach rolniczych. Cel generalny zagospodarowania przestrzennego województwa brzmi: Harmonijne gospodarowanie przestrzenią jako podstawa dynamicznego i zrównoważonego rozwoju województwa. Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (przyjętym Uchwałą Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dn r.) cele strategiczne w zakresie ciepłownictwa, energetyki i gazownictwa obejmują m.in.: - zaspokojenie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na gaz odbiorców komunalnych i przemysłowych: rozwój sieci gazowych w obszarach niedoboru zaopatrzenia w gaz; doprowadzenie gazu sieciowego do miejscowości uzdrowiskowych w celu wyeliminowania palenisk węglowych. - zaspokojenie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na energię elektryczną odbiorców komunalnych i przemysłowych: zapewnienie wszystkim obecnym i przyszłym odbiorcom niezawodnych i możliwie najtańszych dostaw mocy i energii elektrycznej o wymaganym standardzie; ograniczenie do minimum negatywnych skutków oddziaływania elektroenergetyki na środowisko przyrodnicze. Cel strategiczny: Ciągła redukcja zanieczyszczeń z przemysłu i energetyki, w tym zanieczyszczeń specyficznych będzie realizowany poprzez: modernizację i hermetyzację procesów technologicznych, w tym zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności, spalanie paliw lepszej jakości lub zmianę nośnika, zwiększanie sprawności urządzeń redukcji zanieczyszczeń i instalacja nowych, modernizację sieci przesyłowych energii i ciepła. Cel strategiczny: Ograniczenie tzw. niskiej emisji będzie m.in. realizowany poprzez: centralizację źródeł uciepłownienia w warunkach uzasadnionych ekonomicznie dla odbiorców, termomodernizację budynków, budowę sieci gazowych na obszarach wiejskich i małych miast, kontynuację i rozszerzanie programów wspierających i zachęcających 17

18 mieszkańców do zmiany systemu ogrzewania węglowego na inne bardziej ekologiczne, wykorzystanie źródeł energii odnawialnej: wodnej, wiatrowej lub odpadowej m.in. bigazu. 4. Energia odnawialna ogólne informacje Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne odnawialne źródło energii (OZE) to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powgo w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. W przypadku odnawialnych źródeł energii zakłada się inwestycje w każdą gałąź tej dziedziny energetycznej: 1. Biomasa wykorzystanie technologii pozwalających na jej zgazowanie oraz przetwarzanie na paliwa ciekłe; racjonalne korzystanie z biogazu pochodzącego z wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków i innych odpadów; 2. Energetyka wiatrowa wykorzystanie tego niekonwencjonalnego źródła zarówno na lądzie jak i morzu; 3. Energetyka wodna inwestycje w MEW (Małe Elektrownie Wodne) oraz w większe instalacje będące nieszkodliwe dla środowiska; 4. Energia geotermalna propagowanie pomp ciepła oraz wykorzystania wód termalnych; 5. Energia słońca pozyskiwanie energii przy użyciu kolektorów słonecznych oraz systemów fotowoltaicznych. Ustawa Prawo energetyczne w zakresie OZE reguluje: - szczególne zasady związane z przyłączaniem do sieci oraz przesyłem energii elektrycznej wytworzonej przez przedsiębiorstwa energetyczne wykorzystujące OZE; - zasady sprzedaży energii elektrycznej wytworzonej przez przedsiębiorstwa energetyczne wykorzystujące OZE; - wydawanie i obrót świadectwami pochodzenia (tzw. zielone świadectwa) wydawanymi dla energii uzyskanej z odnawialnych źródeł energii. Prawo energetyczne przewiduje po stronie przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję w zakresie obrotu energią elektryczną oraz które sprzedają energię elektryczną konsumentom używającym jej dla własnych potrzeb na terenie Polski, obowiązek zakupu energii elektrycznej, wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii. Obowiązek zakupu odnosi się również do energii cieplnej. Rozwój OZE jest jednym z priorytetów wymienionych w dokumencie Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Cele ilościowe i warunki konieczne dla rozwoju odnawialnych źródeł energii to: Wzrost udziału OZE w końcowym zużyciu energii z 7,2% w 2007r. do 15% w 2020r. i 20% w 2030r.; 18

19 Wzrost wykorzystania biopaliw z 1% w 2005r. do 10% w 2020r.; Ochrona zasobów leśnych, promocja roślin energetycznych; Budowa przynajmniej jednej biogazowni rolniczej w każdej gminie; Wsparcie dla produkcji urządzeń do wytwarzania energii z OZE; Utrzymanie systemu wsparcia dla wytwarzania energii elektrycznej z OZE oraz wprowadzenie nowych systemów wsparcia dla ciepła z OZE; Stworzenie warunków dla rozwoju farm wiatrowych na morzu; Bezpośrednie wsparcie dla budowy nowych instalacji wytwórczych i sieci dla OZE. W/w dokument przewiduje mechanizmy, które mają zachęcać do rozwoju odnawialnych źródeł energii, tj.: - zwolnienie energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii z akcyzy, - świadectwa pochodzenia (tzw. zielone świadectwa) i inne mechanizmy wspierające przedsiębiorstwa wytwarzające energię pochodzącą z OZE. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia są zbywalne i stanowią towar giełdowy, - ulgi podatkowe, - wsparcie projektów OZE z funduszy UE i ochrony środowiska. Inwestorzy planujący realizację projektów dotyczących OZE mogą wnioskować o środki z funduszy europejskich, jak również z narodowych funduszy przeznaczonych na ochronę środowiska. W szczególności, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dostępne są środki z Funduszu Spójności. Istnieje również możliwość ubiegania się o dotacje z regionalnych programów operacyjnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje środki finansowe, w ramach których mogą być realizowane projekty dotyczące OZE. Szerszą charakterystykę poszczególnych źródeł energii odnawialnej wraz z odniesieniem do możliwości rozwoju i pozyskania energii w oparciu o zasoby lokalne Miasta Gorlice przedstawiono w dalszej części opracowania. 19

20 II. Charakterystyka Miasta Gorlice 1. Informacje ogólne Miasto Gorlice położone jest we wschodniej części województwa małopolskiego, na terenie powiatu gorlickiego. W skład powiatu wchodzą miasta: Gorlice, Biecz i Bobowa, gminy o charakterze miejsko-wiejskim: Biecz i Bobowa oraz gminy wiejskie: Moszczenica, Łużna, Lipinki, Ropa, Sękowa, Gorlice i Uście Gorlickie. Miasto Gorlice sąsiaduje od północy, wschodu i zachodu z Gminą Gorlice, natomiast od południa z Gminą Sękowa. Gorlice z powierzchnią 23,56 km 2 są największym miastem w regionie, skupiającym najważniejsze urzędy i instytucje o zasięgu lokalnym oraz subregionalnym zarówno w zakresie ochrony zdrowia, oświaty, kultury, jak i administracji, handlu, bankowości, ubezpieczeń, sądownictwa, itd. Gorlice to wielofunkcyjny ośrodek miejski i ważny węzeł komunikacji drogowej stanowiący siedzibę władz powiatu gorlickiego, Miasta Gorlice i Gminy Gorlice. Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych na terenie miasta należy droga o statusie krajowym nr 28 Zator Medyka (przejście graniczne z Ukrainą), droga wojewódzka nr 977 Tarnów-Konieczna (przejście graniczne ze Słowacją) oraz droga wojewódzka nr 993 Gorlice-Dukla. Do Gorlic dochodzi lokalna linia kolejowa Gorlice-Zagórzany odgałęzienie od krajowej linii kolejowej Nowy Sącz Grybów Stróże Zagórzany Jasło Krosno. Obie linie są zelektryfikowane. Na terenie miasta funkcjonują 3 stacje kolejowe w centrum miasta w pobliżu dworca autobusowego i w północnej części miasta w Zagórzanach oraz przystanek Gorlice Glinik. Obok funkcji gospodarczo-przemysłowej miasto spełnia funkcję mieszkalno-usługową, kulturalną, rolniczą i turystyczno-rekreacyjną. W ogólnej strukturze użytkowania gruntów Miasta Gorlice (wg GUS 2005r.) największy udział procentowy mają użytki rolne zajmujące 1031 ha, co stanowi około 44% ogólnej powierzchni przedmiotowego obszaru w tym: grunty orne 605 ha, sady 28 ha, łąki 283 ha i pastwiska 115 ha). Lasy i grunty leśne z powierzchnią 267 ha zajmują około 11% powierzchni miasta, natomiast pozo grunty, czyli grunty zabudowane i zurbanizowane (tereny osiedlowe, przemysłowe, drogi, tereny kolejowe i inne tereny zabudowane), wody oraz nieużytki z powierzchnią 1058 ha zajmują około 45% powierzchni miasta. Taki sposób użytkowania gruntów w oparciu o zasoby przyrodnicze i kulturowe umożliwia rozwój miasta w kierunku turystycznym. Rozwój turystyki ukierunkowany jest na utrzymanie i podnoszenie atrakcyjności Gorlic, na zwiększenie obsługi zarówno turystów przyjeżdżających do Gorlic jak i wyjeżdżających mieszkańców miasta oraz na zwiększenie udziału tej funkcji w kształtowaniu regionalnej bazy ekonomicznej. W mieście Gorlice duże znaczenie ma zarówno przemysł jak i działalność produkcyjnousługowa. Funkcja rolnicza przeważa w północno-wschodniej części miasta, w dzielnicach Sokół i Glinik. W strukturze obszarowej gospodarstw rolnych około 98% stanowią gospodarstwa małoobszarowe do 5 ha. Gospodarstwa duże powyżej 10 ha stanowią 0,4% 20

21 ogólnej powierzchni w gminie, natomiast 1,3% powierzchni zajmują gospodarstwa średnie od 5 ha do 10 ha. Od jakości gleb występujących na terenie miasta uzależniona jest struktura gatunkowa upraw. Znaczący udział w produkcji rolnej mają uprawy o mniejszych wymaganiach glebowo-wodnych żyto, mieszanki zbożowe, pszenżyto i ziemniaki. Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej w gospodarstwach rolnych jest tucz trzody chlewnej, bydła opasowego i mlecznego oraz drobiu. Na przedmiotowym terenie wzrasta zainteresowanie rolnictwem ekologicznym oraz agroturystyką. Występujące na danym terenie warunki naturalne (fizjograficzne), tj. ukształtowanie i rzeźba terenu, rodzaj podłoża, stosunki wodne, klimat, zasoby świata roślinnego i zwierzęcego, umożliwią podział i kwalifikowanie poszczególnych obszarów dla potrzeb planowania i zagospodarowania przestrzennego. W obecnym układzie funkcjonalno-przestrzennym zagospodarowania oraz sposobie użytkowania terenu Miasto Gorlice podzielone zostało na 3 główne strefy, odpowiadające określonym kategoriom przeznaczenia terenu, wyznaczonym w Studium. Wydzielone strefy to: Strefa I przyrodnicza chroniona przed zainwestowaniem, w tym: strefa ochrony ekosystemów leśnych i środowiska przejściowych, strefa ochrony obudowy biologicznej rzek i potoków kształtowanie terenów przywodnych, strefa ochrony terenów otwartych, w tym gruntów chronionych z mocy ustawy, strefy widokowo krajobrazowe, większe zespoły zieleni miejskiej oraz tereny wskazane do zalesienia; Strefa II konserwatorska, w tym: strefa ochrony konserwatorskiej, strefa ochrony krajobrazowej, strefa ekspozycji oraz strefa ochrony archeologicznej; Strefa III rozwoju struktury osadniczej, w tym: zespół zabytkowy Starego Miasta, centrum ogólno miejskie, strefa zainwestowania miejskiego wysokiej intensywności, strefa zainwestowania miejskiego niskiej intensywności, strefy zabudowy ekstensywnej, strefy podmiejskich zespołów osadniczych, strefa aktywności gospodarczej i zaplecza techniczno gospodarczego miasta oraz strefy działań inwestycyjnych dla realizacji zadań promocyjnych Warunki środowiska przyrodniczego, a także uwarunkowania etniczne i kulturowe pozwoliły na wyodrębnienie w obrębie miasta kilku regionów o oddzielnych funkcjach: północna i północno-wschodnia część miasta z uwagi na lokalizację zakładów przemysłowych to rejon wybitnie przemysłowy, w którym niezbędna jest ciągła modernizacja procesów technologicznych, zmniejszająca do minimum ilość emitowanych zanieczyszczeń zarówno wód jak i powietrza (m.in. instalacja nowoczesnych urządzeń odpylających), centrum miasta pełniące funkcję usługowo-mieszkaniową oraz będące siedzibą władz miasta, gminy, powiatu i wielu instytucji, południowa i południowo-zachodnia część miasta to tereny mieszkaniowe z tendencją do rozbudowy w kierunku Ropicy Polskiej (Gmina Gorlice) i Siar (Gmina Sękowa). Atutem przemawiającym za rozwojem tej funkcji w tej części miasta jest dobra dostępność 21

22 komunikacyjna i położenie poza zasięgiem wpływu zanieczyszczeń przemysłowych oraz rozległa panorama na całe miasto, zwłaszcza w części południowo-wschodniej, zachodnia część miasta to teren nadający się do bardziej intensywnego rozwoju rolnictwa i sadownictwa. Na terenie tym znajduje się największa powierzchnia gleb II i III klasy bonitacyjnej, a więc najlepszych gleb będących pod ochroną. Dodatkowym atutem do rozwoju rolnictwa jest położenie tych terenów poza zasięgiem inwestycji technicznych, co nie jest bez znaczenia dla upraw. Gleby wysokich klas bonitacyjnych znajdują się również w samej dolinie rzeki Ropy. Są jednak albo już zajęte pod budownictwo jednorodzinne, bądź leżą w granicach terenów zalewowych. W układzie przestrzennym Gorlic wyróżnia się następujące jednostki strukturalne osiedla: Starówka, Magdalena, Mariampol, Młodych, Zawodzie, Sokół, Korczak, Górna, Skrzyńskich i Łysogórkie. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym wg Kondrackiego (1994) obszar Miasta Gorlice należy do prowincji Karpaty i Podkarpacie, podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, makroregionu Pogórze Środkowobeskidzkie - w obrębie mezoregionów: Pogórze Ciężkowickie i Obniżenie Gorlickie. Pogórze Ciężkowickie znajduje się pomiędzy dolinami Białej i Wisłoki, a od południa sąsiaduje z Obniżeniem Gorlickim nad Ropą i Kotliną Stróży nad Białą. Zbudowane jest z trzech płaszczowin nasuniętych na siebie od południa: skolskiej, podśląskiej i śląskiej. W całości jest to zwarty płat z wyrównanymi garbami wododzielnymi, rozcięty głębokimi dolinami o zboczach raczej wypukłych, charakteryzujący się występowaniem urozmaiconych form skalnych z twardego piaskowca. Obniżenie Gorlickie mieści się między Pogórzem Ciężkowickim na północy a Beskidem Niskim na południu. W pogórską powierzchnię denudacyjną jest wcięta dolina Ropy, która przy ujściu Sękówki w Gorlicach ma 1,5 km szerokości. Obniżenie Gorlickie zajmuje powierzchnię około 200km 2. Krajobraz regionu należy do wybitnie leśnych. Dominującym siedliskowym typem lasu jest las górski. Lasy Beskidu Gorlickiego porastające siedliska bardzo żyzne charakteryzują się wyjątkowo wysoką potencjalną produkcyjnością, jedną z najwyższych w kraju. Szata roślinna w rejonie Gorlic jest dość zróżnicowana. W drzewostanie dominuje buk (buczyna karpacka), jawor, klon. Stałą domieszką zespołu typowego stanowi jodła. Lokalnie występują zadrzewienia grabowo-dębowe z domieszkami lipy, jesionu, dzikiej czereśni, osiki i innych. W dnach dolin występuje olszyna karpacka. Położenie na pograniczu Beskidów oraz Pogórza Karpackiego sprawia, iż z Miasta Gorlice rozlega się szeroka panorama na grzbiety Beskidu Niskiego (projektowany Park Krajobrazowy) od strony południowej oraz Magurski Park Narodowy od strony wschodniej i Pogórze Ciężkowickie od strony północnej. Najwyższe walory widokowe posiadają: Góra Cmentarna, Góra Parkowa, Łysa Góra oraz wzniesienie w południowo wschodniej części miasta osiągające wysokość 379 m n.p.m. Są to tereny w większości nie zalesione obecnie użytkowane głównie jako grunty orne lub pastwiska. 22

23 Miasto Gorlice położone jest w zlewni rzeki Ropy. Główne dopływy rzeki Ropa stanowią, w rejonie Gorlic: Sękówka (prawobrzeżny dopływ) oraz Stróżowianka (lewobrzeżny dopływ). Łączna długość cieków podstawowych (Ropa, Sękówka, Stróżowianka, Muchówka, Kotlanka, Moszczanka, Figa) na terenie Gorlic wynosi 21,6 km, natomiast długość rowów szczegółowych wynosi 2,822 km. Na terenie miasta na istniejącej sieci rzecznej występują dwa urządzenia wodne: jaz wodny na ul. Bieckiej, gdzie ciekiem zasilającym jest rzeka Ropa (właściciel Rafineria Nafty GLIMAR S. A) oraz stopień wodny na ul. Sienkiewicza (przy Parku Miejskim), gdzie ciekiem zasilającym jest potok Sękówka (właściciel RZGW Kraków), jak również wały przeciwpowodziowe. Obwałowania na terenie miasta Gorlice występują na rzekach Ropa oraz Sękówka: Ropa obwałowanie prawobrzeżne od km do km; Sękówka - obwałowanie prawobrzeżne od km do km. Woda dla miasta dostarczana jest z ujęcia powierzchniowego rzeki Ropy zlokalizowanego na obszarze Gminy Gorlice (w Ropicy Polskiej). Na wydajność ujęcia duży wpływ wywiera zbiornik retencyjny Klimkówka, wyrównujący przepływy rzeki Ropy, a tym samym gwarantujący pobór wody nie tylko dla miasta, ale również dla części gminy. Zróżnicowana rzeźba terenu oraz duże wzniesienia nad poziom morza, przy znacznych wysokościach względnych decydują o różnorodności zjawisk klimatycznych. Według regionalizacji klimatycznej R. Gumińskiego Miasto Gorlice położona jest w obrębie Dzielnicy Podkarpackiej o charakterze przejściowym między klimatem atlantyckim i kontynentalnym. Lokalne cechy warunków klimatycznych można scharakteryzować następująco: średnia temperatura roczna C, wyższe temperatury jesienią niż wiosną, najwyższa średnia temperatura w lipcu 17,3 0 C, a najniższa w styczniu -3,7 0 C, najwyższe opady w lipcu średnio 124 mm, a najniższe w lutym średnio 45mm, średnie roczne zachmurzenie waha się w granicach 55-70%, liczba dni z pokrywą śnieżną zróżnicowana jest w zależności od wysokości i ukształtowania terenu - wynosi dni, przy czym nie utrzymuje się ciągle, lecz zanika w okresach odwilży, tworząc się w okresach spadków i wzrostu opadów, okres bezprzymrozkowy od 4 do 6 miesięcy, wiatry z kierunku zachodniego oraz południowo-zachodniego i wschodniego, wiosną, zimą i jesienią wieją ciepłe i suche wiatry południowe, tzw. dukielskie lub rymanowskie, powodujące częste zmiany pogody, średnia roczna prędkość wiatru 3,5 m/sek., okres wegetacyjny trwa średnio od 220 dni w kotlinach podkarpackich do 200 dni na wysokości około 700 m n.p.m., do 120 dni przy granicy lasów, 23

24 2. Sytuacja demograficzna Według danych GUS ( na koniec 2010 roku teren Miasta Gorlice zamieszkiwało na osób, w tym mężczyzn i kobiety. Uwzględniając faktyczne miejsce zamieszkania dane statystyczne określające zaludnienie ulegają niewielkiej zmianie i przedstawiają się następująco: liczba mieszkańców osób, w tym: mężczyzn oraz kobiet. Społeczność miasta to ponad 26% ogółu mieszkańców powiatu gorlickiego oraz około 0,8% ogółu mieszkańców województwa małopolskiego. Wskaźnik średniej gęstości zaludnienia dla Gorlic kształtuje się na poziomie 1196 osób/km 2. Przebieg procesów demograficznych determinuje również zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych współczynnik feminizacji oraz struktura ludności według wieku. Zestawienia podstawowych wielkości oraz mierników charakteryzujących sytuację oraz przebieg procesów demograficznych na terenie Miasta Gorlice pokazano poniżej. Liczba mieszkańców Miasta w latach : Rok Liczba mieszkańców w tym mężczyźni kobiety *dane GUS - (stan na koniec roku) Z analizy danych statystycznych wynika, iż na przestrzeni ostatnich lat liczba ludności zamieszkującej miasto uległa niewielkiemu, lecz mu spadkowi. W latach liczba mieszkańców zmniejszyła się o 510 osób, co stanowi 1,8%. Sytuacja ta tłumaczona jest przede wszystkim niskim przyrostem naturalnym oraz ujemnym saldem migracji. 24

25 Podstawowymi elementami ruchu naturalnego ludności są: liczba urodzeń, liczba zgonów i przyrost naturalny będący różnicą pomiędzy urodzeniami i zgonami. Przyrost naturalny jest wskaźnikiem określającym tendencję rozwoju populacji obszaru miasta. Dane statystyczne odnoszące się do terenu Miasta Gorlice w latach zamieszczono poniżej: Wyszczególnienie: Przyrost naturalny ogółem w tym: mężczyźni kobiety Urodzenia żywe na 1000 ludności 9,1 9,6 11,4 10,7 10,3 Zgony na 1000 ludności 8,0 7,5 8,4 9,0 8,2 Przyrost naturalny na 1000 ludności 1,1 2,1 3,0 1,7 2,1 Saldo migracji * dane GUS - Przyrost naturalny na terenie miasta na przestrzeni ostatnich lat wykazywał tendencję zmienną malejącą i rosnącą, osiągając minimum w roku 2006 i maksimum w roku 2008; liczba urodzeń żywych na 1000 ludności oraz liczba zgonów na 1000 ludności utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie, z niewielkimi wahaniami. Struktura ludności miasta, według ekonomicznej grupy wieku w wybranych latach: Wyszczególnienie: Wiek przedprodukcyjny (0-17lat): Wiek produkcyjny: Wiek poprodukcyjny: 2000 rok w liczbach bezwzględnych w odsetkach 25,2 61,4 13, rok w liczbach bezwzględnych w odsetkach 19,3 65,8 14, rok w liczbach bezwzględnych w odsetkach 16,9 65,7 17,4 * dane GUS - Struktura ludności miasta pod względem wieku (według danych GUS) przedstawia się następująco: 16,9% ogółu mieszkańców stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), 65,7% osoby w wieku produkcyjnym, 17,4% osoby w wieku poprodukcyjnym. Dla powiatu gorlickiego struktura ludności według ekonomicznych grup wieku przedstawia się następująco: 21,1% stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym, 62,8% w wieku produkcyjnym, 16,1% w wieku poprodukcyjnym, natomiast dla województwa: 19,7% stanowią osoby w wieku przedprodukcyjnym, 63,7% w wieku produkcyjnym i 16,6% w wieku poprodukcyjnym. Z powyższego zestawienia wynika, iż na terenie miasta (na tle województwa i powiatu) można zaobserwować postępujący proces starzenia się społeczeństwa duży udział ludności w wieku poprodukcyjnym. Obciążenie demograficzne, czyli udział osób utrzymywanych na 100 osób pracujących odzwierciedla zmiany, jakie można obserwować w ostatnim czasie i jakie będą się nasilać 25

26 w przyszłości. Wielkość wskaźnika obciążenia demograficznego dla Miasta Gorlice w latach przedstawia poniższe zestawienie: Wyszczególnienie: Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 50,9 50,4 50,5 51,0 52,2 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 82,4 80,4 93,1 98,5 102,6 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 23,0 23,6 24,4 25,3 26,4 100 osób w wieku produkcyjnym * dane GUS - Obserwowane zmiany dotyczą przede wszystkim stopniowego wzrostu liczby osób niepracujących (dzieci i osób starszych) przypadających na osoby pracujące, co wynika przede wszystkim z wysokiego odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym. Relacje pomiędzy grupą nieprodukcyjną (ludność w wieku przedprodukcyjnym oraz poprodukcyjnym) a grupą ludności w wieku produkcyjnym w analizowanym okresie ulegały nieznacznym wahaniom. Im wyższa wartość wskaźnika tym sytuacja mniej korzystna, dlatego należy stwierdzić, że sytuacja stopniowo się pogarsza. Na terenie Gorlic współczynnik obciążenia ludnością nieprodukcyjną w 2010 roku wynosił 52,2%. Oznacza to, że na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało nieco ponad 52 osoby w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym). Dodatkowo wśród osób w wieku nieprodukcyjnym ponad 50% stanowiły osoby w wieku poprodukcyjnym, jest to niekorzystnym zjawiskiem zarówno demograficznym, jak i gospodarczym. Stopień feminizacji mierzony jako liczba kobiet przypadających na 100 mężczyzn w ostatnich latach kształtował się na poziomie od 109 do 110, co w ujęciu ogólnym oznacza przewagę kobiet w strukturze płci, szczegółowe dane z okresu pokazano w tabeli: Wyszczególnienie: Liczba kobiet na 100 mężczyzn * dane GUS - Struktura płci ulega znacznym wahaniom w poszczególnych grupach wiekowych, przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami jest szczególnie widoczna w rocznikach starszych, co jest charakterystyczne w rozwoju społeczeństwa i wynika z wydłużenia średniego okresu życia kobiet przy nadumieralności mężczyzn na 100 mężczyzn przypadało 160 kobiet (w wieku poprodukcyjnym). W grupie wiekowej 0-19 lat na 100 mężczyzn przypadało 91 kobiet defeminizacja). W przedziale wiekowym lat przeciętnie na 100 mężczyzn przypadają 94 kobiety, przewaga mężczyzn w tzw. rozrodczej grupie wiekowej kobiet jest bardzo niekorzystna dla dalszego rozwoju demograficznego. 26

27 Podsumowanie sytuacji demograficznej Miasta Gorlice Analiza demograficzna liczby ludności zamieszkującej Miasto Gorlice na przestrzeni ostatnich lat wykazuje systematyczny niewielki, stały spadek populacji mieszkańców. Zmiany te są następstwem dwóch zjawisk demograficznych niskiego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji. W latach zasoby ludzie spadły o 510 osób, co daje średnią roczną na poziomie 51 osób. W całkowitym bilansie zmian demograficznych istotną rolę odgrywa ujemny wskaźnik salda migracji ludności na pobyt stały, notowany każdego roku. Analizując dane statystyczne należy zaznaczyć, iż na terenie Gorlic, tak jak w innych miastach Polski obserwuje się postępujący proces starzenia się społeczeństwa zmniejszanie się udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym, względnie stały z niewielkimi odchyleniami udział ludności w wieku produkcyjnym oraz niewielki wzrost w wieku poprodukcyjnym. Prognoza liczby ludności do 2027 roku Według opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny Prognozy ludności na lata województwo małopolskie należy do tzw. województw napływowych tzn. takich, dla których liczba mieszkańców będzie systematycznie rosnąć. Przewiduje się, że zmiany te będą wynikiem wysokiego dodatniego wskaźnika migracji ludności na pobyt stały, przy nieznacznie ujemnej stopie przyrostu naturalnego. Zjawisko znacznego napływu ludności zewnętrznej obserwowane jest od kilku lat na terenie województwa. Prognoza sformułowana dla powiatu gorlickiego ogółem oraz dla miast powiatu zakłada stały, lecz niewielki spadek zasobów ludzkich. Dane statystyczne GUS dotyczące prognozy liczby ludności przedstawia poniższa tabela: Wyszczególnienie: Województwo małopolskie w tym miasto Powiat gorlicki ogółem, w tym miasto * wg Prognoza ludności na lata , Do roku: Opierając się na powyższej prognozie, jak również na przedstawionych wyżej zmianach demograficznych Miasta Gorlice sformułowano następującą prognozę ludności, która wykorzystana zostanie na potrzeby niniejszego opracowania: Do roku: Wyszczególnienie: Miasto Gorlice * obliczenia własne prognoza ma charakter szacunkowy 27

28 Przeciętna Projekt złożeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta Gorlice 3. Mieszkalnictwo Czynnikiem wpływającym na standard życia ludności danego obszaru są warunki mieszkaniowe. Istniejące warunki mieszkaniowe w gminie są zbliżone do warunków mieszkaniowych w kraju. Polityka miasta w zakresie budownictwa mieszkaniowego polega zarówno na działaniach doraźnych, tj. wydawaniu pozwoleń na budowę, jak i długofalowych, zmierzających do uporządkowania spraw związanych z planowaniem przestrzennym. Miasto sporządziło i wprowadza szereg zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zmierzających do zwiększenia obszaru przeznaczonego pod budownictwo mieszkaniowe. Zabudowa mieszkaniowa Według danych GUS stan na koniec 2009 roku, w Gorlicach znajdują się 9462 mieszkania o łącznej powierzchni użytkowej m 2. Na jedno mieszkanie o przeciętnej wielkości 64,6 m 2 przypada średnio 2,99 osoby (wskaźniki dla powiatu gorlickiego ogółem wynoszą odpowiednio 79,3 m 2 i 3,58 osoby, dla województwa małopolskiego 75,1 m 2 i 3,06 osób). W skład jednego mieszkania wchodzą przeciętnie 3,7 izby, co daje wartość 0,8 osoby na jedną izbę. Statystyczny mieszkaniec Gorlic ma do swojej dyspozycji 21,6 m 2 powierzchni mieszkaniowej. Sytuacja mieszkaniowa ludności miasta ulega systematycznej poprawie, jest to wynikiem przyrostu nowych mieszkań, o wyższym standardzie. Warunki mieszkaniowe na terenie Gorlice w porównaniu do warunków przeciętnych w powiecie i w województwie - podstawowe dane zamieszczono w tabeli: Wyszczególnienie: Gmina Gorlice Powiat gorlicki Województwo małopolskie liczba izb w mieszkaniu: 3,71 4,05 3,81 liczba osób na 1 mieszkanie: 2,99 3,58 3,06 liczba osób na 1 izbę: 0,8 0,88 0,8 pow. użytkowa 1 mieszkania (m 2 ): 64,6 79,3 75,1 pow. użytkowa na 1 osobę (m 2 ): 21,6 22,1 24,5 * dane GUS - obliczenia własne Z powyższego wynika, iż na tle województwa i powiatu, gmina dysponuje podobnymi zasobami mieszkaniowymi pod względem warunków zamieszkania od przeciętnych na terenach powiatu i województwa. Struktura zasobów mieszkaniowych przedstawia się następująco: w zabudowie wielorodzinnej ok. 70% mieszkań, w zabudowie zagrodowej ok.5% mieszkań oraz w zabudowie jednorodzinnej ok. 25% mieszkań. Stosunki własnościowe w sferze mieszkalnictwa na terenie miasta praktycznie nie zmieniają się. Większość zasobów mieszkaniowych jest własnością osób fizycznych oraz spółdzielni mieszkaniowych, odpowiednio 46,8% ogółu zasobów oraz 45,2%. Jest to sytuacja charakterystyczna dla miast. Komunalny zasób mieszkaniowy kształtuje się na poziomie 7,3% substancji mieszkaniowej Miasta Gorlice. Około 0,7% zasobów mieszkaniowych jest 28

29 własnością przedsiębiorstw. Zasoby mieszkaniowe według form własności (dane za 2007 rok) przedstawia poniższa tabela: Wyszczególnienie/Właściciel Mieszkania Izby Pow. użytkowa Przeciętna pow. użytkowa (w m 2 ) mieszkania (w m 2 ) Miasto (zasoby komunalne) ,8 Zakłady pracy ,2 Osoby fizyczne ,6 Spółdzielnie mieszkaniowe ,7 Pozo podmioty ,2 * dane GUS - obliczenia własne Na terenie miasta funkcjonuje Miejski Zarząd Budynków, będący jednostką budżetową Gminy Miejskiej Gorlice, który zarządza mieniem skomunizowanym i nieskomunizowanym oraz prowadzi sprawy związane z utrzymaniem i eksploatacją substancji mieszkaniowej stanowiącej własność Gminy Miejskiej Gorlice. Wykaz komunalnych zasobów mieszkaniowych przedstawia poniższe zestawienie: Adres nieruchomości: Ilość Liczba Pow. użytkowa Średnia pow. użytkowa lokali mieszkańców (w m 2 ) mieszkania/lokalu (w m 2 ) Budynki stanowiące wspólnoty mieszkaniowe pozostające w administracji MZB ul. Biecka ,58 43,16 ul. Biecka 7A ,11 48,51 ul. Biecka 7B ,70 43,57 ul. Biecka ,33 69,30 ul. Biecka ,23 46,70 ul. Chopina ,24 32,92 ul. Konopnickiej ,30 37,66 ul. Kołłątaja ,12 41,50 ul. Kołłątaja ,62 45,18 ul. Kołłątaja ,71 47,47 ul. Kościuszki ,35 78,67 ul. Kościuszki ,79 53,44 ul. Kościuszki 26A ,36 52,43 ul. Kromera ,83 43,29 ul. Kromera ,02 40,81 ul. Legionów ,07 52,52 ul. 3-go Maja ,34 60,58 ul. 3-go Maja ,69 68,97 ul. 3-go Maja ,77 67,84 ul. 3-go Maja 20a ,02 41,00 ul. 3-go Maja 20b ,44 52,14 ul. 3-go Maja ,57 55,08 ul. Niepodległości ,94 47,27 ul. Niepodległości ,522 47,52 ul. Norwida ,72 40,02 ul. Norwida ,79 40,01 ul. Podkościelna ,19 88,74 Rynek ,59 66,06 ul. Sikorskiego ,13 67,53 ul. Sikorskiego ,06 44,95 ul. Sikorskiego ,06 54,79 ul. Sikorskiego ,01 48,66 29

30 ul. Stróżowska ,081 46,06 ul. Wróblewskiego ,72 42,34 ul. Wróblewskiego ,24 44,36 ul. Wróblewskiego ,74 45,84 ul. Wróblewskiego ,61 40,07 ul. Wróblewskiego ,23 41,22 ul. Wróblewskiego ,33 39,04 ul. Wróblewskiego 1A ,34 70,72 ul. Wyszyńskiego ,49 47,25 ul. Wyszyńskiego ,59 44,46 ul. Wyszyńskiego ,13 36,28 ul. Wyszyńskiego ,80 36,49 ul. Wyszyńskiego ,55 64,07 ul. Wyszyńskiego ,08 44,75 ul. Wyszyńskiego ,89 44,82 ul. Wyszyńskiego ,94 44,24 ul. Wyszyńskiego ,78 71,98 ul. Wąska ,45 166,22 ul. Węgierska ,98 63,71 ul. Łukasiewicza ,08 45,71 ul. Łukasiewicza ,98 70,66 ul. Kopernika 6A ,25 38,57 RAZEM # # ,21 # Budynki komunalne, których właścicielem w 100% jest Gmina Miejska Gorlice ul. Garbarska ,54 22,54 ul. Karwacjanów ,14 35,05 ul. Kolejowa ,07 46,41 ul. Kościuszki ,26 31,42 ul.3-go Maja ,16 76,63 ul. Mickiewicza ,86 48,64 ul. Mickiewicza ,25 56,25 ul. Mickiewicza ,35 71,78 ul. Reymonta ,16 16,22 ul. Słowackiego ,77 34,96 ul. Stawiska ,50 40,30 ul. Strażacka ,62 69,62 ul. Chopina ,49 43,06 ul. Orzeszkowej ,78 33,44 ul. Korczaka ,63 51,56 Rynek ,71 278,85 ul. Piekarska ,38 - ul. Piekarska ,05 - ul. Asnyka ,90 - ul. Kwiatowa ,14 - ul. Dworzysko ,80 - Rynek ,59 - ul. Słoneczna ,64 - ul. Jagiełły ,74 - ul. Jagiełły ,47 - ul. Jagiełły 10 chlorownia ,87 - Parki Miejski ,00 - Plac Kościelny ,81 - ul. Podkościelna ,45 - ul. Mickiewicza ,29 - ul. Wąska ,59 - ul. Wyszyńskiego ,00 - ul. Pod Lodownią ,10-30

31 Rynek Mur Oporowy ,60 - ul. Mickiewicza 14 (przybud.) ,81 - budynki po straży w narożu ,47 - Krzywa Strażacka ul. Chopina 35 po kotłowni ,70 - ul. Kościuszki po kotłowni ,00 - Razem ,69 # Budynki nieskomunizowane ul. Cicha ,56 50,50 ul. Dworzysko ,63 36,31 ul. Krótka ,67 39,22 ul. Kościuszki ,72 154,72 ul. Kościuszki ,77 31,15 ul. Kościuszki 38, 40A ,67 27,16 ul. Kościuszki ,07 171,07 ul. 3-go Maja ,54 78,09 ul. Mickiewicza ,18 112,54 ul. Narutowicza ,06 41,34 ul. Okulickiego ,11 43,87 Rynek ,45 32,77 ul. Rzeźnicza ,32 - ul. Rzeźnicza ,54 - ul. Piekarska ,00 53,00 ul. Sienkiewicza ,57 37,39 ul. Stróżowska ,50 46,27 ul. Świeykowskiego ,80 43,56 ul. Wróblewskiego ,11 72,44 ul. Dukielska ,78 - ul. 11 Listopada ,25 - budynki po straży pozostała część RAZEM 4 908,30 # *wg danych Urzędu Miejskiego w Gorlicach Zmiany w zasobach mieszkaniowych Gorlic w latach przedstawia poniższe zestawienie: Wyszczególnienie Liczba mieszkań Liczba izb Przeciętna liczba izb w mieszkaniu 3,68 3,69 3,70 3,71 Powierzchnia użytkowa (w m 2 ) Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (w m 2 ) 63,4 63,8 64,2 64,6 Przeciętna powierzchnia użytkowa na 1 osobę (w m 2 ) 20,7 21,1 21,3 21,6 * dane GUS - obliczenia własne Z analizy powyższych informacji wynika, że Miasto Gorlice, podobnie jak tereny województwa, z każdym rokiem cechuje poprawa warunków mieszkaniowych. W porównaniu do 2006 roku, jakość i komfort mieszkań miasta uległ nieznacznemu, ale sukcesywnemu podwyższeniu. Nastąpił wzrost przeciętnej powierzchni użytkowej jednego mieszkania o 1,2 m 2 oraz przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania na jedna osobę o 0,9 m 2. Korzystne zmiany warunków mieszkaniowych determinuje przyrost nowych mieszkań, szczególnie w ramach budownictwa indywidualnego oraz z przeznaczeniem na sprzedaż lub 31

32 wynajem, o dużej powierzchni użytkowej i wysokim standardzie zamieszkania oraz sukcesywne podwyższanie stanu technicznego budynków już istniejących, w tym stosowanie nowoczesnych technologii i materiałów (np. w wyniku remontów i termomodernizacji). Zasoby mieszkaniowe, podział do 2002 roku według okresu budowy - dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań: Okres budowy Ogółem: Wyszczególnienie: Powierzchnia użytkowa (w m 2 ) 32 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania (w m 2 ) przed , , , , , * ,0 *łącznie z będącymi w budowie Obiekty budowlane oddane do użytkowania w latach : Wyszczególnienie: Razem Mieszkania oddane do użytkowania ogółem: izby powierzchnia użytkowa (m 2 ): - komunalne: izby powierzchnia użytkowa (m 2 ) - indywidualne: izby powierzchnia użytkowa (m 2 ) Budynki nowe oddane do użytkow. ogółem:

33 mieszkalne niemieszkalne Powierzchnia użytkowa mieszkań w nowych budynkach mieszkalnych (m 2 ) Powierzchnia użytkowa nowych budynków niemieszkalnych (m 2 ) kubatura nowych budynków ogółem (m 3 ) # kubatura nowych budynków mieszkalnych (m 3 ) # * dane GUS - obliczenia własne Łącznie w latach na terenie Miasta Gorlice oddano do użytku 334 mieszkania (komunalne i indywidualne) o przeciętnej powierzchni użytkowej jednego mieszkania wynoszącej około 123 m 2. Biorąc pod uwagę jedynie budynki mieszkalne indywidualne w analizowanym okresie oddanych do użytkowania było 340 budynków o przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania 163 m 2. Analizując budynki pod względem okresu budowy należy stwierdzić, że około 12% ogólnych zasobów stanowią budynki najstarsze, 26% - budynki wybudowane w latach oraz około 56% budynki wzniesione w latach Podział zasobów mieszkaniowych, ze względu na wielkość powierzchni użytkowej, przedstawia się następująco: 12% to budynki najstarsze, 21% - budynki z okresu oraz 57% budynki z okresu Budynki pow po 1988 roku i znajdujące się potencjalnie w najlepszym stanie technicznym stanowią około 18% wszystkich budynków. Mieszkania nowe, oddane do użytku po 2002 roku to około 6% zasobów mieszkaniowych Gorlic. 33

34 34

35 Przedstawione powyżej dane statystyczne pozwalają scharakteryzować mieszkalnictwo na terenie Miasta Gorlice: - zastosowane technologie w budynkach zmieniały się wraz z upływem czasu i rozwojem technologii wykonania materiałów budowlanych i wykończeniowych. Począwszy od najstarszych budynków, w których zastosowano mury wykonane z cegły wraz z drewnianymi stropami, kończąc na budynkach najnowocześniejszych, gdzie zastosowano dobre ocieplenie przegród budowlanych materiałami termoizolacyjnymi; - istnieją budynki starsze, w których zostały wykonane prace remontowe i termomodernizacyjne (ocieplenie stropodachów, ocieplenie ścian szczytowych i osłonowych, wymiana okien na zespolone, modernizacja instalacji grzewczej); - wiele budynków wymaga termomodernizacji i remontu, co pozwoli na zaoszczędzenie energii cieplnej w tych budynkach; - o sytuacji mieszkaniowej i jakości warunków mieszkaniowych świadczy również stopień wyposażenia w instalacje techniczno-sanitarne. Dane statystyczne zamieszczono w tabeli: Wyszczególnienie: Liczba mieszkań Udział % 2009* rok: Wodociąg ,9 Łazienka ,9 Ustęp spłukiwany ,3 Centralne ogrzewanie ,1 Gaz sieciowy ,4 2002** rok Wodociąg, w tym: ,2 90,2 11,8 wodociąg z sieci wodociąg lokalny Ciepła woda bieżąca ,4 Łazienka ,3 Ustęp spłukiwany ,7 Gaz z sieci ,7 Gaz z butli 140 1,6 Sposób ogrzewania: * dane GUS - ** Narodowy Spis Powszechny c.o. indywidualne - c.o. zbiorowe - piece ,4 56,9 14,0 Stan wyposażenia mieszkań w podstawowe urządzenia komunalne ulega systematycznej poprawie. W 2009 roku około 98% budynków na terenie miasta wyposażonych było w wodociąg, ponad 95% budynków mieszkalnych posiadało łazienkę, natomiast 83% centralne ogrzewanie. Sytuacja na rynku mieszkaniowym, przy znikomym udziale starych budynków, wzmacnia potrzeby na nowe tereny mieszkaniowe. Rozwój funkcji mieszkaniowej na terenie miasta zależy w głównej mierze od zapotrzebowania i zasobności mieszkańców oraz nowych osiedleńców. Nowa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna jest gównie lokalizowana w południowej części miasta. Istnieje również możliwość budowy 35

36 nowych mieszkań jednorodzinnych w innych obrębach miasta, która jest kontynuacją dotychczasowej zabudowy wzdłuż już istniejących ulic. Budynki użyteczności publicznej oraz zabudowa usługowo-przemysłowa Na terenie Gorlic funkcjonują następujące placówki oświatowe (publiczne oraz prywatne): ~Miejskie Przedszkole Nr 1 ul. Jagiełły 9, ~Miejskie Przedszkole Nr 3 ul. Potockiego 7, ~Miejskie Przedszkole Nr 4 ul. Broniewskiego 11, ~Miejskie Przedszkole Nr 5 ul. Krakowska 5, ~Miejskie Przedszkole Nr 8, ul. Hallera 17, ~Niepubliczne Przedszkole Sióstr Felicjanek ul. Krasińskiego 21, ~Niepubliczne Przedszkole Sióstr Służebniczek ul. Jezierskiego 3, ~Niepubliczne Przedszkole Chatka Misia Uszatka ul. Wyszyńskiego 21, ~Niepubliczne Przedszkole Wesołe Skrzaty ul. Dukielska 73, ~Niepubliczne Przedszkole Specjalne Caritas ul. Konopnickiej 21, ~Miejski Zespół Szkół Nr 1 ul. Piękna 9, ~Miejski Zespół Szkół Nr 3 ul. Wyszyńskiego 16, ~Miejski Zespół Szkół Nr 4 ul. Krasińskiego 9, ~Miejski Zespół Szkół Nr 5 ul. Krakowska 5, ~Miejski Zespół Szkół Nr 6 ul. Hallera 79, ~I Liceum Ogólnokształcące ul. Kromera 1, ~Zespół Szkół Ekonomicznych ul. Ariańska 3, ~Zespół Szkół Nr 1 ul. Wyszyńskiego 18, ~Zespól Szkół Technicznych ul. Michalusa 6, ~Zespół Szkół Zawodowych ul. Niepodległości 5, ~Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego ul. 11 Listopada 43, ~Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Razem ul. Skrzyńskich 21, ~Ośrodek Sportu i Rekreacji W zakresie służby i ochrony zdrowia na terenie Gorlic funkcjonują: Szpital Specjalistyczny im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach, zakłady opieki zdrowotnej: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Stanisław Korpacki, Zakład Opieki Zdrowotnej ARS MEDICA Sp. Partnerska, Gabinet Okulistyczny Maria Rybczyk, Niepubliczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej ECHO-MED Sp. Partnerska, Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Gabinet Lekarza Rodzinnego, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDICUS, Przedsiębiorstwo Usług Socjalnych i Sanatoryjno-Wypoczynkowych GLINIK Sp. z o.o., dwa Domy Pomocy Społecznej przy ul. Michalusa 14 oraz ul. Sienkiewicza

37 4. Charakterystyka infrastruktury technicznej Zaopatrzenie w wodę Gorlice zwodociągowane są w 97,5%. Na obszarze miasta, zarówno do celów komunalnych jak i przemysłowych, wodę ujmuje się z ujęcia powierzchniowego zlokalizowanego w Ropicy Polskiej o wydajności max 9504 m 3 /dobę obszar Gminy Gorlice na rzece Ropa. Użytkownikiem ujęcia wody jest Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (MPGK) Sp. z o.o. w Gorlicach. Na wydajność ujęcia duży wpływ wywiera zbiornik retencyjny Klimkówka, wyrównujący przepływy rzeki Ropa, a tym samym gwarantujący pobór wody dla Miasta Gorlice oraz części Gminy Gorlice. Zagwarantowanie odpowiedniej jakości wód powierzchniowych dla ujęcia wiąże się z zapewnieniem warunków ochrony wody w całej zlewni Ropy powyżej ujęcia. Na terenie miasta zlokalizowane są również studnie awaryjne (publiczne) w ilości 37 sztuk, które są eksploatowane, jednak niepodłączone do systemu wodociągowego i mają za zadanie zaopatrywać ludność w wodę do picia w sytuacjach kryzysowych. Kanalizacja Miasto Gorlice jest skanalizowane w 98%. Na obszarze miasta zlokalizowane są dwie oczyszczalnie ścieków. Jedna z nich to Miejska Oczyszczalnia Ścieków, zlokalizowana przy ul. Bieckiej, a druga to oczyszczalnia zakładowa położona przy ul. Chopina. Oczyszczalnia ścieków w Gorlicach obsługuje miasto Gorlice. Jest to mechanicznobiologiczna oczyszczalnia z biologiczną redukcją związku azotu, biologiczno-chemiczną redukcją związków fosforu oraz z przeróbka osadów ściekowych. Jej przepływ średniogodzinowy (w okresie bezdeszczowym) wynosi 667 m 3 /h, a przepływ maksymalny godzinowy (w okresie deszczu) m 3 /h. Ponad 66% ścieków komunalnych odprowadzanych na oczyszczalnię to ścieki bytowe z gospodarstw domowych, reszta natomiast ścieki przemysłowe od jednostek działalności produkcyjnej. Oczyszczalnia zakładowa oczyszcza powstające na terenie zakładu ścieki przemysłowo deszczowe. Odbywa się to poprzez wstępne podczyszczenie na lokalnych urządzeniach podczyszczających, a następnie oczyszczenie na końcowej mechaniczno chemiczno biologicznej oczyszczalni ścieków. Zaopatrzenie w ciepło Opis stanu zaopatrzenia w ciepło zamieszczono w rozdziale III niniejszego opracowania. Elektroenergetyka Opis stanu systemu elektroenergetycznego zamieszczono w rozdziale IV niniejszego opracowania. Gazyfikacja Opis stanu zaopatrzenia Miasta w gaz sieciowy oraz perspektywy rozwoju sieci uwzględnione zostały w rozdziale V niniejszego opracowania. 37

38 Unieszkodliwianie odpadów komunalnych Na terenie Miasta Gorlice powstają zarówno odpady komunalne jak i odpady przemysłowe wytwarzane przez zakłady przemysłowe i rzemieślnicze. Do źródeł wytwarzania odpadów komunalnych należą gospodarstwa domowe oraz obiekty infrastruktury tj.: handel, usługi, rzemiosło, obiekty turystyczne, targowiska. Istotnym elementem wpływającym na skład oraz jakość odpadów komunalnych jest charakter danego obszaru. Z reguły tereny wiejskie wykazują odpady z mniejszym udziałem materii organicznej, a także papieru, co jest konsekwencją segregowania odpadów w indywidualnych posesjach z przeznaczeniem na kompost (m.in. odpady kuchenne, z upraw polowych, przydomowych ogrodów) oraz do spalania w warunkach domowych (tektura, papier, itp.). System zbiórki odpadów komunalnych na terenie miasta obejmuje 100% mieszkańców, od których odbierane są również odpady opakowaniowe zbierane w sposób selektywny. Odbiorem odpadów komunalnych oraz odpadów opakowaniowych zajmują się firmy wyłonione na drodze przetargu. Odpady opakowaniowe przekazywane są bezpośrednio do przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie ich odzysku. Odpady komunalne zmieszane są sortowane w instalacji, której właścicielem jest Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych EMPOL Sp. z o.o. w Tylmanowej. Komunikacja Miasto Gorlice posiada stosunkowo dobrą dostępność komunikacyjną, zapewnioną układem drogowym i kolejowym. Przez obszar miasta przebiega droga krajowa Nr 28 Zator-Medyka oraz drogi wojewódzkie Nr 981 Moszczenica-Gorlice-Konieczna i Nr 993 Gorlice-Nowy Żmigród-Dukla zapewniając miastu powiązania z większymi ośrodkami miejskimi, dostęp do terenów rekreacyjnych oraz powiązania ze Słowacją. Dostępność komunikacyjną z sąsiednimi terenami zapewniają również drogi powiatowe-ulice: Krakowska, 11 Listopada, Michalusa, Mickiewicza, Sikorskiego, Wyszyńskiego, Zamkowa, Zakole. Do miasta Gorlice dochodzi lokalna linia kolejowa Gorlice-Zagórzany odgałęzienie od krajowej linii kolejowej Nowy Sącz Grybów Stróże Zagórzany Jasło Krosno. Obie linie są zelektryfikowane i należą do linii o państwowym znaczeniu, linii pierwszorzędnych, jednotorowych. Na terenie miasta przy linii kolejowej usytuowane są 3 stacje kolejowe w centrum miasta w pobliżu dworca autobusowego i w północnej części miasta w Zagórzanach oraz przystanek Gorlice Glinik. Transport publiczny na obszarze miasta zapewnia głównie transport autobusowy. W centrum miasta przy ul. Bardiowskiej, w pobliżu stacji kolejowej znajduje się dworzec autobusowy, którego właścicielem jest VEDIA Sp. z o.o., obsługujący zarówno linie autobusowe dalekobieżne jak też lokalne. W Gorlicach funkcjonuje też komunikacja miejska, obsługiwana przez Miejski Zakład Komunikacyjny Sp. z o.o., który obsługuje obszar miasta zapewniając dojazd do osiedli mieszkaniowych, a także zapewnia połączenie komunikacyjne z obszarami sąsiednich gmin Gorlice, Biecz, Lipinki, Sękowa, Moszczenica, Łużna. 38

39 5. Sfera gospodarcza Sytuacja społeczno-gospodarcza na terenie Miasta Gorlice, podobnie jak na terenie całego kraju, podlega ustawicznym przemianom, z głównym ukierunkowaniem na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych w branży usług i małej produkcji nieprzemysłowej. Na terenie Gorlic wg stanu na koniec roku 2009 zanotowanych w rejestrze regon było 2422 podmioty gospodarki narodowej, w tym 2325 w sektorze prywatnym. Wśród wszystkich podmiotów, aż 96% należało do sektora prywatnego. Z ogólnej liczby firm działających w sektorze prywatnym na terenie Gorlic dominują podmioty prowadzone przez osoby fizyczne 77%; spółki prawa handlowego i cywilne stanową 15% ogólnej liczby podmiotów. Spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia oraz organizacje społeczne stanowią ok. 8% podmiotów. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w systemie Regon w latach przedstawia poniższe zestawienie: # Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Z ogółem spółki handlowe: w tym spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Z ogółem spółki cywilne Z ogółem spółdzielnie Z ogółem fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne Z ogółem osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą *dane Urzędu Miejskiego w Gorlicach Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w systemie Regon wg wybranych sekcji w latach pokazano poniżej: # Ogółem rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo przemysł budownictwo handel i naprawy hotele i restauracje transport, gospodarka magazynowa i łączność pośrednictwo finansowe obsługa nieruchomości i firm, nauka *dane Urzędu Miejskiego w Gorlicach 39

40 Dla Gorlic jest wysoki udział podmiotów zajmujących się handlem i naprawami wśród ogólnej liczby podmiotów, odsetek tych firm jest wyższy niż dla całego województwa małopolskiego. Udział podmiotów zajmujących się przetwórstwem przemysłowym nie jest wysoki. Niższy niż w województwie jest odsetek przedsiębiorstw z sektora rolniczego, łowieckiego i leśnego, co związane jest to z dużym uprzemysłowieniem miasta. Nowym zjawiskiem gospodarczym jest rozwijający się rynek gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych co ze względu na założenia zrównoważonego rozwoju powinno znaleźć wsparcie ze strony władz miasta w postaci rozwiązań systemowych. Budynki niemieszkalne oddane do użytkowania w latach : Wyszczególnienie: Razem Ilość budynków: Pow. użytkowa (m 2 ): Pow. użytkowa/budynek (m 2 ): 145,1 553,9 695,7 209,3 796,6 448,8 405,3 * dane GUS - obliczenia własne Rozwój obiektów sektora usługowego skoncentrowany jest przede wszystkim na poprawie standardów wyposażenia terenu oraz zaspokajaniu potrzeb mieszkańców miasta, głównie na obszarze już istniejącym. Większość przedsiębiorstw na terenie miasta to jednak małe i średnie zakłady, których utworzenie głównie podyktowane było pogarszającą się sytuacją zakładów państwowych. Do najważniejszych podmiotów gospodarczych na terenie Gorlic należą między innymi: Fabryka Maszyn Glinik S.A.; Kuźnia Glinik Sp. z o. o.; Zakład Maszyn Górniczych Glinik Sp. z o. o.; Narzędzia i Urządzenia Wiertnicze Glinik Sp. z o. o; Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych Izolacja-Matizol S.A.; Saint Gobain VELIMAT Polska Sp. z o. o.; POLMOCON Sp. z o.o. SEVERT Polska Sp. z o.o. Rafineria Nafty GLIMAR S. A. w Gorlicach; Zakład Narzędziowy M+R Sp. z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Gorlicach; Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o. o.; GÓR-STAL Sp. z o.o. 40

41 III. Zaopatrzenie w energię cieplną Ważnym elementem planowania energetycznego jest określenie wielkości zapotrzebowania na ciepło w danym regionie. Wytwarzanie oraz przesył ciepła na terenie Miasta Gorlice w sposób scentralizowany realizowane są przez Elektrociepłownię Gorlice Sp. z o.o. W opracowaniu wykorzystano informacje uzyskane od w/w operatora instalacji systemowej. System ciepłowniczy Gorlic, obok systemu zdalczynnego, tworzą lokalne kotłownie i indywidualne źródła ciepła będące własnością użytkowników (odbiorców ciepła) rozproszone na terenie całego miasta. 1. Charakterystyka stanu obecnego Sposób zaopatrzenia odbiorców energii cieplnej zlokalizowanych na terenie miasta jest zróżnicowany i bezpośrednio wynika z gęstości zaludnienia danego obszaru. Potrzeby cieplne pokrywane są za pomocą: centralnego systemu ciepłowniczego obsługiwanego przez Elektrociepłownię Gorlice Sp. z o.o., rozproszonych lokalnych kotłowni zlokalizowanych bezpośrednio przy odbiorcach ciepła. Kotłownie lokalne są własnością różnych podmiotów i instytucji, w tym zakładów przemysłowych, przedsiębiorstw, placówek służby zdrowia, szkół, spółdzielni mieszkaniowych oraz miasta (w zarządzie Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej); indywidualne źródła ciepła zaspakajające potrzeby własne domu lub mieszkania. Na terenie miasta Gorlice energia cieplna wykorzystywana jest: do ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej w budownictwie mieszkaniowym; do przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych; na potrzeby zakładów przemysłowych (ogrzewanie, c.w.u., technologia); do ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. i na potrzeby technologiczne (w kuchniach) w szkołach i innych obiektach usługowych i użyteczności publicznej. Głównym udziałowcem spółki handlowej Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. jest węgierska spółka E-Star Altenative Plc.(71%), która działa w branży energetycznej i specjalizuje się w realizacji samofinansujących się, niezależnych technologicznie i niezależnych od dostawców projektów, których celem jest poprawa efektywności energetycznej, w oparciu głównie o odnawialne źródła energii. Pozostali udziałowcy wg stanu na dzień 1września 2011 rok to: Gmina Miejska Gorlice 21%, Rafineria Nafty Glimar S.A. - 6% oraz Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych Izolacja Matizol S. A. - 2%. W Elektrociepłowni zainstalowane są cztery kotły o łącznej mocy zainstalowanej 87,21 MW: kotły węglowe: 41

42 - dwa kotły parowe OR 32 uruchomione w 1978 roku o wydajności 32 t/h, ciśnieniu pary świeżej 6,9 MPa i temperaturze C (moc 26,5 MW) o sprawności 82-84%, - kocioł wodny WR25 uruchomiony w 1977 roku o mocy cieplnej 29 MW, temperaturze wody 70/150 0 C i ciśnieniu wody wylotowej 1,5 MPa o sprawności 78%, kocioł olejowy: - kocioł parowy Favorit 8000 uruchomiony w 1997 roku o wydajności 8 t/h, ciśnieniu pary świeżej 0,8 MPa i temperaturze C (moc 5,21 MW) o sprawności 91%. Elektrociepłownia posiada jedną sieć o długości 1180 m (preizolowaną), którą doprowadzana jest woda grzewcza do wymiennikowni zlokalizowanej w budynku Pasiak, będącego własnością Miejskiego Zarządu Budynków. Ciepło produkowane przesyłane jest sieciami do odbiorców. Odbiorcami ciepła wytwarzanego w zakładzie jest głównie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (ok. 75%) oraz Fabryka Maszyn Glinik S.A. (ok.25%) i Miejski Zarząd Budynków Pasiak (ok. 0,03%). Sprzedaż ciepła i moc zamówiona przez odbiorców w latach przedstawia poniższa tabela: Rok GJ MW , , , , , ,381 *dane EC Gorlice Sp. z o.o. Z powyższego wynika, iż rokrocznie spada zapotrzebowanie mocy cieplnej, średnio o 1,5 MW; obecnie moc zamówiona przez odbiorców wynosi 25,381 MW. EC Gorlice Sp. z o.o. posiada koncesje na wytwarzanie energii cieplnej oraz energii elektrycznej. Zakład zużywa około GJ ciepła z własnej produkcji. Energia elektryczna produkowana jest w skojarzeniu z ciepłem w sezonie grzewczym. Sprzedawana jest podmiotom oraz zużywana na potrzeby własne (szczegóły w rozdziale Zaopatrzenie w energię elektryczną). Elektrociepłownia posiada pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji. W 2010 roku EC wyemitowała do powietrza: 132 Mg SO x, 39,7 Mg NO x, 16,9 Mg CO, Mg CO 2 oraz 32,8 Mg pyłu. Woda do celów technologicznych kupowana jest z Fabryki Maszyn Glinik S.A. i używana w obiegu zamkniętym. Niewielka ilość używana jest do regeneracji kationów i anionów po neutralizacji odprowadzana jest kolektorem nr 4 (własnośc Kuźnik Glinik Sp. z o.o.) do rzeki Ropy. Ilość odprowadzanych ścieków w 2010 roku wyniosła 630 ton. Na terenie zakładu powstają następując odpady: - niebezpieczne, tj. lampy fluorescencyjne, oleje przepracowane, zużyte baterie i akumulatory itp., które odbierane są przez wyspecjalizowane firmy celem utylizacji, - inne niż niebezpieczne, tj. żużel, gruz, złom, które są odsprzedawane bądź zagospodarowywane we własnym zakresie. 42

43 Zużycie paliwa przez elektrociepłownię w latach przedstawia poniższe zestawienie: Rok Ilość paliwa (w Mg) Q -wartość opałowa , , , , , ,00 *dane EC Gorlice Sp. z o.o. Odbiorcy ciepła na terenie miasta zgodnie z 10 rozporządzeniem taryfowego przydzieleni zostali do grupy taryfowej W, czyli odbiorców do których ciepło dostarczane jest w postaci gorącej wody o zmiennych parametrach 135/70 0 C. Ceny ciepła w latach przedstawia poniższa tabela (ceny netto): Rok cena ciepła (zł/gj) zamówiona moc cieplna zł/mw/m-c , , , , , , lipiec 30, *dane EC Gorlice Sp. z o.o. W celu ograniczenia uciążliwości produkcji energii dla środowiska naturalnego Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. realizuje program inwestycji, modernizacji i remontów. W 2002 roku zmodernizowano jeden z kotłów parowych wprowadzając pełną amortyzację, zwiększając jego sprawność. W 2003 roku kontynuowano modernizację na drugim kotle parowym. Automatyka kotłów umożliwia ciągły monitoring i kontrolę procesu spalania. W 2007 i 2008 roku na kotle parowym zainstalowano multicyklon odpopielania, wymieniono podgrzewacze rur, ruszty oraz zainstalowano falowniki płynne. Mając na uwadze zaostrzające się wymagania dotyczące emisji zanieczyszczeń do powietrza (dyrektywa IED) oraz nowe przydziały na emisję CO 2 od 2013 roku EC Gorlice Sp. z o.o. rozważa przejście z paliwa węglowego na paliwo alternatywne SRF będące wyselekcjonowaną częścią strumienia odpadów komunalnych. Dystrybucją i przesyłem ciepła dla budynków mieszkaniowych (spółdzielczych) z systemu ciepłowniczego EC w Gorlicach zajmuje się Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. Na terenie miasta zlokalizowane są następujące spółdzielnie mieszkaniowe: 1) Krasińskiego ul. Krasińskiego 3, 2) Osiedle Młodych ul. Tuwima 8 3) Małopolska ul Hallera 81 4) Pod Lodownią ul. Pod Lodownią 12 5) Mariampol ul.chopina5. 43

44 Spółdzielnia Mieszkaniowa Krasińskiego Spółdzielnia posiada własne źródło ciepła - kotłownię gazowo-wodną centralnego ogrzewania, produkującą ciepło na własne potrzeby (stan techniczny kotłów dobry). Sieć ciepłownicza jest zmodernizowana (rury preizolowane). Spółdzielnia obecnie nie wykorzystuje odnawialnych źródeł energii. Charakterystykę bloków należących do spółdzielni przedstawia poniższa tabela: Adres budynku Liczba mieszkań/lokali Powierzchnia użytkowa(m 2 ) Sposób zasilania w ciepło Zużycie ciepła w skali roku w GJ c.o. c.w.u. Blok nr c.o. 244,7 - Blok nr c.o. 861,4 - Blok nr c.o. 332,8 - Blok nr c.o. 282,8 - Blok nr c.o. 308,2 - Blok nr c.o. 717,5 - Blok nr c.o. 357,8 - Bud. administr c.o. 215,7 - Razem # 3 320,9 # *dane spółdzielni Zużycie paliwa przez kotłownię w poszczególnych latach okresu przedstawia poniższe zestawienie: Rok zużycie gazu (m 3 ) *dane spółdzielni Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Młodych Spółdzielnia nie posiada własnego źródła ciepła budynki zasilane są z sieci Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, natomiast ciepło produkowane jest przez EC Gorlice Sp. z o.o.. Spółdzielnia nie posiada własnych sieci ciepłowniczych (sieć jest własnością M.P.G.K.) i nie produkuje ciepła. Obecnie nie są wykorzystywane odnawialne źródła energii. Planowane jest zaproponowanie mieszkańcom, dla których ciepła woda przygotowywana jest w węzłach cieplnych, podjęcia decyzji o ewentualnych inwestycjach w kolektory słoneczne. Decyzję w w/w sprawie będą podejmować mieszkańcy odległa perspektywa. 44

45 Charakterystykę bloków należących do spółdzielni przedstawia poniższa tabela: Adres budynku Liczba mieszkań/lokali Powierzchnia użytkowa(m 2 ) Sposób zasilania w ciepło Konopnickiej ,40 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,11 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,97 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,68 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,97 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej 17 94/3 3233,16 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,32 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,48 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,10 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Konopnickiej ,86 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima ,28 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima ,56 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima 6 0/3 845,00 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima 8 37/3 2398,05 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima ,83 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Tuwima ,02 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Potockiego ,84 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Potockiego 7 14/1 1425,81 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Potockiego ,78 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Potockiego ,69 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Słowackiego ,49 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Słowackiego ,17 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Słowackiego ,95 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Ogrodowa ,92 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Ogrodowa ,96 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Ogrodowa ,42 M.P.G.K. sieć; EC Gorlice źródło Zużycie ciepła w skali roku w GJ c.o. c.w.u 250,00 podgrzewacze gazowe 273,00 podgrzewacze gazowe 268,00 podgrzewacze gazowe 1151,00 podgrzewacze gazowe 251,00 podgrzewacze gazowe 1078,00 podgrzewacze gazowe 271,00 podgrzewacze gazowe 1202,00 podgrzewacze gazowe 1615,00 podgrzewacze gazowe 683,00 podgrzewacze gazowe 835,00 podgrzewacze gazowe 852,00 podgrzewacze gazowe 444,00 podgrzewacze gazowe 599,00 529,10 813,00 582,90 234,00 195,00 278,00 podgrzewacze gazowe 497,09 313,00 326,00 podgrzewacze gazowe 309,00 podgrzewacze gazowe 365,00 podgrzewacze gazowe 350,00 podgrzewacze gazowe 330,00 podgrzewacze gazowe 1111,65 podgrzewacze gazowe 651,55 podgrzewacze gazowe 337,97 podgrzewacze gazowe 45

46 Ogrodowa ,45 M.P.G.K. sieć; 271,84 podgrzewacze EC Gorlice źródło gazowe Kościuszki 26B ,28 M.P.G.K. sieć; 925,54 433,00 wspólnota EC Gorlice źródło mieszkaniowa Świeykowskiego 6 wspólnota mieszkaniowa 6 269,05 własne mieszkańców piece gazowe dwufunkcyjne Razem 1055/ ,60 # 16572, ,00 *dane spółdzielni b.d. b.d. Spółdzielnia Mieszkaniowa Małopolska Spółdzielnia nie posiada własnego źródła ciepła budynki zasilane są z systemu ciepłowniczego EC Gorlice Sp. z o.o., którego dystrybucję i przesyłem zajmuje się Miejskie Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej w Gorlicach. Część mieszkań ogrzewana jest przy pomocy indywidualnych dwufunkcyjnych przepływowych pieców gazowych. Spółdzielnia nie zajmuje się produkcja ciepła, nie posiana własnych kotłowni ani własnych sieci przesyłowych. Obecnie spółdzielnia nie korzysta ani też nie planuje realizacji inwestycji w kierunku wykorzystania odnawialnych źródeł energii. W najbliższym czasie nie planowane są inwestycje związane z nowym budownictwem mieszkaniowym. Charakterystykę bloków należących do spółdzielni przedstawia poniższa tabela: Adres budynku Liczba mieszkań/lokali Powierzchnia użytkowa(m 2 ) Sposób zasilania w ciepło Zużycie ciepła w skali roku w GJ c.o. c.w.u. OSIEDLE MAGDALENA Kopernika ,35 system ciepłowniczy 420,00 - Kopernika ,32 system ciepłowniczy 1457,00 - Kopernika ,03 system ciepłowniczy 319,00 - Kopernika ,92 system ciepłowniczy 1179,00 - Kopernika ,70 system ciepłowniczy 353,00 - Kopernika ,42 system ciepłowniczy 1444,00 - Kopernika ,33 system ciepłowniczy 405,00 - Kopernika ,33 system ciepłowniczy 1010,00 - Kopernika ,55 system ciepłowniczy 419,00 - Kopernika ,18 system ciepłowniczy 362,00 - Słoneczna ,98 system ciepłowniczy 1040,00 - Słoneczna ,35 system ciepłowniczy 1076,00 - Słoneczna ,84 system ciepłowniczy 809,00 - Słoneczna ,66 system ciepłowniczy 1146,00 - Słoneczna ,41 system ciepłowniczy 2456,00 - Słoneczna ,43 system ciepłowniczy 818,00 - Słoneczna ,50 system ciepłowniczy 1453,00 - Słoneczna ,69 system ciepłowniczy 804,00 - Słoneczna ,09 system ciepłowniczy 1444,00 - Krakowska ,31 system ciepłowniczy 735,00 - Krakowska ,89 system ciepłowniczy 724,00 - Krakowska ,15 system ciepłowniczy 714,00 - Rynek ,97 system ciepłowniczy 273,76-3 Maja ,89 system ciepłowniczy 1116,70-46

47 3 Maja ,00 system ciepłowniczy 176,25 - Jagiełły ,16 indyw. piec gazowy - - Kołłątaja ,24 indyw. piec gazowy - Kromera ,94 indyw. piec gazowy - - Nadbrzeżna ,16 system ciepłowniczy 584,00 471,00 Razem ,79 # 22737,71 471,00 OSIEDLE MAGDALEKA LOKALE USŁUGOWO-HANDLOWE Słoneczna ,90 system ciepłowniczy 1051,00 - Kopernika ,71 system ciepłowniczy 810,00 - Słoneczna 6-44,82 system ciepłowniczy Maja 2-667,76 system ciepłowniczy 416,30-3 Maja 7-60,92 system ciepłowniczy 43,65 - Rynek ,16 system ciepłowniczy 55,24 - Razem ,27 # 2376,19 - OSIEDLE KORCZAK Hallera ,67 system ciepłowniczy 1756,00 793,22 Hallera ,10 system ciepłowniczy 1337, ,97 Hallera ,63 system ciepłowniczy 1382,00 785,95 Hallera ,48 system ciepłowniczy 1498, ,34 Hallera ,92 system ciepłowniczy 469,00 232,78 Hallera ,95 system ciepłowniczy 349,00 183,73 Hallera ,14 system ciepłowniczy 389,00 275,08 Hallera ,84 system ciepłowniczy 1264,00 954,53 Hallera ,36 system ciepłowniczy 1181,22 726,66 Hallera ,20 system ciepłowniczy 975,00 772,46 Hallera ,25 system ciepłowniczy 912,00 854,85 Hallera ,09 system ciepłowniczy 268,00 240,43 Hallera ,21 system ciepłowniczy 290,00 269,39 Hallera ,45 system ciepłowniczy 329,00 286,80 Konopnicka ,71 system ciepłowniczy 560,00 - Konopnicka 4a ,70 system ciepłowniczy 499,00 - Konopnicka 6a ,73 system ciepłowniczy 451,00 - Konopnicka ,58 system ciepłowniczy 613,00 - Konopnicka ,65 system ciepłowniczy 1417,00 - Razem ,66 # 15979, ,19 OSIEDLE KORCZAK LOKALE USŁUGOWO-HANDLOWE Hallera 2-62,19 system ciepłowniczy 98,00 - Hallera ,09 system ciepłowniczy 588,90 - Hallera ,79 system ciepłowniczy 61,78 38,01 Razem ,07 # 748,68 38,01 Ogółem , , ,20 Łącznie ,00 GJ *dane spółdzielni Spółdzielnia Mieszkaniowa Pod Lodownią Spółdzielnia nie posiada własnego źródła ciepła budynki zasilane są z systemu ciepłowniczego EC Gorlice Sp. z o.o., którego dystrybucję i przesyłem zajmuje się Miejskie Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej w Gorlicach. Wszystkie węzły cieplne w budynkach Spółdzielni Mieszkaniowej wymagają termomodernizacji, unowocześnienia oraz wymiany urządzeń. Budynki osiedla Konstytucji 3-go Maja przy ul. Żeromskiego 20 47

48 i 22, Pod Lodownią 8, 10 i 14, Broniewskiego 9 zasilane są z sieci ciepłowniczej na cele centralnego ogrzewania i c.w.u.. Granicą dostawy ciepła są zawory w węzłach ciepłowniczych. Zapotrzebowanie mocy dla w/w budynków wynosi 1453,85 MW. Budynki przy ul. Kościuszki 24, 24a, 26 zasilane są z wymiennikowni grupowej dla celów centralnego ogrzewania o mocy 341,8 kw. Sieć ciepłowniczą zasilającą budynek przy ul. Kościuszki 24a spółdzielnia zamierza przekazać dostawcy ciepła. Charakterystykę bloków należących do spółdzielni przedstawia poniższa tabela: Adres budynku Liczba mieszkań/ Powierzchnia użytkowa(m 2 ) Sposób zasilania w ciepło Zużycie ciepła w skali roku w GJ lokali c.o. c.w.u. Żeromskiego ,85 sieć ciepłownicza Żeromskiego ,70 sieć ciepłownicza Pod Lodownią ,75 sieć ciepłownicza Pod Lodownią ,5 sieć ciepłownicza Pod Lodownią ,3 sieć ciepłownicza Broniewskiego usł. 4720,8 sieć ciepłownicza Pod Lodownią 12 pawilon 822,39 sieć ciepłownicza Kościuszki usł. 2166,82 sieć ciepłownicza Kościuszki 24a ,20 sieć ciepłownicza Kościuszki ,70 sieć ciepłownicza Kościuszki ,00 gaz piec - - dwufunkcyjny Węgierska ,70 gaz piec - - dwufunkcyjny Razem ,71 # *dane spółdzielni Charakterystyka energetyczna budynków użyteczności, administrowanych przez Urząd Miejski w Gorlicach (wg danych Urzędu Miejskiego): Nazwa obiektu Pow. użytkowa (m 2 ) Źródło ciepła Moc źródła (kw) Rodzaj paliwa Zużycie w 2010 roku Miejskie 630,20 Tauron 27,0 kw Energia ,00 KW Przedszkole Nr 5 elektryczna Miejskie 630,20 M.P.G.K. 6602,13 MW/mc ciepło 436 GJ Przedszkole Nr 5 Kryta Pływania E.C. Wymiennik 800 węgiel GJ Hala Sportowa E.C GJ Stadion 582 Gaz ziemny 465 kw Gaz m 3 Lodowisko M.Z.S nr M.P.G.K # Węgiel M.Z.S nr Kocioł 1,4 Gaz ziemny m 3 grzewczy M.Z.S. nr M.P.G.K # # 838 M.Z.S nr M.P.G.K # # GJ Przedszkole nr E.C 23,5 Sieć E.C 502 GJ Przedszkole nr E.C 150 Sieć E.C 226 GJ Przedszkole Nr 5 630,2 M.P.G.K. # Węgiel 436 GJ Przedszkole nr c.o. # # 565,2 GJ G.C.K 3.686,9 Węzeł 300 kw # 1376 GJ ciepłowniczy Dom Polsko Słowacki 618,9 Węzeł ciepłowniczy # # 340 GJ 48

49 Charakterystyka budynków komunalnych zasobów mieszkaniowych zamieszczona jest w poniższej tabeli: Nazwa obiektu Powierzchnia Sposób użytkowa (m 2 ) ogrzewania ul. Biecka 7 431,58 c.o. ul. Biecka 7A 485,11 c.o. ul. Biecka 7B 435,70 c.o. ul. Biecka 6 gazowe+paliwa 1 455,33 49 Stan techniczny (pod względem energetycznym) należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych ul. Biecka ,23 gazowe ul. Chopina ,24 c.o. # ul. Konopnickiej ,30 c.o. # ul. Kołłątaja ,12 gazowe+paliwa ul. Kołłątaja ,62 gazowe+paliwa ul. Kołłątaja ,71 gazowe+paliwa ul. Kościuszki ,35 gazowe+paliwa ul. Kościuszki ,79 c.o. # # należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych w częściach wspólnych, ul. Kościuszki 26A 2 097,36 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian c.o. fundamentalnych w częściach wspólnych, wymianę c.o. ul. Kromera 2 865,83 gazowe wymiana instalacji gazowej ul. Kromera 6 857,02 należy dokończyć termomodernizacje oraz wymienić gazowe instalację gazową ul. Legionów ,07 c.o. # ul. 3-go Maja ,34 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja ,69 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja ,77 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja 20a 451,02 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja 20b 521,44 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja ,57 c.o. ul. Niepodległości 2 850,94 gazowe+paliwa ul. Niepodległości 4 855,522 gazowe+paliwa ul. Norwida ,72 c.o. ul. Norwida ,79 c.o. ul. Podkościelna 2 621,19 gazowe+paliwa Rynek ,59 gazowe+paliwa ul. Sikorskiego 1 270,13 gazowe+paliwa ul. Sikorskiego 3 809,06 gazowe+paliwa ul. Sikorskiego ,06 gazowe+paliwa ul. Sikorskiego 7 584,01 gazowe+paliwa ul. Stróżowska ,081 gazowe+paliwa należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej należy wykonać wymianę instalacji gazowej należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej

50 ul. Wróblewskiego 1 338,72 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego 3 399,24 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego 5 366,74 gazowe ul. Wróblewskiego 9 32,61 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego ,23 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego ,33 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego 1A 424,34 gazowe ul. Wyszyńskiego ,49 gazowe+paliwa ul. Wyszyńskiego ,59 gazowe+paliwa ul. Wyszyńskiego ,13 gazowe+paliwa należy wykonać wymianę instalacji gazowej ul. Wyszyńskiego ,80 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian gazowe+paliwa fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej ul. Wyszyńskiego ,55 gazowe+paliwa # ul. Wyszyńskiego ,08 gazowe+paliwa należy wykonać wymianę instalacji gazowej ul. Wyszyńskiego ,89 gazowe+paliwa ul. Wyszyńskiego ,94 gazowe+paliwa ul. Wyszyńskiego ,78 gazowe+paliwa ul. Wąska 7 332,45 gazowe+paliwa ul. Węgierska 2 445,98 gazowe+paliwa ul. Łukasiewicza ,08 gazowe+paliwa ul. Łukasiewicza 5 423,98 gazowe+paliwa 50 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej # należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej ul. Kopernika 6A 1 157,25 c. o. # ul. Garbarska 3 22,54 gazowe # ul. Karwacjanów 1 105,14 gazowe+paliwa ul. Kolejowa 4 323,07 węglowe ul. Kościuszki 31 94,26 gazowe ul.3-go Maja 1 383,16 gazowe+paliwa ul. Mickiewicza 4 291,86 gazowe+paliwa ul. Mickiewicza 12 56,25 gazowe+paliwa ul. Mickiewicza ,35 gazowe+paliwa ul. Reymonta 1 454,16 gazowe+paliwa ul. Słowackiego ,77 gazowe+paliwa ul. Stawiska 3 21,50 gazowe+paliwa ul. Strażacka 11 69,62 gazowe+paliwa ul. Chopina ,49 gazowe+paliwa należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą okien w częścią wspólnych wymianę instalacji gazowej

51 ul. Orzeszkowej ,78 gazowe # ul. Korczaka ,63 c.o. # Rynek ,71 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian gazowe+paliwa fundamentalnych i wymianą stolarki w częściach ul. Piekarska 1 640,38 gazowe i elektryczne ul. Piekarska ,05 gazowe+paliwa 51 wspólnych, wymianę instalacji gazowej należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą stolarki należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą stolarki, wymianę instalacji gazowej ul. Asnyka 4 327,90 gazowe # ul. Kwiatowa 5 82,14 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian elektryczne fundamentalnych i wymianą stolarki ul. Dworzysko 7 873,80 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian gazowe+paliwa fundamentalnych i wymianą stolarki w częściach wspóllnych, wymianę instalacji gazowej Rynek 1 34,59 c.o. # ul. Słoneczna ,64 c.o. # ul. Jagiełły 5 870,74 gazowe i elektryczne # ul. Jagiełły ,47 c.o. # ul. Jagiełły 10 10,87 chlorownia - # Parki Miejski 1 200,00 - # Plac Kościelny ,81 c.o. należy wykonać termomodernizację ul. Podkościelna 1 51,45 gazowe # ul. Mickiewicza 3 71,29 gazowe # ul. Wąska 5 400,59 gazowe # ul. Wyszyńskiego ,00 gazowe należy wykonać termomodernizację budynku ul. Pod Lodownią ,10 c.o. # Rynek Mur Oporowy 23,60 - # ul. Mickiewicza 14 (przybud.) budynki po straży w narożu Krzywa Strażacka 104,81 502,47 - należy wykonać termomodernizację budynku - # ul. Chopina 35 po 47,70 kotłowni - # ul. Kościuszki po 185,00 kotłowni - # ul. Cicha 2 454,56 gazowe+paliwa ul. Dworzysko 12 72,63 gazowe+paliwa ul. Krótka 1 117,67 gazowe+paliwa ul. Kościuszki ,72 gazowe+paliwa ul. Kościuszki ,77 gazowe+paliwa ul. Kościuszki 38, 40A 108,67 gazowe+paliwa ul. Kościuszki ,07 gazowe+paliwa ul. 3-go Maja ,54 gazowe+paliwa ul. Mickiewicza ,18 gazowe+paliwa ul. Narutowicza 4 248,06 gazowe+paliwa należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą stolarki w częściach wspólnych, wymianę instalacji gazowej

52 ul. Okulickiego 4 307,11 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian węglowe fundamentalnych i wymianą stolarki Rynek ,45 należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian gazowe+paliwa fundamentalnych i wymianą stolarki w częściach wspólnych, wymianę instalacji gazowej ul. Rzeźnicza 9 151,32 - # ul. Rzeźnicza 11 29,54 - # ul. Piekarska 8 212,00 gazowe+paliwa ul. Sienkiewicza ,57 gazowe+paliwa ul. Stróżowska ,50 gazowe+paliwa ul. Świeykowskiego 1 217,80 gazowe+paliwa ul. Wróblewskiego 7 507,11 gazowe+paliwa ul. Dukielska ,78 gazowe ul. 11 Listopada 5 70,25 elektryczne budynki po straży pozostała część *dane Urzędu Miejskiego - należy wykonać termomodernizację z izolacją ścian fundamentalnych i wymianą stolarki w częściach wspólnych, wymianę instalacji gazowej - # Aktualne zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej Wielkość zapotrzebowania ciepła u odbiorcy została określona dla miasta przyjmując następujące kategorie odbiorców: budownictwo mieszkaniowe: jednorodzinne i wielorodzinne; budynki użyteczności publicznej (oświata i szkolnictwo, ośrodki sportowe, budynki komunalne - administracyjne, przedsiębiorstwa gminne itp.); produkcja, usługi komercyjne i wytwórczość (sklepy, hurtownie, składy, zakłady produkcyjne itp.). Dokonane zostało również uporządkowanie zapotrzebowania ciepła w zależności od sposobu jego pokrycia, wyróżniając przy tym następujące kategorie: system ciepłowniczy - obejmuje odbiorców zaopatrywanych w ciepło z systemu ciepłowniczego Elektrociepłownia Gorlice sp. z o.o., gaz sieciowy - obejmuje kotłownie lokalne i indywidualne opalane gazem sieciowym; ogrzewania węglowe - obejmuje kotłownie z kotłami opalanymi węglem oraz w odniesieniu do mieszkań ogrzewanych indywidualnie obejmuje mieszkania z ogrzewaniem etażowym (opalanym węglem) lub piecami kaflowymi; inne paliwo - obejmuje ogrzewanie przy wykorzystaniu jako paliwa: oleju opałowego, gazu płynnego, energii elektrycznej, biomasy, biogazu lub innego paliwa. Według stanu na roku na terenie Miasta Gorlice ponad 80% stanowi budownictwo indywidualne oraz wielorodzinne (spółdzielnie mieszkaniowe), natomiast reszta to zasoby komunalne miasta, zakładów pracy oraz pozo podmioty. Powierzchnia ogrzewana budynków na terenie miasta, według ich funkcji przedstawia się następująco: zabudowa mieszkaniowa indywidualna m 2, zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (bloki spółdzielni mieszkaniowej) ,06 m 2 52

53 zasoby komunalne ,20m 2, budynki użyteczności publicznej ,4 m 2, obiekty pod działalność gospodarczą około m 2, pozo obiekty (szacunkowo) m 2. Założenia (stan obecny): około 20% budynków mieszkalnych wybudowano po 1990 roku (przyjmuje się, że z zastosowaniem energooszczędnych technologii). Budynki nowe to około 30% całkowitej powierzchni użytkowej (oraz kubatury) mieszkań w gminie (większy metraż); przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wybudowanego po 1990 roku wynosi około m 2 ; budynki użytkowane na terenie gminy powstawały w różnym okresie, zgodnie z przepisami i normami obowiązującymi w okresie ich budowy. Ponieważ nie jest możliwe w sposób wiarygodny ustalić wieku budynków, przyjęto wskaźniki przeciętnego rocznego zużycia energii cieplnej na ogrzanie 1m 2 budynku wielorodzinnego w wysokości 315 kwh/m 2. Odpowiada to jednostkowemu zapotrzebowaniu mocy 0,05 kw/m 2 ; zapotrzebowanie ciepła dla budynku jednorodzinnego określono analogicznie, lecz przyjmując wyższy wskaźnik jednostkowego zapotrzebowania ciepła w wielkości 0,07 kw/m 2 ; wskaźniki zapotrzebowania na ciepło zależne są od wieku budynku, gdyż pewne technologie budowlane zmieniały się w określony sposób w czasie. W przybliżonym stopniu można przypisać budynkom o określonym wieku wskaźnik zużycia energii. Orientacyjne wskaźniki zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynku przedstawia poniższa tabela: Budynki budowane w latach Średni wskaźnik zużycia energii cieplnej (kwh/m 2 a) do po zapotrzebowanie ciepła dla budynków handlowych i usługowych określono jak dla budynków jednorodzinnych; zapotrzebowanie ciepła dla obiektów użyteczności publicznej określono wg mocy zainstalowanej w kotłowniach; roczne zużycie energii na ogrzewanie w zabudowie mieszkaniowej (jednorodzinnej i wielorodzinnej) określono na poziomie od 500 do 650 MJ/m 2 /rok; wskaźnik średniego zużycia wody określono na poziomie 80 dm 3 /mieszkańca/dobę, co daje około MJ/mieszkańca/rok. W obliczeniach całkowitego zużycia ciepła na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej w gospodarstwach domowych przyjęto 53

54 średnią wartość zużycia równą 4000MJ/mieszkańca/rok. W budynkach pozostałych, tj. obiektach użyteczności publicznej oraz dla podmiotów gospodarczych (handel, usługi) zapotrzebowanie na ciepłą wodę przyjęto w wysokości 10% zapotrzebowania na ogrzewanie. Uwzględniając powyższe założenia i wielkości szacunkowe otrzymamy, że roczne aktualne zapotrzebowanie na ciepło w gminie kształtuje się na poziomie około 67,4 MW. Wyszczególnienie: (MW) Budynki mieszkalne jednorodzinne 27,0 Budynki mieszkalne wielorodzinne 14,2 Zasoby komunalne 4,7 Budynki sfery działalności gospodarczej 17,8 Budynki użyteczności publicznej (administrowane przez Urząd Miasta) 2,3 Pozo budynki 1,4 RAZEM 67,4 Roczne zużycie energii na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody określono na poziomie 471,5 TJ. Wyszczególnienie: (TJ/a) CO 849,2 CWU 112,5 RAZEM 961,7 2. Ocena stanu obecnego. Cele podstawowe Podstawowym problemem z jakim boryka się miasto, podobnie jak budownictwo w całym kraju, jest zły stan techniczny obiektów, wysoka energochłonność oraz sposób ogrzewania budynków, głównie paliwami stałymi, często niskiej jakości. Sytuacja taka tworzy zjawisko zwane niską emisją i dotyczy głównie źródeł emitujących zanieczyszczenia przez kominy do 40 m wysokości. Racjonalizacja w zakresie redukcji zużycia energii w sektorze mieszkaniowym zależy indywidualnie od świadomości i możliwości finansowych właścicieli budynków. Zużycie energii do celów grzewczych w budynkach mieszkalnych zależy od różnych czynników, na niektóre z nich mieszkańcy nie mają wpływu, jak np. położenie geograficzne domu. Polska bowiem podzielona jest na 5 stref klimatycznych z uwagi na temperatury zewnętrzne w okresie zimowym. Najzimniej jest w V strefie, tj. na południu w Zakopanem i na północnym-wschodzie (Ełk, Suwałki), natomiast najcieplej jest w strefie I na północnymzachodzie w pasie od Gdańska do Myśliborza, który leży pomiędzy Szczecinem a Gorzowem Wielkopolskim. Gorlice położone są w IV strefie klimatycznej, dla której zewnętrzna temperatura obliczeniowa wynosi 20,5 0 C 17,8 0 C. 54

55 Kolejną sprawą jest usytuowanie budynku. Budynek w centrum miasta zużyje mniej energii niż taki sam budynek usytuowany na otwartej przestrzeni lub wzniesieniu. Istnieją czynniki, które powodują duże zużycie energii na ogrzewanie, a które to przyczyny można w dużym stopniu ograniczyć. Pierwszą, główną przyczyną są nadmierne straty ciepła. Większość budynków nie posiada bowiem dostatecznej izolacji termicznej. W uproszczeniu można przyjąć, że ochrona cieplna budynków wybudowanych przed 1981 r. jest słaba, przeciętna w budynkach z lat , dobra w budynkach powstałych w latach i w końcu bardzo dobra w budynkach zbudowanych po 1995 r. Energochłonność wynika zatem z niskiej izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, a więc ścian, dachów i podłóg. Duże straty ciepła powodują także okna, które na ogół są nieszczelne i niskiej jakości. Drugą ważną przyczyną dużego zużycia paliw i energii, a tym samym wysokich kosztów za ogrzewanie jest niska sprawność układu grzewczego. Wynika to przede wszystkim z niskiej sprawności samego źródła ciepła (kotła), ale także ze złego stanu technicznego instalacji wewnętrznej, która zwykle jest rozregulowana, a rury źle izolowane i podobnie jak grzejniki zarośnięte osadami stałymi. Ponadto brak jest możliwości łatwej regulacji i dostosowania zapotrzebowania ciepła do zmieniających się warunków pogodowych (automatyka kotła) i potrzeb cieplnych w poszczególnych pomieszczeniach (przygrzejnikowe zawory termostatyczne). Sprawność domowej instalacji grzewczej można podzielić na 4 główne składniki. Pierwszym jest sprawność samego źródła ciepła (kotła, pieca). Można przyjąć, że im starszy kocioł tym jego sprawność jest mniejsza, natomiast sprawność np. pieców ceramicznych (kaflowych) jest około o połowę mniejsza niż dla innych kotłów. Dalej jest sprawność przesyłania wytworzonego w źródle (kotle) ciepła do odbiorników (grzejniki). 55

56 Jeżeli pomieszczenie ogrzewane jest np. piecem ceramicznym strat przesyłu nie ma, gdyż źródło ciepła znajduję się w tym samym pomieszczeniu. W przeciwnym wypadku (np. kocioł w piwnicy) przesyłanie ciepła następuje za pomocą wody w przewodach (rurach). Brak izolacji rur oraz wieloletnia eksploatacja instalacji bez jej płukania z pewnością powodują obniżenie jej sprawności. Trzecim składnikiem jest sprawność wykorzystania ciepła, która związana jest m.in. z usytuowaniem grzejników w pomieszczeniu. Ostatnim elementem mocno wpływającym na całkowitą sprawność instalacji jest możliwość regulacji systemu grzewczego. Takie elementy jak przygrzejnikowe zawory termostatyczne w połączeniu z nowoczesnymi grzejnikami o małej bezwładności (szybko się wychładzają i szybko nagrzewają) oraz automatyka kotła (np. pogodowa) pozwalają nawet trzykrotnie zmniejszyć stratę regulacji w stosunku do instalacji starej. Ocenę stanu obecnego zaopatrzenia w ciepło na terenie Miasta Gorlice wykonano metodą analizy SWOT: Mocne strony: Zmodernizowane/ekologiczne systemy grzewcze dla budynków użyteczności publicznej Wysoki wskaźnik zgazyfikowania Zaspokojenie potrzeb odbiorców w zakresie dostępności paliw bezpieczeństwo energetyczne Stopniowe przeprowadzanie inwestycji polegających na termomodernizacji budynków racjonalizacja potrzeb cieplnych Wykonane prace termomodernizacyjne w większości budynków wielorodzinnych, Istniejąca elektrociepłownia Słabe strony Obecność tradycyjnych źródeł ciepła bazujących na węglu i produktach węglopochodnych Niska aktywność inwestorów i gospodarstw domowych w kwestii wykorzystania OZE Brak środków finansowych na modernizację domowych instalacji grzewczych oraz ocieplanie budynków przez mieszkańców (wysokie bezrobocie, ubożenie społeczności lokalnej) Generalnie rosnące ceny wszystkich nośników ciepła, z zwłaszcza najmniej szkodliwych dla środowiska, np. energii elektrycznej Szanse Dostępność nowych technologii racjonalizujących zużycie ciepła w gospodarstwach domowych Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców Rozwój odnawialnych źródeł energii w oparciu o lokalne zasoby Pozyskanie środków zewnętrznych (kredyt preferencyjny, granty bezzwrotne) na popularyzację i dofinansowanie instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii wśród mieszkańców Polityka cenowa zachęcająca do zmian tradycyjnego sposobu ogrzewana na ogrzewanie ekologiczne 56

57 Zagrożenia Rosnące koszty wykorzystania proekologicznych nośników energii na potrzeby grzewcze (olej opałowy, energia elektryczna, gaz) brak stabilnej polityki cenowej na rynku paliw energetycznych Zanieczyszczenie środowiska piece węglowe w większości budynków powodują znaczną emisję pyłów, tlenków węgla, siarki i popiołów Brak działań inwestycyjnych w zakresie modernizacji instalacji grzewczych oraz zminimalizowania strat ciepła poprzez termomodernizację budynków mieszkalnych Podstawowe cele Miasta Gorlice w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną: Rozpowszechnianie informacji o odnawialnych źródłach energii i ich efektywnym wykorzystaniu dla potrzeb ciepłowniczych: podniesienie świadomości rolników z zakresu odnawialnych źródeł energii, które mogłyby być wykorzystywane domach i gospodarstwach, promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii jako sposobu na: ochronę środowiska, ograniczenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych i przedsiębiorstw oraz źródło dodatkowych dochodów, jak również jako sposób na prowadzenie własnej działalności gospodarczej (plantacje roślin energetycznych); kontynuacja prac inwestycyjnych z zakresu termomodernizacji budynków gminnych wraz z modernizacją instalacji grzewczych i źródeł ciepła; Upowszechnianie termomodernizacji budynków mieszkalnych oraz możliwości skorzystania z ułatwień finansowych wynikających z ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontów; Analiza możliwości i opłacalności wykorzystania alternatywnych źródeł energii dla potrzeb pozyskania energii cieplnej, dążenie do pozyskania środków współfinansujących inwestycje energetyczne z funduszy zewnętrznych, w tym Unii Europejskiej; Budowa świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie racjonalnego gospodarowania ciepłem, w tym również dążenie do zminimalizowania zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego (w postaci pyłów i gazów); Dążenie do zastępowania konwencjonalnych źródeł energii innowacyjnymi sposobami zalecanymi przez politykę energetyczna Polski. 3. Zamierzenia inwestycyjne Centralny system ciepłowniczy miasta zapewnia, przy normalnej pracy, bezpieczeństwo pokrycia potrzeb cieplnych przyłączonych do niego odbiorców. Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. realizuje program inwestycji, modernizacji i remontów w celu ograniczenia uciążliwości produkcji energii dla środowiska naturalnego. Obecnie EC planuje realizację przedsięwzięcia pn. Modernizacja Elektrociepłowni Gorlice polegająca na budowie nowego bloku parowego opalanego zmieszanymi odpadami komunalnymi lub RDF. Instalacja będzie 57

58 przyjmowała i termicznie przetwarzała zmieszane odpady komunalne lub RDF (paliwo alternatywne). Paliwo RDF jest to paliwo powstające w wyniku wysortowania oraz odpowiedniego przygotowania frakcji odpadów charakteryzujących się wysoką wartością opałową. Lokalizacja instalacji przewidziana jest na działce nr 462/7, na której mieszczą się obecnie obiekty elektrociepłowni, natomiast towarzyszącej infrastruktury technicznej na dz. nr 426/6, 454/68, 454/86, 454/163, 2938/12, 2943/168. Dojazd odbywał się będzie z drogi miejskiej ul. Chopina (dz. nr 422/23). Głównym celem modernizacji EC Gorlice jest odzysk energii zawartej w przetwarzanych odpadach komunalnych co przyczyni się do ograniczenia zużycia obecnie stosowanych paliw kopalnych oraz zmniejszenia masy odpadów przeznaczonych do unieszkodliwiania przez składowanie. Produktami powstającymi w wyniku działania zmodernizowanej elektrociepłowni będą energia elektryczna i cieplna, odzyskane surowce wtórne. Powstaną również produkty uboczne w postaci spalin, które będą oczyszczane zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz stałych odpadów poprocesowych (żużli), które będą odbierane przez wyspecjalizowane firmy. W wyniku oczyszczania spalin powstaną odpady niebezpieczne, które podobnie jak żużle będą odbierane przez uprawnionych przedsiębiorców zajmujących się ich odzyskiem lub unieszkodliwianiem. Do planowanej instalacji termicznego przekształcania odpadów kierowane będzie około 62 tys. Mg/rok zmieszanych odpadów komunalnych lub paliwa alternatywnego. Zakładana przepustowość godzinowa wynosić będzie 7,75 Mg odpadów. Według przyjętych przez Inwestora założeń planowana instalacja będzie przetwarzać zmieszane odpady komunalne lub paliwo alternatywne, które będą transportowane bezpośrednio z zakładu przetwarzającego odpady, zlokalizowanego w odległości około 400 m od elektrociepłowni. Transport z sąsiedniego zakładu odbywał się będzie taśmociągiem do zasobnika, a następnie do komory spalania. Opcjonalnie Inwestor przewiduje również możliwość dostarczania bezpośrednio do hali wyładunkowej odpadów dostarczonych na teren elektrociepłowni transportem kołowym. Odpady te będą w postaci wstępnie przygotowanej (po dokonaniu separacji metali w tym mogących występować w odpadach baterii, oraz rozdrobnione do rozmiaru <300 mm). Przy dostawie odpadów wszystkie samochody kontrolowane będą pod kątem zawartości materiałów promieniotwórczych. Zmieszane odpady komunalne lub RDF dostarczane samochodami będą wyładowywane w hali wyładunkowej. Przed podaniem do bunkra buforowego, przy pomocy chwytaków łupinowych umieszczonych na suwnicach będą wstępne przemieszanie. W przypadku konieczności dłuższego przechowywania odpadów, będzie istniała możliwość mieszania odpadów chwytakiem pracującym w trybie automatycznym, zapobiegając zagniwaniu odpadów i eliminując możliwość powstawania warunków do potencjalnego samozapłonu. Wydzieloną część hali wyładunkowej stanowił będzie bunkier z podłogą samowyładowczą lub automatycznym chwytakiem podającym odpady na taśmociąg uzupełniający lej zasypowy kotła, będący zarazem buforem paliwa pozwalającym na 3 dniową pracę bloku z pełną wydajnością. Odpady dostarczane przenośnikiem, przed podaniem do bunkra magazynowego również będą monitorowane na wypadek obecności materiałów promieniotwórczych. W przypadku wykrycia niepożądanych substancji w odpadach przenośnik zostanie automatycznie zatrzymany, alarmując o tym fakcie obsługę. Zarówno w bunkrze, jak i całej hali wyładowczej będzie utrzymywane 58

59 podciśnienie o j wartości. Powietrze kierowane będzie wzdłuż hermetycznego przenośnika pod ruszt, a tym samym do paleniska. W ten sposób wyeliminowane zostanie ewentualne przedostawanie się na zewnątrz pyłów i odorów, które wraz z zassanym powietrzem będą kierowane do procesu spalania. Zmieszane odpady komunalne lub RDF z bunkra magazynowego kierowane będą przy pomocy przenośnika taśmowego bezpośrednio do leja zasypowego. Następnie odpady poprzez popychacz z napędem hydraulicznym będą równomiernie podawane na ruszt. W trakcie procesu spalania, w początkowej strefie rusztu paliwo ogrzewane jest do temp. powyżej C, co powoduje odparowanie wilgoci. Następnie w wyniku dalszego ogrzewania do temp. powyżej C wydzielane są składniki lotne. W trzeciej części rusztu osiągane jest całkowite spalanie paliwa RDF. Na etapie zgazowania produkty lotne są utleniane przez tlen cząsteczkowy. Przeważająca część paliwa utleniana jest w temp C w górnej strefie komory paleniskowej. W celu zminimalizowania części niespalonych i CO w spalinach wprowadzona została strefa dopalania. W strefie tej podaje się powietrze lub recyrkulowane i odpylone spaliny w celu zupełnego spalenia. Czas przebywania spalin w tej strefie wynosi min. 2 sekundy w temp. min. 850 C. W wyniku spalania paliwa RDF powstają gazy odlotowe składające się z tlenku węgla, dwutlenku węgla, pary wodnej, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz niespalonych lub częściowo spalonych węglowodorów. Zanieczyszczenia występują zarówno w formie gazowej, jaki i pyłowej. Temperatura spalin odprowadzanych do atmosfery będzie się kształtowała na poziomie C. Spaliny kierowane będą do komina o wysokości 40 m gwarantującej nie przekraczanie norm imisyjnych. Przewidywany jest komin stalowy, ocieplony z zabezpieczeniami antykorozyjnymi. Ważnym etapem w zakresie zracjonalizowania potrzeb cieplnych budynków są inwestycje z zakresu termomodernizacji, tj. ocieplenia ścian zewnętrznych i stropów, wymiany okien na energooszczędne, modernizacji systemów wentylacji. Za działania efektywne należy uznać przeprowadzone w ostatnich latach prace inwestycyjne z zakresu termomodernizacji budynków i modernizacji systemów grzewczych w budynkach administrowanych przez Urząd Miasta, czy spółdzielnie mieszkaniowe. Zestawienie inwestycji zrealizowanych oraz planowanych do realizacji (na najbliższe 3 lata) przedstawia poniższe zestawienie: Budynek Wymi ana okien Budynki użyteczności publicznej: Prace termomodernizacyjne: Wykonane: Planowane na najbliższe 3 lata: Ocieplenie ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. Hala sportowa Miejski Zespół Szkół nr Miejski Zespół Szkół nr Miejski Zespół Szkół nr Miejski Zespół Szkół nr Miejskie Przedszkole nr Miejskie Przedszkole nr Miejskie Przedszkole nr inne Wymiana okien Ocieplen ie ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. inne

60 Miejskie Przedszkole nr Gorlickie Centrum Kultury Dom Polsko-Słowacki Urząd Miejski sala gimnastyczna z zapleczem przy Miejskim Zespole Szkół nr 4 *dane Urzędu Miejskiego Budynek Spółdzielnia mieszkaniowa Osiedle Młodych : Prace termomodernizacyjne: Wykonane: Planowane na najbliższe 3 lata: Wymiana okien Ociepleni e ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. inne Wymiana okien Ocieplen ie ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Konopnickiej Tuwima Tuwima Tuwima Tuwima Tuwima Tuwima Potockiego Potockiego /część mieszkalna budynku - +/lokal oraz pomieszcz. ogólnego użytku + +/nad lokalem użytkowym Potockiego Potockiego Słowackiego Słowackiego Słowackiego Ogrodowa Ogrodowa Ogrodowa Ogrodowa Kościuszki 26B wspólnota mieszk. Świeykowskiego 6 wspólnota mieszk. *dane Spółdzielni Mieszkaniowej inne - 60

61 Budynek Pow. całkowita okien (m 2 ) Spółdzielnia mieszkaniowa Małopolska : Prace termomodernizacyjne: Wykonane: Planowane na najbliższe 3 lata: Pow. okien wymieniony ch (m 2 ) Ocieplenie ścian(m 2 ) 61 Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. (m 2 ) Wymiana okien (m 2 ) Ocieplen ie ścian (m 2 ) Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. (m 2 ) OSIEDLE MAGDALENA (mieszkalne) Kopernika 1 229,00 183,20 979,00 235,80 45, Kopernika 2 818,00 654, ,00 899,00 163, Kopernika 3 229,00 183,20 979,00 235,80 45, Kopernika 4 674,00 539, ,00 839,70 134, Kopernika 5 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika 6 449,00 359, ,00 559,80 89, Kopernika 7 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika 8 674,00 539, ,00 882,00 134, Kopernika 9 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika ,00 185,60 979,00 224,70 46, Słoneczna 1 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna 3 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna 4 445,00 356, ,00 548,00 89, Słoneczna 5 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna , , , ,00 284, Słoneczna 8 445,00 356, ,0 548,00 89, Słoneczna ,00 810, , ,00 202, Słoneczna ,00 356, ,00 500,30 89,00 - Słoneczna ,00 630, ,00 874,40 157, Krakowska ,00 440, ,00 690,00 110, Krakowska ,00 440, ,00 690,23 110, Krakowska ,00 440, ,00 649,00 110, Rynek ,00 158,40 727,00 155,00 39, Maja 2 400,00 320, ,00 495,81 80, Maja 7 62,00 49,60 348,00 42,30 12, Jagiełły 1 109,00 87,20 654,00 181,30 21, Kołłątaja ,00 136,80 997,50 181,00 34, Kromera 4 170,00 136,00 997,50 349,20 34, Nadbrzeżna 2 285,00 228,00 494,00 571,93 57, RAZEM 13286, , , , , OSIEDLE MAGDALENA (mieszkalne) Kopernika 1 229,00 183,20 979,00 235,80 45, Kopernika 2 818,00 654, ,00 899,00 163, Kopernika 3 229,00 183,20 979,00 235,80 45, Kopernika 4 674,00 539, ,00 839,70 134, Kopernika 5 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika 6 449,00 359, ,00 559,80 89, inne

62 Kopernika 7 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika 8 674,00 539, ,00 882,00 134, Kopernika 9 229,00 183,20 979,00 224,70 45, Kopernika ,00 185,60 979,00 224,70 46, Słoneczna 1 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna 3 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna 4 445,00 356, ,00 548,00 89, Słoneczna 5 562,00 449, ,00 764,00 112, Słoneczna , , , ,00 284, Słoneczna 8 445,00 356, ,0 548,00 89, Słoneczna ,00 810, , ,00 202, Słoneczna ,00 356, ,00 500,30 89,00 - Słoneczna ,00 630, ,00 874,40 157, Krakowska ,00 440, ,00 690,00 110, Krakowska ,00 440, ,00 690,23 110, Krakowska ,00 440, ,00 649,00 110, Rynek ,00 158,40 727,00 155,00 39, Maja 2 400,00 320, ,00 495,81 80, Maja 7 62,00 49,60 348,00 42,30 12, Jagiełły 1 109,00 87,20 654,00 181,30 21, Kołłątaja ,00 136,80 997,50 181,00 34, Kromera 4 170,00 136,00 997,50 349,20 34, Nadbrzeżna 2 285,00 228,00 494,00 571,93 57, RAZEM 13286, , , , , OSIEDLE MAGDALENA (lokale usługowo-handlowe) Słoneczna , ,70 - Kopernika ,10-343, ,64 - RAZEM ,10-876, ,34 - OSIEDLE KORCZAK(mieszkalne) Hallera , , , ,00 253, Hallera 6 937,00 749, ,00 808,00 187, Hallera 8 937,00 749, ,00 808,00 187, Hallera , , ,00 973,30 250, Hallera ,00 249,60 875,00 243,30 62, Hallera ,00 249,60 875,00 239,28 62, Hallera ,00 249,60 875,00 239,28 62, Hallera ,00 749, ,00 700,65 187, Hallera , , ,00 939,10 250, Hallera ,00 749, ,00 700,65 187, Hallera ,00 749, ,00 700,65 187, Hallera ,00 249,60 875,00 239,28 62, Hallera ,00 249,60 875,00 239,28 62, Hallera ,00 249,60 875,00 239,28 62,

63 Konopnicka 4 284,00 227, ,00 333,00 56, Konopnicka 4a 284,00 227, ,00 333,00 56,80 - Konopnicka 6a 282,00 225, ,00 333,00 56, Konopnicka ,00 514, ,00 567,00 128, Konopnicka , , ,00 986,00 250, RAZEM 13069, , , , , OSIEDLE KORCZAK (lokale usługowo-handlowe) Hallera Hallera ,94 955, ,86 - RAZEM ,94 955, ,86 - OGÓŁEM 26355, , , , ,51 955, ,20 - *dane Spółdzielni Mieszkaniowej Budynek Spółdzielnia Mieszkaniowa Krasińskiego : Prace termomodernizacyjne: Wykonane: Planowane na najbliższe 3 lata: Wymiana okien Ociepleni e ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. inne Wymiana okien Ocieplen ie ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. Blok Nr Blok Nr Blok Nr Blok Nr Blok Nr Blok Nr Blok Nr Budynek administracyjny *dane Spółdzielni Mieszkaniowej Budynek Spółdzielnia mieszkaniowa Pod Lodownią : Prace termomodernizacyjne: Wykonane: Planowane na najbliższe 3 lata: Wymiana okien Ociepleni e ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. inne Wymiana okien Ocieplen ie ścian Ocieplenie stropu nad ostat. kondyg. Żeromskiego 20 40% 30% wykonane - 60% 70% - - Żeromskiego 22 40% - 60% 70% 40% - Pod Lodownią 8 40% 30% 60% - 60% 70% 100% - Pod Lodownią 10 40% 30% % 70% 100% - Pod Lodownią 14 40% % Broniewskiego 9 30% % Kościuszki 24 90% wykonane wykonane - 10% Kościuszki 24a 70% % 100% 100% - Kościuszki 26 90% wykonane wykonane - 10% Kościuszki 23 80% % Węgierska 3 80% % *dane Spółdzielni Mieszkaniowej inne inne 63

64 W budownictwie indywidualnym powinno się systematycznie eliminować kotłownie na paliwa. Z uwagi na czystość atmosfery proponuje się przeprowadzanie wszystkich inwestycji z zakresu modernizacji systemów ciepłowniczych w oparciu o nowe rozwiązania technologiczne, ograniczające zanieczyszczenia pochodzące ze spalania poszczególnych mediów grzewczych. Racjonalizacja systemów ogrzewania przeprowadzana łącznie z działaniami termomodernizacyjnymi przyczyni się do poprawy warunków cieplnych, a tym samym pozwoli ograniczyć ilość spalanego paliwa (tzw. efekt oszczędnościowy). Przed przystąpieniem do termomodernizacji budynku należy przeprowadzić audyt energetyczny, co pozwoli prawidłowo zweryfikować potrzeby cieplne budynku oraz dobrać optymalne rozwiązania techniczne. 4. Prognoza zapotrzebowania mocy i energii cieplnej Przedstawiona prognoza zaopatrzenia mocy i energii cieplnej ma charakter szacunkowy i opiera się na ogólnie dostępnych danych statystycznych (dane GUS, informacje zawarte w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań, dane z Urzędu Miasta Gorlice, spółdzielni mieszkaniowych, Elektrociepłowni EC Gorlice Sp. z o.o. ) oraz wskaźnikach energetycznych. Osoby ogrzewające mieszkania w budynkach istniejących, nie muszą uzyskiwać zgody na funkcjonowanie pieców domowych, nie podlegają kontroli w zakresie wielkości emisji i nie wnoszą opłat za korzystanie ze środowiska, nie podlegają także kontroli w zakresie rodzaju i jakości spalanych paliw. Prognoza zapotrzebowania mocy i energii cieplnej do roku 2027: ZAŁOŻENIA: Aktualnie średnia powierzchnia użytkowa mieszkania, przypadająca na mieszkańca miasta wynosi 21,6 m 2, przy przeciętnej wielkości jednego mieszkania równej 64,6 m 2. W latach wybudowano i oddano do użytkowania łącznie 334 mieszkania o całkowitej powierzchni użytkowej równiej m 2, co daje przeciętną wielkość nowego mieszkania równą 123,1 m 2. W w/w latach powstały94 budynki niemieszkalne o łącznej powierzchni m 2 (średnia powierzchnia budynku 405,2 m 2 ); Aktualne zapotrzebowanie na ciepło w skali całego obszaru miasta wynosi 67,4 MW; Obliczone na podstawie szacunków roczne zużycie energii na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody określono na poziomie 961,7 TJ (w tym c.o. 849,2 TJ i c.w.u. 112,2 TJ ); Obliczenia zapotrzebowania na moc cieplną do ogrzewania budynków i przygotowania ciepłej wody użytkowej, dla budownictwa mieszkaniowego przeprowadzono w oparciu o wskaźnik przeciętnego rocznego zużycia energii na ogrzewanie 1 m 2 budynku, przyjęty jako prognoza do 2027 roku w wysokości 130 kwh/m 2. Jednostkowe zapotrzebowanie ciepła wyniesie zatem 0,037 kw/m 2 ; 64

65 Zapotrzebowanie ciepła na przygotowanie ciepłej wody użytkowej określono na tych samych zasadach jak dla stanu istniejącego; Dodatkowo przyjmuje się szacunkowy wskaźnik zmniejszenia zapotrzebowania w stosunku do roku 2010 na ciepło w wyniku termomodernizacji budynków mieszkalnych: 5% do roku 2017, 10% do roku 2022 oraz 15% do roku 2027; Zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej prognozowano według trzech scenariuszy: Scenariusz I tempo przyrostu liczby nowych mieszkań będzie na poziomie połowy aktualnego rocznego przyrostu; Scenariusz II zostanie zachowane aktualne tempo przyrostu liczby nowych mieszkań; Scenariusz III wzrośnie tempo przyrostu liczby nowych mieszkań. SCENARIUSZ I # Moc (MW) Energia (TJ) Przyrost wynikający ze Zmniejszenie wynikające zwiększenia liczby budynków z termomodernizacji Suma (stan obecny + przyrosty) ,73 2,33 3,68-0,92-1,58-3,24 68,21 68,15 67,84 7,99 15,2 18,91-6,97-17,12-21,34 962,72 959,78 959,27 SCENARIUSZ II # Moc (MW) Energia (TJ) Przyrost wynikający ze Zmniejszenie wynikające zwiększenia liczby budynków z termomodernizacji Suma (stan obecny + przyrosty) ,68 4,99 6,87-0,92-1,58-3,24 70,16 70,81 71,03 13,4 28,1 36,2-6,97-17,12-21,34 968,13 972,68 976,56 SCENARIUSZ III # Moc (MW) Energia (TJ) Przyrost wynikający ze Zmniejszenie wynikające zwiększenia liczby budynków z termomodernizacji Suma (stan obecny + przyrosty) ,91 5,29 7,24-0,92-1,58-3,24 70,39 71,11 71,4 15,42 30,12 42,98-6,97-17,12-21,34 970,15 974,7 983,34 65

66 5. Zestawienie nośników ciepła Największy udział w zaspokajaniu potrzeb energetycznych Miasta Gorlice ma paliwo, tj. węgiel kamienny i produkty przeróbki węgla. Na kolejnym miejscu w strukturze wykorzystania paliw dla potrzeb grzewczych jest gaz ziemny (około 35%), pozo paliwa w tym głównie drewno (wykorzystywane łącznie z paliwami węglowymi w kotłach uniwersalnych), olej opałowy około 10 %. Energia elektryczna wykorzystywana jest przede wszystkim do przygotowywania ciepłej wody, spowodowane jest to stosunkowo niskimi nakładami inwestycyjnymi wykonania instalacji grzewczej i zazwyczaj jest to jedyna obecnie alternatywa wykonania instalacji ciepłej wody użytkowej. 6. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła Zapotrzebowanie na energię cieplną, na przestrzeni najbliższych lat, powinno sukcesywnie spadać. Wynika to z możliwości wprowadzania nowych technologii, charakteryzujących się znacznie lepszymi współczynnikami przenikania ciepła U. Normy, określające maksymalną wartość tego współczynnika, ulegały następującym zmianom (dla budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej): Rodzaj przegrody budowlanej Ściana zewnętrzna PN-64/B PN-74/B PN-82/B Współczynnik U PN-91/B Rozporządzenie z 2002 r. Rozporządzenie z 2008 r. 1,16 1,16 0,75 0,55 0,3 0,45 0,3 Stropodach 0,87 0,7 0,45 0,3 0,3 0,25 Okno zespolone 3,5 2,9 2,6 2,6 2,0 2,6 Drzwi zewnętrzne 3,5 2,9 2,5 3,0 2,6 2,6 1,7-1,8* 1,8-2,6** * dla budynków mieszkalnych ** dla budynków zamieszkania zbiorowego Zarówno w budynkach użyteczności publicznej jak i w mieszkaniach można podjąć działania, które przyczynią się do poprawy ich bilansu cieplnego. Do działań tych należy zaliczyć np.: ocieplanie stropodachów, ścian zewnętrznych, stropów piwnic; wymiana okien i drzwi; modernizacja instalacji grzewczych; zamontowanie zaworów termostatycznych, podzielników ciepła, liczników sterowania automatycznego. 7. Lokalne nadwyżki oraz zasoby paliw i energii Na terenie miasta nie występują nadwyżki ciepła. Ogólna analiza zasobów oraz możliwości pozyskania i wykorzystania w celach energetycznych niekonwencjonalnych źródeł energii została przedstawiona w dalszej części opracowania (rozdział VII). 66

67 IV. Zaopatrzenie w energię elektryczną 1. Charakterystyka stanu obecnego Zaopatrzenie w energię jest podstawowym czynnikiem niezbędnym dla egzystencji ludności, jednak użytkowanie energii wywiera największy szkodliwy wpływ na środowisko spośród wszystkich rodzajów aktywności człowieka na Ziemi. Jest to wynikiem zarówno ogromnej ilości użytkowanej energii, jak i istoty przemian energetycznych, którym energia musi być poddawana w celu dostosowania do potrzeb odbiorców. Zaopatrzenie terenu Miasta Gorlice w energię elektryczną odbywa się z krajowego systemu elektroenergetycznego. Miasto leży w zasięgu działania Spółki Polskie Sieci Elektroenergetyczne Południe S.A. oraz Polskie Sieci Elektroenergetyczne Wschód. Na obszarze Gorlic nie ma obiektów elektroenergetycznych, tj. linii i stacji o napięciu 220 kv i wyższym będących w eksploatacji PSE Południe S.A. oraz PSE - Wschód S.A. Operatorem systemu dystrybucyjnego działającym w zasięgu terytorialnym Miasta Gorlice jest ENION GRUPA TAURON S.A. Oddział w Krakowie. Na terenie Miasta Gorlice zlokalizowane są cztery przedsiębiorstwa energetyczne, które zajmują się eksploatacją poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego. Należą do nich: Enion Grupa Tauron S.A. Oddział w Krakowie, Fabryka Maszyn Glinik S.A. Oddział Obsługi Energetycznej, Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. oraz PKP Energetyka Sp. z o.o.. Przedstawiona poniżej charakterystyka i ocena systemu elektroenergetycznego oparta została na informacjach uzyskanych od w/w przedsiębiorstw oraz informacjach zawartych w dokumentach strategicznych miasta. ENION GRUPA TAURON S.A. Oddział w Krakowie Zakład Energetyczny Kraków Spółka powstała w wyniku przekształcenia w 1993 roku przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład Energetyczny Kraków w spółkę Zakład Energetyczny Kraków S.A., a następnie z połączenia w 2004 roku z podobnie przekształconymi podmiotami: Beskidzką Energetyką S.A., Będzińskim Zakładem Elektroenergetycznym S.A., Zakładem Energetycznym Częstochowa S.A. oraz Zakładem Energetycznym Tarnów S.A.. Firma Enion S.A. na terenie Gorlic zajmuje się eksploatacją linii wysokich napięć 110 kv, średnich napięć 15 kv i 6 kv i niskich napięć oraz stacji GPZ 110/15 kv i stacji transformatorowych SN/Nn. Przedmiotem działania spółki jest m.in. zakup, dystrybucja, obrót oraz wytwarzanie energii elektrycznej, budowa, rozbudowa i modernizacja, remonty sieci i urządzeń elektroenergetycznych, eksploatacja sieci i urządzeń elektroenergetycznych, wykonywanie przyłączy obiektów oraz domów. Przedsiębiorstwo posiada koncesję na obrót energią elektryczną, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej oraz wytwarzanie energii elektrycznej. 67

68 Miasto Gorlice zaopatrywane jest w energię elektryczną liniami napowietrzno-kablowymi i kablowymi o napięciu 15kV w oparciu o dwa główne punkty zasilania będące własnością ENION S.A.: - stację elektroenergetyczną GPZ Stróżówka zlokalizowaną na obszarze gminy wiejskiej Gorlice w miejscowości Stróżówka, przy granicy z miastem Gorlice, pracującą na napięciu 110/15 kv, - GPZ Glinik zlokalizowaną na obszarze miasta przy ul. Ściegiennego w Gorlicach, pracująca na napięciu 110/15/6 kv; na terenie stacji zlokalizowana jest rozdzielnia 110/6 kv będąca własnością Rafinerii Nafty Glimar i pracująca tylko na jej potrzeby. Energia dla miasta dostarczana jest z systemu elektroenergetycznego linii wysokiego napięcia 110 kv Tuchów i linii wysokiego napięcia 110 kv Ciężkowice, pozo dwie linie wysokiego napięcia: 110 kv Grybów oraz 110 kv Biecz rezerwują zasilanie po stronie napięcia 110 kv. Dane dotyczące infrastruktury energetycznej na terenie Gorlic przedstawia poniższe zestawienie: Wyszczególnienie Długość (km) stan na 2010 rok Linie kablowe SN 15kV 51,3 Linie napowietrzne 15 kv 18,6 Linie napowietrzne nn 125,8 Linie kablowe nn 162,3 *wg ENION S.A. Grupa Tauron Infrastruktura przesyłowa na napięciu 15 kv zrealizowana jest przeważnie w technologii kablowej centrum miasta, natomiast na obrzeżach występuje głównie sieć napowietrzna. Przy modernizacjach i rozbudowie sieci średniego napięcia standardem staje się stosowanie sieci napowietrznej izolowanej, której zaletą jest mniejsza (w stosunku do sieci tradycyjnej) podatność na zwarcia, co ma szczególne znaczenie w terenach zalesionych. Sieć terenowa 15 kv wyposażona jest w lokalne stacje transformatorowe 15/0,4 kv. Ze stacji tych energia doprowadzana jest dalej liniami niskiego napięcia napowietrznymi bądź kablowymi. Nieliczni odbiorcy zasilani są bezpośrednio liniami średniego napięciem. Lokalizacja stacji, a także moc znamionowa transformatorów jest ściśle powiązana z zapotrzebowaniem energii elektrycznej na danym obszarze. W obrębie miasta znajduje się 97 stacji transformatorowych 15/04 kv, z czego 74 to wewnętrzne, natomiast 23 napowietrzne. Moc znamionowa transformatorów zainstalowanych w poszczególnych stacjach na ogół jest dostosowana do występujących potrzeb lub przewyższa te potrzeby. Istniejące typy stacji umożliwiają w miarę potrzeby wymianę transformatorów na jednostki o większej mocy. Rozmieszczenie stacji zależne jest od potrzeb energetycznych, które warunkuje wielkość osiedli osadniczych oraz rodzaj odbiorców. System rozliczeń za energię elektryczną prowadzony jest na podstawie taryfy opłat, która dzieli odbiorców na poszczególne grupy taryfowe, według takich kryteriów jak: poziom napięcia zasilania w miejscu dostarczania energii, wartość mocy umownej, liczba stref czasowych oraz rodzaj stref czasowych. Rozróżnia się następujące główne grupy taryfowe: 68

69 Grupa A odbiorcy zasilani z sieci elektroenergetycznych wysokiego napięcia; Grupa B odbiorcy zasilani z sieci elektroenergetycznych średniego napięcia; Grupa C odbiorcy zasilani z sieci elektroenergetycznych niskiego napięcia (nie wyższych od 1kV), są to np. odbiorcy przemysłowi, obiekty sfery publicznej; Grupa S odbiorcy zasilani z sieci elektroenergetycznych niskiego napięcia o mocy umownej nie większej niż 12 kw, z rozliczeniem jednostrefowym za świadczoną usługę dystrybucji lub o mocy umownej nie większej niż 6 kw, zasilanych z sieci elektroenergetycznych niskiego napięcia; Grupa G odbiorcy zasilani z sieci elektroenergetycznych niezależnie od poziomu napięcia i wielkości mocy umownej, odbiorcy zużywający energię na potrzeby m.in. gospodarstw domowych oraz pomieszczeń gospodarczych, związanych z prowadzeniem gospodarstw domowych (pomieszczeń piwnicznych, garaży, strychów o ile nie jest w nich prowadzona działalność gospodarcza); lokali o charakterze zbiorowego mieszkania; mieszkań rotacyjnych, mieszkań pracowników placówek dyplomatycznych i zagranicznych przedstawicieli; domów letniskowych, kempingowych i altan w ogródkach działkowych; oświetlenia w budynkach mieszkalnych; Grupa R odbiorcy przyłączeni do sieci, niezależnie od poziomu napięcia znamionowego sieci, których instalacje nie są wyposażone w układy pomiarowo-rozliczeniowe. Szczegółowe zasady i kryteria kwalifikowania odbiorców do danej grupy taryfowej zawiera Taryfa dla usług dystrybucji energii elektrycznej ENION S.A. Wyciąg z taryfy za lata zawiera załącznik nr 1. Charakterystyka odbioru energii elektrycznej oraz pobierana moc decydują o przyporządkowaniu odbiorcy do danej grupy taryfowej, w której rozliczana jest sprzedaż energii elektrycznej. Średnie zużycie energii przez klientów grupy G na terenie obsługiwanym przez ENION S.A. Oddział w Krakowie wynosi 2416 kwh/klienta/rok. Enion S.A. jest głównym dostawcą energii elektrycznej na obszarze Miasta Gorlice i sprzedaje ją do 11.5 tys. odbiorców, z czego około 0,1% z poziomu wysokiego i średniego napięcia 9,9% z poziomu niskiego napięcia (grupa C) oraz 90% z poziomu niskiego napięcia (grupa G w tym 90% to gospodarstwa domowe). Powyżsi odbiorcy w 2010 roku szacunkowo zużyli: MWh (odbiorcy wysokiego i średniego napięcia), MWh (odbiorcy niskiego napięcia w grupie taryfowej C) oraz MWh (odbiorcy niskiego napięcia w grupie taryfowej G). Największymi odbiorami energii elektrycznej z poziomu wysokiego i średniego napięcia są m.in. SAINT-GOBAIN VELIMAT Polska Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych Izolacja Matizol S.A., Gorlickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego Forest Sp. z o.o. Fabryka Maszyn Glinik S.A. Oddział Obsługi Energetycznej W 2000r roku FM Glinik S.A. wydzieliła ze struktur organizacyjnych swojej fabryki, Oddział Obsługi Energetycznej, który jest jednostką działająca na zasadach pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego. Oddział zajmuje się eksploatacją linii średniego napięcia 6 kv i niskich napięć oraz stacji GPZ 110/6 kv i stacji transformatorowych SN/Nn. 69

70 Zgodnie z koncesją zajmuje się przesyłem, dystrybucją i obrotem energią elektryczną. Przy ul. Chopina w Gorlicach funkcjonuje stacja GPZ Wiertnicza, będąca własnością fabryki. Stacja pracuje na napięciu 110/6 kv i zasila w energię odbiorców zlokalizowanych na obszarze zakładu. Wydział Elektroenergetyczny Oddziału Obsługi Energetycznej świadczy dla podmiotów gospodarczych Grupy Kapitałowej Glinik, podmiotów zewnętrznych i osób prywatnych następujące usługi: - przyłączanie nowych odbiorców energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej, - wszelkie prace Elektromontażowi związane z urządzeniami i instalacjami elektrycznymi, - lokalizacja uszkodzeń kabli elektrycznych teletechnicznych, - lokalizacja tras kabli podziemnych i rurociągów energetycznych, - likwidacja uszkodzeń kabli elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia, - obsługa stacji transformatorowych i sieci elektroenergetycznych, - przeglądy, konserwacja, naprawa i remonty urządzeń stacji elektroenergetycznych oraz rozdzielni średniego i niskiego napięcia, - badania, próby i pomiary eksploatacyjne urządzeń elektroenergetycznych, - sprawdzanie i nastawianie zabezpieczeń elektroenergetycznych, - próby napięciowe kabli elektroenergetycznych i urządzeń średniego napięcia, - sprawdzanie aparatury kontrolno-pomiarowej służącej do pomiarów wielkości elektrycznych i nieelektrycznych, - pomiary izolacji oraz skuteczności ochrony przeciwpożarowej instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, - badania i pomiary ochrony odgromowej budynków i budowli. Odbiorcy za dostarczoną energię elektryczną i świadczone usługi przesyłowe rozliczani są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych Zmiany stawek opłat dla energii elektrycznej ustalonych przez Fabrykę Maszyn Glinik S.A. pokazuje załącznik nr 2 Taryfa dla energii elektrycznej w zakresie dystrybucji dla grup taryfowych B, C i G oraz obrotu dla grupy taryfowej G. FM Glinik S.A. Oddział Obsługi Energetycznej dostarcza energię dla kilkudziesięciu odbiorców, głównie przemysłowych, z czego pięciu należy do Grupy Kapitałowej Glinik S.A. oraz do budynku komunalnego, będącego budynkiem mieszkalnym Miejskiego Zarządu Budynków. Szacunkowo odbiorcy ci zużywają MWh energii elektrycznej, głównie z poziomu niskiego napięcia (grupa taryfowa C) oraz średniego napięcia. Największymi odbiorcami energii elektrycznej są: Kuźnia Glinik Sp. z o.o. (około 55% całkowitego zużycia), Zakład Maszyn Górniczych Glinik Sp. z o.o. (około 17%) oraz Narzędzia i Urządzenia Wiertnicze Glinik Sp. z o.o. (około 10%). Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. Elektrociepłownia Gorlice Sp. z o.o. jest spółką prawa handlowego, której władze tworzą Walne Zgromadzenie Wspólników. Głównym udziałowcem (71%) jest węgierska spółka E-Star Altenative Plc., która działa w branży energetycznej i specjalizuje się w realizacji samofinansujących się, niezależnych technologicznie i niezależnych od dostawców projektów, których celem jest poprawa efektywności energetycznej, w oparciu głównie 70

71 o odnawialne źródła energii. Pozostali udziałowcy wg stanu na dzień 1września 2011 rok to: Gmina Miejska Gorlice 21%, Rafineria Nafty Glimar S.A. - 6% oraz Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych Izolacja Matizol S. A. - 2%. Elektrociepłownia produkuje energię elektryczną w skojarzeniu z ciepłem w sezonie grzewczym. Energia ta sprzedawana jest Fabryce Maszyn Glinik S.A., Grupie Tauron Enion S.A. oraz zużywana na potrzeby własne. W 2010 roku wyprodukowano 8616 MWh energii elektrycznej, w tym: MWh dla Fabryki Maszyn Glinik S. A., MWh dla Tauron Sprzedaż, - 43 MWh dla odbiorców antenowych, MWh na potrzeby własne. W ofercie firmy znajduje się obrót, przesył i dystrybucja energii elektrycznej. Ponadto oferujemy usługi elektroenergetyczne: - budowa i utrzymanie urządzeń i instalacji elektrycznych w tym oświetleniowych - serwis awaryjny instalacji i urządzeń elektrycznych, lokalizacja uszkodzeń kabli - remonty i modernizacja urządzeń sieci trakcyjnej. PKP Energetyka Sp. z o.o. Zakład Południowy PKP Energetyka S.A. jest publicznym operatorem energetycznym, powstałym dzięki formalnemu wydzieleniu Dyrekcji Elektroenergetyki Kolejowej przez prywatyzację sieci energetycznych z Polskich Kolei Państwowych, choć dominującym udziałowcem spółki (w 75,27%) pozostaje nadal PKP S.A., a więc de facto Skarb Państwa. Spółka posiada koncesję na obrót, przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej dzięki własnej sieci przesyłowo-rozdzielczej na terenie całego kraju za pośrednictwem 15 komórek wykonawczych. Jedną z tych komórek jest Zakład Południowy działający na terenie województwa małopolskiego i podkarpackiego. Oprócz sprzedaży energii, spółka świadczy usługi elektroenergetyczne. Celem działalności spółki jest m.in. dostarczanie energii elektrycznej, głównie dla odbiorców trakcyjnych oraz w mniejszym zakresie dla odbiorców nieatrakcyjnych, utrzymanie sieci trakcyjnej, świadczenie usług oświetleniowych, lokalizacja uszkodzeń i naprawa kabli elektroenergetycznych, serwis urządzeń i instalacji elektrycznych. 2. Ocena stanu obecnego. Cele podstawowe. Zaopatrzenie w energię elektryczną odbiorców z terenu Gorlic realizowane jest przede wszystkim przez Enion Grupa Tauron S.A. Oddział w Krakowie - Zakład Energetyczny Kraków. Przedsiębiorstwo to systematycznie prowadzi modernizację sieci oraz urządzeń elektroenergetycznych w celu zapewnienia jak najlepszych warunków zasilania dla obecnych odbiorców oraz prace inwestycyjne mające na celu stworzenie warunków do zasilania nowych odbiorców zgodnie z potrzebami rozwojowymi miasta. Układ dosyłu energii elektrycznej na obszarze Gorlic posiada znaczne rezerwy przesyłowe stanowiące o możliwości technicznej pokrycia pełnego zapotrzebowania na moc elektryczną odbiorców z terenu Gorlic. Rezerwy przesyłowe na obszarze miasta posiada także układ dystrybucji energii elektrycznej. Minusem układu dystrybucji jest fakt, iż poza obszarem 71

72 centrum miasta jest on wykonany jako napowietrzny w układzie promieniowym, w związku z czym w dużym stopniu narażony jest na uszkodzenia w wyniku działania sił przyrody. Oceniając stan elektroenergetyki należy stwierdzić, że obecny stan urządzeń i sieci elektroenergetycznych pracujących na potrzeby zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców z terenu miasta jest dobry i gwarantuje stabilną pracę w okresie docelowym. Ocena stanu obecnego systemu elektroenergetycznego na terenie Miasta Gorlice wykonana metodą analizy SWOT: Mocne strony Pewne źródło zasilania terenu po stronie stacji systemowych 110/15 kv, Rezerwy przesyłowe, Dobry stan techniczny elementów i urządzeń systemu sieci; Istniejący system zasilania miasta, zaspakajający obecne i perspektywiczne potrzeby elektroenergetyczne odbiorców (przy założeniu standardowych przerw w dostarczaniu energii) Słabe strony Układ dystrybucji poza obszarem centrum miasta - napowietrzny w układzie promieniowym, Wymagające modernizacji/wymiany elementy konstrukcji sieci elektroenergetycznej Szanse Wysoka jakość dostarczanej energii oraz niezawodność zasilania bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej, Dążenie do stworzenia układów pętlowych na poziomie średniego napięcia, dających (w przypadku awarii) możliwość na obszarach wyposażonych w sieci napowietrzne, dwustronnego zasilania na tym poziomie napięcia, Rozwój odnawialnych źródeł energii oraz produkcji energii w skojarzeniu Zagrożenia Niewspółmierność działań inwestycyjnych w zakresie modernizacji/odtworzenia przestarzałych i wyeksploatowanych elementów sieci w stosunku do potrzeb Podstawowe cele Miasta Gorlice w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną: zapewnienie ciągłości dostaw energii elektrycznej o właściwych parametrach do wszystkich miejscowości w gminie - koordynacja działań Samorządu lokalnego z Zakładem Energetycznym, zaangażowanie w planowanie energetyczne; doprowadzenie sieci energetycznej do terenów przewidzianych pod inwestycje (budownictwo mieszkaniowe, działalność gospodarczą, rekreację itp.); konserwacja i rozbudowa linii oświetlenia drogowego, w kontekście poprawy jakości oświetlenia i zminimalizowania energochłonności lamp oświetleniowych. 72

73 3. Prognoza zapotrzebowania na moc i energię elektryczną Do czynników kształtujących wielkość zapotrzebowania na energię elektryczną należą przede wszystkim: aktywność gospodarcza, rozumiana jako wielkość produkcji i usług oraz aktywność społeczna, czyli liczba mieszkań, standard i komfort życia mieszkańców, cena, w odniesieniu do możliwości wykorzystania innych nośników energii (np. do ogrzewania pomieszczeń) oraz oszczędności; energochłonność produkcji i usług oraz zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych (energochłonność) do przygotowania posiłków, c.w.u., oświetlenia, napędu sprzętu gospodarstwa domowego, itp. W okresie do 2027 roku zakłada się wzrost zużycia energii elektrycznej do przygotowania posiłków, ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Wzrost ten uwarunkowany jest wyposażeniem gospodarstw domowych w odpowiednie urządzenia, stanem sieci elektrycznej niskiego napięcia i instalacji elektrycznych w budynkach oraz względami ekonomicznymi. Wysoka cena energii elektrycznej nie sprzyja wykorzystaniu jej do omawianych celów (szczególnie do ogrzewania pomieszczeń). Jednak zalety energii elektrycznej jako wygodnego i czystego źródła energii powodują, że pewna część odbiorców wybierze ten sposób ogrzewania i przygotowania posiłków. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną założenia ogólne: 1) zapotrzebowanie na energię elektryczną dla odbiorców indywidualnych dotyczy głównie oświetlenia, napędu sprzętu gospodarstwa domowego i ewentualnie wytwarzania c.w.u. Energia elektryczna konsumowana przez gospodarstwa domowe, tj. wykorzystywana na cele socjalno-bytowe stanowi obecnie mniejszy odbiór i taka struktura zużycia utrzymana zostanie w okresie prognozy; 2) wykorzystanie energii elektrycznej do celów grzewczych jest i będzie w najbliższym czasie marginalne; 3) całkowite zużycie energii na poziomie miasta w 2010 roku wyniosło MWh; 4) całkowite zużycie energii elektrycznej w 2010 roku wynosi (obliczenia własne wg danych z przedsiębiorstw energetycznych i założeń szacunkowych): przez odbiorców zasilanych z poziomu niskiego napięcia (grupa taryfowa G) MWh, przez odbiorców zasilanych z poziomu niskiego napięcia (grupa taryfowa C) MWh, przez odbiorców zasilanych z poziomu średniego i wysokiego napięcia MWh. 5) średnie zużycie energii przez klientów grupy G na wynosi 2416 kwh/klienta/rok. Dodatkowo przyjęto, że rozwój miasta w zakresie gospodarczym będzie się odbywał zgodnie ze wskaźnikami rozwoju makroekonomicznego całego kraju. Prognozy dotyczące zużycia 73

74 energii elektrycznej w Polsce (według Polityki energetycznej Polski do 2030 roku ) wskazują, że zapotrzebowanie na energię elektryczną (w stosunku do roku bazowego 2006) wzrastać będzie w średniorocznym tempie zbliżonym do 2,3%, przy czym przyrosty będą relatywnie niższe w pierwszym okresie 10-letnim prognozy. Uwzględniając informacje otrzymane z zakładu energetycznego oraz powyższe założenia i uwagi proponuje się wariantową prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną na terenie Miasta Gorlice: Wariant I przyjęto wyłącznie założenia i prognozy uwzględniające skutki spowolnienia gospodarczego, a także realizację polityki energetycznej Unii Europejskiej, w tym pakietu klimatyczno energetycznego zawarte w dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ; Wariant II uwzględnia prognozy zawarte w dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku oraz obserwowane w ostatnim okresie zmiany zapotrzebowania na energię elektryczną w Gorlicach w oparciu o przyrost nowych odbiorców, tempo zagospodarowywania terenów inwestycyjnych przewidzianych pod zabudowę mieszkaniową, rekreację i działalność gospodarczą. Wyniki prognozy w zależności od przyjętego wariantu: 2010 Wariant (MWh) # (MWh) (MWh) (MWh) Wariant I Wariant II

75 Szacunkowe zmiany zużycia energii elektrycznej według wariantów w 2010 i 2027 roku Szacunkowa wielkość zużycia energii elektrycznej zależna będzie od rozwoju gospodarczego miasta oraz poziomu życia mieszkańców w przyszłości. W okresie perspektywistycznym przyrost zapotrzebowania na energię elektryczną dotyczy: - odbiorców indywidualnych wywołany rozwojem budownictwa mieszkaniowego, który będzie się odbywał poprzez budowę domów jednorodzinnych oraz wielorodzinnych, stałym przyrostem liczby urządzeń elektrycznych wykorzystywanych w gospodarstwach domowych (sprzęt agd, rtv, komputery itp.) oraz przewidywanym wzrostem wykorzystania energii elektrycznej do ogrzewania; - podmiotów gospodarczych, w tym: usług, rzemiosła i obiektów użyteczności publicznej, które powstaną w dostosowaniu do rozwoju budownictwa; wydaje się jednak, że w tej dziedzinie nie nastąpi zbyt duży przyrost zapotrzebowania energii, ponieważ osiągnięty został pewien stan nasycenia w tym zakresie; pozostałych form działalności gospodarczej wywołany rozwojem istniejących i powstawaniem nowych podmiotów; określenie potrzeb perspektywistycznych jest niezwykle trudne, ponieważ nie znane są rodzaje działalności gospodarczej, które mogą się pojawić na terenie miasta; mając jednak na uwadze tendencje do wprowadzania nowoczesnych, energooszczędnych technologii założono, że przyrost ten nie będzie wysoki w stosunku do stanu obecnego; - gospodarki komunalnej przewiduje się znaczny wzrost zapotrzebowania - wzrośnie zapotrzebowanie energii związane z rozbudową infrastruktury technicznej. Wzrost 75

76 zapotrzebowania na energię będzie częściowo zrekompensowany zmniejszeniem jej zużycia w wyniku modernizacji i wprowadzania energooszczędnych urządzeń Prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną, ta jak i na ciepło, gaz ziemny, obarczone są zwykle niepewnością ze względu na niemożliwy do precyzyjnego określenia poziom zmian cen nośników energii. Zmiany cen nośników mogą wpływać zarówno na wielkość zużycia energii, jak i na strukturę zużycia przez odbiorców poszczególnych nośników energii. W przedstawionej prognozie (Wariant II) uwzględniono dotychczasowe tendencje rozwoju społeczno-gospodarczego miasta obserwowane na przestrzeni ostatnich lat, w tym przede wszystkim zmiany demograficzne, rozwój budownictwa mieszkaniowego, sferę działalności gospodarczej. 4. Zamierzenia modernizacyjne i inwestycyjne Zamierzenia inwestycyjne wyznaczone na szczeblu krajowym i regionalnym to przede wszystkim przeprowadzenie działań usprawniających stan infrastruktury energetycznej, w tym zapewnienie właściwego dostępu do zaopatrzenia ludności i podmiotów gospodarczych w energię elektryczną oraz poprawę jej jakości. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od przedsiębiorstw energetycznych Polskie Sieci Elektroenergetyczne Południe S.A. oraz Polskie Sieci Elektroenergetyczne Wschód S.A. w planach rozwojowych krajowej sieci przesyłowej nie przewiduje się inwestycji na terenie Miasta Gorlice związanych z budową nowych obiektów elektroenergetycznych o napięciu 220 kv i wyższym. Również w chwili obecnej Enion S.A. nie planuje inwestycji zwiększających pewność zasilania w energię elektryczną Miasta Gorlice. Plan rozwoju ENION S.A. na lata zakłada realizację zadań inwestycyjnych związanych z przyłączaniem nowych odbiorców oraz modernizacją i odtwarzaniem elementów systemu elektroenergetycznego na terenie Gorlic szczegółowe zestawienie zawiera poniższa tabela: Nazwa/rodzaj projektu inwestycyjnego Przyłączenie odbiorców III grupy przyłączeniowej Przyłączenie odbiorców IV, V i VI grupy przyłączeniowej Moc przyłączeniowa [kw] Zakres rzeczowy Okres wykonania i wysokość nakładów (w tys. zł) Nakłady razem GRUPA PRZYŁĄCZENIOWA III 1300 Budowa rozdzielni SN w 9,9 10, ,0 stacji Odbiorcy oraz 45,09 m sieci kablowej SN; opracowanie dokumentacji techniczno-prawnej GRUPA PRZYŁĄCZENIOWA IV-VI 3167 Budowa 3683,1 m przyłączy 177,4 181, ,1 kablowych, 1320,6 m przyłączy napowietrznych; zabudowa układów pomiarowych; opracowanie dokumentacji technicznoprawnej 76

77 Budowa 2715 m sieci 513,7 543, ,7 kablowej nn, 2788 m sieci napowietrznej nn; opracowanie dokumentacji techniczno-prawnej PRACE MODERNIZCYJNE I ODTWOPRZENIOWE Linia 110 kv # Budowa 7 km linii ,0 Glinki-Biecz napowietrznej WN GPZ 110/SN # Kompleksowa modernizacja ,0 Stróżówka rozdzielni 110 kv Modernizacja # Modernizacja 86 m sieci 11,35 10,50 12,76 12,99 13,72 61,3 sieci kablowej nn, 115,3 m sieci napowietrznej nn; opracowanie dokumentacji techniczno-prawnej *dane Grupa Tauron ENION S.A. Z uwagi na postępujący rozwój miasta oraz wzrost zapotrzebowania w dostawie energii należy przewidzieć konieczność budowy dwóch linii zasilających oddzielnych obwodów z istniejących GPZ do zasilania terenów specjalnej strefy ekonomicznej z możliwością wsparcia w zasilaniu terenów od ul. Chopina do ul. Skrzyńskich. W dalszej perspektywie spółka ENION S.A. planuje budowę stacji 110/15 kv Uście Gorlickie (Hańczowa) wraz z linia zasilającą 110 kv od GPZ Stróżówka. Budowa ta jest uzależniona od wzrostu zapotrzebowania na energie elektryczną na terenie Gminy Gorlice. Część tej linii planowana jest na terenie Miasta Gorlice. Przeprowadzenie kompleksowych działań usprawniających stan infrastruktury energetycznej, w tym zapewnienie właściwego dostępu do zaopatrzenia ludności i podmiotów gospodarczych w energię elektryczną oraz poprawę jej jakości uznaje się za działania niezbędne dla rozwoju miasta, w tym dla rozwoju mieszkalnictwa, działalności gospodarczej oraz przyciągnięcia atrakcyjnych inwestycji. Tereny rozwojowe Miasta Gorlice (pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną i wielorodzinną oraz działalność gospodarczo-usługową) Rozwój nowego budownictwa na terenie Miasta Gorlice wiąże się z planowaniem zaopatrzenia w energię rozwijających się terenów. Zgodnie z prawem energetycznym jest to zadanie własne miasta, którego realizacji za przyzwoleniem miasta podjąć się mają odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Rozwój systemów energetycznych ukierunkowany na pokrycie zapotrzebowania na energię na nowych terenach rozwoju powinien charakteryzować się: - zasadnością ekonomiczną działań inwestycyjnych, czyli zgodnością działań z zasadą samofinansowania się przedsięwzięcia. Powinny być realizowane takie inwestycje, które dadzą możliwość spłaty nakładów inwestycyjnych w cenie energii jaką będzie można sprzedać dodatkowo. Nie powinny być wprowadzane równolegle w obszar rozwoju różne 77

78 systemy energetyczne, np. jedno jako źródło ogrzewania a drugie jako źródło ciepłej wody użytkowej i ogrzewania kuchennego. - zasadnością eksploatacyjną, czyli minimalizacją przyszłych kosztów eksploatacyjnych, która w przyszłości stworzy przyszłemu odbiorcy energii warunki do zakupu energii za cenę atrakcyjną rynkowo. Zaopatrzenie obszarów miasta w nośniki energii Zaopatrzenie w ciepło Nowa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna ze względu na planowany charakter nowej zabudowy jako główny nośnik energii dla ogrzewania przyjmuje się gaz sieciowy. Dopuszcza się również możliwość wykorzystania gazu płynnego, oleju opałowego, biomasy, energii elektrycznej oraz węgla spalanego w kotłach niskoemisyjnych; Nowa zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna podstawowym nośnikiem energii do ogrzewania będzie system ciepłowniczy; w przypadku braku opłacalności rozbudowy systemu ciepłowniczego zaleca się budowę lokalnej kotłowni opalanej gazem ziemnym; Nowa zabudowa gospodarczo-usługowa ze względu na lokalizację nowej zabudowy jako główny nośnik energii dla ogrzewania przyjmuje się system ciepłowniczy lub gaz sieciowy. Dopuszcza się również możliwość wykorzystania gazu płynnego, oleju opałowego, biomasy, energii elektrycznej oraz węgla spalanego w kotłach niskoemisyjnych; Zaopatrzenie w energię elektryczną Głównym dostawcą energii elektrycznej dla odbiorców zlokalizowanych na obszarze miasta będzie Grupa Tauron Enion SA Zakład Energetyczny Kraków przy koordynacji działań ze strony miasta. Jedynie dla odbiorców zlokalizowanych na obszarze należącym do Specjalnej Strefy Ekonomicznej, dostawcą energii elektrycznej oprócz w/w będzie Fabryka Maszyn Glinki SA Oddział Obsługi Energetycznej Zaopatrzenie w gaz Zadania związane z zaopatrzeniem nowych terenów miasta w gaz ziemny zajmować się będzie Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Zakład Gazowniczy w Jaśle, przy koordynacji działań ze strony miasta. Charakterystyka terenów przewidzianych do zainwestowania oraz wielkości szacunkowe zapotrzebowania na energię: Lokalizacja Powierzchnia terenu 78 Wskaźnik charakterystyczny* Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna Maksymalne zapotrzebowanie mocy [MW] ** Osiedle Pod Lodownią Osiedle Magdalena Zawodzie Osiedle Korczak około 40 ha ,8 Osiedle Młodych Osiedle Glinik Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna Osiedle Magdalena około 20 ha 180 0,8

79 Osiedle Łysogórskie około 7 ha 60 0,3 Okulickiego około 12 ha 110 0,5 Zawodzie około 11 ha 90 0,4 ulice: Pocieszka, Łokietka i Węgierska około 80 ha 620 2,9 Glinik około 70 ha 540 2,5 Podlesie około 20 ha 180 0,8 Osiedle Glinik Mariampolski około 32 ha 270 1,3 Pod Lodownią około 70 ha 540 2,5 Osiedle Sokół około 67 ha 610 2,9 ul. Tęczów, Kochanowskiego około 30 ha 250 1,2 Komunalne budownictwo mieszkaniowe Pocieszka około 2 ha 150 1,5 Działalność gospodarczo-usługowa o profilu nieuciążliwym dla środowiska zależnie od rodzaju Specjalna Strefa Ekonomiczna około 25 ha - działalności gosp. działalność usługowa około 7 ha - zależnie od rodzaju oferowanych usług Minimalną wielkość działki budowlanej przyjęto na podstawie Miejscowych planów * szacunkowa ilość mieszkań/budynków mieszkalnych ** moc określono szacunkowo celem oszacowania przyszłego rynku energii elektrycznej, przy założonym współczynniku jednoczesności wg normy N SEP-E-002 Przy założeniu mocy przyłączeniowej o wartości od 12,5 kw (dla budynków wielorodzinnych z centralnym zaopatrzeniem w ciepłą wodę) do 16 kw (dla pojedynczej działki przeznaczonej pod zabudowę jednorodzinną łączna moc wynikająca z iloczynu liczby działek i przypisanych im mocy przyłączeniowych (z uwzględnieniem współczynnika jednoczesności) oszacowana została na maksymalnym poziomie 75,6 MW (dla budownictwa wielorodzinnego 33,8 MW). Wskazane, szacunkowe zapotrzebowanie mocy obliczono przy założeniu zagospodarowania terenów pod budownictwo mieszkaniowe w całości - wyniki dotyczą całkowitych potrzeb energetycznych rozpatrywanego obszaru. Obecne tempo przyrostu nowych mieszkań (a tym samym odbiorców energii elektrycznej) kształtuje się na przeciętnym poziomie 55 mieszkań rocznie, co stanowi o ruchu budowlanym oraz stosunkowo długim okresie pełnego zagospodarowania tych terenów, wykraczającym poza ramy czasowe niniejszego opracowania. Perspektywa rozwoju rozdzielczej sieci SN i nn, wiązać się będzie z tempem zagospodarowania poszczególnych obszarów, rodzajem i liczbą nowych odbiorców oraz lokalizacją inwestycji. Indywidualne budownictwo mieszkaniowe rozwija się również na działkach rozproszonych, bądź poprzez dogęszczenie terenów już zainwestowanych. Nie oszacowano wielkości zapotrzebowania mocy elektrycznej przez potencjalnych nowych inwestorów w zakresie usług i działalności gospodarczej ze względu na brak obecnie możliwości określenia potencjalnego inwestora oraz struktury prowadzonej działalności. Faktyczne potrzeby w zakresie powstawania nowych obiektów handlowo-usługowych zweryfikuje rynek. Rozwój tego sektora będzie adekwatny do przyrostu liczby mieszkańców w nowym budownictwie mieszkaniowym. Lokalizację terenów o potencjalnym zwiększonym zapotrzebowaniu na energię, tj. przewidzianych pod rozwój budownictwa mieszkaniowego i aktywność gospodarczą przedstawia załącznik graficzny do niniejszego Projektu założeń

80 Lokalizację terenów rozwojowych przewidzianych pod rozwój budownictwa mieszkaniowego (jednorodzinnego i wielorodzinnego) oraz działalność gospodarczousługową przedstawia załącznik graficzny do niniejszego Projektu założeń Lokalne nadwyżki oraz zasoby paliw i energii Na terenie Gorlic nadwyżką energii elektrycznej pozwalającą na przyłączenie nowych odbiorców dysponuje Zakład Energetyczny (GRUPA TAURON ENION S.A. Oddział w Krakowie). Produkcja energii elektrycznej przez Elektrociepłownię Gorlice Sp. z o.o. zależna jest od produkcji energii cieplnej. 80

81 V. Zaopatrzenie w paliwa gazowe 1. Charakterystyka stanu obecnego Gaz sieciowy jest obecnie jednym z podstawowych nośników energetycznych przyjaznych dla środowiska, znajdujących coraz szersze zastosowanie. Używany jest przede wszystkim na potrzeby bytowe, grzewcze i przemysłowe. W coraz większym zakresie gaz wykorzystywany jest jako alternatywny rodzaj paliwa stosowany w kotłowniach produkujących ciepło, wypierając paliwa, charakteryzujące się w procesie spalania wysokim stopniem emisji szkodliwych związków do środowiska naturalnego. Dystrybucja gazu dla Miasta Gorlice zajmuje się Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie z siedziba w Tarnowie przy ul. Wita Stwosza 7. W/w spółka jest jedną z sześciu strategicznych spółek w Grupie Kapitałowej PGNIG S.A. Jednym z ośmiu oddziałów Karpackiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. jest Zakład Gazowniczy w Jaśle przy ul. Floriańskiej 112. Karpacka Spółka Gazownictwa prowadzi działalność na terenie czterech województw polski południowo-wschodniej: małopolskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i lubelskiego. Obszar ten należy do najbardziej zgazyfikowanych rejonów kraju (74%, przy średniej krajowej 41%). Jako Operator Systemu Dystrybucyjnego zapewnia bezpieczną i niezawodną dostawę gazu ziemnego do ponad 1,4 miliona odbiorców indywidualnych i przemysłowych. Obsługą klienta, eksploatacją i rozbudową sieci zajmują się Oddziały Zakłady Gazownicze, zlokalizowane w: Jarosławiu, Jaśle, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Rzeszowie, Sandomierzu i Tarnowie. W strukturach Zakładów Gazowniczych funkcjonuje 47 Rejonów Dystrybucji Gazu oraz 25 Punktów Dystrybucji Gazu. Karpacka Spółka Gazownictwa posiada Zintegrowany System Zarządzania Jakością, Środowiskiem, Bezpieczeństwem i Higieną Pracy oraz Bezpieczeństwem Informacji ISO. Narzędzie to wspomaga kadrę zarządzającą w realizacji misji i strategii firmy, daje możliwość szybkiego dostosowania organizacji do zmian prywatnych i rynkowych, ciągłego doskonalenia standardów obsługi klienta oraz współpracy z kontrahentami, daje gwarancję przestrzegania norm jakościowych, bezpieczeństwa i ochrony środowiska naturalnego. Poprzez systematyczne prace modernizacyjne, udoskonalające obiekty i urządzenia techniczne, minimalizowana jest niepożądana ingerencja w środowisko naturalne. Dbając o wysoką jaskość naturalnego paliwa płynącego do odbiorców w laboratoriach prowadzone są specjalistyczne badania i kontrole. Zakład Gazowniczy w Jaśle swoją działalnością obejmuje część województwa podkarpackiego powiaty: bieszczadzki, brzozowski, jasielski, krośnieński, leski i sanocki oraz część województwa małopolskiego powiaty: gorlicki, limanowski (bez Gminy Niedźwiedź i Mszana Dolna), nowosądecki. W strukturach Zakładu Gazowniczego działa sześć Rejonów Dystrybucji Gazu w: Gorlicach, Jaśle, Krośnie, Limanowej, Nowym Sączu i Sanoku oraz trzy Punkty Dystrybucji Gazu w Grybowie, Krynicy Zdrój i Rymanowie. 81

82 Ponadto Zakład Gazowniczy w Jaśle obsługuje w niewielkim zakresie na granicy z sąsiednimi Zakładami tereny następujących powiatów: bocheńskiego, brzeskiego, myślenickiego, tarnowskiego, dębickiego, przemyskiego, rzeszowskiego i strzyżowskiego. Łączna długość sieci gazowej w obrębie działalności Zakładu Gazowniczego w Jaśle wynosi ponad 7881 km, w tym: - sieci gazowej niskiego ciśnienia ponad 1434 km, - sieci gazowej średniego ciśnienia ponad 6114 km, - sieci gazowej wysokiego ciśnienia ponad 332 km. Łączna długość przyłączy gazowych wynosi 4251 km. Na terenie działalności Zakładu Gazowniczego w Jaśle zgazyfikowanych jest 20 miast oraz 524 wioski w 74 gminach. W celu zapewnienia dostaw gazu do wszystkich odbiorców zasilanych z sieci gazowej eksploatowanych jest na terenie działalności Zakładu Gazowniczego w Jaśle 91 stacji gazowych I-go stopnia oraz 164 stacje gazowe II-go stopnia. Dostarczany do odbiorców gaz ziemny to gaz systemowy (normowany) wg PN-C-04753, którego średnie ciepło spalania wynosi 40,1 MJ/m Charakterystyka stanu obecnego Teren miasta Gorlice jest zgazyfikowany niemalże w 100%. Łączna długość sieci rozdzielczej to ponad 113 km. Na terenie Gorlic gaz dostarczany jest do odbiorców sieciami średniego (o długości ponad 42 km) i niskiego ciśnienia ( o długości ponad 70 km). Źródłem gazu dla Miasta Gorlice jest gazociąg wysokiego ciśnienia relacji Warzyce-Gorlice-Siołkowa. Odcinek Warzyce-Gorlice (granica miasta od strony Biecza do stacji rozdzielczo-pomiarowej przy ul. Ściegiennego) został w ostatnich latach wyremontowany wraz ze zmianą średnicy z DN250 na DN300. Pozostały odcinek od stacji rozdzielczo-pomiarowej przy ul. Ściegiennego do granicy miasta w kierunku Nowego Sącza nie jest w najbliższym czasie przewidziany do modernizacji. Jeżeli taka sytuacja nastąpi to najprawdopodobniej trasa nowego gazociągu będzie przebiegać wzdłuż obecnej trasy w obrębie istniejącej strefy bezpieczeństwa. Do odbiorców z terenu Gorlic gaz dostarczany jest sieciami średniego i niskiego ciśnienia. Ponadto system gazociągów średniego ciśnienia na terenie miasta współpracuje z systemem średniego ciśnienia na obszarze gmin ościennych, których sieci gazowe zasilane są również z innych stacji gazowych zlokalizowanych w tych gminach. System gazowniczy średniego ciśnienia na terenie miasta Gorlice z uwagi na pierścieniowy charakter umożliwia ciągłość i niezawodność dostaw gazu również w sytuacjach, kiedy zachodzi konieczność wyłączenia niektórych odcinków sieci gazowej, np. na czas robót przyłączeniowych, czy zaistniałych awarii. Sieci gazowe średniego i niskiego ciśnienia na terenie Gorlic umożliwiają doprowadzenie gazu do kolejnych odbiorców miarę występowania takich potrzeb oraz w sytuacji, kiedy spełnione są warunki ekonomiczne przyłączenie poprzez rozbudowę sieci rozdzielczych i przyłączy gazu. 82

83 Bezpośrednią obsługę sieci gazowej na terenie Gorlic prowadzi Rejon Dystrybucji Gazu w Gorlicach z siedzibą przy ul. Kolejowej 2 będący jednym z sześciu Rejonów Dystrybucji Gazu w obrębie działalności Zakład Gazowniczego w Jaśle. Aktualnie sieć gazowa wraz z przyłączami w rozbiciu na wiek przedstawia się następująco - w przedziale wiekowym powyżej 35 lat 5,1%; - w przedziale wiekowym lat 29,6%; - w przedziale wiekowym lat 26,3; - w przedziale wiekowym lat 3,5%; - w przedziale wiekowym 5-10 lat 27,9%; - w przedziale wiekowym poniżej 5 lat 11,1%. GAZOCIĄGI WYSOKIEGO CIŚNIENIA NA TERENIE MIASTA GORLICE Przez teren Miasta Gorlice przebiegają gazociągi wysokiego ciśnienia wraz z odgałęzieniami do stacji gazowych I-go stopnia o łącznej długości około 11,373 km, w tym: gazociąg w/c relacji Warzyce-Gorlice DN300, MOP=5,5MPa, L=5924 mb; odgałęzienie DN100, MOP=5,5MPa do Stacji Redukcyjno-Pomiarowej Gorlice Szopena L-102 mb; gazociąg w/c relacji Gorlice-Siołkowa DN250, PN25, L=5337 mb; odgałęzienia DN10 PN25 do Stacji Redukcyjno-Pomiarowej Gorlice Węgierska L=10 mb. Przedmiotowe gazociągi wysokiego ciśnienia zasilają stacje gazowe I-go stopnia, z których zasilane są sieci gazowe średniego ciśnienia oraz stacje gazowe II stopnia. Wykaz stacji gazowych funkcjonujących na terenie miasta Gorlice przedstawia poniższa tabela: 83

84 Nazwa stacji Przepustowość Rok budowy [Nm 3 /h] Stacja redukcyjno-pomiarowa I-go stopnia Kolejowa Stacja redukcyjna II-go stopnia Kolejowa Stacja redukcyjno-pomiarowa I-go stopnia Nr 1 Szopena Stacja redukcyjno-pomiarowa I-go stopnia Nr 3 Węgierska Stacja redukcyjna II-go stopnia Nr 7 Kombatantów Stacja redukcyjna II-go stopnia Nr 4 Korczak Stacja redukcyjna II-go stopnia Nr 5 Krakowska Stacja redukcyjno-pomiarowa II-go stopnia Nr 2 Ogrodowa Stacja redukcyjna II-go stopnia Nr 6 Stróżowska Stacja redukcyjna II-go stopnia Nr 9 Łęgi Stacja redukcyjno-pomiarowa II-go stopnia Przemysłowa Stacja rozdzielczo-pomiarowa Ściegiennego-Gorlice Glinik * wg Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o. o w Tarnowie, Oddział Zakład Gazowniczy w Jaśle Według stanu na koniec 2010 roku na terenie Miasta Gorlice funkcjonuje: 113,449 km sieci rozdzielczej, w tym: długość sieci rozdzielczej L=99,64 km, w tym: - 42,803 km gazociągu średniego ciśnienia, - 70,646 km gazociągu niskiego ciśnienia; 80,714 km przyłączy, w tym: - 18,295 km przyłączy gazowych średniego ciśnienia, - 62,419 km przyłączy gazowych niskiego ciśnienia szt. przyłączy(do budynków mieszkalnych 3036 szt.), w tym: szt. przyłączy gazowych średniego ciśnienia, szt. przyłączy gazowych niskiego ciśnienia. Przebieg gazociągów przesyłowych oraz rozdzielczych wraz z lokalizacją stacji gazowych na terenie Miasta Gorlice przedstawia załączona mapa. Szczegółowe zestawienie sieci gazowej oraz przyłączy gazowych na terenie Miasta Gorlice w latach przedstawiają poniższe zestawienia (wg danych Karpackiej Spółki Gazownictwa sp. z o. o. w Tarnowie, Oddział Zakład Gazowniczy w Jaśle): Rok Długość gazociągów bez czynnych przyłączy gazowych (w metrach, w liczbach całkowitych) wg podziału na ciśnienia niskie ogółem (do10 kpa włącznie) średnie (powyżej 10 kpa do 0,5 MPa włącznie podwyższone średnie (powyżej 0,5 MPa do 1,6 MPa włącznie) wysokie (powyżej 1,6 MPa do 10 MPa włącznie)

85 Czynne przyłącza gazowe (w szt.) w tym wg podziału na ciśnienia Rok do niskie średnie podwyższone wysokie ogółem budynków (do10 kpa (powyżej 10 kpa średnie (powyżej 1,6 włącznie) do 0,5 MPa mieszkalnych (powyżej 0,5 MPa do MPa do 10 MPa włącznie 1,6 MPa włącznie) włącznie) # # # Rok ogółem Czynne przyłącza gazowe (w metrach, w liczbach całkowitych) wg podziału na ciśnienia niskie (do10 kpa włącznie) średnie (powyżej 10 kpa do 0,5 MPa włącznie podwyższone średnie (powyżej 0,5 MPa do 1,6 MPa włącznie) wysokie (powyżej 1,6 MPa do 10 MPa włącznie) Ilość odbiorców gazu oraz zużycie gazu w poszczególnych grupach w latach przedstawiają poniższe tabele (wg danych Gazowni Jasielskiej): Rok Ogółem Gospodarstwa domowe Użytkownicy (w sztukach) Usługi Handel Przemysł i budownictwo Pozostali (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo) # Sprzedaż użytkownicy gazu (w tys. Nm 3 ) ,8 5564, ,7 1649,3 0, ,9 5338, ,3 1454,0 0, ,2 5019, ,1 1685,5 0, ,2 4922,2 8740,1 1652,6 6, ,3 5094, ,8 1825,7 6,0 85

86 Z powyższego wynika, iż powoli, ale systematycznie przybywa w mieście odbiorców gazu - ponad 95% użytkowników gazu na terenie miasta, to gospodarstwa domowe. W ostatnim pięcioleciu można zauważyć spadek liczby odbiorców indywidualnych wykorzystujących gaz na cele grzewcze (11,5% w 2007 roku, 10,6% w 2008 roku oraz 9,8% w 2009 roku). Z kolei w ostatnich latach łączne zużycie gazu przez odbiorców w mieście podlega wahaniom. W 2010 roku najwięcej gazu zużyto w przemyśle i budownictwie 65,51% całkowitego zużycia na terenie miasta. Zadawalający jest fakt, iż w przypadku gospodarstw domowych mimo spadku liczby odbiorców ogrzewających mieszkania, wzrasta zużycie gazu wykorzystywane na ten cel. I tak w 2006 roku 36,1% ogólnego zużycia gazu przez gospodarstwa wykorzystano na cel grzewczy, w 2007 roku 38,8%, a w 2009 roku 41,7%). Gaz wykorzystywany jest przede wszystkim do przygotowywania posiłków oraz c.u.w. Za dostarczony gaz ziemny oraz świadczone usługi przesyłowe odbiorcy rozliczani są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Podział odbiorców na grupy taryfowe dokonywany jest w zależności od poziomu kosztów uzasadnionych ponoszonych przez przedsiębiorstwo energetyczne w związku z dostarczaniem paliw gazowych do odbiorców, na podstawie następujących kryteriów: - rodzaju paliwa gazowego, - wielkości i charakterystyki poboru paliwa gazowego w miejscach jego odbioru, - systemu rozliczeń, - miejsc dostarczania lub odbioru paliwa gazowego, - zakresu świadczonych usług. Kryteria te określone są w Rozporządzeniu ministra gospodarki z dnia 6 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi (Dz. U. Nr 28, poz. 165). 86

87 Zmiany cen gazu na przestrzeni ostatnich 5 lat dla odbiorców przyłączonych do sieci gazowej Zakładu Gazowniczego w Jaśle przedstawia załącznik nr 3 (tabela T1-T8), które stanowią wyciągi z taryf gazowych obowiązujących w poszczególnych latach, zatwierdzonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki ( 2. Ocena stanu obecnego. Cele podstawowe. Głównym dystrybutorem i dostawcą gazu ziemnego jest Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. w Tarnowie Zakład Gazowniczy w Jaśle, który w celu poprawy stanu technicznego oraz pewności i bezpieczeństwa dostaw gazu dla obecnych i przyszłych odbiorców, jak również stworzenia warunków do zasilania nowych odbiorców, prowadzi systematycznie prace modernizacyjno-remontowe sieci i urządzeń gazowniczych oraz prace budowlane zgodne z planami rozwojowymi Gorlic. Układ przesyłu gazu ziemnego do miasta tj. gazociągi wysokiego i stacje redukcyjno-pomiarowe i-go stopnia posiada znaczne rezerwy przesyłowe stanowiące o możliwości technicznej pokrycia pełnego zapotrzebowania na gaz ziemny odbiorców z obszaru miasta. Również układ dystrybucji gazu ziemnego na obszarze Gorlic posiada duże rezerwy przepustowości stwarzające możliwość podłączenia nowych odbiorców. Ocena stanu obecnego systemu gazowniczego na terenie Miasta Gorlice wykonana została metodą analizy SWOT: Mocne strony Zadawalający stan urządzeń i sieci gazowniczej na terenie miasta Rezerwy przepustowości stwarzające możliwość podłączenia nowych odbiorców Rezerwy przesyłowe stanowiące o możliwości technicznej pokrycia pełnego zapotrzebowania na gaz ziemny odbiorców z terenu Gorlic Słabe strony Wysokie koszty przyłącza gazowego Wzrastające ceny gazu Częściowo przestarzała sieć dystrybucyjna niskiego i średniego ciśnienia (wykonana ze stali) wymagająca wymiany Szanse Pewność dostaw gazu Zwiększające się zapotrzebowanie na gaz ziemny Wykorzystanie gazu sieciowego do ogrzewania mieszkań Zagrożenia rozwoju Utrzymujące się niekorzystne relacje cenowe ogrzewania za pomocą gazu sieciowego w stosunku do tradycyjnych nośników energii Celem podstawowym Miasta Gorlice w zakresie zaopatrzenia w gaz ziemny jest prowadzenie monitoringu zapotrzebowania na inwestycje gazociągowe na terenie miasta oraz kontynuacja działań modernizacyjnych sieci gazowej. 87

88 3. Prognoza zapotrzebowania na paliwa gazowe i możliwości rozwoju sieci gazociągowej Polityka energetyczna Polski do 2030 roku zakłada, że do roku 2030 nastąpi sukcesywny wzrost krajowego zużycia energii finalnej. Całkowite zapotrzebowanie na energię finalną wzrośnie o 31%, przy czym największy wzrost ponad 90% przewidywany jest w sektorze usług; natomiast w sektorze przemysłu wzrost ten wyniesie ponad 30%. W horyzoncie prognozy przewiduje się wzrost finalnego zużycia gazu ziemnego o około 35%, energii elektrycznej o 64% oraz energii odnawialnej bezpośredniego zużycia o 45%. Prognozowany wzrost zapotrzebowania na energię pierwotną w okresie do 2030 roku wynosi ok. 27%, przy czym wzrost ten nastąpi głównie po 2020 roku ze względu na wyższe bezwzględnie przewidywane wzrosty PKB oraz wejście elektrowni jądrowych o niższej sprawności wytwarzania energii elektrycznej niż w źródłach węglowych. Udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej wzrośnie z poziomu około 6% w 2010 roku do 11% w 2020 roku i 12% w 2030 roku. Prognoza zapotrzebowania na gaz ziemny założenia ogólne: 1) na koniec 2010 roku z dostaw gazu sieciowego korzystało łącznie 9504 odbiorców; najliczniejsza grupa odbiorców to gospodarstwa domowe (9048 odbiorców); 2) zużycie gazu w 2010 roku kształtowało się na poziomie 20080,3 tys.m 3 ; około 65% zużycia gazu w skali roku, występuje po stronie przemysłu i budownictwa, 25% to zużycie przez gospodarstwa domowe, reszta to zużycie gazu przede wszystkim w usługach i handlu; 3) w okresie prognozy nie przewiduje się istotnych ograniczeń wynikających z dostępu do zasobów gazu ziemnego. Zgodnie z zapisami dokumentu Polityka energetyczna Polski do 2030 roku mogące wystąpić ograniczenia czasowe dotyczące możliwego tempa wzrostu dostaw wynikają z logistyki kontraktów importowych i inwestycji sieciowych; 4) normatywne wskaźniki wielkości zużycia gazu ziemnego dla poszczególnego odbioru kształtują się na przeciętnym poziomie: ~przygotowanie posiłków 57m 3 /osob./rok; ~przygotowanie c.w.u. 128,5 m 3 /osob./rok; ~ogrzewanie pomieszczeń: budownictwo jednorodzinne 15-20m 3 /m 2 powierzchni użytkowej/rok; budownictwo wielorodzinne 8m 3 /m 2 powierzchni użytkowej/rok. 5) w szacunkach zapotrzebowania na gaz (szczególnie w długoterminowej perspektywie czasowej) uwzględniono zamierzenia polityki energetycznej państwa, w której duży nacisk kładzie się na możliwość pozyskania energii ze źródeł niekonwencjonalnych (chociażby na potrzeby c.w.u). Dodatkowo założono, że tendencje demograficzne utrzymają się na dotychczasowym poziomie, zwiększy się liczba gospodarstw domowych, korzystająca z gazu do celów grzewczych (również dzięki zmniejszeniu kosztów ogrzewania po termomodernizacji budynków), postęp wpłynie na podwyższenie stopy życiowej społeczeństwa oraz zwiększy komfort użytkowania nośników energii, w tym gazu oraz nastąpi przyrost zużycia gazu ziemnego przez odbiorców instytucjonalnych. 88

89 Szacunkowe zapotrzebowanie na gaz ziemny w Gorlicach (w tys. m 3 ) przedstawia poniższa tabela: Wariant do roku 2017 do roku 2022 do roku 2027 Podstawowy ,7 tys. m ,8 tys. m ,0 tys. m 3 Efektywnościowy ,7 tys.m ,2 tys.m ,1 tys. m 3 Powyższe prognozy wynikają z przewidywanego sukcesywnego zmniejszania się udziału paliw węglowych w produkcji ciepła na rzecz paliw gazowych i energii elektrycznej. W wariancie Efektywnościowym uwzględniono większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. 4. Zamierzenia inwestycyjne W ostatnich latach na terenie Miasta Gorlice prowadzone są modernizacje sieci gazowych, co w znacznym stopniu poprawia bezpieczeństwo oraz niezawodność dostaw gazu do odbiorców. W ramach współpracy z Urzędem Miasta w miejscach, gdzie prowadzone były inwestycje miejskie związane z przebudowami ulic, chodników, placów itp. również dokonane zostały przebudowy sieci gazowej w celu wyeliminowania w przyszłości ponownego rozkopywania tych miejsc celem wymiany gazociągów. Wszelkie działania podejmowane obecnie przez Zakład Gazowniczy w Jaśle w zakresie modernizacji sieci gazowej na terenie Gorlic mają na celu zdecydowaną poprawę stanu technicznego oraz zagwarantowanie pewności i bezpieczeństwa dostaw gazu dla obecnych i przyszłych odbiorców. Nowe sieci gazowe rozdzielcze średniego i niskiego ciśnienia budowane są z rur polietylenowych odpowiedniej klasy co gwarantuje ich długotrwałą i bezawaryjną eksploatację a jednocześnie komfort i bezpieczeństwo użytkowników gazu. W ramach Planu Rozwoju Karpackiej Spółki Gazownictwa na terenie Miasta Gorlice nie planuje się żadnych dużych inwestycji gazowniczych. 89

90 Plan Inwestycyjny Spółki przewiduje poniesienie nakładów na przyłączenie do sieci gazowej nowych odbiorców do 10 nm 3 /h oraz powyżej 10nm 3 /h przyłączanych w ramach bieżącej działalności przyłączeniowej w oparciu o zawarte umowy przyłączeniowe. Ponadto zostały zrealizowane oraz są planowane do realizacji prace modernizacyjne sieci gazowej wraz z przyłączami. Zestawienie poniżej pokazuje w/w zadania inwestycyjne związane z przebudową sieci gazowej realizowane na terenie Miasta Gorlice w oparciu o Plan inwestycyjny na rok 2011: Lp. Nazwa zadania Zakres rzeczowy stan formalnoprawny zadania inwestycyjnego (PB, PT, decyzje) 1 Przebudowa gazociągu n/c Gorlice przy ul. Broniewskiego Nr inwentarzowy Przebudowa sieci gazowej s/c w Gorlicach przy ul. Gajowej, Sadowej, Okulickiego Nr inwentarzowy Przebudowa sieci gazowej s/c w Gorlicach przy ul. Wrońskich Nr inwentarzowy Przebudowa sieci gazowej s/c w Gorlicach przy ul. Wesołej Nr inwentarzowy Przebudowa sieci gazowej s/c wraz z przyłączami do budynków w Gorlicach przy ul. Stróżowskiej oraz m. Mszanka i Stróżówka gm. Gorlice Nr inwentarzowy ZADANIA KONTYNUOWANE Opracowanie dokumentacji. Sieć gazowa: PE SDR 17,6 dn 125 L=268m, PE SDR 17,6 dn 90 L=60m, PE SDR 11 dn 63 L=46m, PE SDR 11 dn 50 L=40m, PE SDR 11 dn 40 L=73m, stal DN 25 L=36m, Ilość przyłączy 9 szt. Opracowanie dokumentacji. Sieć gazowa: PE SDR 11 dn 63 L=577m, PE SDR 11 dn 50 L=88m, PE SDR 11 dn 40 L=300m, PE SDR 11 dn 25 L=413m, stal DN 20 L=66m, Ilość przyłączy 22 szt. Sieć gazowa: PE SDR 11 dn 75 L=220m, PE SDR 11 dn 50 L=32m, PE SDR 11 dn 32 L=33m, stal DN 25 L=3m, Ilość przyłączy 1 szt. Sieć gazowa: PE SDR 11 dn 50 L=208m, PE SDR 11 dn 40 L=368m, PE SDR 11 dn 32 L=252m, PE SDR 11 dn 25 L=271m, stal DN 20 L=59m, Ilość przyłączy 16 szt. ZADANIA NOWOROZPOCZĘTE Opracowanie dokumentacji Sieć gazowa: PE SDR 17,6 dn 110 =1760m, PE SDR 17,6 dn 90 L=1230m, PE SDR 11 dn 63 L=500m, PE SDR 11 dn 50 L=660m, PE SDR 11 dn 32 L=1441m, PE SDR 11 dn 25 L=1000m, stal DN 20 L=219m, Ilość przyłączy 73szt. PB, ogłoszenie z dnia PB, Dokumentacja w trakcie opracowania PB, ogłoszenie z dnia PB, ogłoszenie z dnia Dokumentacja w opracowaniu rozpoczęcia realizacji zadania Terminy zakończenia realizacji zadania I.2010 IX.2011 I.2010 IX.2011 I.2010 IX.2011 I.2010 IX.2011 I.2011 X

91 2 Przebudowa sieci gazowej Opracowanie dokumentacji s/c wraz z przyłączami do Sieć gazowa: budynków w Gorlicach PE SDR 17,6 dn 180 L=740m, przy ul. Granicznej, Pola, PE SDR 17,6 dn 125 L=600m, Dokumentacja X.2012 Kombatantów i PE SDR 17,6 dn 90 L=765m, w I.2011 Zagórzańskiej PE SDR 11 dn 63 L=170m, opracowaniu Nr inwentarzowy PE SDR 11 dn 50 L=640m, PE SDR 11 dn 40 L=48m, stal DN 32 L=87m, 3 Przebudowa sieci gazowej s/c wraz z przyłączami do budynków w Gorlicach przy ul. Słonecznej Nr inwentarzowy Przebudowa sieci gazowej s/c wraz z przyłączami do budynków w Gorlicach przy ul. Konopnickiej i Tuwima Nr inwentarzowy Przebudowa odcinka sieci gazowej niskiego ciśnienia przy ul. Stróżowskiej w Gorlicach 1 Przebudowa sieci gazowej n/c wraz z przyłączami w ul. Nadbrzeżnej i Ogrodowej w Gorlicach Ilość przyłączy 29szt. Opracowanie dokumentacji Sieć gazowa: PE SDR 17,6 dn 180 L=425m, PE SDR 17,6 dn 125 L=885m, PE SDR 17,6 dn 75 L=67m, PE SDR 11 dn 63 L=282m, PE SDR 11 dn 40 L=17m, stal DN 32 L=3m, stal DN 50 L=171m, Ilość przyłączy 58szt. Opracowanie dokumentacji Sieć gazowa: PE SDR 17,6 dn 250 L=200m, PE SDR 17,6 dn 180 L=210m, PE SDR 17,6 dn 125 L=640m, PE SDR 17,6 dn 90 l= 420m, PE SDR 11 dn 75 L=300m, PE SDR 11 dn 63 L=80m, PE SDR 11 dn 50 L=129m, stal DN 40 L=90m, stal DN 32 L=3m, Ilość przyłączy 32szt. Siec gazowa: PE SDR 17,6 dn 225 L=230m, dn 90 L=9m, dn 75 L=16m, dn SDR 11 dn 63 L=20m, dn 50 L=4m, DN 80 L=4m, DN 65 L=8m, DN 50 L=4m, DN 40 L=41m, DN 32 L=4m, UZU DN szt. REZERWA INWESTYCYJNA sieć: PE dn 315 SDR 17,6 L=280m, dn 180 L=6m Dokumentacja w opracowaniu Dokumentacja w opracowaniu I.2011 X.2012 I.2011 VI.2012 jest V.2011 X.2011 wykonane w 2011 wykonane w

92 VI. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych Racjonalizacja użytkowania ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych sprowadza się do poprawy efektywności ekonomicznej wykorzystania nośników energii przy jednoczesnej minimalizacji szkodliwego oddziaływania na środowisko. Osiągnięcie tego celu możliwe jest przez realizację działań: W sferze źródeł ciepła: 1) modernizacja źródeł ciepła z obniżeniem wskaźników zanieczyszczeń część budynków na terenie miasta ogrzewana jest za pomocą instalacji grzewczych bazujących na paliwach stałych, tj. węgiel i koks. Sprawność urządzeń grzewczych wynosi odpowiednio: -od 20-25% dla pieców węglowych, -od 50-60% dla kotłów węglowych, -od 87-88% dla kotłów gazowych. Modernizacja źródeł ciepła przynosi nie tylko efekt ekonomiczny, ale również znacząco wpływa na emisję zanieczyszczeń gazowych do atmosfery. Porównanie kosztów wytworzenia 1GJ ciepła dla różnych rodzajów nośnika energii przy założonym zapotrzebowaniu 15 kw przedstawia poniższe zestawienie: # Gaz Olej opałowy Energia elektryczna Zapotrzebowanie mocy cieplnej: - na ogrzewanie (kw) na c.w.u. (kw) Średni czas wykorzystania mocy Roczne zapotrzebowanie energii cieplnej (GJ/rok) 2100 h Gaz ziemny Olej Ekoterm Licznik jednotaryfowy Kaloryczność paliwa 35 MJ/m 3 42,6 MJ/kg Sprawność ogrzewania 88% 88% 97% Roczne zużycie paliwa (zużycie energii) 3900 m dm kwh Cena paliwa (netto) Taryfa W-3 2,34 zł/dm 3 Licznik jednotaryfowy (taryfa G12) Jednostkowy koszt ciepła (zł/gj) 31,5 zł 74,4 zł 105,6 zł 2) wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych, 3) podejmowanie działań modernizacyjnych kotłowni miejskich, 4) popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz skojarzonego wytwarzania ciepła, 5)wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, w sferze użytkowania ciepła: 1) podejmowanie działań modernizacyjnych i termomodernizacyjnych obiektów miejskich zarządzanie energią, 92

93 2) efektywne wykorzystanie wyprodukowanego ciepła poprzez promowanie przedsięwzięć związanych ze zwiększeniem efektywności wykorzystania energii cieplnej (termomodernizacja i termorenowacja oraz wyposażenie w elementy pomiarowe i regulacyjne zużycia energii, wykorzystywanie ciepła odpadowego), 3)popieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali polegających na przechodzeniu (w użytkowaniu na cele grzewcze i sanitarne) na czystsze rodzaje paliwa, energię elektryczną, energię ze źródeł odnawialnych itp.: miasto powinno promować i wspierać działania w tym zakresie, np. stosując ulgi podatkowe dla inwestorów, którzy przewidują zastosowanie ekologicznych i efektywnych źródeł energii, w sferze użytkowania energii elektrycznej: Zwiększenie efektywności wykorzystania energii elektrycznej - ograniczanie zużycia energii elektrycznej może być realizowane na poziomie: Zakładu Energetycznego modernizacja stacji transformatorowych i linii przesyłowych, Zarządcy dróg oraz gminy- energooszczędne oświetlenie uliczne oraz na poziomie użytkownika wprowadzanie energooszczędnego oświetlenia pomieszczeń, modernizacja bądź wymiana energochłonnych urządzeń gospodarstwa domowego, przesuwanie poboru energii na godziny poza szczytem energetycznym. Potencjał ekonomiczny racjonalizacji zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych różni się znacznie w zależności od sposobu użytkowania energii elektrycznej. Jego wielkość szacuje się następująco: od 10% do 25% w oświetleniu, napędach artykułów gospodarstwa domowego, pralkach, chłodziarkach i zamrażarkach, kuchniach elektrycznych; od 25% do 40% dodatkowo dla zużycia energii elektrycznej do ogrzewania pomieszczeń. Główne kierunki racjonalizacji to powszechna edukacja i dostęp do informacji o energooszczędnych urządzeniach elektroenergetycznych. W przypadku ogrzewania pomieszczeń potencjał tkwi w termomodernizacji mieszkań i budynków. w sferze użytkowania gazu: 1)racjonalne wykorzystanie paliwa gazowego w indywidualnych gospodarstwach domowych, poprzez oszczędność gazu w zakresie przygotowywania posiłków, przygotowywania ciepłej wody użytkowej, 2)oszczędne gospodarowanie paliwem gazowym w zakresie ogrzewania mieszkań poprzez stosowanie nowoczesnych kotłów o dużej sprawności oraz prace teremomodernizacyjne, których efektem będzie zmniejszenie zużycia gazu. 93

94 VII. Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych 1. Wstęp Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne Projekt założeń (art. 19, pkt 3) powinien określać m. in. wykorzystanie istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. Odnawialne źródło energii (OZE) to według ustawy Prawo energetyczne (art. 3 pkt 20): źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powgo w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Zasoby energii odnawialnej (rozpatrywane w skali globalnej) są nieograniczone, jednak ich potencjał jest rozproszony, stąd koszty wykorzystania znacznej części energii ze źródeł odnawialnych, są wyższe od kosztów pozyskiwania i przetwarzania paliw organicznych, jak również jądrowych. Dlatego też, udział alternatywnych źródeł w procesach pozyskiwania, przetwarzania, gromadzenia i użytkowania energii jest niewielki. Z dniem 25 czerwca 2009r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych obligująca Państwa Członkowskie UE do promowania, zachęcania i wspierania inwestycji w źródła energii odnawialnej. W załączniku I do w/w dyrektywy zapisany został dla Polski 15% udział energii ze źródeł odnawialnych liczony w stosunku do finalnego zużyciu energii w 2020r. Zgodnie z założeniami polityki energetycznej państwa władze gminne, w jak najszerszym zakresie, powinny uwzględnić źródła odnawialne w pozyskiwaniu energii, w tym ich walory ekologiczne i gospodarcze dla swojego terenu. Z reguły energetyka odnawialna to niewielkie jednostki wytwórcze zlokalizowane blisko odbiorcy, bazujące na lokalnie dostępnych surowcach, istotne dla podniesienia bezpieczeństwa energetycznego skali lokalnej. Do najważniejszych korzyści wynikających z wykorzystania odnawialnych źródeł energii zalicza się: rozwój gospodarczy regionu, aktywizacja lokalnej społeczności wykorzystanie nadwyżek słomy na cele energetyczne, możliwości zagospodarowania odłogów, ugorów i wprowadzanie dodatkowego źródła dochodów dla rolników, np. poprzez uprawę roślin energetycznych; zwiększenie upraw przemysłowych, powstanie wyspecjalizowanych podmiotów zajmujących się zbiorem lub dostawo biomasy itp.; ograniczenie emisji zanieczyszczeń, w szczególności dwutlenku węgla wdrożenie przedsięwzięć opartych na wykorzystaniu paliw ekologicznych może przynieść wymierne korzyści z zakresu ochrony środowiska, zmiana paliwa w dużych kotłowniach czy 94

95 likwidacja indywidualnych źródeł węglowych, powodujących tzw. niska emisję zmniejszy uciążliwość życia mieszkańców; obniżenie kosztów pozyskania energii odnawialne źródła charakteryzują się niższymi kosztami zmiennymi, np. koszt zł/gj biomasy (drewna, słomy) jest niższy niż węgla, gazu czy oleju opałowego; powstanie dodatkowych miejsc pracy na poziomie lokalnym zatrudnienie przy produkcji i przygotowaniu biopaliw, w obsłudze przedsiębiorstw inwestujących w OZE daje kilkakrotnie więcej miejsc pracy niż w energetyce tradycyjnej; promowanie regionu jako czystego ekologicznie w szczególności ma to znaczenie w regionach, gdzie przewiduje się rozwój funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych; wzrost bezpieczeństwa w skali lokalnej i do poprawy zaopatrzenie w energię do wzmacniania bezpieczeństwa w skali lokalnej i do poprawy zaopatrzenia w energię w szczególności terenów o słabej infrastrukturze energetycznej, np. rozwój lokalnego systemu rozdzielczego energii elektrycznej związanego z wprowadzeniem mocy z małych elektrowni wodnych. Ze względu na fakt, że odnawialne źródła energii to stosunkowo nowe zagadnienie i nie zawsze dobrze znane, poniżej przedstawiono krótką charakterystykę, poszczególnych rodzajów/źródeł energii wraz z odniesieniem do możliwości wykorzystania nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii na terenie Miasta Gorlice. 2. Możliwości wykorzystania i zastosowania odnawialnych źródeł energii 2.1. Hydroenergetyka Polska nie posiada zbyt dobrych warunków do rozwoju energetyki wodnej przyjmuje się, że hydroenergetyczne zasoby techniczne wynoszą około 13,7 tys. GWh na rok, z czego ponad 45% przypada na rzekę Wisłę. Udział energetyki wodnej w krajowej produkcji energii elektrycznej wynosi obecnie około 1,1%. Z zasady i możliwości rozwój małej energetyki wodnej nie jest związany z potrzebami systemu elektroenergetycznego państwa, ale ma wyłącznie charakter lokalny. Technologia małych elektrowni wodnych obejmuje pozyskiwanie energii z cieków wodnych, przy czym maksymalną moc zainstalowaną w pojedynczej lokalizacji określa się na około 5 MW (w rzeczywistości większość elektrowni ma moc zainstalowaną rzędu kilkuset kw). Rola małych elektrowni wodnych jako odnawialnych źródeł, może być ważna nie tylko z punktu widzenia wytwarzania energii elektrycznej, ale także dla regulacji stosunków wodnych (zwiększenie retencji wód powierzchniowych polepsza warunki uprawy roślin) oraz środowiska. Województwo małopolskie posiada największą w Polsce ilość opadów i sprzyjającą ich odpływaniu rzeźbę terenu. W związku z tym średni odpływ z km 2 (~10 dm 3 /s) jest prawie dwukrotnie wyższy od przeciętnego dla Polski (5,2 dm 3 /s z km 2 ). Jest to rejon Polski o największej zmienności przepływów, częściowo złagodzonej zabudową hydrotechniczną rzek (duże zbiorniki zaporowe na Dunajcu, Sole i Rabie). Największe znaczenie dla gospodarki 95

96 wodnej Polski posiadają rzeki karpackie (Soła, Skawa, Raba i Dunajec) kształtujące zasoby wodne górnej Wisły. Prawie 98% obszaru województwa małopolskiego należy do dorzecza Wisły, odprowadzającej około 52% wód z terenu Polski. Zasoby wodne górnej Wisły na terenie całego województwa nie nadają się do wykorzystania gospodarczego z uwagi na ich ponadnormatywne zasolenie i zanieczyszczenie. Podstawową przyczyną nieodpowiedniej jakości wód są liczne zrzuty silnie zasolonych wód kopalnianych. Z terenu województwa śląskiego do wód powierzchniowych w 2000 r. odprowadzono 94,3 mln m 3 wód kopalnianych o ładunku zasolenia (chlorki + siarczany) ton/rok. Według danych GUS z województwa śląskiego dopływa około 65% ogólnopolskiego zrzutu wód zasolonych oraz 439,4 mln m 3 /rok ścieków komunalnych i przemysłowych (bez wód chłodniczych). Szacunkowe dane wskazują, że zasoby wód powierzchniowych województwa wynoszą 4916,5 mln m 3 /rok. Na terenie województwa funkcjonuje 8 większych zbiorników zaporowych, które mogą zatrzymać około 8% rocznego odpływu wód. Wskaźnik sztucznej retencji w Małopolsce jest wyższy od ogólnokrajowego ale niższy niż w krajach europejskich (15%). Od wielu lat prowadzone są prace przy budowie zbiornika Poręba Świnna na Skawie. Zrealizowanie tej inwestycji zwiększy wskaźnik retencji wód powierzchniowych na terenie województwa do około 10%. Cieki wodne pogórza województwa małopolskiego charakteryzują się dużymi spadkami i mimo, że ich przepływy (oprócz okresów intensywnych opadów) są nieznaczne, to energia kinetyczna płynącej wody jest na tyle istotna, że można mówić o potencjalnych możliwościach wykorzystania chociaż niektórych cieków dla zlokalizowania na nich małych elektrowni wodnych. Takie rozwiązania są znane i praktykowane od okresu międzywojennego, szczególnie przez kraje alpejskie. Także w Polsce na niektórych potokach są zainstalowane elektrownie wodne. Przykładem może być elektrownia na Jaszczurówce w Zakopanem. Elektrownie te najczęściej dają energię elektryczną mocy rzędu 50 kw, co jest wystarczające dla zasilania grupy budynków lub obiektu turystycznego. Lokalizacja tego typu elektrowni może być związana z przewidywanymi pracami regulacyjnymi na danym cieku. Niepodważalną zaletą elektrowni wodnych jest uzyskiwanie przez nie czystej energii oraz włączanie jej bez potrzeby cyklu rozruchu. Dla takich rozwiązań można rekomendować górne odcinki dopływów takich rzek jak Soła, Skawa, Dunajec, Poprad. Możliwości budowy elektrowni wodnych na terenie Miasta Gorlice: Łączna długość cieków podstawowych (Ropa, Sękówka, Stróżowianka, Muchówka, Kotlanka, Moszczanka, Figa) na terenie Miasta Gorlice wynosi 21,6 km, natomiast długość rowów szczegółowych wynosi 2,8 km. Na istniejącej sieci rzecznej występują dwa urządzenia wodne: jaz wodny na ul. Bieckiej, gdzie ciekiem zasilającym jest rzeka Ropa, właściciel Rafineria Nafty GLIMAR S. A i stopień wodny na ul. Sienkiewicza (przy Parku Miejskim), gdzie ciekiem zasilającym jest potok Sękówka, właściciel RZGW Kraków oraz wały przeciwpowodziowe. Obwałowania na terenie miasta Gorlice występują na rzekach: Ropa (obwałowanie prawobrzeżne od km do km) oraz Sękówka (obwałowanie prawobrzeżne od km do km). 96

97 Na terenie Gorlic oraz okolic istnieje możliwość budowy zespołu trzech Małych Elektrowni Wodnych (MEW): MEW Ropica Polska na terenie MPGK Gorlice w miejscowości Ropica Polska o przewidywanej mocy elektrowni 100 kw, MEW Gorlice Ropa na terenie FM Glinik S.A. w Gorlicach o przewidywanej mocy elektrowni 90 kw, MEW Sękówka na terenie Ośrodka Sportu i Rekreacji w Gorlicach o przewidywanej mocy elektrowni 65 kw. Mała Elektrownia Wodna Ropica Polska Lokalizacja MEW Ropica Polska przewidziana jest na rzece Ropie km w miejscowości Ropica Polska, Gmina Gorlice, powiat gorlicki, poniżej ujęcia wody dla Miasta Gorlice. Według opracowanej wstępnej koncepcji na działce Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej Gorlice zostanie zbudowany kanał o długości około 120 m, początek kanału będzie miał miejsce blisko ujęcia wody. MEW zostanie zbudowana na końcu kanału. Przewiduje się instalację turbin o łącznej mocy zainstalowanej 100 kw. Elektrownia mogłaby produkować energię do sieci państwowej; przewiduje się, że część energii mogłaby zostać zużyta na potrzeby własne, natomiast nadwyżka zostałaby odsprzedana dla przedsiębiorstwa energetycznego. Mała Elektrownia Wodna Gorlice Ropa Lokalizacja MEW Gorlice Ropa przewidziana jest na terenie Fabryki Maszyn Glinik S.A. w Gorlicach. Aby uzyskać moc zainstalowaną na poziomie 90 kw należałoby koniecznie podwyższyć piętrzenie z istniejącego 1,6 m do 2,1m. Przewidziana jest instalacja turbiny Kaplana z szerokim zakresem regulacji o mocy zainstalowanej 90 kw. Mała Elektrownia Wodna Sękówka Lokalizacja MEW Sękówka przewidziana jest na terenie Ośrodka Sportu i Rekreacji w Gorlicach. Koncepcja techniczna (z 2005r.) zakłada pobór wody do turbin poprzez rurę, która rozpoczynałaby się w miejscu pierwszego progu (pod kładką dla pieszych). Odpływ wody z rury następowałaby za ostatnim progiem ok metrów w dół rzeki. Z uwagi na to, iż przepływy rzeki są bardzo małe, a teren ma znaczenie rekreacyjne wyżej opisane rozwiązanie jest niedopuszczalne. Należałoby wybrać proponowane rozwiązanie polegające na budowie MEW poprzez spiętrzenie wody na ostatnim progu Energia wiatru Ruch powietrza atmosferycznego (wiatr) jest zjawiskiem powszechnym i wykorzystywanym przez ludzi na ich użytek już od tysięcy lat. Szacuje się, że globalny potencjał energii wiatru jest równy obecnemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną. Obiektywne cechy i specyficzne właściwości energetyki wiatrowej czynią ją wyjątkowym i wymagającym źródłem energii dla inwestorów, operatorów sieci elektroenergetycznej oraz planistów i społeczności lokalnych. Identyfikacja cech i warunków rozwoju energetyki wiatrowej: 97

98 bardzo wysoka zależność wydajności elektrowni wiatrowej od prędkości wiatru; nierównomierny rozkład zasobów energii wiatru na obszarze kraju warunki wiatrowe są znacznie zróżnicowane na obszarze całego kraju zasoby energii wiatru pokazano na poniższej mapie. Krajowe zasoby energii wiatru Według opracowanych i opublikowanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej map wietrzności dla obszaru Polski wynika, że tereny uprzywilejowane pod względem zasobów energii wiatru to przede wszystkim wybrzeże Morza Bałtyckiego (a szczególnie jego środkowa, najbardziej wysunięta na północ część od Koszalina po Hel oraz wyspa Uznam), Suwalszczyzna, środkowa Wielkopolska i Mazowsze, Beskid Śląski i Żywiecki, Pogórze Dynowskie i Bieszczady. Dodatkowo istnieje szereg innych mniejszych obszarów, gdzie lokalne warunki klimatyczne i terenowe szczególnie sprzyjają rozwojowi energetyki wiatrowej, np. okolice Kielc; 98

99 skomplikowane metody oceny zasobów zarówno w mikroskali (dla pojedynczej inwestycji), jak i w mezoskali (np. dla całego kraju); brak możliwości transportu nośnika energii, rozproszone źródło - konwersja energii wiatru w energię elektryczną lub inną formę energii użytecznej, jest w sposób naturalny związana z miejscem występowania jej zasobów. Wiąże się to z dodatkowym problemem dostępu do sieci elektroenergetycznej o odpowiednich parametrach technicznych i powiązania rozwoju sieci z rozkładem zasobów energii wiatru. Ponadto budowa elektrowni wiatrowych jest ograniczona stanem zagospodarowania terenów, a ze względu na ograniczenia środowiskowe możliwa na obszarach niezabudowanych, przeważnie na gruntach rolnych; trudno przewidywalne parametry ruchowe (moc chwilowa) elektrowni wiatrowych w okresie krótkoterminowym (do 48 godz.). Prędkość wiatru, a więc i energia, jaką można z niego czerpać, ulega zmianom dziennym, miesięcznym i sezonowym. Zarówno w cyklu dobowym, jak i sezonowym (lato-zima) obserwuje się korzystną zbieżność między prędkością wiatru, a zapotrzebowaniem na energię. W przypadku energii wiatru opłacalne jest budowanie siłowni wiatrowych w obszarach o najkorzystniejszych warunkach wiatrowych, a produkcja energii elektrycznej w sprzężeniu z istniejącą siecią elektroenergetyczną. Dotychczasowe badania dowiodły, że aby opłacalne było wykorzystanie elektrowni wiatrowych (przy obecnych zasadach konkurencyjności w odniesieniu do innych źródeł energii), przy obiektach dużej mocy (np. powyżej 30 kw), niezbędne jest występowanie średnich rocznych prędkości wiatru powyżej 5,5 m/s na wysokości wirnika elektrowni wiatrowych. Średnie roczne prędkości wiatru w Polsce wynoszą 3,8 m/s w zimie i 2,8 m/s latem. Prędkości powyżej 4 m/s występują na wysokości ponad 25 m w większej części kraju, natomiast prędkości powyżej 5 m/s tylko na niewielkim jej obszarze na wysokości powyżej 50 m (wg H. Lorenc). Małe siłownie wiatrowe pracujące na tzw. sieć wydzieloną np. dla celów grzewczych w małych gospodarstwach rolnych, mogą być stosowane dla prędkości wiatru powyżej 3m/s. Pomimo, że wydajność silnika wiatrowego zależy przede wszystkim od prędkości wiatru, istotne znaczenie mają również warunki lokalizacji obiektu w terenie, gdyż brak swobodnego przepływu wiatru wydatnie ogranicza pracę wirnika, jeśli jest on instalowany na stosunkowo niskich wysokościach (np. wieżach o wysokości do 12m). Prędkość wiatru w poszczególnych strefach przedstawia poniższe zestawienie: Rejon Średnia prędkość wiatru na wys. 20m n.p.g. (m/s) I 5-6 II 4,5-5 III 4-4,5 IV, V, VI warunki niekorzystne i tereny wyłączone, w<4 Według opracowanych dla obszaru Polski stref energetycznych wiatru (źródło Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) Miasto Gorlice oraz obszar całego województwa 99

100 małopolskiego, leży w rejonie uznawanym za mało korzystny i niekorzystny pod względem zasobów wiatru i potencjału technicznego dla budowy małych elektrowni wiatrowych 2.3. Energia słoneczna Energia promieniowania słonecznego, rozumiana jako równomierny strumień energii emitowany przez Słońce, to z punktu widzenia ekologii najbardziej atrakcyjne źródło energii odnawialnej (brak efektów ubocznych, szkodliwych emisji oraz zubożenia naturalnych zasobów w trakcie wykorzystywania). Praktyczne możliwości pozyskiwania energii słonecznej uzależnione są od warunków klimatycznych, które na terenie Polski nacechowane są dużą różnorodnością i specyfiką, co wynika głównie ze ścierania się wpływu dwóch odmiennych frontów atmosferycznych: atlantyckiego i kontynentalnego. Roczna gęstość promieniowania słonecznego na płaszczyznę poziomą waha się w granicach kwh/m 2, przeciętna liczba godzin słonecznych (tzw. usłonecznienie) w ciągu roku to około 1600 godzin na rok, przy czym wartość maksymalna występuje w Gdyni 1671 godz./rok, a minimalna w Katowicach i wynosi 1234 godz./rok. Rozkład sum promieniowania na jednostkę powierzchni płaskiej przedstawia rysunek: * Średnioroczne sumy promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kwh/m 2 100

101 Warunki meteorologiczne charakteryzują się nierównomiernym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym, w którym dominuje sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego blisko 80% całkowitej sumy nasłonecznienia przypada na miesiące na przestrzeni kwiecień wrzesień. Strumień promieniowania słonecznego docierający do powierzchni Ziemi dzieli się na trzy składowe, tj. promieniowanie bezpośrednie - pochodzi od widocznej tarczy słonecznej, promieniowanie rozproszone - powstaje w wyniku wielokrotnego załamania na składnikach atmosfery; promieniowanie odbite - powstaje w skutek odbić od elementów krajobrazu i otoczenia. Warto zauważyć, że w ciągu dwóch tygodni Słońce wypromieniowuje na powierzchnię ziemską tyle energii, ile ludzkość jest w stanie wykorzystać w ciągu całego roku. W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Podstawowe metody i systemy konwersji promieniowania słonecznego w energię słoneczną, dzielimy na: - kolektory i inne systemy solarne konwersja fototermiczna (cieplna) polegająca na przemianie energii promieniowania słonecznego w energię cieplną; - układy fotowoltaniczne, hybrydowe i podobne z modułami ogniw fotowoltaicznych konwersja fotoelektryczna (fotowoltaiczna) polegająca na przemianie energii promieniowania słonecznego w energię elektryczną. W polskich warunkach klimatycznych stosowanie urządzeń wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej uznaje się za nieopłacalne. Najbardziej rozpowszechnioną technologią aktywnego pozyskiwania energii słonecznej są instalacje (głównie kolektory płaskie) do podgrzewania wody użytkowej (c.w.u.). Dla zapewnienia przygotowania c.w.u. dla jednej osoby potrzeba średnio od 1 do 1,5 m 2 kolektora słonecznego. W polskich warunkach klimatycznych 1m 2 kolektora słonecznego pozwala uzyskać od 300 kwh do 500 kwh energii rocznie. Z punktu widzenia wykorzystania energii promieniowania słonecznego w kolektorach płaskich najistotniejszymi parametrami są roczne wartości nasłonecznienia (insolacji) - wyrażające ilość energii słonecznej padającej na jednostkę powierzchni płaszczyzny w określonym czasie. Przy wartości nasłonecznienia w okresie wiosenno-letnim na poziomie 950 do 1050 kwh/m 2, zapotrzebowanie na c.w.u. może być pokryte przez energię słoneczną maksymalnie w ok. 85%, a w skali roku na poziomie 60%. Przeciętnie przez okres 220 dni w roku woda może być podgrzana do temperatury około 50 0 C. Opłacalność stosowania kolektorów słonecznych w produkcji ciepłej wody użytkowej, uzależniona jest od poziomu zapotrzebowania oraz wielkości cen energii pozyskiwanej ze źródeł konwencjonalnych. Za szczególnie rentowne uznaje się wykorzystanie kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody dla hoteli, pensjonatów, ośrodków wypoczynkowych, pól namiotowych, basenów i obiektów sportowych wykorzystywanych w lecie oraz dla zakładów przemysłowych zużywających duże ilości ciepłej wody. 101

102 Według rejonizacji obszaru Polski pod względem możliwości wykorzystania energii słonecznej, województwo małopolskie znajduje się w zasięgu rejonu RIV. Zróżnicowanie przestrzenne rocznych sum nasłonecznienia na w/w terenie jest niewielkie i nie przekracza 6% - wartość nasłonecznienia rocznego osiąga najmniejszą wartość wynoszącą około 1020 kwh/m 2 do około 1080 kwh/m 2. Cały obszar ma stosunkowo dobre warunki solarne, jedne z najlepszych w Polsce. Jedynie obszar środkowego Pomorza ma nieco lepsze warunki. Zasoby techniczne promieniowania słonecznego w odniesieniu do technologii służących do pozyskiwania energii promieniowania słonecznego są dość kłopotliwe do oszacowania, ze względu na jego powszechną dostępność. Żadna bowiem obiektywna przeszkoda nie utrudnia pozyskiwania w jakimkolwiek miejscu województwa małopolskiego i teoretycznie wszystkie dostępne zasoby teoretyczne, można pozyskiwać z zależną od technologii efektywnością. W przypadku energii promieniowania słonecznego najlepszym miernikiem zasobów technicznych jest w związku z tym określenie ilości energii użytecznej, którą można pozyskać z jednostki powierzchni kolektora promieniowania lub z jednostki powierzchni terenu zajmowanego przez instalację. Natomiast ilość energii, jaką można pozyskać przy takim charakterze zasobów teoretycznych, zależy tak naprawdę tylko od tego jak duża powierzchnia absorpcyjna zostanie zainstalowana i czy będziemy w stanie pozyskaną energię wykorzystać. Energia elektryczna nie stanowi w tym kontekście problemu, bowiem można ją przesłać na dowolne odległości, ale energia termiczna musi być wykorzystana lokalnie. Możliwości wykorzystania energii słonecznej na terenie Miasta Gorlice: Na terenie miasta możliwe jest pozyskanie słonecznej energii cieplnej o charakterze zdecentralizowanym, realizowane głównie dla potrzeb przygotowywania c.w.u. w instalacjach pracujących cały rok, zarówno w domach mieszkalnych, jak i w budynkach użyteczności publicznej. Energię słoneczną zaleca się stosować przede wszystkim w okresie letnim, a w pozostałym okresie w skojarzeniu z innymi źródłami. W rachunku ekonomicznym opłacalność stosowania kolektorów słonecznych do podgrzewania wody użytkowej dla potrzeb gospodarstw domowych jest mała. Warto jednak wziąć pod uwagę podstawowe korzyści ze stosowania systemu solarnego, tj.: oszczędność energii niezbędnej do ogrzania wody użytkowej nawet do 60% w ciągu roku, uniezależnienie się od podwyżek cen nośników energii, wykorzystanie energii w pełni ekologicznej, bez emisji dwutlenku węgla (CO 2 ), tlenków azotu i siarki, wzrost wartości nieruchomości, żywotność i trwałość systemu, ponad 20 lat, łatwość montażu w istniejącej zabudowie i nowych obiektach, prosta obsługa, możliwość automatycznej regulacji temperatur możliwość montażu instalacji kolektora na ścianach i dachach budynków lub w ich otoczeniu, oszczędność czasu związana z automatyzacją podgrzewania wody. 102

103 Całkowity koszt inwestycji dla typowej czteroosobowej rodziny, w zależności od rodzaju kolektorów słonecznych oraz producenta, to około 8-12 tys. PLN. Wymagana minimalna pojemność zbiornika ciepłej wody dla czteroosobowej rodziny powinna wynosić 200 L. Zazwyczaj zbiorniki na ciepłą wodę (zasobniki ciepłej wody) wyposażone są w grzałkę elektryczną lub podwójną wężownicę umożliwiającą zimą ogrzewanie wody za pomocą kotła centralnego ogrzewania. Prosty szacunkowy okres zwrotu poniesionych nakładów, w oparciu o uzyskane w kolejnych latach oszczędności konwencjonalnego nośnika energii, jest długi i sięga 7-10 lat. Przy ocenie opłacalności inwestycji należy uwzględnić również konkretne warunki zamontowania układów solarnych oraz indywidualne preferencje odbiorców. Aktualnie na terenie Gorlic instalacje do pozyskiwania energii słonecznej nie są rozpowszechnione. Zakłada się, że w związku z rosnącym zainteresowaniem społecznym, wykorzystanie energii słonecznej będzie wzrastać, ograniczy się jednak do stosowania kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody, których opłacalność jest największa. Niecelowym wydaje się być montowanie instalacji z kolektorami słonecznymi w obiektach, które nie są użytkowane w sezonie letnim, kiedy to występuje największe w naszych warunkach klimatycznych promieniowanie słoneczne (wykorzystanie kolektorów) - tj. np. w budynkach szkolnych. Obecnie na terenie miasta planowana jest modernizacja techniczno-energetyczna miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Ośrodek posiada szereg obiektów sportowych: halę, lodowisko, basen odkryty wybudowane w latach 70-tych oraz nowoczesną krytą pływalnię. Wszystkie obiekty zasilane są energią elektryczną i cieplną z lokalnych sieci miejskich. Ocena możliwości modernizacji systemu cieplnego i elektrycznego wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań technologicznych w celu ograniczenia kosztów eksploatacji obiektu OSiR-u umożliwia następujące rozwiązania: 1) modernizację systemu energetycznego w celu zmniejszenia wielkości zużycia energii cieplnej i elektrycznej poprzez wprowadzenie możliwości regulacji w tych urządzeniach energetycznych obiektu, co pozwoli na elastyczne reagowanie systemu na zmienne warunki zewnętrzne pogodowe oraz zmienne obciążenie obiektu. Wprowadzenie regulacji umożliwi optymalizację pracy głównych urządzeń systemu cieplnego, w szczególności central wentylacyjnych i poszczególnych systemów ogrzewania; 2) odzysk energii poprzez odzysk ciepła odpadowego ze zrzutu wody basenowej możliwość odzysku energii wynika ze j wymiany wody: w obiekcie basenu krytego i na basenie odkrytym występuje stały proces wymiany wody. Wylewana jest woda o temperaturze około C, a jednocześnie konieczne jest nagrzewanie wody zasilającej obiekt o temperaturze kilku stopni Celsjusza. Istnieje technologiczna możliwość odzysku znaczącej części energii wody spuszczanej z basenów w celu ogrzewania wody zasilającej instalacje obiektu; 3) zakup tańszej energii cieplnej istnieje technologiczna możliwość zasilania w ciepło pływalni z powrotu sieci ciepłowniczej 70/40 zamiast standardowego przyłącza do nitki zasilania w ciepło 130/70. Technologia ta dałaby możliwość uzyskania taniej taryfy ciepła, która po negocjacji może stanowić około 50% obowiązującej taryfy; 103

104 4) produkcję energii poprzez zainstalowanie kolektorów słonecznych płytowych oraz budowę skojarzonego źródła energii elektrycznej i cieplnej urządzenie do produkcji energii cieplnej i elektrycznej zasilane gazem ziemnym lub olejem opałowym, 5) wykorzystanie energii odpadowej i odnawialnej poprzez wykorzystanie tafli lodowiska o powierzchni 1800 m 2 jako nieruchomego kolektora słonecznego oraz odzysk energii odpadowej procesu chłodzenia lodowiska przy wykorzystaniu pomp ciepła. Przewidziano wykorzystanie pozyskiwanego ciepła do: - ogrzewania wody dla basenów krytego i odkrytego oraz wody użytkowej (prysznice, umywalki i inne w obiektach ośrodka, - ogrzewania wody grzewczej w systemie wentylacji basenu krytego oraz ogrzewania podłogowego w basenie krytym Ciepło geotermalne Energia geotermalna to wewnętrzne, naturalne ciepło Ziemi nagromadzone w skałach oraz w wodach wypełniających pory i szczeliny skalne, które można wykorzystać przede wszystkim na potrzeby produkcji energii elektrycznej, energii cieplnej (poprzez ciepłownie geotermalne i pompy ciepła) oraz w balneologii. Wody geotermalne zalegają pod powierzchnią prawie 80% terytorium Polski, jednak ich temperatura jest stosunkowo niska i na znacznych obszarach nie przekracza C. Przyjmuje się, że przy wysokich temperaturach ( C) opłacalne jest wykorzystanie zasobów wód geotermalnych do produkcji energii elektrycznej, przy niższych temperaturach wchodzi w rachubę pozyskanie do celów ciepłowniczych, klimatyzacyjnych, wytwarzania ciepłej wody użytkowej w systemach miejskich i przemysłowych oraz do celów rekreacyjnych. Zasoby cieplne wód geotermalnych w Polsce to według szacunków około 4 mld Mg t.p.u. (4 miliony ton paliwa umownego). Oszacowanie potencjału energii geotermalnej możliwej do uzyskania wiąże się z koniecznością oceny zasobów eksploatacyjnych, tj. przeprowadzenia próbnych odwiertów, które wymagają wysokich nakładów finansowych. Wielkość zasobów eksploatacyjnych wód geotermalnych sprowadza się do udokumentowania realnej i racjonalnej możliwości eksploatacji wód z określoną wydajnością w ustalonym lub nieograniczonym przedziale na danym terenie. Przy ocenie wielkości zasobów eksploatacyjnych i możliwości budowy instalacji geotermalnych należy wziąć pod uwagę następujące uwarunkowania (według W. Góreckiego, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo- Hutnicza, Kraków): - energia uzyskana z wód geotermalnych może być wykorzystywana w miejscach wydobywania wód. Zasoby eksploatacyjne będą więc ograniczone do rejonów miast i miejscowości, rejonów przemysłowych, rolniczych i rekreacyjno-wypoczynkowych; - ze względu na znaczną kapitałochłonność inwestycji geotermalnych, lokalny rynek ciepłowniczy powinien być bardzo atrakcyjny, zdolny do przyciągnięcia inwestorów; - budowa instalacji geotermalnych w naturalny sposób ograniczona jest do obszarów, gdzie występują wody geotermalne o optymalnych własnościach. Ekonomiczna zasadność (opłacalność) wykorzystania zasobów wód i energii geotermalnej zależy od wielu czynników, do najważniejszych należy zaliczyć: 104

105 - warunki hydrogeotermalne, tj.: wydajność eksploatacyjna wód podziemnych oraz temperatura wód geotermalnych (moc cieplna ujęcia), głębokość zalegania warstwy wodonośnej (koszt wykonania otworów), skład chemiczny wody/mineralizacja (koszty eksploatacji); - obciążenie instalacji ciepła geotermalnego, tj.: roczny współczynnik obciążenia instalacji czas wykorzystania pełnej mocy cieplnej ujęcia, stopień schłodzenia wody geotermalnej, odległość geotermalnych otworów wiertniczych od odbiorcy ciepła (nakłady na rurociąg przesyłowy wody geotermalnej), koncentracja zapotrzebowania na ciepło na obszarze jego odbioru (nakłady na sieć dystrybucji ciepła); - otoczenie makroekonomiczne rozumiane jako: * konkurencyjność (relacje cenowe w stosunku do źródeł konwencjonalnych, ceny paliw); * proekologiczna polityka państwa (dostępność środków finansowych na zasadach preferencyjnych). 105

106 *Mapa geotermalna Polski 106

107 Prowincje i okręgi geotermalne w Polsce: Nazwa regionu/okręgu Obszar [w km 2 ] Formacje geologiczne Zasoby wód geotermalnych [w km 3 ] Zasoby wód geotermalnych [mln tpu]* Objętość wód geotermalnych [m 3 /km 2 ] Energia cieplna [tpu*/km 2 ] Grudziądzko Kreda/Jura, Trias Warszawski Szczecińsko Kreda/Jura, Trias Łódzki Sudecko Perm/Trias 155 Świętokrzyski Pomorski Perm/Karbon/ Dewon/Jura/Trias Lubelski Karbon/Dewon Przybałtycki Kambr/Perm/ Mezozoik Podlaski Kambr/Perm/ Mezozoik Przedkarpacki Trias/Jura/Kreda/ Trzeciorzęd Karpacki Trias/Jura/Kreda/ Trzeciorzęd RAZEM *tona paliwa umownego * wg Europejskie Centrum Energii Odnawialnej (EC BREC) Ekoinfo- serwis informacyjny ochrony środowiska 107