Zdania warunkowe. Zdania warunkowe I typu. 1. Forma. Jak zarobię dużo pieniędzy, kupię drogi samochód. Jeśli znajdziesz moją książkę, oddaj mi ją.

Transkrypt

1 Zdania warunkowe Zdania warunkowe I typu Zdania warunkowe II typu Zdania warunkowe III typu Wish, if only, it s (high) time, suppose, I d rather, I d prefer o Wish o If only o It s (high) time o Suppose o I d rather o I d prefer Zdania warunkowe- wiadomości dodatkowe o Łaczenie zdań warunkowych o If czy unless o If czy in case o Will/would po if o If I were czy Were I

2 Zdania warunkowe Zdania warunkowe I typu If I earn a lot of money, I`ll buy an expensive car. If you find my book, give it to me. Jak zarobię dużo pieniędzy, kupię drogi samochód. Jeśli znajdziesz moją książkę, oddaj mi ją. 1. Forma If +Simple Present, will/won`t+ bezokol.czasownika If I see Helen, I`ll tell her about the meeting. tłumaczenie Jeśli zobaczę Helen, powiem jej o spotkaniu.

3 If they leave now, they won`t be late. Jeżeli wyjadą teraz, nie spóźnią się. If she buys a New TV set, she won`t have money to pay her bills. Jeżeli ona kupi nowy telewizor, nie będzie mieć pieniędzy na zapłacenie rachunków. If you don`t answer my questions, I`ll ask somebody else. Jeśli nie odpowiesz na moje pytania, zapytam kogoś innego. If he doesn t call today, I ll get angry. Jeśli on dzisiaj nie zadzwoni, pozłoszczę się (na niego). Kolejność może być odwrócona, tj. część zdania zaczynająca się od if może następować po części z will/won`t. Will/won`t+bezokol.czasownika if +Simple Present tłumaczenie We won`t finish the work if we don`t hurry. Nie skończymy pracy, jeśli się nie pośpieszymy. She`ll come if you invite her. Przyjdzie, jeśli ją zaprosisz.

4 They will meet us at the airport if they arrive. Spotkają się z name na lotnisku gdy przyjadą. Ola won t pass the exam if She doesn t study harder. Ola nie zda egzaminu jeśli nie będzie bardziej się uczyć. PAMIĘTAJ! W części zdania po if zawsze będzie czas PRESENT SIMPLE: -If I am/ am not late to school... -If you are/aren t wrong.. itd) -If she is/ isn t lucky.. {formy czasownika to be zawsze zależą od osób (I, you, he,she,it,we -If you have money ALE If she has money..{formy czasownika to have również zależą od osób (has- he/she/it)

5 Mamy dwie możliwości tworzenia przeczeń: 1) dodajemy NOT do have/has = haven t/ hasn t 2) używamy operatora do/ does + not + have = don t have/ doesn t have np. If she doesn t have money. lub If she hasn t money If you don t have money lub If you haven t money... W przypadku pozostałych czasowników tj. go, sit, play, read itd do zaprzeczania możemy stosować tylko operator DO/DOES+NOT np. If she doesn t come, I will be angry. W części zdania bez if, czyli tam, gdzie znajduje się Future Simple= WILL wszystkie czasowniki będą mieć formę bezokolicznika tzn. formę podstawową bez żadnej końcówki i niezależną od osoby: 1) If I pass this exam, I will be an actress. (!) 2) If you invite me, I will come. 3) If she gets lost, she will have problems. 4) They will see us if we don t hide.

6 2. Użycie Zdania warunkowe I typu służą do opisywania zdarzeń, które mogą mieć miejsce w przyszłości (jest to wysoce prawdopodobne). Część zdania, w której użyto czasu Simple Present poprzedzonego if wyraża warunek, część zdania z will/won`t określa skutek jego spełnienia: warunek If they win the match, Jeśli wygrają ten mecz I`ll take the kids with me Zabiorę dzieciaki ze sobą skutek they`ll be the champions. będą mistrzami. if they aren t ill. jeśli nie będą chore.

7 3. Inne możliwości Części zdania wyrażające warunek, który ma być spełniony, aby mógł nastąpić pewien skutek, nie musi zawsze zawierać will/won`t. Oto inne możliwości: if + podmiot + Simple Present Podmiot + CZASOWNIK MODALNY if you see you can/should/must/may If you see Lucy, you can tell her about the meeting. If I m not up before eight, you may wake me up. Jeśli zobaczysz Lucy, możesz powiedzieć jej o spotkaniu. Jeśli nie wstanę przed ósmą, możesz mnie obudzić. if + podmiot + Simple Present TRYB ROZKAZUJĄCY if you see ask/ tell etc.

8 If you see Lucy, ask her about the meeting. If I`m not up before night, wake me up, will you? If you meet Mark, don`t mention my promotion. Jeśli zobaczysz Lucy, zapytaj ją o spotkanie. Jeśli nie wstanę przed ósmą, obudź mnie, dobrze? Jeśli spotkasz Marka, nie wspominaj mu o moim awansie. if + podmiot + Simple Present If you exercise, Podmiot + Present Simple you feel better. Ta konstrukcja bywa niekiedy nazywana trybem warunkowym typu 0. If you eat too much, you feel bad. You know more if you read a lot. Jeśli jesz za dużo, czujesz się źle. Wiesz więcej jeśli dużo czytasz. Zdania takie wyrażają pewną ogólną prawdę, hobby, przyzwyczajenia, upodobania, a nie jednorazową sytuację. Bardzo cząsto if zastąpione zostaje poprzez when =gdy/kiedy/jak

9 Nobody seems surprised if it rains in England but everyone is if it snows. I usually cry if I watch dramas. When you heat water to 100 degrees, it boils. Nikt nie wydaje się zdziwiony, jeśli w Anglii pada deszcz, ale wszyscy są zdziwieni jeśli pada śnieg. Zazwyczaj płaczę jak oglądam dramaty. Woda gotuje się gdy podgrzejesz ją do 100 stopni. Zdania warunkowe II typu If I had a lot of money, I would travel to Australia. If you found my wallet, would you give it back to me? Gdybym miał dużo pieniędzy, pojechałbym w podróż do Australii. Gdybyś znalazł mój portfel, oddałbyś mi go z powrotem?

10 1. Forma If +Simple Past, would/wouldn`t+bezokol.czasownika tłumaczenie If she was /were married, she wouldn`t spend so much time with her friends Gdyby ona była mężatką, nie spędzałabym tyle czasu z przyjaciółmi. If I was/ were you, I wouldn`t go there alone. Gdybym był na twoim miejscu nie szedłbym tam sam. If we had a child, we wouldn`t be able to travel so often. Gdybyśmy mieli dziecko, nie moglibyśmy tak często podróżować

11 Podobnie jak w przypadku zdań warunkowych I typu, możliwe jest do odwrócenia kolejności, tj. część zaczynającą się od if, może nastąpić po części z would/wouldn`t: would/wouldn`t+bezokol.czasownika if +Simple Past tłumaczenie I would change my present job if somebody offered me a better-paid occupation. Zmieniłbym moją obecną prace gdyby ktoś zaoferował mi lepiej płatn posadę. It wouldn`t be nice if you didn t come to our party. Nie byłoby w tym nic przyjemnego gdybyś nie przyszedł na naszą imprezę.! We współczesnej angielszczyźnie możemy użyć zarówno konstrukcji If/I/he/she/it was jak i If/he/she/it were. If I was were older, I wouldn`t have to ask my parents for everything. If I were you, I would apologise to her. Gdybym był starszy, nie musiałbym pytać rodziców o wszystko. Na twoim miejscu przeprosiłbym ją.

12 2. Użycie Zdania warunkowe II typu odnoszą się do pragnień i sytuacji teoretycznych, hipotetycznych, czyli takich, które na pewno, prawie lub prawie na pewno się nie zdarzą, ponieważ postawiony warunek jest niemożliwy lub prawie niemożliwy do spełnienia. If I had a lot of money znaczy gdybym miał dużo pieniędzy w rzeczywistości nie mam pieniędzy i pewnie nie będę ich miał, dlatego moja podróż dookoła świata I would go around the word pozostaje jedynie w sferze marzeń. Aby podkreślić nierealność stuacji/ marzeń/ planów cofamy czasy w tym okresie warunkowym wstecz, czyli na czasy przeszłe (Past Simple/ Would/Wouldn t= forma przeszła will/won t). Oto inne przykłady ilustrujące użycie drugiego typu trybu warunkowego: If people didn`t kill each other, the world would be such a beautiful place. What would you do if you found a plane ticket to America? Gdyby ludzie się wzajemnie nie zabijali, świat byłby taki piękny. Co byś zrobił, gdybyś znalazł bilet na samolot do Ameryki?

13 3. Inne możliwości Zamiast would w zdaniu warunkowym II typu możliwe jest użycie form przeszłych czasowników modalnych czyli: could/ might (ale nie: can/ may!): If I had an electric drill I could do it myself. He might apply for the job if he had necessary qualifications. If it wasn t raining I could go for a walk. Gdybym miał wiertarkę, sam mógłbym to zrobić. Mógłby złożyć podanie o tę pracę, gdyby miał wymagane kwalifikacje. Mógłbym iść na spacer gdyby nie padał deszcz. Zdania warunkowe III typu If I had had enough money, I would have gone to the USA then. If you had seen me, you should have called after me. Gdybym wówczas miał więcej pieniędzy, pojechałbym wtedy do USA. Jeśli mnie wtedy widziałeś, powinieneś był mnie zawołać.

14 1. Forma If +Past Perfect, would/would't have+ III forma/ czasownik+ed tłumaczenie If I had known that you were in hospital, I would have visited you. Gdybym wiedział, że jesteś w szpitalu, odwiedziłabym cię. If I had followed your advice, nothing would have happened. Gdybym posłuchał twojej rady, nic by się nie stało. If she hadn't worn a seat belt, she would have been killed in the crash. Gdyby nie miała zapiętych pasów, zginęłaby w wypadku.

15 Podobnie, jak w przypadku zdań warunkowych I i II typu, możliwe jest odwrócenie kolejności poszczególnych elementów zdania, tj. część z if może nastąpić po części z would/wouldn't have: would/wouldn't have if Past Perfect tłumaczenie I wouldn't have been sick if I had eaten less. Nie byłbym chory, gdybym zjadł mniej. I would have passed the test if I had done more exercises. Zaliczyłbym test, gdybym zrobił więcej ćwiczeń. 2.Użycie Zdania warunkowe III typu służą do mówienia o czymś, co się nie zdarzyło, choć mogło się zdarzyć. Opisują to, co mogło się wydarzyć w przeszłości, gdyby został spełniony wtedy jakiś warunek. Zdanie przykładowe mówi, że,,zaliczyłbym ten test'' I would have passed this test pod warunkiem, że,,więcej bym ćwiczył.'' Ponieważ jednak nie przygotowałem się do sprawdzianu- nie zaliczyłem go.

16 I wouldn't have been angry if I had had a successful day. If you had called earlier, Ann would have been in. If she hadn t player with the cat, it wouldn t have bitten her. If they had known about the test, they would have told us. Nie byłbym wtedy zły, gdybym miał udany dzień (ale tak nie było). Gdybyś zadzwonił wcześniej, Anka byłby jeszcze w domu. Gdyby ona nie bawiła się z kotem, nie ugryzłby jej. Gdyby wówczas wiedzieli o teście, powiedzieliby nam. 3. Inne możliwości Zamiast would możliwe jest użycie innych czasowników modalnych: If you hadn't been careful, you could have injured yourself. She might have been killed if he hadn t helpem her. I might have won the prize if I had bought a lottery ticket Gdybyś nie był ostrożny mógłbyś się zranić. Mogłaby zginąć gdyby jej nie pomógł. Mogłabym wygrać nagrodę, gdybym kupiła los.

17 Wish, if only, it's (high) time, suppose, I'd rather 1. Wish 1A. Wish+ Simple Past Wyraża żal odczuwany w teraźniejszości-,,szkoda/żaluję, że tak (nie) jest'' : I wish we lived in the bigger city. I wish you could help me. I wish I wasn't so tall. Szkoda, że nie mieszkamy w większym mieście. Żałuję, że nie możesz mi pomóc. Szkoda, że jestem taki wysoki. 1B. Wish+ would Odnosi się do przyszłości i teraźniejszości, ale wyłącznie do sytuacji, w których wyrażamy nasze niezadowolenie i jednocześnie życzenie, bo sytuacja uległa zmianie-,,chciałabym, żeby było inaczej niż jest'':

18 I wish you wouldn't shout so loud. I wish we wouldn t visit this place separately. Mum wishes you would do your homework. Chciałabym, żebyś nie krzyczał tak głośno. Nie chciałbym odwiedzać tego miejsca oddzielnie. Mama chce, żebyś zrobił zadanie. 1C. Wish+ Past Perfect Wyraża żal związany z jakąś sytuacją z przeszłości-,,szkoda/żałuję, że tak się (nie) stało'': I wish I hadn't lent him my money. I wish we had taken photographs in that place. I wish you hadn't told Jane about my job. Żałuję, że pożyczyłem mu pieniądze. Szkoda, że nie zrobiliśmy zdjęć w tamtym miejscu. Szkoda, że powiedziałeś Jane o mojej pracy. Czasownik wish może wystąpić także w czasie przeszłym. Druga część zdania nie ulega wówczas zmianie.

19 Porównaj: I wish we had more compassion for each other. I wished we had more compassion for each other. I wish you would be more polite to my friends. I wished you would be more polite to my friends. I wish I had bought that book. I wished I had bought that book. Szkoda, że nie mamy dla siebie więcej współczucia. Żałowałem, że nie mamy dla siebie więcej współczucia. Chciałabym, żebyś był milszy dla moich przyjaciół. Chciałam, żebyś był milszy dla moich przyjaciół. Żałuję, że nie kupiłem tej ksiązki. Żałowałem, że nie kupiłem tej ksiązki.

20 2. If only If only oznacza to samo, co wish, ale ma silniejsze znaczenie: I wish you told me where he was. If only you told me where he was! I wish she wouldn't behave like that. If only she wouldn't behave like that! I wish I hadn't broken my leg. If only I hadn't broken my leg! Szkoda, że nie powiesz mi gdzie on jest. Gdybyś tylko powiedział mi gdzie on jest! Chciałabym, żeby ona przestała się tak zachowywać. Gdyby tylko ona przestała się tak zachowywać! Jaka szkoda, że złamałem nogę. Gdybym tylko nie złamał nogi! 3. It's (high) time Po wyrażeniu it's (high) time możemy użyć bezokolicznika z to, choć nie musi on stać bezpośrednio po tym wyrażeniu, co ilustruje drugi przykład: It's time to start the classes. It's time for me to talk. It s time for them to go home. Czas zacząć zajęcia. Czas na moją przemowę. Czas, aby poszli do domu.

21 Konstrukcja z bezokolicznikiem to wyraża opinię, że nadszedł,,właściwy czas, by coś zrobić''. Można też użyć formy przeszłej czasownika: It's time we went home. It's high time she told you the truth. Czas, abyśmy poszli do domu. Najwyższy czas, żeby powiedziała wam prawdę. 4. Suppose/supposing 4A.Suppose/supposing + Simple Present Odpowiada zdaniom warunkowym I typu: I'll come to you tomorrow supposing (=if) I don't have to work at the time. We can go to that match supposing (=if) Ola and Mary go with us. Suppose she has time next week, she will arrive to us. Odwiedzę cię jutro, jeśli nie będę musiał w tym czasie pracować. Możemy iść na ten mecz, jeśli Ola i Maria pójdą z nami. Jeżeli będzie miała czas w przyszłym tygodniu, przyjedzie do nas.

22 4B. Suppose/supposing+ Simple Past Służy do opisywania sytuacji hipotetycznych, nierzeczywistych, czyli odpowiada zdaniom warunkowym II typu: Suppose (=If) there were no rules and regulations, would life be better or worse? Supposing (=If) you won the prize,what would you do? Gdyby nie było żadnych zasad i przepisów, czy życie byłoby lepsze czy gorsze? Co byś zrobił gdybyś wygrał nagrodę? 4C. Suppose/supposing+ Past Perfect Wyraża sytuacje z przeszłości, opisuje coś, co nie zdarzyło się, choć mogło, czyli odpowiada zdaniom warunkowym III typu: Suppose (=if) she hadn t called that night, would you date her now? Supposing (=if) we had missed the train, where would we have spent the night? Gdyby ona nie zadzwoniła tamtej nocy, czy spotykałbyś się z nią teraz? Gdbybyśmy spóźnili się na pociąg, to gdzie byśmy zatrzymali się na noc?

23 5. Would rather/sooner I'd rather i I'd sooner mają to samo znaczenie-,,wolałbym''. Konstrukcja I'd rather jest używana nieco częściej. Jeśli wyrażenie przez nas życzenie dotyczy nas samych, stosujemy czasownik w formie podstawowej (bezokolicznik bez to): Would you like to travel by bus or by car? I'd rather/sooner fly. It's the quickest way to get there. I'd rather/sooner stay at home then eat out. W przypadku, gdy wyrażamy życzenie dotyczące innej osoby, czasownik ma formę czasu przeszłego: I'd rather/sooner you switched that channel off. I'd rather/sooner you didn't come here again. Wolę, żebyś wyłączył ten program. Wolałabym, żebyś już tutaj nie przychodził. 6. Would prefer Konstrukcja would prefer służy do mówienia o tym, co wolelibyśmy robić lub co wolelibyśmy, żeby inni robili. W obu przypadkach, gdy nasze życzenie dotyczy nas samych, jak i innych osób, po konstrukcji I'd prefer użyjemy czasownika w formie bezokolicznikowej z to. W zdaniach tego rodzaju (po I'd prefer) możemy użyć zaimka, ale musi on być w formie dopełnienia- np. him, her, us.

24 I'd prefer to leave abroad. I'd prefer not to discuss my family problems here. I'd prefer you not to play computer games for such a long time. I'd prefer him to write the report as fast as possible. Wolałbym wyjechać za granicę. Wolałbym nie rozmawiać tutaj o moich problemach rodzinnych. Wolałabym, żebyś nie grał w gry komputerowe tak długo. Wolałabym, żeby (on) jak najszybciej napisał ten raport. Zdania warunkowe- wiadomości dodatkowe Podsumujmy: Zdania warunkowe typu 0 If it snows, most people stay at home. Jeśli pada śnieg, większość ludzi zostaje w domu. Wyraża ogólną prawdę: jeśli spełniony jest jakiś warunek, to zwykle zachodzi jakiś skutek.

25 Zdania warunkowe I typu If it snows, I ll stay at home. Jeśli będzie padać śnieg, zostanę w domu. Dotyczy przyszłości: wyraża prawdopodobną sytuację w przyszłości. Zdania warunkowe II typu If it snowed, I would stay at home. Gdyby padało, zostałabym w domu. Wyraża hipotetyczne rozważanie lub marzenia, raczej mało prawdopodobne do spełnienia. Zdania warunkowe III typu If it had snown, I would have stayed at home. Gdyby padało (wtedy), zostałabym w domu. Dotyczy przeszłości: opisuje sytuację, która nie zdarzyła się, choć mogłaby zaistnieć, gdyby tylko został spełniony jakiś warunek (w przeszłości).

26 Łączenie zdań warunkowych. Tak, na ile pozwala na to zdrowy rozsądek. Najczęstszą kombinacją jest połączenie zdań warunkowych II i III typu: zdanie warunkowe III typu If I hadn t studied hard at the university, Gdybym nie uczyła się intensywnie na studiach, If I hadn t met Tom three years ago, Gdybym nie poznała Toma trzy lata temu, zdanie warunkowe II typu I wouldn t have such a good job now. nie miałabym teraz dobrej pracy. I wouldn t be married now. nie byłabym teraz mężatką. If czy unless? W zdaniach warunkowych I typu możliwe jest zastąpienie if przez unless. Należy jednak pamiętać, że unless nie odpowiada samemu if tylko if not i dlatego konieczna jest modyfikacja czasownika: We ll be late if we don t hurry up. We ll be late unless we hurry up. Spóźnimy się, jeżeli się nie pospieszymy. Spóźnimy się, chyba że się pospieszymy.

27 I ll take the 8.40 train if I get up early enough. I ll take the 8.40 train unless I don t get up early enough. You won t pass the exam if you don t work harder. You won t pass the exam unless you work harder. Pojadę pociągiem o 8.40, jeśli wstanę odpowiednio wcześnie Pojadę pociągiem o 8.40, chyba że nie wstanę odpowiednio wcześnie. Nie zdasz egzaminu, jeśli nie będziesz więcej pracować. Nie zdasz egzaminu, chyba że będziesz więcej pracować. Możliwe jest także użycie unless w zdaniach opisujących sytuacje z przeszłości, zwłaszcza jeśli zdania takie stanowią ostrzeżenia: The manager said he wouldn t give me promotion unless I stopped being late for work. He promised not to leave me alone unless I gave him my money. Kierownik powiedział, że mnie nie awansuje, chyba że przestanę się spóźniać. Obiecał, że nie zostawi mnie w spokoju, chyba że oddam mu swoje pieniądze.

28 If czy in case? Porównajmy następujące przykłady: I ll take an umbrella if it rains. Wezmę parasol jeśli będzie padać. Wezmę parasol dopiero wtedy, gdy zacznie padać deszcz. I ll take an umbrella in case it rains. Wezmę parasol na wypadek, gdyby padało. Wezmę parasol zanim zacznie padać, żeby być przygotowanym w razie deszczu. Po wyrażeniu in case możliwe jest użycie czasownika w formie czasu przeszłego- saw, decided. Zabieg ten stosujemy w przypadku, gdy chcemy podkreślić powód, dla którego wykonaliśmy daną czynność. Tom brought camcorder in case he saw something worth recording. We took bikes in case we decided to cycle. I didn t go out in case you called. Tomek wziął kamerę na wypadek, gdyby zobaczył coś, co byłoby warto sfilmować. Wzięliśmy rowery na wypadek, gdybyśmy postanowili pojeżdzić. Zostałem w domu na wypadek, gdybyś dzwonił.

29 Will/would po if? Zasadniczo użycie czasowników posiłkowych will i would po if jest nieprawidłowe, jednak istnieją pewne wyjątki od tej reguły. if you will/would oznacza prośbę - forma z would jest bardziej uprzejma: If you would complete this form, miss, I ll take it to the manager. Gdyby zechciała pani wypełnić ten formularz, to zaniosę go kierownikowi. (= please, fill in/ complete this form) If you will wait a minute, I ll see if the doctor is free at the moment. Proszę zaczekać chwilę, sprawdzę, czy pan doctor jest teraz wolny. (= please, wait a minute)

30 if+would like jest bardziej uprzejme niż if+want/wish: If you would like to visit me, I d be grateful. (= if you want to come) If they d like to visit me, they should phone me first. (= if they want ) Gdybyś zechciał mnie odwiedzić, byłbym wdzięczny. Jeśli oni chcą mnie odwiedzić, powinni najpierw zadzwonić. if+ wish jest używane w sytuacjach bardziej oficjalnych: If you wish to make a complaint, please go to room 223. If you wish to take the flight to Berlin, please go to gate 13. Jeśli chciałby Pan złożyć skargę, proszę iść do pokoju 223. Jeśli chcą Państwo polecieć do Berlina samolotem, proszę iść do bramki nr13.

31 If I were czy Were I? W języku oficjalnym możliwe jest pominięcie if w zdaniu warunkowym. Następuje wówczas inwersja, czyli zmiana kolejności wyrazów w zdaniu. W przypadku zdań warunkowych II typu formy If I/he/she/it was/were mogą być zamienione jedynie na were I/he/she/it (if znika). zdania warunkowe I typu (konieczne jest użycie czasownika modalnego should): zdanie warunkowe z if zdanie z inwersją tłumaczenie If you change your mind, just give me a ring. If my mother feels worse, please inform the doctor. Should you change your mind, just give me a ring. Should my mother feel worse, please inform the doctor. Jeśli zmieni pan zdanie, proszę do mnie zadzwonić. Jeśli moja mama poczuje się gorzej, proszę zawiadomić lekarza.

32 zdania warunkowe II typu (zdania z were): zdanie warunkowe z if zdanie z inwersją tłumaczenie If she was/were nicer, I would invite her. If he was/were my son, I wouldn t allow him to smoke. zdania warunkowe III typu: Were she nicer, I would invite her. Were he my son, I wouldn t allow him to smoke. Gdyby była milsza, zaprosiłbym ją. Gdyby był moim synem, nie pozwoliłbym mu palić. zdanie warunkowe z if zdanie z inwersją tłumaczenie If she had seen him, she would have asked him. If my parents had realized what I intended, they would have tried to talk to me. Had she seen him, she would have asked him. Had my parents realized what I intended, they would have tried to talk to me. Gdyby go zobaczyła, zapytałaby go. Gdyby moi rodzice zdawali sobie sprawę z tego, co zamierzałem, spróbowaliby ze mną porozmawiać.