SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

Transkrypt

1 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

2 ETAPY ROZWOJU MODELU OCHRONY ŚRODOWISKA W PRZEDSIĘBIORSTWIE strategia rozcieńczania (do 1960 roku), np. rozcieńczanie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami, poprzez zwiększanie wielkości przepływów; strategia filtracji (lata ), gdzie stosowano głównie urządzenia końca rury ; strategia czystszej produkcji (od 1981 roku), czyli ograniczanie powstawania w procesach produkcyjnych zanieczyszczeń, które dotychczas były emitowane do środowiska; strategia zarządzania cyklem Ŝycia produktu (od 1991 roku) opierająca się na prostej zasadzie, Ŝe na wszystkich etapach cyklu Ŝycia produktu naleŝy dąŝyć do redukcji lub minimalizacji emisji zanieczyszczeń związanych z jego powstawaniem, sprzedaŝą, konsumpcją lub eksploatacją;

3 ETAPY ROZWOJU MODELU OCHRONY ŚRODOWISKA W PRZEDSIĘBIORSTWIE strategia zarządzania środowiskowego (od 1993 roku) według normy ISO oraz Regulacji UE EMAS. Opiera się na wdraŝaniu przez jednostki organizacyjne, zintegrowanego z ogólnym systemem zarządzania jednostką, systemu zarządzania środowiskowego, polegającego na identyfikacji aspektów środowiskowych działalności, opracowaniu, wdroŝeniu i utrzymaniu polityki środowiskowej przedsiębiorstwa

4 Metody i systemy zarządzania prośrodowiskowego w przedsiębiorstwie METODY TRADYCYJNE 1. Strategie ekologiczne firm 2. Polityki ekologiczne firm 3. Programy zarządzania środowisko- wego firm METODY NIEKONWENCJO -NALNE 1. Przeglądy (Audyty) ekologiczne 2. Procedura minimalizacji odpadów 3. Plany awaryjne SYSTEMY DOBROWOLNE 1. System EMAS 2. Program Czystszej Produkcji 3. Analiza cyklu Ŝycia produktu 4. Odpowiedzialność i troska NORMY ISO 1. Normy ISO Normy ISO Normy ISO

5 PROGRAMY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO Bezpieczeństwo i Troska Czystsza Produkcja System Zarządzania według norm ISO System Zarządzania według EMAS

6 PROGRAM ODPOWIEDZIALNOŚĆ I TROSKA Do programu moŝe przystąpić kaŝde przedsiębiorstwo bez względu na wielkość, czy uciąŝliwość środowiskową o ile tylko publicznie zadeklaruje wolę ciągłej poprawy w obszarach: ochrona środowiska, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo procesów. Przedsiębiorstwo samo określa zakres i tempo realizowanych zmian w zaleŝności od swoich moŝliwości finansowych i organizacyjnych

7 PROGRAM CZYSTSZA PRODUKCJA Czystsza Produkcja jest prewencyjną strategią ochrony środowiska polegającą na: eliminacji lub minimalizacji u źródła powstawania: odpadów stałych, ścieków, zanieczyszczeń pyłowo-gazowych, oszczędności: materiałów i surowców, wody, paliw i energii, innych zasobów naturalnych, w procesach produkcyjnych, w usługach i w kaŝdej innej działalności człowieka. Czystsza Produkcja moŝe funkcjonować jako efektywny ekonomicznie i ekologicznie systemem zarządzania środowiskowego, jeśli jest realizowana przez: odpowiednie zarządzanie organizacją, stosowanie nowoczesnych - czystszych technologii, szeroko rozumianą edukację ekologiczną.

8 Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji Dnia 19 stycznia 1999, podczas posiedzenia Prezydium Rady Przedsiębiorstw CP i Zarządu Klubu został zatwierdzony projekt Statutu Stowarzyszenia Polski Ruch Czystszej Produkcji, które w dniu 24 kwietnia zostało wpisane przez Sąd Okręgowy w Katowicach do rejestru stowarzyszeń. Członkami zwyczajnymi Stowarzyszenia są obecnie Eksperci CP uczestniczący w Polskim Programie CP oraz inne osoby fizyczne - po złoŝeniu deklaracji członkowskiej. Podobnie jak w przypadku Klubu CP, członkowie wspierający to Przedsiębiorstwa CP oraz gminy. Podstawą działalności Stowarzyszenia jest rozwijanie w polskich przedsiębiorstwach Systemu Zarządzania Środowiskiem, tworzonego na bazie filozofii i strategii CP (CP EMS), jako przygotowania do ewentualnej certyfikacji na zgodność z normami ISO serii oraz rozporządzeniem UE EMAS.

9 Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji Stowarzyszenie "Polski Ruch Czystszej Produkcji", jest dobrowolnym, samorządnym i trwałym zrzeszeniem mającym przede wszystkim na celu: rozwijanie i propagowanie inicjatyw, postaw i działań, sprzyjających wprowadzeniu idei zrównowaŝonego rozwoju poprzez wdraŝanie i rozwijanie zasad CP, promocję i wprowadzanie Świadectwa CP, organizowanie systematycznych szkoleń Ekspertów CP, doradztwo i konsulting w zakresie ochrony, zarządzania środowiskiem i Czystszej Produkcji, zbieranie informacji i wymianę doświadczeń w wymienionych dziedzinach z innymi instytucjami polskimi i zagranicznymi.

10 UŚWIADOMIONA POTRZEBA MINIMAL IZACJI ODPADÓW Zorganizowanie oceny i zgoda na kontynuacje Raport oceniający wybrane wariant y Raport ostateczny zawierający sugerowane rozwiązania PLANOWANIE I ORGANIZACJA Uzyskanie poparcia kierownictwa Ustalenie celów programu oceny Zorganizowanie grupy p roblemowej FAZA OCENY Zebranie danych o procesie i urządzeniach Ustalenie priorytetów i wybranie celó w oceny Wybór zespołów oceniających Przegląd danych i inspekcja na miejscu Tworzenie wariantów rozwiązań Przegląd i wybór wariantów do dalszego opracowania FAZA ANALIZY WYKONALNOŚCI Ocena techniczna Ocena ekonomiczna Wybór wariantów do realizacji WDROśENIE Uzasadnienie projektu i uzyskanie fu nduszy Instalowanie (sprzęt) WdroŜenie (procedura) i ocena efektów Powtórzenie pr ocesu Wybór nowych cwlów podlegających ocenie i ponowna ocena poprzed nich POMYŚLN IE WDROśONY PROJEKT MINIMALIZACJI ODPADÓW

11 Rodzina norm ISO TC 207 ZARZADZANIE ŚRODOWISKOWE SC1 System zarządzania środowiskowego SC2 Audity środowiskowe SC3 Ekoetykietowanie SC4 Ocena wyników ekologicznych SC5 Analiza cyklu Ŝycia SC6 Słownictwo i definicje WG1 ISO WG1 ISO WG1 ISO WG1 ISO WG1 ISO WG1 ISO WG2 ISO WG2 ISO WG2 ISO WG2 ISO WG2 ISO WG3 ISO WG3 ISO WG3 ISO ISO WG4 ISO WG4 ISO WG4 ISO WG5 ISO 14043

12 WDRAśANIE ISO SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO Część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury i procesu, środki potrzebne do opracowania, wdroŝenia realizowania, przeglądu polityki środowiskowej.

13 WDRAśANIE ISO CIĄGŁE DOSKONALENIE Przegląd zarządzania Polityka śro dowiskowa Działania sprawdzające Planowanie WdraŜanie i funkcjonowanie

14 ZOBOWIĄZANIE NAJWYśSZEGO KIEROWNICTWA, POPRZEZ USTANOWIENIE POLITYKI ORAZ ZAPEWNIENIE ŚRODKÓW WYBÓR PRZEDSTAWICIELA KIEROWNICTWA PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI POMIĘDZY WSZYSTKICH PRACOWNIKÓW

15 POLITYKA ŚRODOWISKOWA Deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy działania i ustalania celów oraz zadań środowiskowych organizacji. zaangaŝowanie najwyŝszego kierownictwa adekwatna do rodzaju i skali oddziaływania na środowisko zobowiązanie do przestrzegania prawa zobowiązanie do ciągłego doskonalenia i zapobiegania zanieczyszczeniom podstawa dla celów i zadań środowiskowych udokumentowana publicznie dostępna znana przez wszystkich pracowników zgodna z innymi politykami organizacji np. polityką jakości, polityką dotyczącą zdrowia i bezpieczeństwa pracy

16 PLANOWANIE IDENTYFIKACJA ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH ANALIZA WYMOGÓW PRAWNYCH I INNYCH WYBÓR ZNACZĄCYCH ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH OKREŚLENIE CELÓW I ZADAŃ OPRACOWANIE PROGRAMU ŚRODOWISKOWEGO

17 IDENTYFIKACJA ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH emisja do powietrza, odprowadzanie ścieków, wytwarzanie odpadów, zanieczyszczenie gleb, wygląd estetyczny, zuŝycie surowców i wykorzystanie zasobów naturalnych. Aspekt wejścia Procesy, wyroby, Aspekt wyjścia usługi papier energia elektryczna tonery prace biurowe Odpady zuŝycie energii elektrycznej paliwo części zamienne środki czystości i woda do mysia samochodów transport emisja zanieczyszczeń do atmosfery, odpady niebezpieczne, odpady opakowaniowe, ścieki hałas

18 WYBÓR ASPEKTÓW ZNACZĄCYCH wymagania prawne prawdopodobieństwo wystąpienia aspektu uciąŝliwość dla środowiska uciąŝliwość dla otoczenia występowanie zdarzeń w przeszłości zaŝalenia stron trzecich ilość

19 ANALIZA WYMOGÓW PRAWNYCH ustawy, rozporządzenia, zarządzania dotyczące ochrony środowiska, decyzje administracyjne dotyczące korzystania ze środowiska, prawo Unii Europejskiej, umowy z kontrahentami, podwykonawcami, zobowiązania międzynarodowe: Konwencja NZ o Zmianach Klimatu, Drugi Protokół Siarkowy Norma wymaga ustanowienia procedury identyfikacji, gromadzenia, Norma wymaga ustanowienia procedury identyfikacji, gromadzenia, dystrybucji i aktualizowania wymogów prawnych i innych

20 CELE ŚRODOWISKOWE Cele powinny: odzwierciedlać zobowiązanie do ciągłego rozwoju, być zgodne z polityką ekologiczną, odnosić się tylko do znaczących aspektów środowiskowych zidentyfikowanych w czasie przeglądu wstępnego, jeśli jest to moŝliwe - mieć charakter ilościowy uwzględniać moŝliwości techniczne, finansowe i organizacyjne jednostki, być udokumentowane

21 ZADANIA Zasadnie jest to działanie słuŝące realizacji ściśle określonego celu. Zadania nie powinny mieć wyłącznie charakteru inwestycyjnego. Realizacji jednego celu moŝe słuŝyć kilka zadań. NaleŜy określić odpowiedzialność za realizację konkretnego zadania. NaleŜy określić okres realizacji zadania

22 CELE I ZADANIA Cel: Redukcja ilości wytwarzanych odpadów biurowych o 10 mln ton rocznie Zadanie 1: Przeprowadzenie analizy moŝliwości redukcji ilości wytwarzanych odpadów Zadanie 2: Przeprowadzenie szkolenia wśród pracowników Zadanie 3: Zakup pojemników do segregacji odpadów

23 PROGRAM ŚRODOWISKOWY określa cele i zadania, wyznacza odpowiedzialność, określa środki, wyznacza terminy realizacji zadań i osiągania celów środowiskowych

24 WDROśENIE I FUNKCJONOWANIE Sprawne funkcjonowanie systemu zarządzania środowiskowego zostanie osiągnięte gdy: opracujemy strukturę organizacyjną jednostki i określimy odpowiedzialność za sprawy ochrony środowiska, przeprowadzimy szkolenia z zakresu ochrony środowiska, stworzymy system komunikowania się, stworzymy systemu dokumentacji i system jej nadzoru, stworzymy system na wypadek awarii.

25 STRUKTURA ODPOWIEDZIALNOŚCI udokumentowana struktura organizacyjna, udokumentowane: zadania odpowiedzialność i uprawnienia, obowiązek kierownictwa: zapewnienie środków na realizację celów i zadań.

26 SZKOLENIA określenie potrzeb uczestników szkoleń w zakresie wiedzy i umiejętności, opracowanie planu i programu szkoleń uwzględniającego potrzeby, weryfikacja programu szkoleń w zaleŝności od wewnętrznych potrzeb danej jednostki, przeprowadzanie szkoleń: obowiązkowych i dodatkowych - wynikających z potrzeb uczestników, dokumentacja szkoleń.

27 SZKOLENIA Zaleca się by pracownicy: Zapoznali zostali z podstawowymi załoŝeniami idei zarządzania środowiskowego; posiadali aktualną wiedzę dotyczącą wewnętrznych norm, polityki środowiskowej i celów środowiskowych; posiadali podstawową wiedzę dotyczącą umiejętności skutecznego wykonywania zadań mogących mieć wpływ na środowisko.

28 SYSTEM KOMUNIKACJI komunikacja wewnętrzna, komunikacja zewnętrzna: polityka środowiskowa, znaczące aspekty środowiskowe.

29 Wewnętrzny system komunikowania się to system przekazywania informacji pomiędzy róŝnymi szczeblami zarządzania w danym przedsiębiorstwie, róŝnymi działami produkcyjnymi, wydziałami itp. informację wewnętrzną moŝna udostępniać w formie biuletynów, gazetek, spotkań, komunikatów itp. Zewnętrzny system komunikowania się to przekazywanie, otrzymywanie informacji od zainteresowanych stron: okoliczni mieszkańcy, dostawcy, klienci, państwowe instytucje ochrony środowiska, urzędy gmin i miast i inne. Praktyka wykazała, Ŝe informacje dla społeczeństwa udostępnia się w formie raportów o ochronie środowiska, informacji w środkach masowego przekazu, w folderach, na plakatach itp.

30 SYSTEM DOKUMENTACJI dokumenty ogólne - polityka ekologiczna, cele i zadania, program środowiskowy, wykaz wymogów prawnych i innych, procedury - stanowiące szczegółowe wskazania jakie działania i przez kogo mają być podejmowane i realizowane dla spełnienia wymagań normy ISO i zapewnienia efektywnego wdroŝenia systemu, instrukcje i inne dokumenty definiują w jaki sposób mają być realizowane poszczególne działania np. na stanowisku pracy.

31 moŝliwe do zlokalizowania, Dokumenty powinny: poddawane okresowym przeglądom, nowelizowane, zatwierdzane przez odpowiedni personel, dostępne w niezbędnych miejscach, nieaktualne - usuwane, być czytelne, datowane, przechowywane przez ustalony czas.

32 WYKAZ PROCEDUR SZŚ Okresowe przeglądy dokonywane przez kierownictwo Aspekty środowiskowe Identyfikacja i dostęp do wymagań prawnych i innych z zakresu ochrony środowiska Komunikacja zewnętrzna i wewnętrzna Nadzór nad dokumentacją i danymi Sterowanie operacyjne Kontrola i badania WyposaŜenie do kontroli pomiarów i badań Działania korygujące i zapobiegawcze Szkolenie personelu

33 WYKAZ PROCEDUR c.d. Monitorowanie i pomiary działań mających znaczący wpływ na środowisko Okresowa ocena zgodności z przepisami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska Badanie przyczyn powstawania niezgodności, podejmowania działań korygujących i odpowiedzialności za nie Identyfikacja potencjalnych wypadków i sytuacji awaryjnych oraz postępowania poawaryjnego Nadzorowanie zapisów Przeprowadzanie wewnętrznych auditów systemu

34 STEROWANIE OPERACYJNE W ramach sterowania operacyjnego naleŝy: określić działania związane ze znaczącymi aspektami środowiskowymi, planować działania powodujące powstawania aspektów znaczących, opracować procedury działania.

35 SYSTEM NA WYPADEK AWARII Procedura postępowania awaryjnego powinna obejmować: awaryjne emisje zanieczyszczeń do atmosfery, awaryjne emisje zanieczyszczeń do wody i gleby, oraz specyficzne oddziaływanie na ekosystemy i środowisko spowodowane awaryjnymi emisjami zanieczyszczeń, wypadki powstałe w wyniku nieprawidłowego funkcjonowania maszyn i urządzeń.

36 PLAN AWARYJNY wyszczególnienie i analiza potencjalnych zagroŝeń na środowisko, opis substancji niebezpiecznych dla środowiska, procedura postępowania w sytuacjach awaryjnych i zakres obowiązków, szczegółowa lista jednostek wyspecjalizowanych w usuwaniu awarii, wewnętrzny i zewnętrzny plan komunikacji, plany szkoleń;

37 SPRAWDZENIE I DZIAŁANIA KORYGUJĄCE POMIARY I MONITOROWANIE DZIAŁANIA KORYGUJĄCE I ZAPOBIEGAWCZE AUDITY WEWNĘTRZNE SYSTEMU

38 POMIARY I MONITOROWANIE NaleŜy mierzyć i monitorować wyniki działalności w stosunku do celów i zadań środowiskowych. NaleŜy oceniać zgodność z wymaganiami prawnymi i innymi przepisami. NaleŜy zapewnić wiarygodność danych poprzez: wzorcowanie przyrządów, okresowe badania, sprzętu i oprogramowania badawczego.

39 NIEZGODNOŚCI ORAZ DZIALANIA KORYGUJACE I ZAPOBIEGAWCZE Działania korygujące - działania powzięte w celu wyeliminowania przyczyn istniejącej niezgodności, wady lub innej niepoŝądanej sytuacji oraz niedopuszczenia do ponownego jej wystąpienia. Działania zapobiegawcze - działania profilaktyczne powzięte w Działania zapobiegawcze - działania profilaktyczne powzięte w celu wyeliminowania przyczyn potencjalnej niezgodności, wady lub innej niepoŝądanej sytuacji oraz niedopuszczenia do jej wystąpienia.

40 DZIAŁANIA KORYGUJĄCE PODEJMOWANE SĄ NA PODSTAWIE: stwierdzonych niezgodności w funkcjonowaniu systemu, raportów z wewnętrznych auditów środowiskowych wniosków z przeprowadzonych Przeglądów Systemu przez Kierownictwo.

41 AUDIT WEWNĘTRZNY SZŚ określenia zgodności systemu z wymogami normy ISO , Określenia prawidłowości wdroŝenia i funkcjonowania SZŚ, określenia obszarów potencjalnych udoskonaleń SZŚ, dostarczenia informacji kierownictwu dotyczącej SZŚ, zapewnienia skutecznego funkcjonowania SZŚ.

42 PRZEGLĄD SYSTEMU PRZEZ KIEROWNICTWO przegląd realizacji celów, zadań i wyników działalności środowiskowej, przegląd wyników auditów wewnętrznych systemu, ocena efektywności funkcjonowania systemu, ocena realizacji polityki ekologicznej i określenie niezbędnych ocena realizacji polityki ekologicznej i określenie niezbędnych zmian w polityce.