Niedożywienie Katarzyna Szczerbińska Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków, Poland

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Niedożywienie Katarzyna Szczerbińska Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków, Poland"

Mirosław Henryk Pawlik
8 lat temu
Przeglądów:

1 Niedożywienie Katarzyna Szczerbińska Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków, Poland

2 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 1. Spadek zapotrzebowania energetycznego 2. Zmiany w układzie pokarmowym 3. Zmiana metabolizmu tkankowego 4. Zmiany w regulacji CNS

3 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 1. Spadek zapotrzebowania energetycznego Spadek aktywności fizycznej Zmniejszona masa komórkowa Mniejsze zapotrzebowanie na pokarm W efekcie : NADWAGA OTYŁOŚĆ

aktywności fizycznej Zmniejszona masa komórkowa

4 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 2. Zmiany w układzie pokarmowym Zaburzenia węchu i smaku Niepełne uzębienie Suchość jamy ustnej Zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego: Niedobór laktazy biegunki po spożyciu mleka Achlorhydria w wyniku atrofii śluzówki żołądka zaburzenia wchłaniania żelaza Niedobór czynnika odpowiedzialnego za wchłanianie wit. B12 anemia z niedoboru wit. B12

Zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego: Niedobór laktazy biegunki po spożyciu mleka

5 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 2. Zmiany w układzie pokarmowym Zmniejszenie wydzielania soków trawiennych Zwolnienie perystaltyki jelit zaparcia W efekcie: ANEMIA OSTEOPOROZA ZESPÓŁ UPOŚLEDZONEGO WCHŁANIANIA BIEGUNKI ZAPARCIA

trawiennych Zwolnienie perystaltyki jelit zaparcia W

6 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 3. Zmiana metabolizmu tkankowego Zwolnienie anabolizmu budowy białek Zwiększenie katabolizmu rozkładu białek Upośledzona zdolność do zwiększania syntezy białek W efekcie: słabsze wykorzystanie tkankowe NIEDOŻYWIENIE CACHEXIA (wyniszczenie) SARKOPENIA

Zwiększenie katabolizmu rozkładu białek Upośledzona zdolność do

7 Fizjologia starzenia się układu pokarmowego 4. Zmiany w regulacji CNS Zaburzenia ośrodków pragnienia, głodu i sytości w podwzgórzu Uczucie sytości Zmniejszone odczuwanie pragnienia W efekcie: ODWODNIENIE BRAK APETYTU

8 Wpływ chorób na odżywianie się Choroby przewlekłe np.: Choroba Parkinsona zaburzenia węchu Przewlekłe zapalenie trzustki nietolerancja pokarmów tłustych i białkowych (bóle brzucha i biegunki tłuszczowe) prowadzi do niedożywienia, Celiakia dorosłych nietolerancja glutenu Przewlekła niewydolność ukł. krążenia, marskość wątroby zwolniony metabolizm Wpływ leków na układ pokarmowy Nudności, zaparcia, biegunki, bóle brzucha, brak apetytu

białkowych (bóle brzucha i biegunki tłuszczowe) prowadzi do niedożywienia, Celiakia dorosłych nietolerancja

9 Predyspozycje geneteczne Czynniki sprzyjające niedożywieniu Zmiany inwolucyjne w związku ze starzeniem się Choroby przewlekłe i stosowanie wielu leków Stan odżywienia osoby starszej Zła sytuacja materialna (niskie dochody, warunki bytowe) Zła sytuacja społeczna (samotność, izolacja) Norman K, et al. Clin Nutr. 2008;27:5-15.

odżywienia osoby starszej Zła sytuacja materialna (niskie dochody, warunki

10 Utrata masy ciała jest gorsza niż wzrost wagi 1) w badaniu SENECA udowodniono, że spadek masy ciała o 5kg bardziej zwiększa ryzyko zgonu niż przybór masy o 5kg 2) U osób powyżej 80 r.ż. BMI < 20 znacznie zwiększa ryzyko śmierci 3) Paradoks otyłości po 80 r.ż. najlepiej mieć BMI de Groot CP, et al. Clin Geriatr Med. 2002;18: , vi.

osób powyżej 80 r.ż. BMI < 20 znacznie zwiększa ryzyko śmierci 3) Paradoks otyłości po 80 r.

11 Przyczyny niedożywienia 1) Zmniejsza się zapotrzebowanie kaloryczne, ale 2) Zmniejsza się również aktywność ruchowa 3) Brak efektu jojo u osób po 80 r.ż. tzn. brak wzrostu apetytu po okresie głodzenia 4) Trudno odrobić spadek wagi po chorobie!

3) Brak efektu jojo u osób po 80 r.ż. tzn.

12 Niedożywienie -występowanie Występowanie u osób w wieku W środowisku domowym 6% - U 15% osób przyjmowanych do szpitala - U 39% hospitalizowanych - u 51% na oddziałach rehabilitacji - U 14% w domach opieki

13 1) Typu marasmus: Typy niedożywienia 2) Typu kwashiorkor (białkowo-energetyczne) 3) Typu mieszanego

14 1)Typu marasmus: Typy niedożywienia Jest wynikiem przewlekłego, niepowikłanego głodzenia Objawia się: zmniejszeniem masy ciała i Zmniejszeniem wskaźników antropometrycznych (BMI) i immunologicznych przy prawidłowym stężeniu białka w surowicy krwi

zmniejszeniem masy ciała i Zmniejszeniem wskaźników

15 Typy niedożywienia 2) białkowo-energetyczne U uprzednio dobrze odżywionych chorych po urazie, operacji, zakażeniu. Jest wynikiem nasilonego katabolizmu, któremu nie towarzyszy odpowiednie żywienie Wskaźniki antropometryczne (BMI) w normie Spadek stężenia białka w surowicy krwi i spadek odporności komórkowej, w późniejszym okresie następowe obrzęki, zaburzenia elektrolitów

Jest wynikiem nasilonego katabolizmu, któremu nie towarzyszy odpowiednie żywienie Wskaźniki

16 Typy niedożywienia 3) Typu mieszanego U przewlekle wyniszczonych chorych (typu marasmus) Po urazie lub operacji

17 Rozpoznanie niedożywienia 1) Utrata masy ciała 10% w ciągu 6 miesięcy 2) Spadek poziomu białka całkowitego we krwi (albumin)

18 Niezamierzony ubytek masy ciała Współzależność niedożywienie Anoreksja Dieta Zespół słabości sarkopenia Niska aktywność Osłabienie siły mięśniowej

19 Anoreksja 1) Zaburzenia apetytu chęci do jedzenia i picia 2) Utrata węchu i smaku 3) Zmniejszenie wydzielania hormonów pobudzających apetyt grelina 4) Brak towarzystwa przy jedzeniu 5) Niesprawność utrudniająca przygotowanie posiłku 6) Jedzenie w łóżku 7) Brak regularności 8) Zła sytuacja materialna

4) Brak towarzystwa przy jedzeniu 5) Niesprawność utrudniająca

20 1) Zbyt restrykcyjna dieta Anoreksja 2) Zbyt monotonne żywienie wskutek upodobań 3) Nadużywanie alkoholu 4) Dążenie do figury idealnej 5) Brak wiedzy jak urozmaicać żywienie 6) Zmniejszają się porcje posiłków 7) Zmniejsza się podaż kaloryczna dzienna

do figury idealnej 5) Brak wiedzy jak urozmaicać żywienie 6)

21 Niezamierzony ubytek masy ciała Współzależność niedożywienie Anoreksja Dieta Zespół słabości sarkopenia Niska aktywność Osłabienie siły mięśniowej

22 Sarkopenia zanik mięśni MEDICAL Spadek masy i siły mięśni niezależny od spadku wagi ciała Niska masa mięśni Osłabiona siła mięśni Lub Gorsze funkcjonow anie Sarkopenia

23 Stopień sarkopenii Sarkopenia Masa mięśni Siła mięśni Funkcjonowanie Pre-sarkopenia Sarkopenia LUB Ciężka sarkopenia

24 Sarkopenia - rozpoznanie - Osoba w wieku Wydłużony czas chodu - Obniżona siła mięśniowa (dynamometr) - Zmniejszona masa mięśniowa (densytometr)

25 Niezamierzony ubytek masy ciała Współzależność niedożywienie Anoreksja Dieta Zespół słabości sarkopenia Niska aktywność Osłabienie siły mięśniowej

26 Zespół słabości / kruchości Stan poprzedzający niesprawność! Objawy: - Niezamierzona utrata masy ciała ponad 5% w czasie roku - Osłabienie siły mięśniowej badanie dynamometrem - Spowolnienie chodu - Zmniejszenie aktywności fizycznej - Skargi na zmęczenie ROZPOZNANIE: 3 lub więcej objawów

27 Ocena niedożywienia 1. Krótki kwestionariusz oceny stanu odżywienia, czyli: Skala MNA Mini-Nutritional Assessment Jest to badanie przesiewowe w celu wykrywania przypadków niedożywienia wśród osób starszych 2. Kwestionariusz częstości spożycia żywności FFQ Food Fequency Questionnaire Służy jakościowej ocenie sposobu odżywiania się

28 MNA MEDICAL Nr Pytanie Pkt A Czy przyjmowanie pokarmów w okresie ostatnich 3 miesięcy zmniejszyło się z powodu utraty apetytu, problemów z trawieniem, żuciem czy połykaniem? - W dużym stopniu 0 - W umiarkowanym stopniu 1 - Nie zaobserwowano 2 B Utrata masy ciała w ostatnich 3 miesiącach? - więcej niż 3 kg 0 - badany nie potrafi sprecyzować 1 - Utrata masy ciała 1-3 kg 2 - Bez utraty masy ciała 3

29 MNA MEDICAL Nr Pytanie Pkt C D E Zdolność do samodzielnego przemieszczania się: - nie opuszcza sam łóżka lub krzesła 0 - podnosi się sam z łóżka/krzesła ale nie wychodzi na zewnątrz - wychodzi samodzielnie z domu 2 Ostra choroba lub silny stres w ostatnich 3 miesiącach? - tak 0 - nie 2 Problemy neuropsychologiczne: - znacznego stopnia demencja lub depresja 0 - umiarkowanego stopnia demencja lub depresja 1 - bez problemów psychologicznych 2 1

30 MNA MEDICAL Nr Pytanie Pkt F Wskaźnik Masy Ciała (BMI body mass index) - BMI poniżej < 19 pkt 0 - BMI między 19-20,9 pkt 1 - BMI poniżej 21-22,9 pkt 2 - BMI powyżej 23 pkt 3 RAZEM Interpretacja: Max 14 pkt pkt stan odżywienia prawidłowy 11 pkt możliwość niedożywienia wskazana dalsza ocena (wykonać pełną wersję MNA)

31 MNA pełna wersja MEDICAL Nr Pytanie Pkt G Mieszka poza placówką opiekuńczo-leczniczą? - nie 0 - tak 1 H Przyjmuje więcej niż 3 leki na dobę - tak 0 - nie 1 I Odleżyny lub owrzodzenie - tak 0 - nie 1 J Liczba posiłków spożywanych dziennie - jeden 0 - dwa 1 - trzy 2

32 MNA pełna wersja MEDICAL Nr Pytanie Pkt K Wskaźniki spożycia białka - co najmniej jeden posiłek mleczny: TAK / NIE - dwa lub więcej posiłków z jajkiem lub roślinami strączkowymi: TAK / NIE - mięso, ryby lub drób codziennie: TAK / NIE - 0 do 1 raz TAK 0-2 razy TAK 0,5-3 razy TAK 1 L Sposób odżywania - nie jest w stanie jeść samodzielnie 0 - je samodzielnie z trudnością 1 - je samodzielnie 2

33 MNA pełna wersja MEDICAL Nr Pytanie Pkt O Samoocena stanu odżywienia - ocenia się jako osoby niedożywiona 0 - nie potrafi ocenić stanu odżywienia 1 - ocenia się, że nie ma problemów z odżywianiem 2 P Samoocena stanu zdrowia w porównaniu z innymi - gorszy 0 - nie wie 0,5 - tak samo dobry 1 - lepszy 2

34 MNA pełna wersja MEDICAL Nr Pytanie Pkt Q Obwód ramienia < 21 cm 0 21 cm i < 22 cm 0,5 22 cm 1 R Obwód łydki < 31 cm 0 21 cm 1 RAZEM Interpretacja: Max 30 pkt (w skali od A do R) 24 lub więcej stan odżywienia dobry 17-23,5 pkt ryzyko niedożywienia 17 pkt niedożywienie

35 Leczenie niedożywienia MEDICAL 1. Usuwanie przyczyn (leczenie chorób, depresji, zakażeń, zmiana leków, korekta zaburzeń wodno- elektrolitowych) 2. Zwiększenie kaloryczności posiłków i zawartości w nich białka 3. Zachęcanie do częstego spożywania licznych, małych objętościowo posiłków 4. Stymulowanie aktywności fizycznej, która poprawia łaknienie

36 Leczenie niedożywienia MEDICAL 5. Dbanie o jakość posiłków smak, temperatura, konsystencja, atrakcyjny wygląd 6. Podawanie leków po posiłku 7. Żywienie dojelitowe (doustne lub przez zgłębnik) w typie marasmus 8. Żywienie pozajelitowe w niedożywieniu białkowo-energetycznym

37 Witamina D wapń piramida z wodą i aktywnością prezentacji 8 szklanek wody dziennie Atywność fizyczna

38 Dziękuję za uwagę!

Podobne dokumenty

DOKUMENTACJA PROCESU PIELĘGNOWANIA

DOKUMENTACJA PROCESU PIELĘGNOWANIA Nazwa placówki szkoleniowej:. Oddział: Nazwisko i imię studenta:. Arkusz gromadzenia danych o pacjencie A. Dane personalne Inicjały pacjenta:. Płeć: M K Wiek: Stan cywilny:.