Jak odpowiadali respondenci badania? Zapraszamy do zapoznania się z treścią raportu.

Transkrypt

1

2 ZARZĄDZANIE KALORIAMI zwrot ten zaczyna się pojawiać coraz częściej na łamach pism i poradników, w telewizji równieŝ robi się o nim coraz głośniej. Dla wszystkich powinien to być temat bardzo waŝny, poniewaŝ ściśle wiąŝe się on ze zdrowiem, kondycją, sprawnością kwestiami o kapitalnym znaczeniu dla jakości Ŝycia. Jednak czy wszyscy rozumiemy to samo pod pojęciem zarządzanie kaloriami? Czy potrafimy zbilansować liczbę kalorii spoŝywanych z wydatkowanymi w trakcie wykonywania codziennych czynności czy dodatkowych ćwiczeń? Choć róŝne formy aktywności fizycznej stają się u nas coraz popularniejsze, jak wynika z badania Eurobarometru, ponad połowa Polaków (52%) w ogóle nie uprawia sportu, a zaledwie 5% społeczeństwa polskiego deklaruje regularne ćwiczenia!* Nadal istnieje w Polsce przestrzeń do edukowania ludzi w obszarze zdrowego i aktywnego stylu Ŝycia, a więc takŝe właściwego zarządzania kaloriami. By sprawdzić, co na ten temat wiedzą i myślą Polacy, w marcu 2015 r. inicjator kampanii Zarządzanie Kaloriami, Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością, poprosił o opinie na ten temat 1000 osób w wieku powyŝej 15 lat. We współpracy z TNS Polska zrealizowano wywiady bezpośrednie wspierane komputerowo (CAPI), by ocenić umiejętności Polaków w zakresie zarządzania kaloriami, poznać ich nawyki związane z liczeniem kalorii i bilansem energetycznym i opinie na temat problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Jak odpowiadali respondenci badania? Zapraszamy do zapoznania się z treścią raportu. *Badanie specjalne Eurobarometru zostało przeprowadzone w 28 krajach członkowskich w okresie od 23 listopada do 2 grudnia 2014 r.

3 KOMENTARZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA BADAŃ NAD OTYŁOŚCIĄ Szacuje się, Ŝe co piąty dorosły Polak choruje na otyłość, a jeszcze większy jest odsetek osób z rozpoznaniem nadwagi. Częstotliwość zachorowań na nadwagę i otyłość stale się zwiększa, co jest niepokojące równieŝ wśród dzieci. Zdecydowanie zbyt rzadko mówi się w Polsce takŝe o powikłaniach otyłości, powodujących znaczne pogorszenie jakości Ŝycia chorych. Mogą to być problemy psychologiczne i emocjonalne obniŝona samoocena, obniŝony nastrój i depresja, a w najtrudniejszych przypadkach nawet niepełnosprawność, oznaczająca często konieczność zaprzestania pracy zawodowej, czy rosnące ryzyko zgonu. Podstawową przyczyną zachorowania na nadwagę i otyłość jest dodatni bilans energetyczny, tzn. przewaga energii pobranej w poŝywieniu nad energią jaką wydatkuje organizm w postaci podstawowej przemiany materii, wytwarzania ciepła i aktywności fizycznej związanej z pracą i spędzaniem czasu wolnego. Leczenie otyłości jest procesem złoŝonym, w wielu przypadkach wymagającym współpracy interdyscyplinarnego zespołu złoŝonego z lekarza, dietetyka, rehabilitanta i psychologa, a czasem równieŝ chirurga bariatry. Trudności w uzyskaniu trwałych i zadawalających efektów redukcji masy ciała zwiększają się wraz z czasem trwania i nasilenia choroby. Wpływa na to nie tylko utrwalenie się niewłaściwych nawyków Ŝywieniowych i obniŝenie sprawności fizycznej, a w konsekwencji aktywności ruchowej, lecz takŝe, jak juŝ wspomniano, pojawianie się lub nasilanie problemów psychologicznych i emocjonalnych i chorób towarzyszących. Chorzy na otyłość często poszukują pomocy w miejscach, gdzie oferuje się im szybkie efekty przy niewielkim wysiłku z ich strony, sięgają po kolejne diety cud, a w konsekwencji po krótkotrwałym sukcesie ich choroba nasila się jeszcze bardziej. NaleŜy podkreślić, Ŝe jedyną moŝliwością uzyskania trwałych rezultatów jest zmiana nawyków Ŝywieniowych, a nie krótkotrwałe zastosowanie jakiejś diety czy krótkotrwałe zwiększenie ruchu.

4 KOMENTARZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA BADAŃ NAD OTYŁOŚCIĄ MoŜna powiedzieć, Ŝe najlepszą formą leczenia nadwagi i otyłości jest zapobieganie ich rozwojowi. Zarówno w zapobieganiu, jak i w leczeniu kluczowe znaczenie ma nauczenie się kontrolowania bilansu energetycznego, co inaczej moŝna nazwać nauką zarządzania kaloriami przyjmowanymi w postaci pokarmów i napojów oraz wydatkowanymi w postaci aktywności fizycznej. Dlatego z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością rozpoczyna się edukacyjna kampania medialna, której celem jest pomoc Polakom w nauczeniu się zarządzania kaloriami. Zgodnie z zasadami współczesnej promocji zdrowia edukacja zdrowotna powinna odpowiadać potrzebom osób, do których jest kierowana, dlatego przed wdroŝeniem kampanii z udziałem TNS przeprowadzono badanie ankietowe wśród reprezentatywnej grupy dorosłych Polaków, którego celem była ocena ich wiedzy na temat kontroli bilansu energetycznego oraz ich zachowań związanych z tą kontrolą, a takŝe pozyskanie wiedzy na temat potrzeb uzyskania informacji na ten temat. Wyniki przeprowadzonego badania uzasadniły potrzebę przeprowadzenia zaplanowanej kampanii, zarówno ze względu na niski poziom wiedzy jak i potrzebę jej uzyskania wyraŝaną przez 55% badanych. Dodatkowo mamy nadzieję, Ŝe sposób przeprowadzenia kampanii zachęci do skorzystania z niej równieŝ osoby, które aktualnie nie wyraŝają potrzeby nauczenia się zarządzania swoimi kaloriami. Prof. dr hab. n. med. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością Dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością

5 SŁOWNIK ZARZĄDZANIE KALORIAMI proces kontrowania liczby kalorii spoŝywanych i wydatkowanych. Jeśli zjadamy więcej kalorii niŝ spalamy, nasza masa ciała zwiększy się; jeśli zjadamy mniej kalorii niŝ spalamy, nasza masa ciała zmniejszy się (nazywamy to ujemnym bilansem energetycznym ); jeśli zaś zjadamy tyle samo kalorii ile spalamy, utrzymamy masę na tym samym poziomie (mówimy wtedy o wyrównanym bilansie energetycznym ). Proces ten wspomagają takie działania jak dbałość o odpowiednią aktywność fizyczną, spoŝywanie Ŝywności i napojów o obniŝonej gęstości energetycznej np. poprzez stosowanie niskokalorycznych substancji słodzących (LCS), stosowanie naturalnych słodzików, np. stewii itd. NaleŜy pamiętać, Ŝe w zapobieganiu rozwojowi otyłości waŝne jest nie tylko prawidłowe Ŝywienie, lecz takŝe równieŝ regularna aktywność fizyczna. KALORIE SPOśYWANE ilość energii dostarczana organizmowi wraz z posiłkami i napojami (dieta). KALORIE WYDATKOWANE ilość energii, jaką spalamy, będąca kombinacją tempa metabolizmu spoczynkowego (liczby kalorii potrzebnej do podtrzymania codziennych funkcji Ŝyciowych organizmu) i liczby kalorii, spalanych w trakcie kaŝdej aktywności fizycznej. BILANS ENERGETYCZNY stosunek ilości energii pobranej z poŝywieniem i napojami do energii wydatkowanej w postaci podstawowej przemiany materii (energia niezbędna do utrzymania organizmu przy Ŝyciu), wytwarzania ciepła i aktywności fizycznej w czasie dnia.

6

7 CZY POLACY LICZĄ KALORIE? Ogromna większość z nas nie. Zaledwie 21% badanych kiedykolwiek liczyło kalorie. Wśród nich tylko 36%, uwaŝa, Ŝe potrafi policzyć kaloryczność napojów i posiłków, które spoŝywa. Umiejętność obliczenia zuŝywanych kalorii jest jeszcze rzadziej spotykana. Co czwarty Polak, któremu zdarza się liczyć kalorie (24%), twierdzi, Ŝe potrafi policzyć, ile kalorii zuŝywa w trakcie codziennych czynności. Co ciekawe, prawie co czwarty zapytany (23%) twierdzi, Ŝe posiada zarówno umiejętność liczenia kalorii spoŝywanych, jak i tych wydatkowanych poprzez wykonywanie codziennych aktywności. 14% badanych potrafi policzyć tylko kaloryczność posiłków, a jedynie 2% umie policzyć zuŝycie kalorii. Brak obydwu umiejętności zadeklarowało więcej niŝ sześciu na dziesięciu badanych (62%). Umiejętność liczenia spoŝywanych kalorii częściej posiadają dwudziestolatkowie (51%) i osoby dobrze oceniające swoją sytuację materialną (46%). Dla inicjatora kampanii ten brak wiedzy i praktycznych umiejętności u Polaków to duŝe wyzwanie. 100 kcal kcal 295 kcal 21% 19%

8 POLACY OCENIAJĄ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI LICZENIA KALORII Niemal czterech na dziesięciu Polaków, którym zdarza się liczyć kalorie w posiłkach lub napojach (38%), dobrze ocenia swoją umiejętność liczenia kalorii przyjmowanych w codziennej diecie i zuŝywanych poprzez róŝnego rodzaju aktywności. Jedynie 4% uznało, Ŝe taką umiejętność opanowali bardzo dobrze. Niewielu więcej (43%) jest badanych, którzy nie mają tak dobrej opinii o swoich zdolnościach. Co dziesiąty uznał, Ŝe jego umiejętność liczenia kalorii przyjmowanych w codziennej diecie i wydatkowanych poprzez aktywności, jest bardzo zła. W tym przypadku równieŝ dostrzegamy w deklaracjach respondentów, Ŝe mimo powszechnego dostępu do informacji o kaloryczności Ŝywności i napojów, Polacy mają trudności z zarządzaniem tą wiedzą. Najczęściej źle o swoich umiejętnościach oceny kaloryczności posiłków wypowiadali się czterdziestolatkowie (61%, w stosunku do 30% osób w wieku lat) kcal bardzo dobrze dobrze źle bardzo źle nie wiem/trudno powiedzieć N=222

9

10 NAWYKI ZWIĄZANE Z LICZENIEM SPOśYWANYCH KALORII = TERRA INCOGNITA Liczenie kalorii, by dawało efekty, powinno stać się przyzwyczajeniem musi być regularne. W naszym społeczeństwie to jednak ciągle cel do zrealizowania. Niemal wszyscy badani (95%) przyznali, Ŝe takich nawyków nie posiadają. Tylko pięciu na stu Polaków twierdzi, Ŝe posiada przyzwyczajenia związane z liczeniem kalorii. Wśród wymienianych zwyczajów najczęściej pojawiało się liczenie kalorii w posiłkach i zapisywanie liczby spoŝywanych kalorii kcal 240 tak nie N=222

11 GDZIE ZNAJDUJEMY KALORIE? Zdecydowana większość Polaków przyznaje, Ŝe nigdy nie liczyła kalorii w spoŝywanych posiłkach (79%). Grupa osób, które nie liczyły ich w spoŝywanych napojach, jest jeszcze większa 81%. kcal 21% MęŜczyźni mają większą tendencję do tego, by nie liczyć w ogóle spoŝywanych kalorii, czy to w jedzeniu (90%, w stosunku do 69% kobiet), czy w napojach (90%, w stosunku do 72% kobiet). Mniej skore do sprawdzania kaloryczności są równieŝ osoby w wieku 60 lat i więcej (87%, w stosunku do 79% ogółu, nigdy nie liczyło kalorii w posiłkach, a 89%, w stosunku do 81% w napojach). Im wyŝsze wykształcenie, tym częściej respondenci liczyli spoŝywane kalorie. w spożywanych posiłkach w spożywanych napojach % zawsze bardzo często często rzadko bardzo rzadko nigdy N=1000

12 KIEDY POLACY LICZĄ KALORIE W NAPOJACH I POSIŁKACH? 31% Podczas stosowania diety odchudzającej 25% Podczas robienia zakupów spożywczych 25% Podczas planowania lub przygotowywania posiłków 10% Planując trening/podczas realizowania planu treningowego 2000 kcal 9% W czasie ciąży i karmienia N=222 13% Podczas imprez rodzinnych, towarzyskich itp. 9% Zamawiając posiłek w restauracji lub innym miejscu poza domem

13 KIEDY POLACY LICZĄ KALORIE W NAPOJACH I POSIŁKACH? Polacy liczą kalorie w napojach i posiłkach przede wszystkim podczas stosowania diety odchudzającej (31%), podczas robienia zakupów spoŝywczych (25%) i podczas planowania lub przygotowywania posiłków (25%). Niektórzy respondenci wskazywali teŝ, Ŝe zdarzało im się liczyć kalorie w napojach i posiłkach podczas imprez rodzinnych i towarzyskich (13%) i planując trening (10%). Nieco rzadziej natomiast respondenci liczą kalorie, zamawiając posiłek w restauracji lub w innym miejscu poza domem lub w czasie ciąŝy i karmienia (po 9%). Te wyniki to dobry start do dalszej edukacji społecznej nie tylko wśród osób z nadwagą czy otyłych, lecz takŝe wśród wszystkich świadomych i dbających o zdrowie konsumentów. 13%

14 PRODUKTY śywnościowe TYPU LIGHT NIE DLA POLAKÓW? Jednym z bezpiecznych sposobów obniŝenia liczby przyjmowanych kalorii jest spoŝywanie Ŝywności lub napojów o obniŝonej kaloryczności lub light. Jednak według deklaracji niemal dziewięciu na dziesięciu Polaków (88%) ich nie konsumuje. Powodem, dla którego ta grupa jest aŝ tak liczna, moŝe być fakt, Ŝe nie mamy nawyku sprawdzania kaloryczności napojów i wkalkulowywania ich do dziennego bilansu energetycznego. Tylko 6% respondentów przyznaje, Ŝe w ich diecie znajdują się produkty o obniŝonej kaloryczności lub light. Najczęściej wymienianymi powodami spoŝywania takiej Ŝywności i napojów są: niska kaloryczność, troska o własną figurę, chęć zrzucenia zbędnych kilogramów, cukrzyca i troska o zdrowie. Jak łatwo się domyślić napoje lub Ŝywność typu light są częściej wybierane przez kobiety (9%, w stosunku do 3% męŝczyzn) i osoby dobrze oceniające swoją sytuację materialną (13%, w stosunku do 2% źle oceniających swoją sytuację materialną). N= kcal tak nie trudno powiedzieć

15

16 LEKCEWAśYMY RÓWNOWAGĘ MIĘDZY AKTYWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ I SPOśYWANYMI KALORIAMI AŜ 66% Polaków rzadko albo wcale nie planuje posiłków, zwracając uwagę na poziom swojej aktywności fizycznej. Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe sama prawidłowa dieta jest waŝna w zapobieganiu rozwojowi otyłości, lecz moŝe być nieskuteczna, jeśli nie wzrośnie aktywność fizyczna, to zdecydowanie zbyt duŝa część społeczeństwa. Jest to kolejne wyzwanie, z którym przyjdzie zmierzyć się inicjatorom kampanii Zarządzanie Kaloriami, by zwiększył się odsetek osób planujących dietę z uwzględnieniem aktywności fizycznej. Jak dotąd tylko jedna piąta badanych (21%) planuje swoje posiłki w ten sposób często, zaledwie co jedenasty badany (9%) bardzo często, zawsze natomiast 4% respondentów zawsze często bardzo rzadko bardzo często rzadko nigdy N=222

17 INFORMACJE NA OPAKOWANIACH... SĄ POMOCNE! Na opakowaniu kaŝdego produktu Ŝywnościowego znajdują się informacje dotyczące jego wartości odŝywczej. Niemal dwóch na trzech badanych (62%) sądzi, Ŝe oznaczenia umieszczone na opakowaniach produktów, dotyczące kaloryczności produktu oraz wskazanego dziennego spoŝycia poszczególnych składników odŝywczych zawartych w nim, są pomocne w liczeniu przyjmowanych kalorii i planowaniu aktywności fizycznej, która pozwoli je zuŝyć. Zdecydowanie przekonany jest o tym co ósmy badany (12%). Nie pomagają one natomiast w zaplanowaniu liczby przyjmowanych kalorii według co czwartego respondenta (25%), któremu zdarza się liczyć kalorie. W sferze deklaracji jesteśmy więc mocni choć wiemy, gdzie szukać podstawowych informacji dotyczących kaloryczności Ŝywności i napojów i doceniamy je, nadal na co dzień nie liczymy kalorii. N= zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie nie wiem/trudno powiedzieć SOK

18 ZA DUśO KALORII VS ZA MAŁO RUCHU CO NIEBEZPIECZNIEJSZE? Większość Polaków (59%) uwaŝa, Ŝe nie da się wyróŝnić dominującej przyczyny rozwoju nadwagi i otyłości respondenci słusznie zauwaŝyli, Ŝe chodzi zarówno o dzienne przyjmowanie zbyt wielu kalorii, jak i zbyt niską aktywność fizyczną. Zbyt niska aktywność fizyczna częściej przyczynia się do rozwoju nadwagi i otyłości według co czwartego Polaka (27%). Zbyt duŝy apetyt natomiast jest cechą odpowiedzialną za występowanie nadwagi i otyłości według 14% badanych. Więcej jest zatem osób, które są zdania, Ŝe główną przyczyną nadwagi i otyłości są złe nawyki związane z brakiem ruchu. Osoby z wyŝszym wykształceniem częściej od pozostałych podkreślają wagę obydwu przedstawionych czynników w rozwoju nadwagi i otyłości (69%), co jest właściwym podejściem Ludzie jedzą zbyt wiele tj. przyjmują dziennie za dużo kalorii Ludzie ruszają się zbyt mało tzn. są za mało aktywni, zużywają za mało kalorii Obydwa powyższe czynniki mają mniej więcej takie samo znaczenie N=1000

19 DOSTOSOWANIE POZIOMU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ DO ILOŚCI SPOśYWANYCH KALORII JEST TRUDNE Zarówno ograniczenie spoŝywanych kalorii, jak i zwiększenie poziomu aktywności fizycznej moŝe stanowić wyzwanie. Jednak według trzech na pięciu Polaków (60%) powaŝniejszym problemem dla większości osób jest dostosowanie poziomu aktywności fizycznej do liczby spoŝywanych kalorii. To zgadza się z wynikami przytoczonych we wstępie badań mówiących o niewystarczającej aktywności fizycznej Polaków. Przyczyna ta częściej była wskazywana przez dwudziestolatków (71%), a takŝe mieszkańców największych miast w Polsce (70%). Co szósty badany (16%) uwaŝał, Ŝe ludzie częściej mają problemy z zachowaniem odpowiedniej liczby kalorii przyjmowanych w napojach i posiłkach. = = dostosowanie poziomu aktywności fizycznej do liczby spożywanych kalorii, czyli zużycie ich odpowiedniej liczby zachowanie odpowiedniej liczby kalorii przyjmowanych w napojach i posiłkach nie wiem, trudno powiedzieć N=1000

20

21 BMI POLAKÓW W ramach badania dokonano teŝ analizy występowania nadwagi i otyłości w Polsce. 43% badanych choruje na nadwagę lub otyłość, przy czym co trzeci respondent (32%) ma nadwagę. Prawidłową masę ciała częściej miały kobiety niŝ męŝczyźni (64%, w stosunku do 49% męŝczyzn). Częstość występowania nadwagi i otyłości zwiększała się z wiekiem. Rzadziej na nadwagę i otyłość chorowały osoby z wykształceniem podstawowym oraz wyŝszym. ogółem mężczyzna kobieta lat lat lat lat lat 60 lat i więcej podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat i wyższe N=1000 nie ma otyłości, ani nadwagi nadwaga otyłość

22 POLACY CHCĄ NAUCZYĆ SIĘ, JAK ZARZĄDZAĆ KALORIAMI! Sposobem zapobiegania, jak i zwalczania problemów związanych z liczbą spoŝywanych i zuŝywanych kalorii jest m.in. zwiększanie świadomości ludzi poprzez ich edukację. Potrzebę edukowania ludzi w dziedzinie zarządzania kaloriami i kontroli bilansu energetycznego zauwaŝa nieco ponad połowa Polaków (55%). To kobiety częściej uwaŝają, Ŝe edukacja w tej kwestii jest potrzebna (60%, w stosunku do 50% męŝczyzn). Podobnego zdania są równieŝ osoby z wyŝszym wykształceniem (66%). Oznacza to, Ŝe kampanie o charakterze edukacyjnym, takie jak zainicjowana przez Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością, uświadamiające jak waŝna jest zaleŝność między spoŝywanymi kaloriami a aktywnością fizyczną, są potrzebne tak nie N=1000

23

24 WNIOSKI: 1. Większość Polaków nie liczy kalorii ani w posiłkach (79%), ani w napojach (81%). Ci jednak, którzy mają takie doświadczenia, nisko oceniają swoje umiejętności w tej kwestii. 2. Niemal wszystkim Polakom (99%) brak nawyków związanych z liczeniem kalorii. Najczęściej ta czynność wykonywana jest podczas stosowania diety odchudzającej, podczas robienia zakupów i planowania i przygotowywania posiłków. Polacy nie mają równieŝ w zwyczaju spoŝywania produktów Ŝywnościowych typu light. 3. Polacy raczej rzadko dopasowują swoją aktywność fizyczną do spoŝywanych kalorii. 4. Zdaniem większości osób przyczyną nadwagi i otyłości są na równi dzienne przyjmowanie zbyt duŝej liczby kalorii i zbyt mała aktywność fizyczna (59%). Co jednak ciekawe, to dostosowanie poziomu aktywności fizycznej do spoŝytych kalorii, a nie zachowanie odpowiedniej ich liczby w przyjmowanych napojach i posiłkach, jest częściej wskazywane jako powaŝniejszy problem większości ludzi (60%). 5. Nieco ponad połowa Polaków uwaŝa, Ŝe edukacja ludzi na temat zarządzania kaloriami i bilansu energetycznego jest potrzebna (55%). Zadaniem inicjatorów kampanii Zarządzanie Kaloriami jest przekonać resztę społeczeństwa, Ŝe edukacja ta jest niezbędna do zadbania o odpowiedni bilans energetyczny, a w konsekwencji o dobre zdrowie Polaków.

25 DZIĘKUJEMY! Więcej informacji: ALEKSANDRA LAU Biuro prasowe kampanii Zarządzanie Kaloriami tel. (+48 22) , fax (+48 22) Odpowiedzi na pytania merytoryczne udziela za pośrednictwem biura prasowego PROF. DR HAB. MAGDALENA OLSZANECKA-GLINIANOWICZ Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością