Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata

Transkrypt

1 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Dominowo 2004

2 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Spis treści WSTĘP... 4 I. CHARAKTERYSTYKA GMINY HISTORIA POŁOśENIE, POWIERZCHNIA, SIEĆ OSADNICZA LUDNOŚĆ I ZATRUDNIENIE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE TURYSTYKA DZIEDZICTWO KULTUROWE INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ROLNICTWO I LEŚNICTWO DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA INFRASTRUKTURA TECHNICZNA BUDśET GMINY WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY II. ANALIZA SWOT III. ANALIZA PROBLEMÓW IV. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTUACJI V. CELE STRATEGICZNE OCHRONA ŚRODOWISKA Ochrona wód powierzchniowych i wgłębnych Gospodarka odpadami Ochrona przyrody i krajobrazu Ochrona i zrównowaŝony rozwój lasów Ochrona gleb Ochrona powietrza ODNOWA I ZACHOWANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ROZWÓJ ROLNICTWA INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Infrastruktura drogowa Infrastruktura sanitarna Infrastruktura energetyczna EDUKACJA BEZROBOCIE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ STRATEGII ROZWOJU GMINY VII. WDRAśANIE STRATEGII ROZWOJU GMINY DOMINOWO VIII. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ I. SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM, PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI

3 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Spis tabel Tabela 1. Liczba mieszkańców i gospodarstw domowych Tabela 2. Stan ludności Tabela 3. Struktura wieku ludności Tabela 4. Wskaźnik aktywności zawodowej Tabela 5. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wykształcenia Tabela 6. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wykształcenia Tabela 7. Stan czystości rzeki Moskawy Tabela 8. Parki krajobrazowe Tabela 9. Typy działalności gospodarczej wg branŝ w latach Tabela 10: Struktura dochodów gminy w latach oraz załoŝenia do budŝetu na 2005 r Tabela 11: Dynamika dochodów gminy w latach Tabela 12: Harmonogram realizacji Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Tabela 13: Zakres przedsięwzięć związanych z ochroną wód Tabela 14: Zakres przedsięwzięć dotyczących gospodarki odpadami Tabela 15: Zakres przedsięwzięć dotyczących ochrony przyrody i krajobrazu Tabela 16: Zakres przedsięwzięć dotyczących ochrony lasów Tabela 17: Zakres przedsięwzięć dotyczących ochrony gleb Tabela 18: Zakres przedsięwzięć dotyczących ochrony powietrza Tabela 19: Zakres przedsięwzięć dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego Tabela 20: Zakres przedsięwzięć dotyczących rozwoju rolnictwa Tabela 21: Zakres przedsięwzięć dotyczących rozwoju infrastruktury drogowej Tabela 22: Zakres przedsięwzięć dotyczących rozwoju edukacji Tabela 23: Zakres przedsięwzięć dotyczących zapobieganiu bezrobociu Tabela 24: Zakres przedsięwzięć dotyczących rozwoju przedsiębiorczości

4 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Wstęp śaden człowiek lub organizacja nie mogą istnieć bez koncepcji własnego rozwoju. KaŜdy z nas ma własny plan działania na przyszłość. KaŜda organizacja posiada mniej lub bardziej sprecyzowany program lub strategię działania. Strategia, jako integralny element Ŝycia ludzi i organizacji, wpływa na kształt i charakter naszych działań oraz determinuje sposób postrzegania rzeczywistości przez kaŝdego z nas, czy to mieszkańca gminy, powiatu, czy teŝ pracownika lub pracodawcę. Stąd teŝ najwaŝniejszym zadaniem samorządowych władz jest opracowanie i realizacja koncepcji działania na rzecz długotrwałego rozwoju. Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Dominowo wychodzi naprzeciw aspiracjom i dąŝeniom mieszkańców gminy, tworząc podstawę oŝywiania wszelkiej społecznej i gospodarczej aktywności. W pracach nad niniejszym dokumentem brała udział z pełnym zaangaŝowaniem grupa ludzi, której pomysły i wiedza zostały wykorzystane przy opracowywaniu niniejszego dokumentu. Pomoc ze strony Zarządu Gminy w zbieraniu i kompletowaniu materiałów umoŝliwiła przeprowadzenie gruntownej i szczegółowej analizy stanu faktycznego, pozwalając na precyzyjne ustalenie odpowiedzi strategicznej z wyznaczeniem wizji i misji. Zespół Programowy ds. Strategii, reprezentujący ogół mieszkańców, dokonał w trakcie prac nad Strategią podstawowych wyborów, które stanowią wspólną deklarację mieszkańców w realizacji misji dąŝenia do idealnej przyszłości, opisanej przez wypracowaną wizję. Podstawą do określania odpowiedzi strategicznej były wnioski wynikłe z analizy SWOT (analiza trosk, atutów, zagroŝeń i szans w uwarunkowaniach politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych). Wiązkę celów strategicznych określono po sformułowaniu wizji, misji i priorytetów w obszarach działalności gminy. Po dokonaniu selekcji i wyłonieniu najwartościowszych dąŝeń strategicznych, wybrano optymalną strategię z kilku opcji strategicznych. Przedstawiciele gminy dokonali wyboru najlepszej Strategii Rozwoju, w oparciu o szereg zastosowanych kryteriów optymalizacyjnych. Powstała Strategia, mimo Ŝmudnego i wymagającego sporego wysiłku procesu tworzenia, jest w swojej konstrukcji dokumentem prostym i budzącym pozytywne emocje. Został on opracowany zgodnie z zasadami programowości oraz partnerstwa społecznego, przyjętymi i ogólnie akceptowanymi dla tego rodzaju dokumentów strategicznych. Jako dokument o logicznym i spójnym charakterze ma szansę, po dalszych konsultacjach i uzgodnieniach z 4

5 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata szeroką reprezentacją mieszkańców gminy, uzyskać szerokie poparcie i wyzwolić drzemiący w lokalnej społeczności potencjał gospodarczy. Aktywny udział przedstawicieli Zespołu Programowego ds. Strategii we wszystkich pracach nad przygotowaniem Strategii Rozwoju zapewnia temu dokumentowi poczucie lokalnej własności i reprezentacji interesów społeczności gminnej. Wysoka ranga nadana procesowi tworzenia strategii pozwala mieć nadzieję, iŝ jej realizacją będą Ŝywo zainteresowane wszystkie najwaŝniejsze ugrupowania polityczne, społeczne i gospodarcze. Spełniono w ten sposób istotne z punktu widzenia planowania strategicznego kryterium zgody i reprezentacji społecznej, co sprawia, Ŝe przygotowana Strategia jest dokumentem o charakterze roboczym, pozwalającym określać i przygotowywać projekty słuŝące jej realizacji. Jako dokument, z którego korzystać będą wszystkie ugrupowania społeczne, polityczne i gospodarcze w trakcie kolejnych lat, Strategia będzie przedmiotem monitoringu i systematycznej oceny. Strategia Rozwoju Gminy Dominowo, dzięki zastosowaniu metody aktywnego przygotowywania strategii oraz bogatej merytorycznie treści, zapewnia sobie naleŝytą, nadrzędną pozycję wśród innych dokumentów o charakterze planistycznym. Wszelkie kolejne działania podejmowane na rzecz rozwoju gminy powinny być zgodne z jej zapisami, gdyŝ stanowi ona spójny, jednolity program rozwoju społecznogospodarczego. Dzięki temu jest ona równieŝ dokumentem posiadającym walory edukacyjne. 5

6 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata I. Charakterystyka gminy 1. Historia Historia gminy Dominowo: 1250 r. podział parafii Giecz na dwie parafie: Giecz i Grodziszczko, 1402 r. pierwsza wzmianka o powstaniu Dominowa, 1448 r. biskup poznański uposaŝył Kolegiatę poznańską w dziesięciny otrzymywane z Dominowa, 1471 r. proboszczem w Grodziszczku zostaje Andrzej Dominowski z Dominowa, 1505 r. Dominowo wraz z Chłapowem i Szrapkami staje się własnością rodu Chłapowskich, 1638 r. Dominowo wchodzi w skład parafii Gieckiej, 1791 r. Dominowo administracyjnie wchodzi w skład powiatu średzkiego, 1823 r. wydzielenie części gruntów z majątku Dominowo i pobudowanie przez ówczesnego właściciela 7 zagród dla byłych chłopów pańszczyźnianych, powstaje Marianowo, 1833 r. reforma administracyjna władz pruskich przydziela Dominowo do obwodu wójtostwa w Targowej Górce, 1836 r. Dominowo zostaje przydzielone do okręgu komisarycznego Nekli, 1846 r. właścicielem Dominowa zostaje Franciszek Radomski, 1872 r. Dominowo wraz ze Szrapkami i Michałowem przechodzi w ręce Stanisława hr. Konińskiego, 1891 r. ostatni polski właściciel sprzedaje Dominowo niemieckiej komisji kolonizacyjnej, 1902 r. z Nekli zostaje przeniesiona siedziba Komisariatu do Dominowa, 6

7 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata r. obok polskiej nazwy Dominowo funkcjonuje teŝ zniemczona nazwa wsi Herrenhofen, 1928 r. powołano ponownie wójtostwa, z byłego Komisariatu Dominowo wyłonione zostają dwa wójtostwa: Dominowo i Nekla, 1935 r. gmina Dominowo ponownie wchodzi w skład powiatu średzkiego, jako jedna z pięciu gmin zbiorczych 1939 r. przymusowe wysiedlenie mieszkańców pochodzenia polskiego w związku z wybuchem II wojny światowej, 1940 r. Dominowo staje się jedną z placówek konspiracyjnych, wchodzących w skład Średzkiego Inspektoratu Rejonowego Armii Krajowej, 1945 r. do Dominowa wkraczają pierwsze patrole Armii Czerwonej, 1949 r. wieś Dominowo zostaje całkowicie zelektryfikowana, 1955 r. Dominowo staje się siedzibą gromady, w jej skład wchodzi 9 miejscowości, 1957 r. reaktywowanie działalności Kółka Rolniczego, 1965 r. w Dominowie powstają: Państwowy Ośrodek Maszynowy i Międzykółkowa Baza Maszynowa, 1969 r. oddanie do uŝytku Domu StraŜaka, 1972 r. rozbudowa Szkoły Podstawowej w Dominowie, 1973 r. Dominowo po kolejnej reformie administracyjnej staje się ponownie siedzibą gminy, wieś zostaje całkowicie zwodociągowana, 1974 r. powstaje Spółdzielnia Kółek Rolniczych, 1975 r. rozbudowa siedziby Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska, 1976 r. zakończenie budowy oddziału Banku Spółdzielczego, 1993 r. oddanie do uŝytku budynku nowego Ośrodka Zdrowia, następuje zmiana siedziby poczty, 1998 r. ukończenie budowy sali gimnastycznej, wieś zostaje całkowicie stelefonizowana i skanalizowana. 7

8 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata PołoŜenie, powierzchnia, sieć osadnicza PołoŜenie Gmina Dominowo jest jedną z pięciu gmin powiatu średzkiego i leŝy w jego północno wschodniej części. W bezpośrednim sąsiedztwie gminy Dominowo leŝą: Środa Wlkp. z powiatu średzkiego, Kostrzyn z powiatu poznańskiego, Nekla, Września i Miłosław z powiatu wrzesińskiego Powierzchnia Dominowo jest jedną z najmniejszych gmin wiejskich województwa wielkopolskiego. Jego powierzchnia wynosi 79,3 tys. ha. 8

9 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Sieć osadnicza Na sieć osadniczą gminy Dominowo składa się 27 wsi. Geodezyjnie gmina podzielona jest na 18 obrębów, w ramach których znajdują się następujące wsie i przysiółki: Tabela 1. Liczba mieszkańców i gospodarstw domowych. Lp. Nazwa miejscowości Liczba mieszkańców Ilość gosp. domowych 1 Andrzejpole Bagrowo Biskupice Borzejewo Bukowy Las Chłapowo Dominowo DzierŜnica Gablin Giecz Grodziszczko Janowo Karolewo Kopaszyce Marianowo Michałowo Mieczysławowo Murzynowo Kościelne Nowojewo Orzeszkowo Poświątno Rusiborek Rusibórz Sabaszczewo Szrapki Wysławice Zberki Razem Źródło: Dane statystyczne Urzędu Gminy. Dominowo jest gminą nietypową, w której ponad połowa ludności mieszka we wsiach małych. Brak wsi bardzo duŝych i tylko Dominowo zaliczone jest do duŝych wsi. Dlatego średnia wielkość zaludnienia jest bardzo niska i wynosi 103 mieszkańców, co znacznie odbiega od średniej dla województwa wielkopolskiego (253 mieszkańców). 9

10 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Ludność i zatrudnienie Demografia W styczniu 2001 roku gmina Dominowo liczyła 2893 mieszkańców. Gęstość zaludnienia gminy na 1 km² wynosi 36 osób (w województwie wielkopolskim 113 osób). Na 100 męŝczyzn w gminie przypadają 103 kobiety (w województwie wielkopolskim 106 kobiet). Gmina Dominowo od 1975r zmniejszyła liczbę mieszkańców o około 220 osób, tj. o ponad 7%. Stan ludności gminy w latach przedstawiał się następująco: Tabela 2. Stan ludności Lata Źródło: Dane statystyczne Urzędu Gminy. Przyrost, spadek ludności Ogółem osób % , , , , ,5 Średnio roczne Zmiany ludnościowe w pięcioleciach są niewielkie i wykazują na przemian spadki i przyrosty ludności. Wahania w ubytkach ludności wynoszą od 164 osób w latach do 15 osób w ostatnim pięcioleciu. Przyrosty ludności odznaczają się mniejszą rozpiętością: od 63 osób w latach do 13 osób w pięcioleciu Podobnie kształtuje się średnioroczny przyrost ludności, wykazując zmiany minimalne w dwóch ostatnich pięcioleciach od 3 do 3 osób. Struktura wieku ludności gminy na tle struktury wieku ludności województwa (wg danych Urzędu Statystycznego w Poznaniu w 2000r.) przedstawia się następująco: 10

11 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Tabela 3. Struktura wieku ludności. Grupy wiekowe Gmina Województwo osób % Osób w tys. % Wiek przedprodukcyjny 017 w tym: 02 lat 36 lat 714 lat 1517 lat Wiek produkcyjny 1864 lat męŝczyźni 1859lat kobiety Wiek produkcyjny 65 lat i więcej męŝczyzn 60 kobiet ,9% 3,6 5,3 13,5 6,5 846,2 106,7 158,3 400,0 181,2 25,2 3,2 4,7 11,9 5, ,9 2060,4 61, ,2 454,3 13,5 Ogółem ,0 3360,9 100,0 Źródło: Dane statystyczne Urzędu Gminy. W strukturze wieku ludności gminy widoczny jest wyŝszy udział osób w wieku przedprodukcyjnym w porównywaniu z tym samym wskaźnikiem dla województwa o 3,7 punkty procentowe. Szczególnie większy jest odsetek dzieci starszych w wieku 7 14 oraz młodzieŝy w wieku lat. Natomiast udział grupy produkcyjnej jest niŝszy niŝ w województwie o 3,4 punkty. W tej sytuacji udział ludności w wieku poprodukcyjnym gminy i województwa utrzymuje się na prawie jednakowym poziomie około 13%. Zatrudnienie Zatrudnienie w gminie dla stanu istniejącego jest praktycznie niemoŝliwe do ustalenia bez przeprowadzenia inwentaryzacji wszystkich zakładów pracy działających na terenie gminy, a takŝe szczegółowości danych Studium nie jest konieczna. W tym celu wykorzystano niepełne dane Urzędu Statystycznego, dotyczące pracujących w gospodarce narodowej, dane Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 roku dotyczące pracujących w rolnictwie indywidualnym informuje zebrane do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego oraz inne pomocnicze materiały, z których metodą szacunkową określono zatrudnienie dla gminy. Dla ustalenia miejsc pracy jakim obecnie dysponuje gmina przyjęto Ŝe: 11

12 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata liczba pracujących podano w materiałach U.S. równa się ilości miejsc pracy (zupełnie brak danych dotyczących dojazdów i wyjazdów do pracy uniemoŝliwia zróŝnicowanie tych wartości) małe zakłady zatrudniające poniŝej 10 pracowników, których nie uwzględniają dane statystyczne, stanowią około 90% ogólnej liczby podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze KRUPGN REGON w 2000r. było zarejestrowanych 148 zakładów (w tym około 130 małych) liczba zatrudnienia w indywidualnych gospodarstwach rolnych, wynosząca około 720 osób wg spisu rolnego z 1996 r., nie uległa znacznym zmianom. Wskaźnik aktywności zawodowej w gminie obecnie wynosi 42%. Zatrudnienie w poszczególnych działach gospodarki narodowej w gminie Dominowo przedstawia się następująco: Tabela 4. Wskaźnik aktywności zawodowej. Lp. Działalność gospodarki narodowej Zatrudnienie Osób % Rolnictwo leśnictwo Przemysł budownictwo Usługi rynkowe i nierynkowe ,2 6,6 23,2 Ogółem gmina ,0 Cechą charakterystyczną gminy jest bardzo wysoki udział zatrudnionych w rolnictwie 70%, co dowodzi o przewadze tej funkcji nad pozostałymi. Z rynkiem pracy wiąŝe się bezrobocie, które w gminie dotyka większości kobiety. W 2000 r., liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 204 osoby, w tym 70% stanowiły kobiety. Wśród bezrobotnych przewaŝają osoby młode, w wieku do 24 lat. Niniejsze bezrobocie występuje w grupie wiekowej 55 lat i więcej. Od 1990 roku do 2000r. liczba bezrobotnych w gminie systematycznie wzrastała osiągając ponad 2,5krotny przyrost osób pozostających bez pracy. Jest to efekt restrukturyzacji gospodarki państwowej, szczególnie rolnictwa i przemysłu. 12

13 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Bezrobocie Struktura bezrobotnych według stanu na r. W Powiatowym Urzędzie Pracy w Środzie Wielkopolskiej zarejestrowanych było ogółem 4204 osób, w tym 2290 kobiet. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Dominowo wynosiła ogółem 250 osób, w tym 139 kobiet. Stopa bezrobocia w powiecie średzkim wynosiła: 19,30% Wskaźnik bezrobocia w gminie Dominowo wynosił: 8,76% Tabela 5. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wykształcenia. Wykształcenie WyŜsze Policealne i średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i poniŝej Osoby w tym kobiety Struktura bezrobotnych według stanu na r. W Powiatowym Urzędzie Pracy w Środzie Wielkopolskiej zarejestrowanych było ogółem 4605 osób, w tym 2438 kobiet. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Dominowo wynosiła ogółem 295 osób, w tym 167 kobiet. Stopa bezrobocia w powiecie średzkim wynosiła: 20,80% Odsetek bezrobocia w gminie Dominowo wynosił: 10,35% Tabela 6. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wykształcenia. Wykształcenie WyŜsze Policealne i średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i poniŝej Osoby w tym kobiety

14 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych jest z wykształceniem zasadniczym zawodowym, gimnazjalnym i podstawowym. TakŜe osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym stanowią znaczny odsetek bezrobotnych. PowyŜsze dane o stanie bezrobocia wskazują, iŝ jest to zapewne jeden z trudniejszych problemów Gminy. 4. Środowisko przyrodnicze Rzeźba terenu Gmina charakteryzuje się młodoglacjalną rzeźbą terenu będącą pozostałością działalności lądolodu skandynawskiego. PrzewaŜającą część obszaru gminy stanowi wysoczyzna morenowa płaska o monotonnym krajobrazie, pozbawiona wyŝszych wzniesień i znacznych zagłębień. Wysoczyzna wyniesiona jest na wysokość m npm. Niewielką północną i północno wschodnią część obszaru gminy zajmują pagórki czołowo morenowe ostatniego zlodowacenia z wyraźnie zaznaczoną w morfologii terenu kulminacją o wysokości 124,24 m npm. w okolicach Górzna. NajniŜej połoŝony teren 90,0 m npm. leŝy w rejonie Sabaszczewa, w dolinie Wielkiego Rowu. RóŜnica wysokości między najwyŝszym i najniŝszym punktem terenu wynosi 34,0 m. Przy ogólnym słabym nachyleniu całej powierzchni gminy z północnego wschodu na południowy zachód spadki terenu wynoszą 0 2%, a tylko miejscami, na zboczach pagórków morenowych, powyŝej 5%. Środkową część obszaru gminy (Rusiborek, Zberki, Orzeszkowo) zajmuje niewielka równina sandrowa, genetycznie związana z ciągiem moren czołowych oscylacji stadiału poznańskiego regionu Gułtowy Września. W wysoczyznę morenową wcięta jest dolina rzeki Moskawy z jej dopływami. Wcięcia dolinowe są przewaŝnie wąskie i płytkie. Warunki litologiczne Gmina Dominowo połoŝona jest w obrębie monokliny przedsudeckiej. Na utworach permsko mezozoicznych spoczywają osady młodszych okresów geologicznych: trzeciorzędu i czwartorzędu. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez osady oligocenu (głównie piaszczyste o niewielkiej miąŝszości), miocenu (z osadami w postaci piasków ilastych i pstrych) i pliocenu 14

15 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata (wykształconego w postaci iłów plioceńskich poznańskich) o łącznej miąŝszości wynoszącej w gminie 80 m. Utwory czwartorzędowe to przede wszystkim osady plejstocenu oraz niewielkiej miąŝszości osady holocenu. Plejstocen to seria utworów lodowcowych glina zwałowa występująca w dwóch poziomach rozdzielonych warstwami piasku lokalnie z przewarstwieniami Ŝwirowymi. Gliny zwałowe występują na znacznej powierzchni obszaru, w rejonie miejscowości: Nowojewo, Janowo, Dominowo, Chłapowo, Bagrowo, Murzynowo Kościelne, Zberki oraz Orzechowo Rusiborek. Z utworów holoceńskich (poza glebą i nasypami) występują torfy, mady oraz piaski rzeczne. Spotyka się je głównie w dolinie Moskawy oraz dolinach drobnych cieków lub w niewielkich rozmiarów zagłębieniach bezodpływowych. Łączna miąŝszość utworów czwartorzędowych jest nierównomierna i wynosi m. Warunki klimatyczne Obszar gminy Dominowo leŝy w granicach V Środkowowielkopolskiego regionu klimatycznego Polski wyznaczonego na podstawie częstości występowania róŝnych typów pogody. Cechą charakterystyczną pogody tego regionu jest występowanie znacznej ilości dni ciepłych, a zarazem pochmurnych, ale bez opadu. Podobnie występują częściej dni z pogodą przymrozkową, bardzo chłodną, równieŝ bez opadów. Klimat gminy znajduje się pod wpływem mas powietrza oceanicznego. Charakteryzują się one większą roczną amplitudą powietrza, wczesną wiosną, długim latem, łagodną zimą z małą i krótko trwającą pokrywą śnieŝną. Zima trwa tu około 75 dni, a lato około 94 dni. Liczba dni pogodnych wynosi 60 dni, pochmurnych 110. Najlepszym miesiącem jest lipiec (+19 C), najzimniejszym styczeń ( 1,2 C 1,5 C) przy średniej temperaturze w ciągu roku wynoszącej +8,5 C. Gmina Dominowo połoŝona jest w rejonie o najniŝszym w Polsce opadzie atmosferycznym. Otrzymuje w ciągu roku średnio 499 mm opadu, przy czym stosunkowo niskie wartości charakterystyczne są dla okresu całego roku. Maksimum opadów notuje się w lipcu (781 mm), minimum w lutym (124 mm). Najbardziej wilgotnymi miesiącami są lipiec, czerwiec i sierpień, natomiast najmniej opadów przypada na luty, marzec i styczeń. 15

16 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Na terenie gminy przewaŝają wiatry zachodnie i południowozachodnie, natomiast najrzadziej wieją wiatry północne. Średnia prędkość wiatrów wynosi 2 m/sek. Tak więc klimat gminy naleŝy do łagodnych, ciepłych, w pełni sprzyjających produkcji rolnej. Wody powierzchniowe Gmina Dominowo leŝy w obrąbie zlewni dwóch rzek: Moskawy i Kopli. W skład zlewni Moskawy (IV rzędu) na terenie gminy wchodzą następujące zlewnie cząstkowe: 8a Moskawa do Zagajskiego Potoku (Potoku spod Pławc) włącznie, 8b Moskawa od Zagajskiego Potoku do mostu na drodze Środa Wlkp. Miłosław, 8dı Wielka (Wielki Rów) do Dopływu spod Mieczysławowa. W skład zlewni Kopli (IV rzędu) wchodzi niewielki skrawek północno zachodniej części gminy. Osią hydrograficzną gminy jest Moskawa, rzeka nizinna, o średnim spadku 0,9%. Na terenie gminy ma ona charakterystyczny południkowy układ biegu. Źródła jej połoŝone są na obszarze piasków sandrowych w rejonie wsi Nekielka (gm. Nekla). W okolicach Giecza rzeka otrzymuje niewielki prawobrzeŝny dopływ spod Pławc (zwany Zagajskim Potokiem). W części południowo wschodniej przez gminę przepływają Wielki Rów lewobrzeŝny dopływ Moskawy (uchodzący do niej pod Szlachcicem w gm. Środa Wlkp.) z licznymi drobnymi dopływami prawo i lewobrzeŝnymi. Cała zlewnia rzeki Moskawy ma charakter rolniczy, a wody wykorzystywane są do nawodnień gruntów ornych i uŝytków zielonych poprzez systemy piętrzeń. Woda takŝe wykorzystywana jest do prowadzenia gospodarki rybackiej (poza terenem gminy w stawach rybnych Stroszki Dzierznica gm. Nekla). Na terenie gminy brak naturalnych zbiorników wodnych. Sztuczne zbiorniki wodne reprezentowane są przez stawy przeciwpowodziowe, stawy rybne, drobne oczka wodne i małe zbiorniki wiejskie. Gmina Dominowo połoŝona jest w obszarze naleŝącym do najuboŝszych pod względem zasobów powierzchniowych w województwie. Mało korzystny bilans wodny obszaru zlewni Moskawy skutkuje występowaniem niedoborów wodnych zwłaszcza dla potrzeb rolnictwa. Zwiększenie zasobów dyspozycyjnych moŝna osiągnąć poprzez wyrównywanie odpływu co 16

17 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata wiąŝe się z koniecznością retencjonowania wody na obszarach, na których istnieją sprzyjające ku temu warunki hydrologiczne i topograficzne, jak równieŝ przyrodnicze (ochrona cennych zespołów roślinnych). Rzeka Moskawa objęta jest monitoringiem podstawowym. Ocena jakości wód przeprowadzona metodą stęŝeń charakterystycznych wykazała we wszystkich punktach pomiarowo kontrolnych ponadnormatywne zanieczyszczenie. Stan czystości wód w górnym biegu rzeki mówi o zagroŝeniach wynikających z oddziaływania zlewni cząstkowych, w tym z jej dopływów. Na terenie gminy Dominowo zagroŝenia te (obszarowe źródła zanieczyszczeń) pochodzą z terenów intensywnego rolnictwa, które dostarcza do rzek spłukiwane nawozy i środki ochrony roślin. TakŜe nieuregulowana gospodarka ściekowa stanowi punktowe źródło degradacji wód {zrzuty ścieków i wód opadowych). Stan czystości górnej części zlewni Moskawy i jej dopływów w poszczególnych punktach pomiarowo kontrolnych w roku 1999 przedstawia poniŝsza tabela. Tabela 7. Stan czystości rzeki Moskawy. Lokalizacja punktu pomiarowokontrolnego km biegu rzeki StęŜenie charakterystyczne wybranych grup wskaźników zanieczyszczeń Substancje biogenne Substancje organiczne Zasolenie Zawiesiny ogólne Stan sanitarny Saprobowość 1)rzeka Moskwa PowyŜej Nekli II II non III III on PoniŜej Nekli non non II I III III PowyŜej zbiornika Środa (km31,1) non III II I III III 2)Wielki Rów Bardo km 16,3 III III III II III III Murzynowo Kościelne (km 10,4) non non III II II II Źródło: Dane Urzędu Gminy. Poprzednie badania stanu czystości wód rzeki Moskawy przeprowadzono w 1994 r. W stosunku do uzyskanych wówczas wyników nastąpiła poprawa jakości wód, szczególnie stanu sanitarnego z non do III klasy oraz nastąpił spadek zasolenia wody. Nastąpiła takŝe poprawa jakości wody pod względem hydrobiologicznym i sanitarnym w Wielkim Rowie (badania w punkcie pomiarowo kontrolnym w Murzynowie Kościelnym). 17

18 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Wody podziemne Na terenie gminy występują dwa uŝytkowe piętra wodonośne: czwartorzędowy i trzeciorzędowy, jednak leŝą one poza uŝytkowymi głównymi zbiornikami wód podziemnych (GZWP). Podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia gminy w wodę odgrywa poziom trzeciorzędowy. W obrębie piętra czwartorzędowego wody występują w utworach piaszczysto Ŝwirowych stanowiących przewarstwienia glin zwałowych. Woda tego poziomu charakteryzuje się niekorzystnymi parametrami: jest nadmiernie zaŝelaziona, posiada znaczą twardość. Jej zasoby nie zaspokajają pełni potrzeb. Warstwę wodonośną piętra trzeciorzędowego tworzą róŝnoziarniste piaski kwarcowe mioceńskie przewarstwione wkładkami węgla brunatnego. Wydajność studni kształtuje się, podobnie jak w piętrze czwartorzędowym, i wynosi Q = m3/h. Woda jest lepszej jakości, mimo to wymaga uzdatnienia dla celów komunalnych. Znaczenie poziomu wód gruntowych dla celów zaopatrzenia w wodę jest znikome. Poziom ten ujmowany jest tylko w studniach kopanych. Głębokość zalegania wody gruntowej uzaleŝniona jest od wielu czynników, między innymi: opadów atmosferycznych, gęstości sieci rzecznej, budowy geologicznej, rzeźby terenu. Degradacja i zanieczyszczenie wód podziemnych spowodowane są, niewłaściwą gospodarką wodno ściekową, sztucznym podnoszeniem i obniŝaniem poziomu zwierciadła wód podziemnych, powstawaniem lejów depresyjnych, a takŝe zanieczyszczeniem bakteriologicznym i chemicznym wód. Najbardziej naraŝone na zanieczyszczenie są wody gruntowe oraz zbiorniki wodonośne występujące w obrębie utworów czwartorzędowych. Wody podziemne na terenie gminy Dominowo nie zostały objęte programem monitorowania zarówno krajowego, regionalnego jak i lokalnego (badania jakości wód podziemnych przez Państwowy Instytut Geologiczny w ramach monitoringu krajowego przeprowadzone są głównie w punktach pomiarowo kontrolnych zlokalizowanych na terenie głównych zbiorników wód podziemnych, które w gminie Dominowo nie występują). Zasoby surowców mineralnych Na terenie gminy Dominowo znajduje się 1 udokumentowanie (obecnie eksploatowane) złoŝe kruszywa naturalnego DzierŜnica o zasobach 631 tys. ton. 18

19 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Gmina połoŝona jest na obszarze występowania wód mineralnych termalnych w utworach jurajskich o temp C: są to wody typu wodoro węglowo sodowego. Energia pozyskana z tych wód moŝe być wykorzystana jako lokalne źródła ciepła dla celów komunalno bytowych, gospodarczo rolnych lub rekreacyjnych. Jakość gleb Ogólny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Dominowo wynosi 72,7 punktów (przy średniej dla województwa wynoszącej 63,4 punktów), stawiając ją na 45 miejscu w Wielkopolsce. Metoda waloryzacji jest niejako sposobem oceny jakości rolniczych terenów w ujęciu obszarowym. Ocenie wpływu warunków środowiska na produkcję rolną podlegają podstawowe elementy środowiska przyrodniczego: gleby, klimat, rzeźba terenu oraz warunki wodne. To właśnie powiązania pomiędzy poszczególnymi czynnikami tworzą róŝne układy mniej lub bardziej korzystne dla wegetacji roślin. Pod względem uŝytkowania gruntów gmina charakteryzuje się duŝym udziałem gruntów ornych i sadów ponad 78% oraz niewielką ilością uŝytków zielonych niecałe 8%. UŜytki rolne łącznie stanowią więc ponad 85% powierzchni gminy. W gminie występują kompleksy glebowo rolnicze: grunty orne: 2pszenny dobry 16% 4Ŝytni bardzo dobry 30% 5Ŝytni dobry 24% 7Ŝytni bardzo słaby 8% 8zboŜowopastewny mocny 8% 9zboŜowopastewny słaby 6% uŝytki zielone: 2z uŝytki zielone średnie 38% 3z uŝytki zielone słabe i b.słabe 62% Grunty orne to przewaŝnie gleby brunatne wyługowane, bielice, czarne ziemie i czarne ziemie zdegradowane oraz mursze. 19

20 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Na obszarze gminy przewaŝają gleby o odczynie kwaśnym (30% powierzchni uŝytków rolnych), lekko kwaśne (25%), obojętne (22%), bardzo kwaśne (18%) i zasadowe (5%). Wapnowania, wpływającego korzystnie na właściwości fizycznochemiczne i biologiczne gleb, wymaga nieco gonad 50% powierzchni uŝytków rolnych (konieczne 15%, potrzebne 16%, wskazane 16%, ograniczone 12%). Zbędne jest wapnowanie 41% powierzchni uŝytków rolnych. Rozmieszczenie przestrzenne gleb uwarunkowane jest morfologią powierzchni. Gleby słabe i najsłabsze związane są morfologicznie z występowaniem sandru zbudowanego głownie z piasków róŝnoziarnistych. Są to gleby w kompleksach przewaŝnie 6 i 7 oraz 9. Dna dolin i obniŝeń terenowych zajęte są przez łąki, a takŝe gleby w 8 i 9 kompleksie zboŝowo pastewnym mocnym {kl. III i IV) i słabym (kl. V i VI) oraz gleby w 6 i 7 kompleksie Ŝytnio ziemniaczanym słabym (kl. V) i Ŝytnio łubinowym (kl. V i VI). Z występowaniem wysoczyzny morenowej (Równiny Wrzesińskiej) związane są gleby wysokich i średnich klas w kompleksie 2 pszennym dobrym (klasy II III), 4 Ŝytnim bardzo dobrym (klasy IVa IVb) oraz 5 Ŝytnim dobrym (klasy IVa IVb). UŜytki zielone połoŝone są w dolinach małych rzek, drobnych cieków i niewielkich obniŝeń terenu. Gmina Dominowo leŝy na obszarze glebowo rolniczego Regionu Średzko Wrzesińskiego, wyznaczonego zasięgiem występowania zwartych obszarów z glebami bardzo dobrymi i dobrymi. Występują gleby pszenne, pszenno Ŝytnie i zboŝowo pastewne. NaleŜą one do kompleksów glebowo rolniczych 2 5 (czarne ziemie, gleby brunatne właściwe i bielicowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych podścielonych gliną). Region ten charakteryzuje się małym udziałem uŝytków zielonych i małą lesistością. W wyniku działalności gospodarczej i procesów urbanizacyjnych na terenie gminy Dominowo nastąpiły przeobraŝenia jakości gleb, które jednak nie są duŝe. Praktycznie zagroŝenia nie występują lub mają charakter punktowy. Przekształcenia gleb następują najczęściej na skutek nadmiernej chemizacji (przenawoŝenia oraz skaŝenia środkami ochrony roślin) oraz zmniejszenia powierzchni gleb w wyniku powierzchniowej eksploatacji kruszywa i procesów urbanizacyjnych. Chemiczne zanieczyszczenie gleb prowadzi do zakwaszenia gleb, naruszenia równowagi jonowej, a zwłaszcza nagromadzenia związków chemicznych czynnych biologicznie. Źródłami skaŝenia biologicznego są to przede wszystkim rolnictwo i komunikacja. Z analizy danych monitoringu regionalnego gleb Wielkopolski, prowadzonego przez Stację Chemiczno 20

21 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Rolniczą w Poznaniu wraz z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, między innymi na terenie gminy Dominowo (w 2000 r., w miejscowości Dominowo) wynika, Ŝe zawartość metali cięŝkich i zanieczyszczenie tymi składnikami gleb jest stosunkowo niewielkie i kształtuje się głównie na poziomie zawartości naturalnej (ołowiu, cynku, niklu, miedzi, kadmu, Ŝelaza, chromu i arsenu). Lasy Do naturalnych zespołów roślinnych występujących na terenie gminy naleŝą lasy. Dominowo leŝy w obrębie Krainy Wielkopolsko Pomorskiej i dzielnicy Wielkopolsko Kujawskiej. Dzielnica ta charakteryzuje się warunkami sprzyjającymi rozwojowi borów sosnowych świeŝych z domieszką gatunków liściastych dębu, buku i grabu. Lasy w gminie zajmują 7,4% powierzchni całej gminy. Pod względem lesistości gmina naleŝy do grupy o bardzo małym stopniu zalesienia, znacznie niŝszym od średniej wojewódzkiej 25,7% i krajowej 28,0%. Najczęściej spotykanym typem siedliskowym jest bór mieszany świeŝy. Panującym gatunkiem jest tu sosna z domieszką dębu i brzozy. Na terenach podmokłych występują siedliska wilgotne boru mieszanego wilgotnego, lasu wilgotnego, olsu z charakterystycznym dla tych siedlisk drzewostanami i podszyciem. Miejscami w kompleksach leśnych spotyka się las mieszany, gdzie drzewostan stanowi sosna z towarzyszącymi jej dębem, brzozą i topolą oraz las świeŝy z drzewostanem, w skład którego wchodzą dąb, brzoza, modrzew, świerk i topola. Lasy w gminie Dominowo charakteryzują się małą atrakcyjnością, dla rekreacji, zwłaszcza dla wypoczynku pobytowego, nadają się jednak dla penetracji turystycznej indywidualnej. W rejonie Giecza występują lasy ochronne. Flora i fauna WaŜną rolę w otwartym krajobrazie gminy odgrywają zadrzewienia środpolne, przydroŝne, zieleń przywodna, zieleń parkowa, cmentarna, sady i ogrody przydomowe, które lokalnego klimatu obszarów, na których występują, podnoszą walory estetyczno krajobrazowe, spełniają rolę ochronną wiatro i glebochronną. Cechą charakterystyczną doliny Moskawy są bardzo liczne i dobrze rozmieszczone zadrzewienia i zakrzewienia przywodne. Roślinność spełnia tu rolę regulatora stosunków 21

22 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata wodnych. Odrębną grupę zieleni wysokiej stanowią parki dworskie o duŝych walorach estetyczno krajobrazowych. Jest ich 11, z czego 10 parków posiada sporządzoną dokumentację ewidencyjną, a 5 wpis do rejestru zabytków. Zieleń cmentarna stanowi zazwyczaj małoobszarowe powierzchnie roślinności dekoracyjnej pełniącej funkcję ochronną i ozdobną. Na terenach zainwestowanych występują zbiorowiska roślinności antropogenicznej powstałej pod działaniem czynników zaleŝnych od człowieka, na siedliskach przekształconych lub nowo utworzonych. Obejmują one roślinność ozdobną parków, skwerów, zieleńców, ogrodów przydomowych i zadrzewień przydroŝnych. Uprawom polowym towarzyszą zbiorowiska roślinności segetalnej chwastów jedno lub dwuletnich, rzadziej bylin, pozostające w zaleŝności od rodzaju i pory zabiegów agrotechnicznych. 5. Turystyka Gmina posiada znaczne moŝliwości w zakresie turystyki, które nie są w pełni wykorzystane. Wysokie walory krajobrazowe, stosunkowo dobra sieć dróg sprzyja rozwojowi turystyki. Mankamentem jest brak zbiorników wody, które stanowiłyby bazę rekreacyjnowypoczynkową. Aby w najbliŝszych latach nastąpił rozwój turystyki i wyspecjalizowanej jej formy: agroturystyki, naleŝy zadbać o rozwój: infrastruktury ekologicznej: kanalizację, gaz, wywóz śmieci, infrastruktury turystycznej: miejsca noclegowe, pola namiotowe, zbiorniki wodne, parkingi leśne, gospodarstwa ekologiczne i agroturystyczne itp. reklamy poprzez wydanie folderów, widokówek, map itp. Przez gminę przebiega czwarty odcinek Szlaku Piastowskiego. Trasa jest dobrze zagospodarowana w zajazdy, hotele i parkingi przydroŝne. Szlak prowadzi z Gniezna drogami drugorzędnymi i lokalnymi przez Czerniejewo, Neklę, Giecz, Kostrzyn do Poznania. Cała trasa ma ok. 68 km. Na 35 km szlak dociera do gminy Dominowo, do wsi Giecz. 22

23 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Główną atrakcją Szlaku jest kompleks osadniczy obejmujący gród i kilka osad na skrzyŝowaniu średniowiecznych szlaków. Gród połoŝony jest nad jeziorem (obecnie wyschniętym) a rozlewiskami rzeki Moskawy. Na południe od głównego grodu grobla prowadzi do wsi. Niegdyś była to osada targowa ze skromną wiejską świątynią w stylu romańskim, która została odrestaurowana. Z systemem obronnym Giecza wiąŝą się połoŝone w sąsiedztwie grody w Chłapowie, Dzierznicy i Gułtowach oraz osady słuŝebne. Za panowania Bolesława Chrobrego gród giecki naleŝał do najznaczniejszych w kraju. Obecnie teren grodziska stanowi rezerwat archeologiczny. Dzięki pracy archeologów do dziś czytelny jest pierwotny układ załoŝenia grodu z palatium i kościołem oraz osady targowej równieŝ z kościołem. Inna dłuŝsza trasa, przecinająca najbardziej atrakcyjne turystycznie miejsca gminy Dominowo biegnie z Poznania przez Swarzędz, Kostrzyn, Siedlec, Neklę, Targową Górkę, Giecz i dalej w kierunku Wrześni (trasę dokładnie opisuje przewodnik Wielkopolska wg W. Łęckiego i F. Jaśkowiaka). 6. Dziedzictwo kulturowe Zasoby dziedzictwa kulturowego stanowią trwały i istotny element struktury funkcjonalno przestrzennej gminy. Dominowo jest gminą o stosunkowo bogatym środowisku kulturowym, choć grupa najcenniejszych zabytków, wpisanych do rejestru zabytków, jest niezbyt liczna. PoniŜej przedstawiono opis tych obiektów: A. Obiekty ujęte w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, chronione prawnie na mocy ustawy o ochronie dóbr kultury: Bagrowo: kościół p.w. Św. Katarzyny, wyposaŝenie kościoła p.w. św. Katarzyny (31 pozycji) Biskupice: dwór Chłapowo: cmentarzysko popielicowe, Grodzisko stoŝkowate, osada 23

24 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata wczesnośredniowieczna, plac, park, DzierŜnica: cmentarzysko (VI w. p.n.e.), grodzisko, osady (VI i w. p.n.e.), pałac i parki Giecz: kościół p.w. wniebowzięcia NMP i św.mikołaja, osada wczesnośrednowieczna, płyta nagrobna, wyposaŝenie kościoła p.w.wnmp., kościół p.w. Jana Chrzciciela, park, dwór Murzynowo Kościelne: kościół p.w.św.jana Chrzciciela (12 pozycji) B. Obiekty objęte ochroną, cenne kulturowowedług wykazu Wojewódzkiego Oddziału Państwowej SłuŜby Ochrony Zabytków w Poznaniu 1. Dawna osada: Giecz: fundamenty pallatium i kaplicy 2. Zespoły dworskie: Bagrowo: dwór, oficyna, trojak, park dworski Biskupice: dwór, ośmiorak Chłapowo: dwór, obory, spichlerz, gorzelnia, park DzierŜnica: dwór, kaplica, brama, mur byłego warzywniaka Giecz: fragment (skrzydła) dworu, obora, cielętnik Kopaszyce: dwór park krajobrazowy Murzynowo Kościelne: dwór, obora, owczarnia, chlewnia Rusibórz: dwór, czworaki, obora, chlewnia, magazyn Wysławice: czworak, gorzelnia, park krajobrazowy Zberki: dwór, oficyna, obory, stodoły, magazyn, ogrodzenie, brama, park krajobrazowy 3. Zespoły folwarczne: Borzejewo: rządcówka, trojak, stodoły, warsztat, park krajobrazowy 24

25 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata DzierŜnica: stajnia i wozownia, obora, chlewnia, stodoła Kopaszyce: oficyna, stodoła, spichlerz, magazyny, brama Nowojewo: obora, ogrodzenie Sabaszczewo: dom właściciela, rządcówka, czworak, obora, stodoła 4. Zespoły sakralne: Giecz: kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i Św.Mikołaja, Dzwonnica, ogrodzenie, kościół p.w Jana Chrzciciela, plebania Murzynowo Kościelne: kościół p.w. św. Jana chrzciciela, dzwonnica, grobowce Ozdowskich i Jachimowiczów, plebania, organistówka 5. Obiekty sakralne: Bagrowo: kościół filialny p.w. św. Katarzyny Dominowo: kościół filialny p.w. św. Andrzeja Boboli Murzynowo Kościelne: kaplica przedpogrzebowa 6. Obiekty uŝyteczności publicznej: Dominowo: szkoła (ob. dom nr 18), zespół karczmy (karczma ob. dom nr 8 dom nr 8a) Murzynowo Kościelne: szkoła Rusibórz: szkoła 7. Obiekty przemysłowe i magazynowe: Dominowo: ul. Sportowa magazyny, ul. Średzka stodoły DzierŜnica: wiatrak koźlak Marianowo: wiatrak koźlak Orzeszkowo: kuźnia 25

26 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Rusiborek: wiatrak koźlak 8. Domy (numery policyjne): Bukowy Las: 1,3,13 Dominowo: 7, ul. Centralna 16, 19, 26, ul. Sportowa 6 Gablin: 5,12 Giecz 18 Karolewo: 3,6 Michałowo: 3,7 Mieczysławowo: 1,6,10 Murzynowo Kościelne: 29dom,bez numeru Orzeszkowo: 7,11 Rusiborek: 4,13 Szrapki 2,3 9. Zagrody: Bukowy Las: 5 (dom, budynek gospodarczy), budynek gospodarczy bez numeru Dominowo: ul.czereśniowa31 (dom, budynek gospodarczy) Gablin: 10 (dom, obora, ogrodzenie, brama) Karolewo: budynek gospodarczy, w zagrodzie bez nr Marianowo: 4 (obora),6 (dom) Orzeszkowo: 14 (dom, obora), 26 (budynek mieszkalno gospodarczy), 29 (budynek mieszkalnygospodarczy) Poświątno : 11 (stodoła) Szrapki: 4 (dom, obora), 5 (dom, obora, stodoła), 7 (dom, budynek gospodarczy) 26

27 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Cmentarze: czynne: rzymsko katolickie: Bagrowo, Giecz, Giecz Grodziszczko, Murzynowo Kościelne zamknięte: rzymsko katolickie: Giecz, ewangielickie: Dominowo Zabytki archeologiczne Na terenie gminy Dominowo znanych jest dotychczas 407 stanowisk archeologicznych. Obecny stan badań w oparciu o rozpoznane stanowiska pozwala stwierdzić, Ŝe: najstarsze ś1ady osadnictwa pochodzą ze środkowej epoki kamienia mezolitu ( p.n.e.). Są, to artefakty krzemienne z Dominowa, Giecza, Rusiborza, Murzynowa Kościelnego, DzierŜnicy i Chłapowa, poznanych jest około 60 ś1adów osadnictwa z młodszej epoki kamienia neolitu ( p.n.e.) na róŝnych stanowiskach, pozostałości najstarszej kultury rolniczej na tym terenie kultury pucharów lejkowatych zarejestrowano w Gablinie, Karolewie, Nowojewie, Orzeszkowie a takŝe w Gieczu, DzierŜnicy, Chłapowie, Zberkach, Dominowie, Borzejewie, Murzynowie Kościelnym i Sabaszczewie, zachowały się równieŝ ślady kultury amfor kulistych w Borzejewie, Nowojewie i DzierŜnicy, rozwój osadnictwa nastąpił w epoce brązu i wczesnej epoce Ŝelaza, w czasie tzw. kultury łuŝyckiej ( p.n.e.). Osadnictwo tego okresu rozwinęło się w dolinach cieków wodnych, szczególnie w dolinie rzeki Moskawy. Najciekawsze stanowiska z tego okresu to: cmentarzyska popielicowe w Sabaszczewie, Zberkach, Gablinie, Murzynowie Kościelnym, Chłapowie i Gieczu, osady tej kultury w Borzejewie, Gieczu, Sabaszczewie, Dominowie, DzierŜnicy i Mieczysławowie oraz skarb przedmiotów brązowych tej kultury z Biskupic. Ponadto na całym obszarze gminy znane są liczne punkty i ś1ady osadnicze tej kultury, ś1ady następnej kultury tzw. kultury pomorskiej ( p.n.e.) to: cmentarzyska w Karolewie, Zberkach, Borzejewie, DzierŜnicy i Murzynowie Kościelnym, osadnictwo z czasów rzymskich (pierwsze wieki naszej ery) reprezentowane są przez 27

28 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata osady z Borzejewa, Gablina, Karolewa, Murzynowa Kościelnego, DzierŜnicy i Giecza, najliczniej reprezentowane jest osadnictwo z okresu średniowiecza. Zajmowane są wtedy nie tylko doliny cieków wodnych, ale takŝe tereny wysoczyzny. W tym czasie ukształtował się obecny układ miejscowości. Z tego okresu pochodzi cmentarzysko szkieletowe w Gieczu i skarby przedmiotów srebrnych z Borzejewa i DzierŜnicy. najciekawsze obiekty osadnictwa średniowiecznego to grodziska: najbardziej znane z Giecza oraz późniejsze z Chłapowa i DzierŜnicy wpisane do rejestru zabytków. Obszary i obiekty prawnie chronione Największymi wartościami środowiska przyrodniczego, warunkującymi stabilność całego systemu, są obszary o małym stopniu przekształcenia zarówno roślinności jak i sieci rzecznej oraz morfologii. Stanowią je obszary i obiekty o duŝej wartości przyrodniczej poddane ochronie prawnej. Na obszarze gminy Dominowo są to: parki dworskie objęte ochroną konserwatorską 11 parków, w tym 5 ujętych w rejestrze zabytków (tabela 4), gleby wysokich klas bonitacyjnych II III klasy, torfowiska i bagna, lasy ochronne. Tabela 8. Parki krajobrazowe. Lp. Miejscowość Powierzchnia Układ przestrzenny Czas powstania 1. Borzejewo 2,0 ha krajobrazowy Przed Chłapowo 9,08 ha krajobrazowy I poł I w. 3. DzierŜnica 8,86 ha +0,5 krajobrazowy III ćwierć I zmiany w pocz. w aleja 4. Gieczwieś 3,3 ha krajobrazowy Początek w.odniowiony w 1970r 5. Gieczgrodzisko 2,0 ha krajobrazowy Obiekt wczesnohistoryczny (zagospodarowanie aktualne) 6. Kopaszyce 2,09 ha krajobrazowy Koniec I wieku 7. Murzynowo Leśne 2,35 ha krajobrazowy Przełom I i w 8. Rusibórz 3,20 ha Krajobrazowy I połowa I w. przełom I i w. 9. Zberki 4,80 ha Krajobrazowy I ćwierć w. 10. Bagrowo 3,13 ha krajobrazowy I w. 11. Wysławice krajobrazowy Brak ewidencji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy. Parki zabytkowe są cennym elementem krajobrazu w płaskiej, rolniczej gminie. Stanowią często naturalne zespoły lasów liściastych wzbogacone licznymi obcymi gatunkami drzew. Są 28

29 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata w wielu wypadkach zaniedbane, zdewastowane, pozbawione ogrodzenia, dawnego układu dróg. 7. Infrastruktura społeczna Mieszkalnictwo W 2000 roku zasoby mieszkaniowe gminy przedstawiały się następująco: mieszkania 765 izby 2937 m² pow. uŝytkowej co daje wskaźniki: m² pow. uŝytkowej/osobę 20,50 osoby/mieszkanie 3,72 osoby/izbę 0,97 m² pow. uŝyt./mieszkanie 76,34 Analiza ilości mieszkań oddawanych do uŝytku w latach wykazała drastyczny spadek. Gdy w dziesięcioleciu oddano do uŝytku 146 mieszkań, to w latach zaledwie 18. Szczególnie niekorzystna sytuacja w budownictwie wystąpiła w roku 1995 i 1996 kiedy to oddano do uŝytku 6 mieszkań w zabudowie jednorodzinnej, a od 1997 roku nie zbudowano Ŝadnego mieszkania. Obiekty uŝyteczności publicznej Po reformie systemu oświaty, nauczanie na poziomie podstawowym realizują dwie szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Stanisława Mikołajczyka w Murzynowie Kościelnym (84 uczniów oraz 14 nauczycieli), Szkoła Podstawowa w Dominowie (131 uczniów oraz 15 nauczycieli). 29

30 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Kształcenie młodzieŝy na poziomie gimnazjalnym prowadzi Gimnazjum im. mjr Henryka Sucharskiego w Gieczu (143 uczniów oraz 16 nauczycieli). Dla najmłodszych gmina oferuje Przedszkola Samorządowe mieszczące się w Szkole Podstawowej w Murzynowie Kościelnym i Szkole Podstawowej w Dominowie, mające 33 wychowanków. Od r. obowiązkowi przedszkolnemu podlegają dzieci 6cio letnie w 2 oddziałach przy szkołach podstawowych (29 dzieci). Ponadto na terenie gminy znajduje się Policealne Studium Zawodowe Szkoleniowiec, mające 23 słuchaczy oraz Technikum Uzupełniające Szkoleniowiec kształcące 47 słuchaczy przez 12 osobową kadrę. W zakresie kultury na terenie gminy działają: Gminny Ośrodek Kultury w Dominowie z 2 salami, w których odbywają się zebrania uroczystości rodzinne i dyskoteki, biblioteka publiczna przy GOKu (bez czytelnika, ale są warunki jej utworzenia) oraz 3 biblioteki szkolne, świetlice: w Murzynowie Kościelnym (klub rolnika), Bukowym Lesie, Gieczu, DzierŜnicy, Zberkach i Chłapowie. Na terenie gminy funkcjonuje oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Rezerwat Archeologiczny w Gieczu. W ostatnich latach zmniejszyło się zainteresowanie rezerwatem (zbyt mała reklama, promocja) i stąd wyraźny spadek liczby zwiedzających. Brak równieŝ inwestora, który stworzyłby potrzebne zaplecze noclegowo gastronomiczne. W oparciu o istniejące kościoły działają trzy parafie: w Murzynowie Kościelnym, Gieczu i Grodziszczku. Wsie Gablin i Bagrowo naleŝą do parafii w Mączkowie (gm. środa Wlkp.) Karolewo i Nowojewo do Gułtów (gm. Kostrzyn Wlkp.), DierŜnica do Targowej Górki. Podstawową opieką zdrowotną zapewnia ośrodek zdrowia w Dominowie, który dzierŝawiony jest przez 2 lekarzy i 2 pielęgniarki oraz Ośrodek Pomocy Społecznej, którego personel liczy 3 osoby. Obiektami sportowymi są: urządzone boisko sportowe z pawilonem w Dominowie, boiska nieurządzone place do gry w piłkę dla młodzieŝy we wsiach: Murzynowo Kościelnym, Bargowie, Gieczu i Zberkach, sale gimnastyczne przy szkołach w Dominowie (pełnowymiarowa, ale bez widowni) i w Murzynowie Kościelnym (mała), które udostępnione są na imprezy niesportowe. Na wypoczynek sobotnio niedzielny mieszkańcy gminy najczęściej wyjeŝdŝają do Zaniemyśla i Skorzęcina, rzadziej na basen do Wrześni. Do obiektów uŝyteczności publicznej znajdujących się na terenie Dominowa naleŝą: 30

31 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata Urząd Gminy, Urząd Pocztowy i Ochotnicza StraŜ PoŜarna. 8. Rolnictwo i leśnictwo Rolnictwo Gospodarka rolna prowadzona jest: w sektorze publicznym na 1902 ha = 27,9% w sektorze prywatnym na 4911 ha = 72,1% w tym: gospodarstwa indywidualne 4141 ha spółdzielnie produkcyjne 770 ha. Struktura uŝytków rolnych na tle ogólnego uŝytkowania gruntów przedstawia się następująco: powierzchnia ogółem 7932 ha = 100% uŝytki rolne 6813 ha = 85,9% grunty rolne 6389 ha = 80,5% sady 13 ha = 0,2% łąki 292 ha = 3,7% pastwiska 119 ha = 1,5% lasy 588 ha = 7,4% pozostałe 531 ha = 6,7% Rolnicy indywidualni gospodarują na 4141 ha uŝytków rolnych, których struktura jest następująca: grunty orne 3812 ha = 92,1% sady 12 ha = 0,3% 31

32 Strategia rozwoju gminy Dominowo na lata łąki 241 ha = 5,8% pastwiska 76 ha = 1,8% Struktura indywidualnych gospodarstw rolnych wg grup obszarowych przedstawia się następująco: 1,0 2,0 ha 56 gospodarstw 72 ha = 16,4% 2,1 5,0 ha 35 gospodarstw 116 ha = 10,3% 5,1 10,0 ha 60 gospodarstw 493 ha = 17,6% 10,1 15,0 ha 89 gospodarstw 1093 ha = 26,1% powyŝej 15,0 ha 101 gospodarstw 2367 ha = 29,6% razem 341 gospodarstw 4141 ha = 100% Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi 9,7 ha. Obecnie najsilniejszą gospodarką rolną charakteryzują się wsie: Murzynowo Kościelne, Dominowo, DzierŜnica, Mieczysławowi z Bukowym Lasem, Orzeszkowo i Gablin. Natomiast słabe gospodarstwa występują prawie we wszystkich wsiach. Rolnicze Spółdzielnie Na terenie gminy Dominowo działają: Spółdzielcze Gospodarstwo Rolne "Agrofirma" w Raciborzu, które gospodaruje na 407 ha. Posiada grunty rolne w Raciborzu(1999ha) i Kopaszycach i Rusiborzu oraz trzody chlewnej w Rusiborzu RSP Stroszki gospodarstwo w DzierŜnicy działa na 167 ha gruntów, których rozłogi znajdują się w DzierŜnicy, Gieczu i Biskupicach. Gospodarstwo nastawione jest głównie na hodowlę bydła mlecznego. RSP Sabaszczewo, które na terenie gminy posiada około 90 ha (prócz tego posiada takŝe grunty w Chociczy w gminie Nowe Miasto).Prowadzi hodowlę bydła i trzody chlewnej. RSP PołaŜejewo (gm.środa Wlkp.) ma w swoim władaniu na terenie gminy zaledwie 22 32