Tendencje rozwoju sportu niepełnosprawnych na świecie listopada Warszawa

Transkrypt

1 Tendencje rozwoju sportu niepełnosprawnych na świecie listopada Warszawa

2 Aspekty medyczne w sporcie osób niepełnosprawnych Wojciech Gawronski Medicina Sportiva Practica

3 Przykazania wg prof.. J.Dziedzica prekursora kultury fizycznej wśród osób niepełnosprawnych dyscyplina sportowa uprawiania przez niepełnosprawnego zawodnika powinna być odpowiednio dobrana do jego możliwości psychofizycznych... nigdy nie można dopuszczać do tego, aby uprawianie sportu przez osoby niepełnosprawne spowodowało pogorszenie stanu zdrowia sport powinien być wykorzystywany nie tylko do poprawy sprawności fizycznej organizacja sportu osób niepełnosprawnych powinna maksymalizować szansę na jak największą integracje osoby niepełnosprawne powinny unikać wąskiej specjalizacji sportowej. ze względu na zdrowotne, rehabilitacyjne i rekreacyjne walory działalności sportowej należy dążyć do włączenia jak największej należy stwarzać także warunki do rywalizacji sportowej, aby osoby niepełnosprawne miały podobne szanse na uzyskanie zwycięstwa PRIMUM NOM NOCERE

4 PRIMUM NOM NOCERE Podjęcie treningu, szczególnie przez osoby niepełnosprawne - musi uwzględniać stopień niepełnosprawności -dobór obciążeń musi uwzględniać aktualny stan zdrowia zawodnika Uprawianie sportu wyczynowego przez niepełnosprawnych -nie powinno powodować pogłębienia dysfunkcji ze strony narządu ruchu. -pojawienie się ewentualnego negatywnego jego wpływu na organizm zawodnika wymaga interwencji lekarskiej Prawidłowo prowadzony proces szkoleniowy -poza zwiększaniem sprawności sportowej przede wszystkim powinien poprawić jakość życia w stanie niepełnosprawności, między innymi drogą zwiększenia wydolności organizmu Obciążenia, do jakich obecnie doszło w sporcie wyczynowym, w tym także w sporcie osób niepełnosprawnych, wręcz wymuszają kontrolę lekarską We współczesnym sporcie wyczynowym prowadzenie systematycznych badań lekarskich jest niezbędnym elementem procesu treningowego

5 PROBLEMY JAKIMI ZAJMUJE SIĘ MEDYCYNA SPORTOWA MONITOROWANIE STANU ZDROWIA SPORTOWCA - Historia zdrowia (niepełnosprawności) - Kontrola lekarska badania: wstępne, okresowe i okolicznościowe - Ocena układu krążenia i oddechowego - Inne problemy internistyczne np. cukrzyca, astma, zaburzenia gastryczne... - Ocena narządu ruchu budowa i problemy ortopedyczno-urazowo-przeciążeniowe - Ocena wyników badań laboratoryjnych (biochemicznych) - Problemy pediatryczne - Problemy ginekologiczne (triada zawodniczek) Wspomaganie w sporcie prawidłowe żywienie, odżywki, nawadnianie Doping w sporcie i kontrola antydopingowa Sportowiec w podróży: - Zmiana środowiska (szczepienia, żywienie, biegunka podróżnych, aklimatyzacja) - Zmiana czasu (jet lag) - Trening na wysokości (wysokościowy) - Zaburzenia cieplne przegrzanie i choroba cieplna wyziębienie i odmrożenia -Zanieczyszczenie środowiska Pierwsza pomoc po urazie Bezpieczeństwo w sporcie odpowiedni sprzęt i zabezpieczenia Problemy psychologiczne

6 PROFILAKTYKA Podstawowe zadania medycyny sportowej Medycyna Sportowa, szerzej medycyna aktywności ruchowej; zajmuje się człowiekiem aktywnym ruchowo, zarówno w zdrowiu i chorobie (jak i w niepełnosprawności) we wszystkich okresach jego życia. W odróżnieniu od innych dyscyplin medycznych, medycyna sportowa obejmuje całość procesów fizjologicznych i patologicznych, jakie dokonują się w organizmie pod wpływem aktywności fizycznej lub jej braku, we wszystkich układach i narządach.

7 PROFILAKTYKA Podstawowe cele medycyny sportowej Podstawowym celem medycyny sportowej jest profilaktyka W praktyce sportowo-lekarskiej działalność profilaktyczna przejawia się przede wszystkim w orzekaniu o zdolności osobnika do podejmowania aktywności ruchowej oraz systematycznej kontroli jej wpływu na zdrowie zawodnika. Tak rozumiana profilaktyka oparta jest na znanych szkodliwościach i zagrożeniach w poszczególnych formach aktywności ruchowej w różnych okresach rozwojowych dzieci, młodzieży oraz dorosłych ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych

8 Sport osób niepełnosprawnych? SPRAWNI NIEPEŁNOSPRAWNI Sport w niepełnosprawności! Medyczne problemy - profilaktyka - leczenie - rehabilitacja - tzw. odnowa biologiczna (rebuilding, regeneration, recovery) Blaski i cienie opieki medycznej - doświadczenia własne - w opinii zawodników Quo vadis?

9 PROFILAKTYKA USTAWA z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie Art Z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia, są finansowane koszty opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich. 5. Koszty wydania orzeczenia lekarskiego, o którym mowa w art. 37 ust. 1, w tym koszty badań niezbędnych do wydania tego orzeczenia, w stosunku do zawodników, którzy nie ukończyli 23 lat i nie otrzymują wynagrodzenia w związku z uprawianiem sportu, są finansowane ze środków publicznych na zasadach określonych przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 6. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury fizycznej określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób realizowania opieki medycznej, o której mowa w ust. 4, uwzględniając specyfikę współzawodnictwa sportowego oraz potrzebę ochrony zdrowia zawodników. 7. Minister właściwy do spraw kultury fizycznej, w zakresie dofinansowania zadań związanych z przygotowywaniem kadry narodowej do udziału w igrzyskach olimpijskich,igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach świata lub mistrzostwach Europy, może zlecać polskim związkom sportowym, Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu i Polskiemu Komitetowi Paraolimpijskiemu realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert, o którym mowa w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.5)). Przepisy art. 47 i art. 151 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych stosuje się odpowiednio.

10 PROFILAKTYKA Rozdział 7 Bezpieczeństwo w sporcie Art Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy jest obowiązany do uzyskania orzeczenia lekarskiego stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie. 2. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do praw kultury fizycznej określi, w drodze rozporządzenia, kwalifikacje lekarzy uprawnionych do wydawania orzeczeń lekarskich, o których mowa w ust. 1, a także zakres wymaganych badań lekarskich, uwzględniając specyfikę współzawodnictwa sportowego.

11 PROFILAKTYKA ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich 2. Opieka medyczna nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich obejmuje odpowiednie świadczenia zdrowotne w zakresie: 1) wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, 2) profilaktyki zdrowotnej, w tym szczepień ochronnych, 3) leczenia, rehabilitacji oraz działań koordynujących procesy leczenia i rehabilitacji - realizowane przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej w Warszawie.

12 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich Wstępne i okresowe badania lekarskie obejmują ogólne badania lekarskie oraz, w zależności od rodzaju uprawianego sportu lub rodzaju niepełnosprawności, konsultacje i badania specjalistyczne. 2. Konsultacje i badania specjalistyczne obejmują: 1) pomiary antropometryczne; 2) badanie ogólne moczu z oceną mikroskopową osadu; 3) badanie odczynu opadania krwinek czerwonych; 4) badanie morfologii krwi obwodowej z wzorem odsetkowym; 5) badanie stężenia glukozy w surowicy krwi; 6) badanie elektrokardiograficzne; 7) konsultację internistyczną; 8) konsultację ortopedyczną; 9) konsultację stomatologiczną; 10) konsultację laryngologiczną; 11) konsultację okulistyczną; 12) badanie ostrości wzroku za pomocą tablic Snellena; 13) badanie elektroencefalograficzne; 14) konsultację neurologiczną; 15) badanie radiologiczne odcinka szyjnego kręgosłupa; 16) badanie radiologiczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa; 17) badanie serologiczne w celu wykluczenia zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C oraz nabytego niedoboru odporności przez oznaczenie obecności antygenu HBs, przeciwciał HCV i przeciwciał HIV. 3. Lekarz badający zawodnika może zlecić wykonanie innych badań, wynikających z konieczności oceny jego stanu zdrowia.

13 cd. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich 9. Świadczenia zdrowotne z zakresu profilaktyki zdrowotnej obejmują: 1) identyfikację czynników ryzyka oraz zagrożeń zdrowotnych w związku z uprawianiem określonego sportu; 2) okresową ocenę stanu zdrowia; 3) kwalifikację i wykonanie szczepień ochronnych przeciwko WZW typu B oraz grypie. 10. Świadczenia zdrowotne lecznicze obejmują: 1) porady specjalistyczne w zakresie: a) alergologia, b) chirurgia ogólna, c) chirurgia urazowo - ortopedyczna, d) choroby metaboliczne, e) choroby wewnętrzne, f) kardiologia, g) neurochirurgia, h) neurologia i) okulistyka, j) otolaryngologia, k) ortopedia, l) pulmonologia, m) stomatologia, n) inne, wynikające z oceny stanu zdrowia zawodnika; 2) badania diagnostyczne: a) diagnostyki obrazowej, b) laboratoryjne, c) wydolnościowe; 3) procedury zabiegowe ambulatoryjne.

14 cd. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich 11. Świadczenia zdrowotne z zakresu rehabilitacji obejmują: 1) lekarską ambulatoryjną poradę rehabilitacyjną; 2) fizjoterapię ambulatoryjną, realizowaną przez: a) wizytę fizjoterapeutyczną, b) zabieg fizjoterapeutyczny. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania orzeczenia lekarskiego Orzeczenie wydaje lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej, a w odniesieniu do zawodników niepełnosprawnych orzeczenie może wydać także lekarz specjalista w dziedzinie rehabilitacji medycznej. 2. W przypadku braku lekarza specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej, orzeczenie, o którym mowa w ust. 1, może wydać lekarz posiadający certyfikat ukończenia kursu wprowadzającego do specjalizacji w dziedzinie medycyny sportowej.

15 cd. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania orzeczenia lekarskiego Orzeczenie wydaje lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej, a w odniesieniu do zawodników niepełnosprawnych orzeczenie może wydać także lekarz specjalista w dziedzinie rehabilitacji medycznej. 2. W przypadku braku lekarza specjalisty w dziedzinie medycyny sportowej, orzeczenie, o którym mowa w ust. 1, może wydać lekarz posiadający certyfikat ukończenia kursu wprowadzającego do specjalizacji w dziedzinie medycyny sportowej. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia Na podstawie art. 27 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm. 2) )

16 Blaski i cienie opieki medycznej doświadczenia własne I.P ,2010 Brak pozytywnych wyników badań antydopingowych Edukacja antydopingowa; - przeprowadzano anonimowe ankiety dotyczącego wiedzy na temat dopingu i wspomagania w sporcie - w wybranych grupach sportowych odbywały się prezentacje na ten temat - w ostatnim okresie przygotowań przed I.P. z każdym zawodnikiem był przeprowadzany pogłębiony wywiad lekarski, szczególnie o problemy wspomagania (stosowania leków i odżywek)

17 Misja medyczna 3 lekarzy Blaski i cienie opieki medycznej doświadczenia własne I.P fizjoterapeutów ( masażystów ) Czy wystarczająca obsada? TAK i NIE!?! Ambulatorium - ponad 200 porad lekarskich - asystowano przy kontrolach antydopingowych zabiegi masażu klasycznego Poliklinika; -Rtg 3 -USG 4 -MRI 3 -Badania laboratoryjne 2 -Zabiegi fizykalne 4 -Poza moja wiedzą???

18 Blaski i cienie opieki medycznej doświadczenia własne I.P Lekarstwa - przywieziono 120 kg - wróciło do kraju 90 kg Odżywki przywieziono wg indywidualnych zapotrzebowań; częściowo wróciły, a reszta niestety została porzucona! Niektórzy zawodnicy byli nieco uzależnieni od stosowania wprawdzie dozwolonych środków wspomagających, ale często o wątpliwej lub całkowitej nieskuteczności we wspomaganiu zdolności wysiłkowych

19 Blaski i cienie opieki medycznej doświadczenia własne I.P Poważnym problemem ujawnionym wywiadem ( w sprawie okresowych badań w zakresie medycyny sportowej oraz aktualnych dolegliwości) było stwierdzenie faktu, że : - tylko około 10% reprezentantów na Igrzyska Paraolimpijskie 2008 miało wykonane rzetelne badania okresowe - wielu polskich zawodników dopiero na miejscu w Pekinie w okresie przedstartowym chciało dowiedzieć się coś więcej się o stanie swego organizmu oraz przyczynach przewlekłych dolegliwości (powód dostępność na terenie wioski do Polikliniki z pełna diagnostyką) - skutkowało częstymi prośbami wykonania badań diagnostycznych (często w tym momencie nieuzasadnionymi), które powinny być zrobione dużo wcześniej w kraju

20 Opieka medyczna w okresie przygotowań do zimowych I.P. 2006, 2010 Ocena przygotowań paraolimpijskich w zakresie opieki lekarskiej (wg opinii badanych) J. Sobiecka, 2010) Badani paraolimpijczycy Ocena Średnia ocena Kategoria warunków* OPIEKA LEKARSKA Vancouver (ogółem) Narciarstwo alpejskie Narciarstwo klasyczne, biathlon 3,0 3,5 2,9 niezadowalające niewystarczająco dobre zdecydowanie niezadowalające Turyn (ogółem) Narciarstwo alpejskie Narciarstwo klasyczne, biathlon 1,8 1,8 1,9 zdecydowanie niezadowalające zdecydowanie niezadowalające zdecydowanie niezadowalające *wg interpretacji oceny średniej: 5,0-4,0 satysfakcjonujące; 3,9-3,5 niewystarczająco dobre; 3,4-3,0 niezadowalające; 2,9-1,0 zdecydowanie niezadowalające

21 Opieka medyczna w okresie przygotowań do I.P. Pekin 2008 w ocenie zawodników Ocena przygotowań paraolimpijskich w zakresie opieki lekarskiej (wg opinii badanych) J. Sobiecka, 2011

22 Opieka medyczna w okresie przygotowań do I.P. WNIOSKI Osoby niepełnosprawne przygotowujące się do udziału w Igrzyskach Paraolimpijskich oczekują poprawy opieki ze strony lekarza oraz masażysty, jak i uwzględnienia dla wszystkich nominowanych zawodników współpracy z fizjoterapeutą (szczególnie w ramach odnowy biologicznej), a także konsultacji z psychologiem sportowym oraz specjalistą w zakresie żywienia Ocena przygotowań paraolimpijskich w zakresie opieki lekarskiej (wg opinii badanych) J. Sobiecka, 2010

23 Quo vadis? Opieka medyczna Co dalej??? Obserwacje poczynione z perspektywy z 3-krotnego uczestnictwa w Igrzyskach Paraolimpijskich w charakterze lekarza oraz własnych olimpijskich doświadczeń zawodniczych oraz trenerskich skłaniają do podjęcia dyskusji dotyczącej zasad współpracy i zadań lekarza w procesie szkolenia sportowego oraz podczas pełnienia misji Paraolimpijskiej w kontekście różnych oczekiwań, niekoniecznie uzasadnionych, ze strony poszczególnych członków ekipy (zawodnicy, trenerzy, fizjoterapeuci, działacze). Wydaje się, że w Polsce w dalszym ciągu brak właściwego modelu zespołu medycznego o czym świadczą nadużycia kompetencyjne oraz nieuzasadnione oczekiwania mające miejsce w podczas ostatnich Igrzysk Paraolimpijskich (Pekin, Vancouver). Według mnie najwłaściwsze byłoby zaadaptowanie modelu współpracy funkcjonującego w anglosaskich krajach.

24 THE TEAM PHYSICIAN Teachers FRIENDS TEAM FAMILY ATHLETE ATHLETIC TRAINER PHYSICIAN CLINICAL SUPPORT Medical specialists Physical therapists Sports physiologists / psychiatrists Nutritionists Dentist Podiatrists Equipment managers Health educators RESERCH SUPPORT Medical researchers Exercise physiologists Kinesiologists Nutritionists Physical educators Sociologists Equipment industry COACH School and / or league administrations Athletic director Coaching staff Equipment manager The sports medicine team. Morris B. Melion, Sports Medicine Secrets. Belfus Philadelphia 1999

25 Quo vadis? Co dalej??? Londyn! Soczi! PROFILAKTYKA badania w zakresie medycyny sportowej winny być przeprowadzane: - przed podjęciem systematycznych treningów, udziałem w zawodach oraz testami wysiłkowymi - regularnie! (wstępne, okresowe, okolicznościowe) - przez specjalistę medycyny sportowej w ośrodkach ( COMS?) gwarantujących pełną realizacje zakresu badań i konsultacji - w poradniach znajdujących się najbliżej miejsca zamieszkania badanego?!? OPIEKA MEDYCZNA Każda kadra narodowa osób niepełnosprawnych powinna współpracować ze specjalistą medycyny sportowej lub co najmniej z lekarzem (specjalistą ortopedii i traumatologii, rehabilitacji medycznej, chorób wewnętrznych) przeszkolonym w zakresie medycyny sportowej (kurs wprowadzający do specjalizacji z medycyny sportowej) oraz sportu osób niepełnosprawnych Każda kadra narodowa osób niepełnosprawnych musi na co dzień współpracować z fizjoterapeutą sportowym

26 Quo vadis? Sport osób niepełnosprawnych? Sport w niepełnosprawności!?! SPRAWNI NIEPEŁNOSPRAWNI!!! Czy uprawiana wyczynowo dyscyplina sportu jest formą rehabilitacji? Czy uprawianie sportu poprawia jakość życia? Czy i kiedy wyczynowe uprawianie sportu przez osoby niepełnosprawne powinno być ograniczone? PRIMUM NOM NOCERE

27 Dziękuję za uwagę